Samorząd z natury rzeczy zajmował się sprawami socjalno-bytowymi studentów, progra-mem nauczania i wieloma tematami, pozbawionymi charakteru stricte politycznego. Ale też
493 AUAM, Protokół z posiedzenia Senatu w dniach 18-25 kwietnia 1983 r.
157 naturalną rzeczy koleją był postrzegany jako opozycja polityczna, skoro poszerzał margines wolności.
W kwietniu 1983 r. działalność rozpoczęły reprezentacje samorządu na wydziałach i w in-stytutach oraz odrębny pion ekonomiczny. Starostowie ekonomiczni lat z całego wydziału two-rzyli Komisję Ekonomiczną Samorządu Studentów Wydziału. Każda wydziałowa KESS wy-bierała przedstawiciela do Komisji Ekonomicznej Samorządu Studentów UAM (KESS UAM).
Później na mocy Regulaminu Samorządu Studentów weszli do niej także przedstawiciele Rad Mieszkańców DS. Pion ekonomiczny dokonywał rozdziału stypendiów i miejsc w domach stu-denckich. Podziału dokonywano na szczeblu wydziałów, a komisja uczelniana pełniła funkcję komisji odwoławczej. „Działacze ekonomiczni corocznie stawali przed skomplikowanym za-daniem, gdyż od lat brakuje przynajmniej tysiąca miejsc w Domach Studenckich. Brak ten jest nieco łagodzony, dzięki wypożyczaniu miejsc w domach studenckich innych uczelni. Szcze-gólnie dużo miejsc brakuje w pokojach jedno i dwuosobowych, które w większości przydzie-lano małżeństwom studenckim i matkom samotnie wychowującym dzieci. Domy studenckie są nadmiernie zagęszczone, gdyż w związku z chronicznym brakiem miejsc pokoje trzyosobowe zamieniono na 4-osobowe, obniżając znacznie ich standard” - pisał Z. Czerwiński.494
Przewodniczącym Komisji Ekonomicznej Samorządu był w latach 1983-1985 student hi-storii Jan Kapturski. Tak wspominał początki swego zaangażowania w tę działalność: „Naj-pierw byłem starostą ekonomicznym roku, a na koniec „Naj-pierwszego lub na początku drugiego roku studiów zostałem starostą wydziałowym. Na szczeblu wydziału przyznawaliśmy to, co z prawa można było przyznać: stypendia, akademiki, pomoc socjalną. Do komisji uczelnianej trafiały przypadki drażliwe, zwłaszcza kwestie przyznawania miejsc w pokojach dla małżeństw i ludzi żyjących w stałych związkach. Dwójek było mało, głównie w <Akumulatorach> i wy-najmowanych w DS Akademii Rolniczej, za <Jurandem> przy ul. Obornickiej. Gdybyśmy przyznali te dwójki tylko małżeństwom, nie byłoby ich już dla tych, którzy pisali prace magi-sterskie i już się dosyć namieszkali w pokojach wieloosobowych. Członkowie komisji z po-szczególnych wydziałów często bronili swoich i skakali sobie do gardeł, bo pod drzwiami cze-kali agresywni, zainteresowani własnymi sprawami ludzie. Obrady odbywały się nad stołówką w <Akumulatorach>, w pomieszczeniu ZSP, miałem tam szafę i klucz do niej. Komisja przez lata działała w ramach SZSP, aż nastały czasy samorządu i doszło do zebrania wyborczego.
Dotychczasowy szef, Mieczysław Pusty, nawet się specjalnie nie wysilił, żeby wygłosić prze-mowę, był pewien swego. A wstał Tomek Stankowski z fizyki i mówi, że może ktoś inny
494 Z. Czerwiński, Samorząd studentów UAM - rękopis, s. 3-4.
158 zostanie zgłoszony, bo Mietek już parę lat był szefem... I zaproponował mnie. Przeszedłem prawie jednogłośnie. Roboty było sporo, bo trzeba było chodzić nie tylko do rektoratu, ale też podpisywać mnóstwo dokumentów w dziekanatach. O ile dobrze pamiętam z ok. 7 tysięcy stu-dentów, 2,5 tys. miało miejsca w akademikach, a ok. 5 tys. pomoc socjalną, więc to była skala małej gminy. Bywały tygodnie, że i doba uciekała z życiorysu... A całe odium spadało nie na administrację, tylko na nas. Komisja ekonomiczna samorządu była organem decyzyjnym, a Dział Spraw Studenckich uczelni wykonawczym.”495
Od polityki trudno było odejść w codziennym działaniu samorządu: 20 kwietnia 1983 r.
studenci – członkowie Rady Wydziału Matematyki i Fizyki zgłosili wniosek o podjęcie się przez radę poręczenia społecznego za tymczasowo aresztowanego pracownika Instytutu Fizyki dr Przemysława Szlachetkę. Jak wspominał Antoni Wójcik: „Pamiętam, że poręczenie podpi-sywał dziekan Julian Musielak. Nie wiem tylko, czy od początku chodziło o dr Szlachetkę, czy o kogoś innego, a dopiero dziekan upomniał nas, żebyśmy wystąpili najpierw o kogoś ze swo-jego wydziału. Dyrektorem instytutu był wtedy prof. Teodor Krajewski, który opowiadał, jak przyszedł do niego funkcjonariusz i domagał się zdjęcia czegoś nieprawomyślnego z gablotki.
- Wytłumaczyłem mu różnicę między uniwersytetem a koszarami – stwierdził profesor...”.496 Nieco wcześniej, bo w marcu RSS Wydziału Historycznego złożyła poręczenie za zatrzyma-nego przez SB 3 lutego 1983 r. studenta II r. historii Leszka Jędrasa, którego oskarżono o po-pełnienie przestępstw z art. 48 ust. 2, 3 i 4 dekretu o stanie wojennym. „Od tej pory występo-wanie z poręczeniem za aresztowanych studentów stało się zwyczajem. Działacze samorządowi załatwiali wszystkie sprawy związane z dalszym tokiem studiów aresztowanych, pomagali ro-dzinom materialnie i organizowali pomoc prawną” - pisał Z. Czerwiński.497
W dniu 22 kwietnia 1983 r. członkowie reprezentacji Samorządu Studenckiego Instytutu Filologii Angielskiej zwrócili się do Konwentu Samorządu UAM o uchwalenie petycji w spra-wie amnestii dla aresztowanych na mocy dekretu z 12 grudnia 1981 o wprowadzeniu stanu wojennego skierowanej do Rady Państwa.498 Podobny wniosek o uchwalenie apelu do Sejmu z prośbą o amnestię wobec aresztowanych i skazanych za działalność polityczną po 13 grudnia 1981 r. wystosowała do KSS Reprezentacja Samorządu Studentów Wydziału Chemii.499 W
495 Relacja J. Kapturskiego z czerwca 2017 r. Zbigniew Czerwiński twierdzi, że w wyborze Kapturskiego pomógł Przemysław Alexandrowicz (relacja z lipca 2017 r.)
496 Relacja A. Wójcika z grudnia 2016 r.
497 Z. Czerwiński, Samorząd studentów UAM - maszynopis, s. 5; w przypisie informacja, że w tym czasie w areszcie przebywali trzej studenci: Leszek Jędras, Ryszard Żukowski z IV r. matematyki i Tomasz Żmujdzin z II r. chemii.
498 Archiwum KSS, Pismo RSS IFA z 22.04.1983 r.
499 Archiwum KSS, Pismo RSSW Chemii z 28.04.1983 r.
159 kwietniu KSS wysłał do Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego pismo z podziękowa-niem za podjęcie zabiegów o uwolnienie wszystkich aresztowanych z przyczyn politycznych pracowników i studentów. Pismo to wraz z wykazem aresztowanych przekazano profesorowi Jerzemu Fedorowskiemu, delegatowi UAM do Rady.500 Konwent przedstawił 21 kwietnia 1983 r. uwagi do ministerialnych „Propozycji zmian w systemie przyjęć na studia wyższe”, autorstwa Macieja Dybowskiego, opowiadając się przeciwko egzaminom testowym z przed-miotów humanistycznych.501
W kwietniu KSS opracował również „Analizę propozycji zasad przyznawania pomocy ma-terialnej studentom szkół wyższych”, dotyczącą minisma-terialnej propozycji zmian, proponując utrzymanie dotychczasowego systemu z wprowadzeniem takich poprawek, aby obniżanie kosztów usług socjalnych nie powodowało obniżenia stypendium. Samorząd wyrażał przeko-nanie, że w efekcie studenci zainteresują się zmniejszeniem kosztów utrzymania bazy socjal-nej, szczególnie domów akademickich: „Nierentowne stołówki należy wydzierżawić WSS lub SP „Akademik” np. na bary szybkiej obsługi (przykład: Politechnika Poznańska). Wówczas WSS lub SP będą same gospodarować i dbać o niskie ceny i dobrą jakość usług, aby studenci chcieli z nich korzystać. Spowoduje to, że studenci prawdopodobnie wrócą do stołówek (przy-kład PP). Uczelnia nie będzie dotowała, a nawet czerpała zyski z tego tytułu (dzierżawa). Roz-wiąże to całkowicie sprawę wad systemu, a studentom na pewno nie pogorszą się warunki ma-terialne, a być może polepszą”.502 Podobne stanowisko zajęła 11 maja 1983 r. Uczelniana Ko-misja Socjalna Studentów, związana jeszcze wówczas z ZSP.
W maju przewodniczący KSS i szef RU ZSP rozmawiali na temat Międzynarodowych Ob-ozów Pracy, popularnych wśród studentów wakacyjnych sposobów zarobkowania, głównie za Odrą. Spotkanie: „Dotyczyło form rekrutacji, czy konieczne jest zapisywanie się do ZSP, gdy chce się jechać na MOP. ZSP obstawało przy tym warunku, widząc w tym szansę na posze-rzenie szeregów. Było to niesłychanie kuszące ze względu na czarnorynkowy przelicznik marki i braki rynkowe”- wspominał Z. Czerwiński.503 Konwent stwierdził w komunikacie po spotkaniu, że ZSP prowadzi akcję MOP w porozumieniu z FDJ, a strona niemiecka wymaga by wszyscy uczestnicy MOP byli członkami ZSP. ZSP organizuje MOP przede wszystkim dla
500 Z. Czerwiński, Samorząd studentów UAM - maszynopis, s. 5.
501 AUAM, 596/9/2, s. 110-111, Uwagi do propozycji zmian w systemie przyjęć na studia wyższe, 21.04.1983 r.
502 Archiwum KSS, „Analiza propozycji zasad przyznawania pomocy materialnej studentom szkół wyższych”, kwiecień 1983 r.
503 Relacja Z. Czerwińskiego z sierpnia 2016 r.
160 swoich członków, udostępniając niewykorzystane miejsca dla studentów niezrzeszonych i nie pobiera na ten cel środków z funduszu uczelni.504
Również w maju powstał „Raport o sytuacji materialnej i zdrowotnej studentów” KSS UAM z wykorzystaniem danych akademickiej służby zdrowia. Wyniki ogłoszonych badań bu-dziły poważne obawy – wzrosła między innymi zachorowalność na gruźlicę, a system pomocy materialnej nie nadążał za tempem inflacji – pisał Z. Czerwiński.505 Nieco później, bo 5 marca 1984 r. KSS wystąpił do rektora UAM w sprawie zachowania i polepszenia funkcjonowania półsanatorium „Sadyba” dla studentów poznańskich uczelni.506 Prof. Z. Radwański odpowie-dział 6 kwietnia 1984 r., że przedstawił sprawę na posiedzeniu Kolegium Rektorów miasta Poznania, a rektor Akademii Rolniczej podtrzymał zobowiązanie, że po zakończeniu prac obiekt nadal będzie pełnił dotychczasową funkcję, a na czas remontu studenci zostaną prze-kwaterowani w porozumieniu z Akademicką Służbą Zdrowia.507
W dniu 7 czerwca 1983 r. KSS wraz z prorektorem Trojankiem i z udziałem zainteresowa-nych rozdysponował budżet przeznaczony na socjalno-kulturalną działalność studencką do końca roku. Budżet podzielono na trzy części: pierwsza przeznaczona była na wsparcie kół naukowych, druga na dotowanie grup sformalizowanych i organizacji studenckich, trzecia na dofinansowanie wyjazdów turystycznych studentów niezorganizowanych, finansowanie ruchu naukowego i organizacji po wyczerpaniu przez nie przyznanych środków. Podział odbywał się jawnie przy udziale wszystkich zainteresowanych.508 „W trakcie dzielenia budżetu wyszło na jaw, że doc. Trojanek wyjątkowo hojnie dotował embrionalne ZSP, fundując członkom powsta-jącej organizacji dofinansowanie każdego dnia pobytu w Szklarskiej Porębie na ponad 400 zł/dobę. Drugie tyle otrzymali z centrali, co wystarczyło na wódkę i zagrychę” - zapisał Z.
Czerwiński.509 W efekcie wstrzymano dofinansowanie ośrodka ZSP w Jankowicach do czasu przedstawienia pełnych rozliczeń i ewentualnej deklaracji udostępnienia ośrodka wszystkim zainteresowanym: „UAM utrzymywał w Jankowicach 3 etaty – we wrześniu wynosiło to sumę 25 430 zł miesięcznie. W związku z tym, że Rada Okręgowa ZSP nie zgodziła się udostępniać ośrodka w Jankowicach wszystkim studentom UAM, dlatego KSS UAM na posiedzeniu w dniu 6.10.1983 nie zgodził się na finansowanie z <Funduszu na działalność socjalno – kulturalną
504 Archiwum KSS, Rękopis i maszynopis komunikatu KSS, bez daty (maj 1983 r.).
505 Z. Czerwiński, Samorząd studentów UAM - maszynopis, s. 8.
506 AUAM 662/18, s. 58, Pismo KSS z 5.03.1984 r.
507 Tamże, s. 59, Pismo Rektora UAM do KSS z 6.04.1984 r.
508 Tamże, s. 9.
509 Z. Czerwiński, Samorząd studentów UAM - maszynopis, s. 9.
161 studentów> tych etatów”.510 Konwent uznał, że środki te można wykorzystać na zaspokojenie autentycznych potrzeb studentów UAM.511
W lipcu działacze samorządowi uczestniczyli w akcji rekrutacyjnej, zasiadając jako pełno-prawni członkowie w komisjach wszystkich szczebli.512
Dopóki samorząd nie miał zatwierdzonego regulaminu, mógł być traktowany przez władze jako byt tymczasowy, bez odpowiedniego umocowania w systemie prawnym uczelni. Tymcza-sowość mogła być też jednak przejściowo na rękę liderom KSS, bo przyjęcie regulaminu ozna-czać musiało kolejne wybory władz na wszystkich szczeblach.
Jeszcze przed wakacjami projekt regulaminu samorządu dyskutowany był na otwartych zebra-niach komisji prawnej KSS. W czerwcu została opracowana systematyka regulaminu i w okre-sie letnim powstał projekt Regulaminu Samorządu Studentów w wersji artykułowanej.513 Na-pisany został przez M. Dybowskiego, Z. Czerwińskiego i P. Alexandrowicza, a przed publika-cją był konsultowany z prof. W. Rozwadowskim. Drugą część, zawierającą projekt regulaminu sądu koleżeńskiego napisali Robert Piszko i Maciej Dybowski.514 Do publicznej dyskusji pro-jekt przedstawiono 23 września 1983 r. W imieniu Komisji Prawnej KSS UAM Maciej Dy-bowski opatrzył dokument wstępem, zachęcającym do dalszej debaty.515 Dyskusja rozpoczęła się od początku roku akademickiego 1983/84. Na wydziałach odbywały się otwarte zebrania RSSW, na których zgłaszano uwagi. Otwarte były też obrady komisji regulaminowej, prowa-dzonej przez Macieja Dybowskiego, wówczas studenta IV roku prawa. Z. Czerwiński wspomi-nał: „W memoriale przygotowanym przez członków ZSP stwierdzono, że cała dyskusja (…) jest manipulowana, że KSS dąży do uniemożliwienia działalności ZSP, że kol. Maciej Dybow-ski prowadząc obrady komisji regulaminowej nadużywał swojej wiedzy prawnej i wyrażał się po łacinie, czego obecni na sali członkowie ZSP nie rozumieli.”516
Jak stwierdził po latach Maciej Dybowski: „Przygotowanie Regulaminu Samorządu to był kawał dobrej roboty, przeprowadzonej z pomocą dr Ewy Bagieńskiej, prof. Rozwadowskiego i doc. Wronkowskiej. Praca miała na celu przygotowanie takich regulacji, które byłyby przy-datne w codziennym działaniu, a jednocześnie pozwoliły uniknąć infiltracji. Z tym, że
510 Tamże, przypis 33.
511 Archiwum KSS, Pismo z 7.10.1983 r.
512 Z. Czerwiński, Samorząd studentów UAM - rękopis, s. 6.
513 Archiwum KSS, Sprawa Regulaminu Samorządu Studentów, tekst KSS z 4.01.1985 r.
514 Archiwum KSS, Sprawozdanie z działalności Konwentu Samorządu Studentów w roku 1983, rękopis, bez daty.
515 Archiwum KSS, Rękopis wstępu i maszynopis projektu Regulaminu Samorządu Studentów UAM.
516Archiwum KSS, Z. Czerwiński, Samorząd studentów UAM - rękopis, s. 7.
162 tym tekstem mówiliśmy o tym z Ewą Bagieńską i prof. Rozwadowskim, natomiast nie poru-szaliśmy tego tematu z doc. Wronkowską. Kolejne poprawki miały być dołączane podobnie jak poprawki do konstytucji USA, żeby ci, którzy po nas przyjdą, widzieli, jak to wyglądało pier-wotnie. Na pewno od ówczesnej docent, a dziś profesor Wronkowskiej nauczyłem się dużo o legislacji”.517
Problemem było zapewnienie obecności przedstawicieli studentów na zebraniach ciał ko-legialnych, np. podczas I zwyczajnego posiedzenia Rady Wydziału Filologicznego Jerzy Fiećko przeprosił członków Rady za „niską frekwencję” przedstawicieli młodzieży.518 Spośród siedmiorga delegatów samorządu obecny był tylko on sam. Na kolejnym posiedzeniu tej rady dziekan poinformował, że zgodnie z wymogami projektu statutu UAM skład rady wydziału mają stanowić w 60% profesorowie, docenci i doktorzy habilitowani, w 20% delegaci młodszej kadry naukowej, w 10% studenci oraz w 10% przedstawiciele pozostałych pracowników.519 Zdaniem Grzegorz Kretkowskiego zebrania Rady Wydziału były zazwyczaj bardzo nudne:
„Nie było się tam o co kłócić, sprawy programowe były omawiane w instytutach. Każdy z małych kierunków miał swoje tematy, a sprawy największej – historii, były dość odległe. Pro-fesorów najczęściej bulwersowała nie treść, ale forma wypowiedzi studentów: przychodził ja-kiś gówniarz i zaczynał się mądrzyć... Zniesmaczone towarzystwo było zmuszone tego słuchać, a taki jeszcze ich pouczał i czegoś żądał, bez szacunku dla autorytetów...” - wspominał nieco sarkastycznie Kretkowski.520
Konwent wybrał 18 października 1983 r. reprezentantów studentów w komisjach dyscypli-narnych. Głosowało 12 członków KSS. Kandydaci, którzy uzyskali ponad połowę głosów: Da-nuta Obniska - II r. polonistyki (8), Ryszard Żukowski – IV r. matematyki (11), Zbyszek Pawlak - BiNoZ (11), Sławomir Stelmasiak – I r. chemii (10), Piotr Wierzchosławski – II r. polonistyki (11), Tomasz Gruszkowski – socjologia (9), Marek Szykor IV r. polonistyki (11).521 Kandy-datury trafiły następnie do senatu, który wybierał również przedstawicieli pracowników dydak-tycznych. Janusz Ruszkowski wspominał, że: „Wybory przedstawicieli do komisji
517 Relacja M. Dybowskiego z marca 2017 r.
518 Archiwum Wydziału Neofilologii UAM, Protokół z posiedzenia Rady Wydziału Filologicznego, 27.10.1983 r., s. 7.
519 Archiwum Wydziału Neofilologii UAM, Protokół z posiedzenia Rady Wydziału Filologicznego, 24.11.1983 r., s. 4. W styczniu 1984 r. Reprezentacja Wydziałowa Samorządu wybrała ze swego składu 10 delegatów i na kolejnych posiedzeniach była obecna zdecydowana większość z nich (według list obecności: w styczniu i lutym – po dziewięć osób).
520 Relacja G. Kretkowskiego z grudnia 2016 r.
521 Archiwum KSS, Protokół w sprawie wyboru przedstawicieli studentów do komisji dyscyplinarnych, 18.10.1983 r.
163 narnych były dosyć chaotyczne. Nikt nie wprowadził nas kto jest kim, nie pomogli wtedy mło-dzi pracownicy naukowi i okazało się, że o mały włos nie zostały na wymło-dziale zaakceptowane przez nas 2-3 kanalie. Na szczęście po pierwszym głosowaniu pomógł Jacek Gruszkiewicz i wiedzieliśmy, kogo odrzucić. Pamiętam, że na posiedzeniu wydziałowym broniliśmy studen-tów wyrzuconych za pijaństwo z akademika, była jakaś afera – i to właściwie jedyne wspo-mnienie z długich i nudnych posiedzeń Rady Wydziału. Nigdy nie miałem poczucia, że to ważne forum do załatwienia czegokolwiek... Nudniejsze były jeszcze chyba tylko zebrania sa-morządu wydziałowego”.522