Działania zwiększające aktywność zawodową

Zwiększeniu aktywności zawodowej osób powyżej 50 r. życia ma pomóc wdrażany program „Solidarność pokoleń”, przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 17 października 2008 r. Uszczegółowieniem zapisów Programu jest Dokument Implementacyjny (DI), przy-jęty przez Radę Ministrów w dniu dnia 5 stycznia 2010 r. Celem programu jest tworzenie zachęty dla pracodawców do zatrudniania i utrzymywania w zatrudnieniu osób w wieku 50 +, oraz umożliwić 50-latkom poprawę kwalifikacji, umiejętności i efektywności pracy, dzięki czemu dłużej będą mogli zachować posiadanie stanowiska pracy i zdolność do kon-kurowania na rynku pracy.

Program przewiduje działania na rzecz poprawy warunków pracy pracowników po 50-tym roku życia wraz z promocją zatrudnienia pracowników po 50-tym roku życia po-przez upowszechnianie wiedzy wśród pracodawców i pracobiorców na temat zarządzania wiekiem pracowników. Program zawiera pakiet działań obejmującym szerokie spektrum inicjatyw, które kładą nacisk na poprawę aktywności zawodowej osób w wieku 50+

(w część także 45+). Program będzie realizowany do 2020 r., a jego celem strategicznym jest osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 55–64 lata na poziomie 50%.

Program ma ukazać pracodawcom i opinii publicznej korzyści płynące z zatrudniania osób po 50 r. życia. Działania na rzecz poprawy kompetencji i kwalifikacji pracowników po 50-tym roku życia przez:

● tworzenie ścieżek kształcenia, upowszechnienie kształcenia ustawicznego i dopasowa-nie oferty szkoleniowej,

● zmniejszenie kosztów pracy związanych z zatrudnianiem pracowników po 50-tym roku życia przez zwolnienie pracodawców z opłacania składek na Fundusz Pracy za osoby w wieku przedemerytalnym oraz zmniejszenie liczby dni choroby, za które płaci pracodawca w przypadku pracowników po 50-tym roku życia,

● aktywizację osób bezrobotnych lub zagrożonych utratą pracy po 50-tym roku życia,

● aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych, przez tworzenie przepisów uspraw-niających ich zatrudnianie i promocję aktywizacji zawodowej i integracji tych osób z rynkiem pracy,

● zwiększenie możliwości zatrudnienia kobiet przez rozwój usług pozwalających na go-dzenie pracy i życia rodzinnego,

● ograniczenie dezaktywizacji pracowników przez wdrażanie systemu emerytur pomo-stowych i ograniczenie przechodzenia na wcześniejsze emerytury oraz promocję dzia-łań na rzecz wydłużenia wieku przejścia na emeryturę, szczególnie kobiet.

Jednym z aktów prawnych, wpływających na zwiększenie aktywności zawodowej jest ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004r., która (Dz.

U. z 2004 r., Nr 99, poz. 1001) określa zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej, zarówno wobec obywateli polskich jak i cudzoziemców. 19 grudnia 2008 r. wprowadzono zmiany⁵ do wymienionej ustawy.

Wprowadza ona:

● zwiększenie środków na programy rynku pracy (w tym szkolenia) finansowane z Fun-duszu Pracy dla osób, które przekroczyły 45 rok życia bez względu na ich status na rynku pracy;

● zniesienie obowiązku płacenia przez pracodawców składek na Fundusz Pracy (2,45%) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (0,1%) za osoby, które osiągnę-ły wiek o pięć lat niższy od ustawowego wieku emerytalnego;

● przejęcia przez ZUS obowiązku wypłacania wynagrodzenia za czas choroby już po 14 dniach w przypadku zwolnienia chorobowego pracowników powyżej 50 roku życia, obniżając tym samym koszty pracy związane z finansowaniem choroby pracowników.

Z dniem 1 stycznia 2011 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyń-stwa polegająca na zwiększeniu wymiaru zasiłków chorobowych przysługujących pra-cownikom powyżej 50 roku życia z 70% do 80% w okresie od 15 do 33 dnia niezdolno-ści do pracy w roku kalendarzowym.

● przepisy ograniczające liczbę osób uprawnionych do wcześniejszego przejścia na eme-ryturę, dzięki czemu obniżony zostanie efektywny wiek emerytalny.

5 Dz. U. z 2009 r., Nr 6, poz. 33.

Znowelizowana ustawa zaczęła obowiązywać od 1 lutego 2009 r. Umożliwia ona oso-bom pracującym w wieku 45+ korzystanie z pomocy urzędu pracy w podnoszeniu kwalifi-kacji (w postaci: skierowania na szkolenie, sfinansowania kosztów egzaminów, sfinanso-wania studiów podyplomowych, możliwości korzystania z pożyczki szkoleniowej), na podobnych zasadach jak wcześniej przysługiwały osobom bezrobotnym i poszukującym pracy oraz wspiera pracodawców inwestujących w szkolenia pracowników przez wprowa-dzenie ułatwień w zakładaniu i wykorzystywaniu funduszu szkoleniowego.

W dniu 20 maja 2010 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy Kodeks Pracy oraz usta-wy o podatku dochodousta-wym od osób fizycznych. Ustawa obowiązuje od 16 lipca 2010 r.

i przewiduje możliwość udzielania pracownikom podnoszącym kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą płatnego urlopu szkoleniowego, a także płat-nego zwolnienia z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania. Ponadto ustawa umożliwi przyznanie przez pracodawcę pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowych świadczeń, np. pokrycie opłat za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie. War-tość takich świadczeń jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Pracownikowi, który chce podnosić swoje kwalifikacje zawodowe, może przysługiwać⁶ urlop szkoleniowy lub zwolnienie z całości albo części dnia pracy na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.

Wymiar urlopu szkoleniowego wynosi:

● 6 dni dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,

● 6 dni dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,

● 6 dni dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje za-wodowe,

● 21 dni w ostatnim roku studiów na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygoto-wanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Pracodawca zawiera z pracownikiem podno-szącym kwalifikacje zawodowe umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron.

Umowę zawiera się na piśmie. Nie ma obowiązku zawarcia umowy, jeżeli pracodawca nie

6 Ustawa z 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ((Dz. U. z 2010, nr 105, poz. 655).

zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podno-szenia kwalifikacji zawodowych.

Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe, który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifi-kacji, musi zwrócić koszty poniesione przez pracodawcę. Pracownik jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świad-czeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia, jeśli praco-dawca rozwiąże z nim umowę o pracę z jego winy w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, pracownik rozwiąże stosunek pracy za wypowiedze-niem.

Wprowadzenie w życie znowelizowanych przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych⁷ oraz ustawy z dnia 19 grud-nia 2008 r. o emeryturach pomostowych⁸, ograniczyło liczbę uprawnionych do wcześniej-szego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze z około 1,2 mln osób do około 270 tys. osób.

Obok znowelizowanej ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, spo-rządzono i wdrożono rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 kwietnia 2009 r. w sprawie przygotowania zawodowego dorosłych⁹. Zmiany dotyczyły zwiększenia dostępu do usług i instrumentów rynku pracy służących podnoszeniu kwalifikacji osób bezrobotnych i poszukujących pracy, w tym osób w wieku 50+ oraz wprowadzenia nowego programu aktywizacji zawodowej pn. przygotowanie zawodowe dorosłych. Na dodatkowe programy aktywizacji osób w wieku 45 i więcej lat utworzono rezerwę FP w kwocie 60 mln zł (którą podwyższono do kwoty 124,2 mln zł).

W ramach zwiększenia aktywności zawodowej uproszczone zostały również procedury udzielania wsparcia ze środków publicznych pracodawcom zatrudniającym osoby niepeł-nosprawne (ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i spo-łecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych¹⁰ i rozporządzenie Ministra Pracy i Po-lityki Społecznej z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów

7Dz. U. z 2008 r. Nr 67, poz. 411.

8 Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656.

9 Dz. U. z 2009 r. Nr 61, poz. 502.

10 Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1652.

związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych¹¹ oraz wprowadzeniu przepisów dotyczących równego traktowania pracodawców na otwartym i chronionym rynku pracy w zakresie dofinansowania wynagrodzeń zatrudnionych osób niepełnospraw-nych (ustawa o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej(…) oraz ustawa z 19 listopada 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją wydatków budżetowych¹².

Korzyści z zatrudniania osób starszych, wynikające z zapisów uchwalonej w 2011 roku nowelizacji kodeksu pracy oraz ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, są bardzo dobrym przykładem zaprzeczającym stereotypowi, jakoby zatrudnianie osób po 45 roku życia było nieopłacalne i kłopotliwe, a ludzie starsi nie nadawali się do pracy z po-wodu swojego wieku. Poniżej kilka przykładowych korzyści:

● preferencyjne zasady wypłacania wynagrodzenia chorobowego,

● ulga przy zatrudnieniu bezrobotnych powyżej 50. roku życia skierowanych przez Po-wiatowy Urząd Pracy

● płatne staże dla bezrobotnych powyżej 50. roku życia

● roczna ulga w opłacaniu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świad-czeń Pracowniczych (jeśli pracownik ukończył 60 lat (w przypadku mężczyzn) lub 55 lat (dla kobiet) zwolnienie z obowiązku opłacania składek ma charakter beztermino-wy).

Oczywiście ulgi finansowe to tylko ułamek szeroko pojętych korzyści, jakie może od-nieść przedsiębiorca z zatrudniania osób w wieku 45+. Wg opinii pracodawców biorących udział w badaniach (przeprowadzonych przez Instytut Badawczy Ipsos), obecność star-szych pracowników w przedsiębiorstwie ma szereg innych zalet:

● są oni oddani i lojalni wobec pracodawcy – z uwagi na trudności na rynku pracy i więk-sze przywiązanie do stabilizacji istnieje dużo mniejwięk-sze prawdopodobieństwo, że będą chcieli zmienić pracę,

● charakteryzują się większą cierpliwością w kontaktach z ludźmi,

● zróżnicowanie wiekowe zespołu dobrze wpływa na panującą w nim atmosferę, a to z kolei przekłada się na wydajność pracy,

● mają lepszy kontakt z klientami w podobnym wieku, wzbudzają w nich większe zaufa-nie,

11 Dz. U. z 2009 r. Nr 109, poz. 913.

12 Dz. U. z 2009 r. Nr 219, poz. 1706.

● mają bogate doświadczenie życiowe i zawodowe.