Przemiany polityczne, wywołane przez falę strajków w lipcu i sierpniu 1980 r., zaowocowały niezwykle szybko w środowisku akademickim Poznania pojawieniem się haseł samorządności i autonomii uczelni. Idea samorządności studenckiej, realizowanej poprzez współrządzący uczelnią samorząd, była zupełną nowością wobec braku w powszechnej świadomości podobnych tradycji, jeśli nie liczyć tuż powojennych Bratnich Pomocy, czy też (w pewnym stopniu) ZSP z lat sześćdziesiątych.
Po podpisaniu porozumień na Wybrzeżu członkowie Studenckiego Komitetu Solidarności wydrukowali i rozprowadzili w poznańskich zakładach pracy projekt statutu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego. Szybko nastąpił rozwój struktur związkowych, zwłaszcza, że po wakacjach wróciła na uniwersytet część pracowników dydaktycznych. Już 4 września zaczęły powstawać struktury niezależnego związku na UAM.
Wyłoniony został Komitet Założycielski NSZZ w Instytucie Filologii Polskiej, następnego dnia odbyło się zebranie organizacyjne w Instytucie Filologii Angielskiej, a 8 września powstał Komitet Założycielski w Instytucie Historii Sztuki.110 Czworo delegatów UAM uczestniczyło w zjeździe powstającego w Warszawie NSZZ Pracowników Nauki, Techniki i Oświaty. Wzięli też udział w spotkaniu 11 września nad Maltą, gdzie zawiązał się Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ w Poznaniu. Nazajutrz przedstawiciele komitetów założycielskich z filologii polskiej, angielskiej, romańskiej, historii sztuki i językoznawstwa powołali Komitet Założycielski Uniwersyteckiego NSZZ. W kolejnych dniach tworzono koła i komitety założycielskie w innych komórkach organizacyjnych UAM.111
„Solidarność” zainicjowała dyskusję o reformie szkół wyższych, ich autonomii i samorządności oraz wolności badań naukowych. Wsparła też powstającą niezależną
110 O początkach „Solidarności” na UAM pisał Lewandowski Tomasz, Ostatnich lat trzynaście, w:
Maciejewski Jarosław, Dzieje poznańskiej polonistyki uniwersyteckiej 1842-1988, opr. Tomasz Lewandowski, Poznań 1992, s.128. Patrz także – wspomnienia Lecha Dymarskiego: P. Bojarski, Od KOR-u do Białołęki, w: Nasza piękna „Solidarność”, „Kronika Miasta Poznania” 2005, nr 4, s.59 oraz J. Pałubickiego, Początki „Solidarności” na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza i w Poznaniu, tamże, s.92.
111 P. Zwiernik, Geneza i początki działalności NSZZ „Solidarność” w Poznaniu, w: Nasza piękna
„Solidarność”…, s.16.
39 organizację studencką. Pierwsze komitety założycielskie Niezależnego Zrzeszenia Studentów powstały na UAM i Politechnice po spotkaniach w Collegium Novum (12 i 14 września).112 Po drugiej stronie barykady znalazły się struktury i instytucje zainteresowane utrzymaniem status quo lub przynajmniej ograniczeniem zasięgu rebelii dla zachowania wpływu na młodą inteligencję. Od początku września 1980 r. władze partyjne liczyły się z możliwością strajków studenckich i godziły się na ograniczone, taktyczne ustępstwa. Jako główne bastiony oporu wobec „inicjatyw przeciwnika” traktowano władze rektorskie, działaczy PZPR, SZSP i ZNP.113 Kierownictwo partyjne usiłowało znaleźć sposób na uwiarygodnienie dotychczasowego monopolisty w środowisku studenckim, przejęcie haseł i postulatów sierpniowych, a następnie skierowania buntu na tory „socjalistycznej odnowy”. Taką szansą miało być zaangażowanie SZSP w tworzenie samorządów akademickich.
W dniu 13 września podczas telekonferencji z udziałem przedstawicieli komitetów wojewódzkich PZPR członek Biura Politycznego i sekretarz KC Andrzej Werblan stwierdził, że należy wesprzeć SZSP „(…) jako ideowo polityczną organizację (…) udzielić poparcia idei powszechnego samorządu studenckiego (w uczelnianych rozwiązaniach). SZSP powinno się za tym opowiedzieć, ale unikać przesterowania. Minister da upoważnienie rektorom jak gdyby do rejestrowania tych samorządów”. 114 Sekretarze wojewódzcy ds. pracy ideowo-wychowawczej otrzymali wytyczne z KC PZPR: „Należy popierać ideę rozwoju samorządności studenckiej, w tym także tworzenia organizacyjnych struktur o charakterze uczelnianym (…) działający dla zapewnienia obrony i reprezentacji interesów studenckich i rozwiązywania ich podstawowych problemów związanych z życiem i pracą na uczelni”. 115 W piśmie z 17 września 1980 r., skierowanym do Przewodniczącego Kolegium Rektorów m.
Poznania prof. dr hab. Benona Miśkiewicza, przewodniczący Zarządu Wojewódzkiego SZSP Mirosław Słowiński poinformował o wnioskach z narady aktywu SZSP, która odbyła się dzień wcześniej. SZSP opowiedziało się za utrzymaniem jednej silnej organizacji, która mogłaby skutecznie reprezentować interesy ogółu studentów, wybieralnością władz uczelnianych, w tym prorektora ds. studenckich i prodziekanów ds. studiów spośród samodzielnych pracowników nauki przez studentów w wyborach tajnych i bezpośrednich przy zgłoszeniu
112 K. Dworaczek, Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980-1981, Wrocław 2016, s.62.
113 Szerzej: R. Kowalczyk, Studenci ’81, Warszawa 2000, s.63-66.
114 Cyt. za: R. Kowalczyk, Łódzki strajk studencki, Warszawa 1992, s.64. Werblan jeszcze na posiedzeniu Sekretariatu KC PZPR 25.10.1980 r. mówił: „Tworzą się samorządy uczelniane, które zapewnią spokój” (Cytat za: K. Dworaczek, Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980-1981…, s.287, autor cytuje Protokół nr 13 z posiedzenia Sekretariatu KC PZPR w dniu 25.10.1980 r.).
115 K. Dworaczek, Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980-1981…, s.286. Autor cytuje niedatowany dokument Wydziału Organizacyjnego KC PZPR.
40 przynajmniej dwóch kandydatów. Rady ds. Młodzieży powinny być organami decydującymi o wyraźnie określonych kompetencjach. W ich składzie mieliby zasiadać w równej liczbie (po 50%) nauczyciele akademiccy i studenci. Postulowano zwiększenie reprezentacji studenckiej w senacie i radach wydziału oraz wejście studentów wybranych przez lata lub kierunki studiów w skład Rady ds. Młodzieży oprócz przedstawicieli SZSP.116 W dniach 18-21 września 1980 r.
podczas XVI Plenum Zarządu Głównego SZSP w Uniejowie podjęto uchwałę, która opowiadała się za zwiększeniem autonomii uczelni i samorządu studenckiego. Jednakże – jak pisał badacz dziejów NZS Tomasz Kurpierz – o szerszym i bardziej spontanicznym poparciu dla związku w środowisku studenckim nie mogło być mowy: ”Od lata 1980 r. jeszcze bardziej widoczny stał się bowiem rozdźwięk między nielicznym, ale dysponującym dobrym zapleczem finansowym i organizacyjnym aktywem kierowniczym organizacji, a jej zwykłymi członkami, spośród których wielu było politycznie obojętnych lub od razu poparło postulaty <Solidarności>
i NZS”.117
Idea tworzenia samorządów studenckich, zaakceptowana na uniejowskim plenum ZG SZSP nie znalazła szerszego oddźwięku. Myśl sekretarza krakowskiego zarządu tej organizacji Marka Siwca, wygłoszona podczas obrad („Mamy dwie możliwości: albo zniknąć, albo stanąć na czele rebelii”)118 brzmiała efektownie, ale była niemożliwa do zrealizowania. Jeśli samorządy powstawały, to tworzyli je zwykle studenci spoza SZSP, choć często również ich inicjatywa uznawana była przez liderów NZS za próbę „skanalizowania ruchu w strukturach zdecentralizowanych” i „dywersję ze strony SZSP i władz”. 119 Przewodniczący SZSP Stanisław Gabrielski informował 26 września 1980 r. działaczy wojewódzkich PZPR, że jego organizacja „przejmuje postulaty wysuwane przez TKZ-ty, przyjmuje koncepcję samorządu studenckiego”.120 Ten zamysł nie powiódł się również na UAM, gdzie dyskusje o kształcie samorządu studenckiego rozpoczęły się wraz z tworzeniem Niezależnego Zrzeszenia Studentów, we wrześniu 1980 roku.
Postulaty dotyczące samorządu uczelnianego pojawiły się we wrześniu 1980 roku na uniwersytetach w Gdańsku, Warszawie i Krakowie. W „Projekcie programu działania
116Archiwum Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, sygn. 662/16, Kolegium Rektorów m. Poznania, Protokoły posiedzeń 9 XII 1980- 31 VIII 1981, s. 2.
117 Tomasz Kurpierz, Zbuntowani. Niezależne Zrzeszenie Studentów w województwie
katowickim 1980-1989, Katowice 2012, s. 92. Szerzej o plenum SZSP w Uniejowie i zmianach w tej organizacji: R. Kowalczyk, Studenci ’81, s. 57-62.
118 Patrz: R. Kowalczyk, Studenci ’81…, s. 62.
119 Tamże. Autor cytował opinię przedstawicieli NZS, wyrażoną w rozmowie z A. Friszke (Autonomia, samorządność, wspólnota, „Więź”, 1981, nr 4, s.82).
120 Cytat za: R. Kowalczyk, Studenci ’81…, s. 65.
41 Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich na Uniwersytecie Gdańskim” z 2 września już w punkcie 1. zapisano „Branie czynnego udziału w pracach nad utworzeniem i kształtem samorządu studenckiego na Uniwersytecie Gdańskim”, a w punkcie 5. „Współudział w pracach nad nowym modelem szkolnictwa wyższego”.121
Na Uniwersytecie Warszawskim 10 września 1980 r. kolportowano „Apel 25 studentów”
o organizowanie niezależnych i apolitycznych samorządów wydziałowych, reprezentujących interesy ogółu studentów. Wyłonione w wyborach powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich reprezentacje miały być podstawą do utworzenia samorządu uczelnianego.122 Na stołecznej uczelni poszczególne samorządy wydziałowe powoływano w oparciu o odrębne regulaminy. W dniu 6 października 1980 r. inicjatorzy samorządu wydali pierwszy numer pisma „Głos Wolny”, w którym uzasadniali potrzebę stworzenia reprezentacji ogółu studentów:
„(...) istnienie Samorządu powinno zapobiec zdominowaniu życia studenckiego przez jedną organizację, niezależnie od haseł, z jakimi występuje. Jego działalność, zapewniająca każdemu równy głos w jego własnych sprawach, bez względu na poglądy i przynależność organizacyjną, powinna jako jedno ze swych istotnych zadań przyjąć ochronę niezrzeszonej mniejszości”.123 Przedstawiciele samorządu na Uniwersytecie Warszawskim już jesienią 1980 r. zostali włączeni do prac nad nowym regulaminem studiów, podziałem funduszy socjalnych i lokali, a także do komisji senackiej ds. ustawy o szkolnictwie wyższym. Po dyskusji nad zasadami regulaminu samorządu Uniwersytetu Warszawskiego, Uczelniane Przedstawicielstwo Studentów uchwaliło je 7 grudnia 1980 r.124 Inicjatorami samorządu na Uniwersytecie im.
Adama Mickiewicza w Poznaniu byli studenci IV roku historii sztuki Mariusz Bryl, Tadeusz Żuchowski, Barbara Limanowska i Maria Walczak (Piotrowska). Mariusz Bryl ze strajkowego Trójmiasta przywiózł idee samorządności, formułowane przez studentów z Gdańska i wszedł w skład tworzonego w Poznaniu przez działaczy Studenckiego Komitetu Solidarności (SKS),
121 Cytat według: A. Anusz, Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980-1989, Warszawa 1991, aneks I, s. 133.
122 Samorząd Studencki Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1980 – 1989 (dokumenty, relacje i inne materiały), pod red. M. Goldfingera-Kunickiego, Warszawa 2007, s. 167.
123 J. Skórzyński, Potrzeba Samorządu, „Głos Wolny” nr 1 z 6.10.1980 r. Cyt. za: Samorząd
Studencki Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1980-1989…, s.174. Komitet Założycielski NZS UW w opublikowanym 1 października 1980 r. oświadczeniu stwierdzał: „Wyjaśniamy, że dwie równoległe inicjatywy NZS–u i Samorządu Studenckiego nie kolidują ze sobą, a wręcz przeciwnie, uzupełniają się.
KZ NZS uważa, że wszystkich studentów może reprezentować tylko Samorząd nie zdominowany przez jedną organizację, co będzie możliwe do zapewnienia przy istnieniu wielu organizacji studenckich.
Dodajemy, że pomiędzy grupą postulującą utworzenie Samorządu a KZ NZS istnieje ścisła współpraca.
A poza tym bardzo się lubimy” (tamże, s.181-182).
124 Tamże, s. 205-208.
42 Ruchu Młodej Polski (RMP) i Duszpasterstwa Akademickiego (DA) komitetu założycielskiego nowej organizacji, Niezależnego Zrzeszenia Studentów (NZS).
Z inicjatywy Jacka Kubiaka 12 września w Collegium Novum spotkali się działacze niezależnego ruchu studenckiego, dwa dni później powstały komitety założycielskie na innych wydziałach UAM oraz na Politechnice Poznańskiej. Do 14 września przystąpienie do Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich (takiej nazwy wówczas używano m. in. w Poznaniu) zadeklarowało 300 studentów UAM.125 Najbardziej aktywni byli studenci filologii polskiej, którzy w opinii władz byli nastawieni zdecydowanie antysocjalistycznie.126 O prawie studentów do tworzenia własnego samorządu wspomniano już w „Komunikacie nr 1”, opublikowanym przez Komitety Założycielskie NZS w Poznaniu 24 września 1980 r.
Równocześnie z tworzeniem NZS zainicjowano na UAM debatę nad kształtem samorządu. Stworzony pod duchowym patronatem prof. Leszka Nowaka projekt zakładał początkowo powołanie dwóch struktur: Samorządu Uczelnianego UAM, w którym uczestniczyć mieli wszyscy studenci, pracownicy naukowi i administracyjni uczelni, a także samorządu studenckiego. Interesującym i oryginalnym pomysłem w duchu radykalnego syndykalizmu (choć chyba nikt z inicjatorów w ten sposób go wówczas nie nazywał) był projekt Aktu Konstytuującego Samorząd Uczelniany. Samorząd taki miał być powołany pod egidą uczelnianego zarządu niezależnych, samorządnych związków zawodowych. Związek miał określić termin wpływania projektów, które zgłaszać mogli wszyscy członkowie społeczności akademickiej. Następnie w referendum, ogłoszonym również w terminie wybranym przez zarząd związku, wszyscy pracownicy i studenci dokonać mieli wyboru między zgłoszonymi projektami. Projekt, który uzyska większość głosów, miał wejść w życie po ogłoszeniu przez zarząd związków wyników referendum. Studenci mieli dysponować m.
in. prawem do publicznej dyskusji nad treścią i poziomem zajęć programowych, zgłaszać postulaty i wypowiadać publicznie opinie na temat programu studiów, również „ (…) dezyderaty personalne dotyczące osób prowadzących dany typ zajęć a także zgłaszać mogą – lecz jedynie w sposób jawny – zażalenia i postulaty pod adresem prowadzącego zajęcia;
pracownikom przysługuje prawo publicznej repliki; każda ze stron zażądać może tajnego
125 R. Kowalczyk, Studenci ’81…, s.46, K. Dworaczek, Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980-1981…, s. 62-63.
126 S. Jankowiak, Sytuacja w Wielkopolsce 1980-1981, w: Stan wojenny w Wielkopolsce, pod red. S.
Jankowiaka, J. Miłosza, Poznań 2004, s.28. Ocena sytuacji na podstawie dobowych meldunków KW PZPR.
43 głosowania dla ujawnienia opinii Zgromadzenia w dyskutowanej sprawie”.127
W „Postulatach wstępnych Komitetu Założycielskiego Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu” domagano się zmiany ustawy o szkolnictwie wyższym z 20 grudnia 1968 roku, bez czego: „Szkoła wyższa w Polsce nie będzie zdolna do spełnienia swych podstawowych funkcji (...)”.128 Nowa ustawa gwarantować miała samorządność akademicką poprzez wprowadzenie obieralności urzędów (dyrektorów instytutów, kierowników katedr, dziekanów i rektorów) przez rady instytutów, rady wydziałów i senat w miejsce dotychczasowego mianowania. Uczelnie miały być zarządzane kolegialnie. Na latach, kierunkach, wydziałach i uczelniach powstać miały studenckie samorządy, wybierane w proporcjonalnym i tajnym głosowaniu przez ogół studentów. Kandydatury zgłaszać miały zarówno istniejące organizacje studenckie, jak i niezrzeszeni. Tak wybrany samorząd miał być jedynym reprezentantem wszystkich studentów.
W dniu 22 września 1980 r. z inicjatywy poznańskiego SKS z Jackiem Kubiakiem, Akademickiego Biura Interwencyjnego UW z Jackiem Czaputowiczem i Ewy Kulik z krakowskiego SKS podjęto próbę utworzenia jednej organizacji o wspólnym statucie i ogólnokrajowym zasięgu. W DS „Mikrus” Politechniki Warszawskiej odbyło się spotkanie delegatów komitetów założycielskich niezależnych organizacji studenckich z Gdańska, Krakowa, Poznania i Warszawy, a także obserwatorów z Gliwic, Szczecina i Wrocławia.129 Obok decyzji o tworzeniu ogólnopolskiej, zdecentralizowanej, niezależnej organizacji studentów, wszyscy opowiedzieli się za powołaniem do życia samorządów studenckich, demokratycznie wyłonionych spośród ogółu studentów, niezależnych zarówno od SZSP, jak i NZS. Samorządy te miały przejąć od SZSP funkcje socjalne i reprezentować ogół studentów.
Sześć dni po tym wydarzeniu Komitet Założycielski NZS UAM wystosował do Rady Uczelnianej SZSP UAM zaproszenie do współpracy przy opracowaniu zasad funkcjonowania studenckich samorządów: „Wspólnie opracowane zasady poddać winniśmy ocenie społeczności akademickiej UAM w pierwszych tygodniach nowego roku akademickiego”.130
127 AIPN Po/830/3, s.13-15/283, „Akt Konstytuujący Samorząd Uczelniany – projekt 1-wszy”.
Patrz również – wspomnienie W. Śliwczyńskiego, w: J. Bartkowiak, Element antysocjalistyczny.
Samorząd Studentów na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu w latach 1980-1989, Poznań 2017, ss.24-25 i 523.
128 A. Anusz, Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980-1989…, aneks III, s.138-139.
129 D. Gałaszewska – Chilczuk, Niezależne Zrzeszenie Studentów Politechniki Warszawskiej 1980-1989, wersja robocza 2010, pdf klubnzspw.org, s.11. W dniu 30 września 1980 r. przedstawiciele 30 niezależnych organizacji studenckich spotkali się w Poznaniu i wystąpili do MNSzWiT o wprowadzenie przepisów, gwarantujących swobodę zrzeszania (patrz: R. Kowalczyk, Studenci ’81…, s.47).
130„Komunikat nr 2 KZ NZS UAM”, cyt. za: Niezależna aktywność studentów w Poznaniu (1980-1989), Poznań 2007, s.16-17.
44 Jako termin rozpoczęcia rozmów zaproponowano 1 października 1980 r., Przewodniczący RU SZSP Andrzej Stelmach nie odpowiedział jednak na tę propozycję.131
Od początku października na UAM działacze NZS rozpoczęli agitację w środowisku studenckim, zbierając deklaracje przystąpienia do organizacji. Władze uczelni zezwoliły im na wystąpienia podczas inauguracji roku akademickiego na poszczególnych kierunkach. Jak pisał Stanisław Jankowiak - przyniosło to oczekiwane rezultaty, a w czasie wieców niektórzy studenci oddawali legitymacje SZSP: „Sugerowano przy tym izolację SZSP jako organizacji, która <sprzedała się> partii, nie reprezentuje więc interesów studentów.
Postulowano, by warunkiem przystąpienia do NZS było wystąpienie z SZSP. W trosce o wpływy partii w środowisku studenckim zorganizowano w KW PZPR specjalną naradę, na której omówiono <zabezpieczenie podjęcia normalnej pracy uczelni w nowym roku akademickim, poprawy i pełnego zabezpieczenia ofensywnej pracy SZSP oraz bieżące zadania w pracy partyjnej w szkołach wyższych>. (…) Pod koniec października około 60%
pracowników[wyższych uczelni Poznania - JB] należało już do NSZZ „Solidarność”.132 Na spotkaniu w dniach 18-19 października 1980 r. w Warszawie powołano Ogólnopolski Komitet Założycielski NZS. Jednym z czterech celów działania zrzeszenia był rozwój samorządności i autonomii wyższych uczelni. 21 października, z inicjatywy Marka Jurka, powstała na UAM organizacja ideowo-wychowawcza, związana z Ruchem Młodej Polski – Związek Akademicki
„Pro Patria”, do której akces zgłosiło do grudnia 1980 r. kilkuset studentów z kilku poznańskich szkół wyższych.133
Na temat modelu samorządu dyskutowano na przełomie września i października 1980 r. także na UAM. Podczas posiedzenia Rady Wydziału Historycznego 22 września 1980
r. dziekan doc. dr hab. Jadwiga Krzyżaniakowa przedstawiła m. in. wnioski z posiedzenia Kolegium Rektorskiego: „Dyskusyjnie przedstawia się zwłaszcza zagadnienie wyboru władz uczelni. Zwrócono uwagę, że w przypadku powołania organu przedstawicielskiego reprezentującego wszystkie grupy pracownicze i młodzież akademicką dotychczasowa rola
131 „Komunikat nr 3 KZ NZS UAM” z 1.10.1980 r., zbiory własne autora.
132 S. Jankowiak, Sytuacja w Wielkopolsce 1980-1981…, s.28-29.
133 Ich liczba szacowana jest od 200 osób jesienią 1981 r. (P. Zaremba, Młodopolacy. Historia Ruchu Młodej Polski, s.193) nawet do 500 przed końcem 1980 r. (G. Klonowski, K. Rzepa, Poznańska
„Solidarność”, w: Nasza piękna Solidarność, „Kronika Miasta Poznania” 2005, nr 4, s.35. Patrz też: R.
Kowalczyk, Studenci ’81, s.45). „Pro Patria” działała na UAM, Politechnice i Akademii Ekonomicznej.
W wywiadzie Mirosławy Kruczkiewicz z Piotrem Walerychem, wiceprzewodniczącym tymczasowego zarządu „Pro Patrii”, opublikowanym na łamach pisma studentów I roku nauk politycznych „A my” (nr 2, maj 1981), pytany o liczebność związku mówi on: „Nie było jeszcze rejestracji członków, ale ogólnie jest to 50-60 osób” (pismo, którego wydawcą była RW SZSP WNS UAM w zbiorach autora). Natomiast kilkaset osób poparło „Pro Patrię” swoimi podpisami w chwili jej powstawania.
45 Senatu staje pod znakiem zapytania”.134 Na pierwszym po wakacjach posiedzeniu Rady Wydziału Filologicznego dziekan prof. dr hab. Edward Pieścikowski powiadomił o spodziewanej nowelizacji „(...) ustawy z 1968 r. w duchu postulatów z Uczelni (postulaty naszych instytutów już przekazane do Ministerstwa 11 IX br. -w grudniu do dyskusji – tekst ostateczny w kwietniu”.135 Z kolei prodziekan doc. dr hab. Waldemar Pfeiffer: „Poinformował, że pierwsze posiedzenie Rady Wydziałowej ds Młodzieży odbyło się na Wydziale w dniu 23 września br. W skład tej Rady ma wejść więcej delegatów spośród całego środowiska studenckiego Wydziału”.136 Podczas drugiego posiedzenia Rady Wydziału Filologicznego (23 października 1980 r.) „Doc. Kolbuszewski jako pełnomocnik Dziekana ds. stypendialnych poinformował, że (…) wnioski o przyznanie pomocy materialnej nie będą rozpatrywane jeśli nie będą zaopiniowane przez grupy działania wzgl. utworzone samorządy studenckie”.137 Projekt samorządu autorstwa studentów historii sztuki stał się podstawą do dalszych debat na UAM. Zakładał on, że samorząd studencki stanowią wszyscy studenci: „Wybierają oni spośród siebie przedstawicieli, którzy konstytuują Przedstawicielstwo Samorządu Studentów”.138 Przedstawicielstwo Samorządu Studenckiego (PSS) tworzyć mieli wybrani na swych latach lub w grupach ćwiczeniowych w tajnych wyborach starostowie. PSS na pierwszym posiedzeniu miało wybrać spośród siebie: przewodniczącego, sekretarza, archiwistę i pełnomocnika ds. finansów. PSS miało się zbierać raz na dwa tygodnie, a jego kadencja miała trwać jeden rok akademicki. Także tylko przez rok miał pełnić swą funkcję przewodniczący. Funkcję starosty mogła ponownie pełnić ta sama osoba, pod warunkiem otrzymania dwóch trzecich głosów. Każdy student uzyskałby prawo, aby zwrócić się do starosty, by ten przedstawił daną sprawę na forum PSS. Każda sprawa dyskutowana na forum PSS ujęta w formę wniosku miała podlegać głosowaniu, decyzje zapadać większością głosów przy obecności co najmniej 50% członków PSS. Każdy rok danego kierunku dysponować winien jednym głosem, a w wypadku gdyby dany rok był reprezentowany przez kilku starostów, mieli oni wybrać spośród siebie jednego, który głosować miał zgodnie ze wspólnie ustalonym stanowiskiem w imieniu całego roku. Zakres działalności PSS obejmować powinien
134 AUAM sygn. 93/997, Protokół z posiedzenia Rady Wydziału Historycznego w dniu 22.09.1980 r., s. 4.
135 Archiwum Wydziału Neofilologii UAM, Protokół z I posiedzenia Rady Wydziału Filologicznego w roku akademickim 1980/1981, 25.09.1980 r., s. 3.
136 Tamże, s. 4
137 Archiwum Wydziału Neofilologii UAM, Protokół z II posiedzenia Rady Wydziału Filologicznego w roku akademickim 1980/1981 w dniu 23.10.1980 r., s. 3.
138„Projekt samorządu studenckiego”, dokument niedatowany w zbiorach Archiwum Konwentu Samorządu Studentów UAM, a także AIPN Po/830/3, 12-13/283; według Mariusza Bryla projekt powstał w październiku lub listopadzie 1980 r. (relacja M. Bryla z grudnia 2016 r.).
46 decydowanie o podziale funduszy studenckich (socjalno-bytowego, kulturalnego, naukowego itd.), wszelkie inne sprawy dotyczące programu i regulaminu studiów, kwestii spornych pomiędzy pracownikami naukowymi a studentami. „Decyzja PSS w sprawach dotyczących wyłącznie studentów ma charakter wiążący, natomiast w sprawach innych jedynie opiniodawczy(…)”.139 PSS miało wyłonić spośród siebie Reprezentację Studencką w Senacie Uczelni. Studenci w senacie winni mieć 50% miejsc – do uzgodnienia pozostał ich podział pomiędzy samorząd a organizacje studenckie. Reprezentacja Studentów w Senacie miała za zadanie przedstawianie postanowień PSS w formie wniosków do głosowania; wszyscy jej członkowie mieliby głosować zgodnie z postanowieniami PSS. Przedstawicielstwo wyłonić miało spośród samorządu Reprezentację Uczelni. Tworzyć ona miała, wraz z innymi samorządami Międzyuczelnianą Reprezentację Samorządów Studenckich, która jednak nie miała być nadrzędną instancją w stosunku do przedstawicielstw na poszczególnych uczelniach.
Starostą nie mogła być osoba pełniąca kierownicze funkcje w organizacjach studenckich.
Projekt był bardzo śmiałą wizją, ale wymagał dopasowania do istniejących ram prawnych lub zmiany tych regulacji, a także porozumienia z działającymi na UAM
Projekt był bardzo śmiałą wizją, ale wymagał dopasowania do istniejących ram prawnych lub zmiany tych regulacji, a także porozumienia z działającymi na UAM