Szanse edukacyjne dzieci i młodzieży z obszarów wielkomiejskiej biedy w Siemianowicach Śląskichwielkomiejskiej biedy w Siemianowicach Śląskich

wielkomiejskiej biedy na przykładzie miasta Siemianowice Śląskie

3.1. Szanse edukacyjne dzieci i młodzieży z obszarów wielkomiejskiej biedy w Siemianowicach Śląskichwielkomiejskiej biedy w Siemianowicach Śląskich

W celu zbadania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z obszaru wiel-komiejskiej biedy w Siemianowicach Śląskich w pierwszej kolejności anali-zie poddano szanse edukacyjne danali-zieci i młodanali-zieży pobierających edukację w tym mieście. Ich określenie umożliwiło przeprowadzenie badania ankie-towego (ankiety audytoryjnej) wśród uczniów trzecich klas szkół gimnazjal-nych. Badanie to miało miejsce w roku szkolnym 2011/2012. Dobór gru-py uczniów wynikał z faktu, iż to właśnie po trzecim etapie edukacyjnym, który stanowi trzyletnia szkoła gimnazjalna, różnicują się edukacyjne losy młodzieży¹. Dokonują oni wyboru typu szkoły ponadgimnazjalnej, w któ-rej będą kontynuować naukę. W 2011 roku uczniowie, którzy ukończyli szkołę gimnazjalną mogli zdecydować się na dalsze kształcenie w szkołach

1 Pierwszym etapem edukacyjnym w polskim systemie oświaty jest nauczanie zintegro-wane w klasach I–III szkoły podstawowej, drugi stanowi nauczanie przedmiotowe w kla-sach IV–VI szkoły podstawowej, natomiast czwartym etapem edukacyjnym jest nauczanie przedmiotowe w szkole ponadgimnazjalnej.

następującego typu: licea ogólnokształcące, licea profilowane, technika, za-sadnicze szkoły zawodowe². Przeprowadzona ankieta audytoryjna składała się z 13 zamkniętych pytań jednokrotnego wyboru.

Pierwsze postawione w ankiecie pytanie dotyczyło oceny zdolności ucze-nia. Na pytanie poprawnie, zaznaczając jedną odpowiedź, odpowiedziało 437 uczniów. 80 z nich wskazało, że nauka nie sprawia im żadnych trudno-ści, 138 ankietowanych odpowiedziało, że uczenie się przysparza im niewiel-kich trudności, 182 uznało, że trudności te są przeciętne, 24 osobom nauka sprawia duże trudności, a 13 – bardzo duże trudności. Gimnazjaliści zatem stosunkowo dobrze ocenili swoją zdolność uczenia się. Zaledwie 37 z nich wskazało, że uczenie przysparza im dużych lub bardzo dużych trudności.

Najczęściej zaznaczaną odpowiedzią były przeciętne trudności (wykres 14.).

brak trudności niewielkie trudności przeciętne trudności

duże trudności bardzo duże trudności

W y k r e s 14. Ocena zdolności uczenia się

Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Drugie pytanie zawarte w ankiecie miało na celu sprawdzenie, jaką oce-nę z zachowania uczniowie otrzymali w roku szkolnym 2010/2011. Zatem jego przedmiotem była ocena uzyskana w zakończonym już roku szkol-nym. Udzielono na nie 437 poprawnych odpowiedzi. 88 uczniów

2 Obecnie trwa reforma szkolnictwa zawodowego, którą zapoczątkowała ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 205, poz. 1206). Zgodnie z art. 7 ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw z dniem 1 września 2012 roku zlikwidowana została klasa pierw-sza, a w następnych latach kolejne klasy liceum profilowanego dla młodzieży, uzupełniają-cego liceum ogólnokształcąuzupełniają-cego dla młodzieży, technikum uzupełniająuzupełniają-cego dla młodzieży, a także liceum profilowanego dla dorosłych, technikum dla dorosłych, zasadniczej szkoły zawodowej, uzupełniającego liceum dla dorosłych. Od 1 września 2013 roku zlikwidowa-na zostanie pierwsza klasa technikum uzupełniającego dla dorosłych, a w latach kolejnych – kolejne klasy szkół tego typu.

ło, że w roku szkolnym 2010/2011 otrzymało wzorową ocenę z zachowa-nia, 110 – bardzo dobrą, 124 – dobrą, 72 – poprawną, 33 – nieodpowiednią i 10 – naganną. Najczęściej wskazywaną przez uczniów oceną z zachowania była ocena dobra. 43 osoby odpowiedziały, iż ich zachowanie było naganne lub nieodpowiednie. Uczniów tych można określić mianem sprawiających problemy wychowawcze (wykres 15.).

0 20 40 60 80 100 120 140

wzorowa bardzo dobra dobra poprawna nieodpowiednia naganna

W y k r e s 15. Ocena z zachowania uzyskana w roku szkolnym 2010/2011 Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

W odpowiedzi na kolejne pytanie gimnazjaliści zaznaczali główny – ich zdaniem – powód otrzymania wskazanej w poprzednim pytaniu oce-ny z zachowania. Poprawnie udzielono 431 odpowiedzi, w tym 95 osób za główny powód uznało angażowanie się w życie szkoły i klasy, 112 osób wskazało uznanie ich przez nauczycieli za osobę uprzejmą, bycie uprzejmą osobą, 30 osób – uznanie przez nauczycieli za ucznia sprawiającego proble-my, sprawianie problemów, 60 osób – uznanie przez nauczycieli za dobre-go ucznia, bycie dobrym uczniem, 15 osób – uznanie przez nauczycieli za słabego ucznia, bycie słabym uczniem, 11 osób – wagarowanie, 19 – osób nieuczęszczanie do szkoły z przyczyn innych niż wagary, 36 osób – zacho-wanie podobne do zachowania kolegów lub koleżanek, 9 – osób bycie lu-bianym przez nauczycieli, 31 – osób bycie nielulu-bianym przez nauczycieli, 7 – osób zachowania o charakterze przestępczym, natomiast 6 osób uzna-ło, że uzyskaną przez nich ocenę determinował w największym stopniu inny powód. Wśród wskazanych odpowiedzi najbardziej niepokoją: uznanie za ucznia sprawiającego problemy, sprawianie problemów, wagarowanie, za-chowania o charakterze przestępczym. Te trzy propozycje zaznaczyło łącz-nie 48 osób. Rozkład udzielonych przez uczniów odpowiedzi został zobra-zowany na wykresie 16.

0 20 40 60 80 100 120

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

W y k r e s 16. Główny powód otrzymania wskazanej oceny z zachowania w roku szkolnym 2010/2011

L e g e n d a: 1. – angażowanie się w życie szkoły i klasy, 2. – uznanie przez nauczycieli za oso-bę uprzejmą, bycie uprzejmą osobą, 3. – uznanie przez nauczycieli za ucznia sprawiającego problemy, sprawianie problemów, 4. – uznanie przez nauczycieli za dobrego ucznia, bycie dobrym uczniem, 5. – uznanie przez nauczycieli za słabego ucznia, bycie słabym uczniem, 6. – wagarowanie, 7. – nieuczęszczanie do szkoły z przyczyn innych niż wagary, 8. – zacho-wanie podobne do zachowania kolegów lub koleżanek, 9. – bycie lubianym przez nauczy-cieli, 10. – bycie nielubianym przez nauczynauczy-cieli, 11. – zachowania o charakterze przestęp-czym, 12. – inne.

Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Następnym problemem, który sformułowano w ankiecie, była kwestia uzyskiwanych w gimnazjum ocen. Uczniowie zostali zapytani o to, jakie oceny otrzymywali w ciągu trzech lat nauki w gimnazjum. W pytaniu tym wskazano 435 poprawnych odpowiedzi, w przypadku dwóch ankiet nie zo-stała zaznaczona żadna odpowiedź. 2 respondentów wskazało, że w szkole gimnazjalnej otrzymywali oceny celujące, 67 – respondentów bardzo dobre, 177 respondentów – dobre, 150 – respondentów dostateczne, 39 – respon-dentów dopuszczające. Żaden z ankietowanych uczniów nie wskazał, że jego oceny były niedostateczne. Taka odpowiedź byłaby niezgodna ze stanem fak-tycznym ze względu na grupę respondentów – uczniów, którzy otrzymali promocję w klasie pierwszej, drugiej i podczas uzupełniania kwestionariu-sza ankiety byli uczniami klasy trzeciej. Rozkład poszczególnych odpowie-dzi prezentuje wykres 17.

W odpowiedzi na piąte pytanie gimnazjaliści wskazywali, czy w szkole podstawowej i gimnazjum otrzymali świadectwo z wyróżnieniem. Udzielono 437 poprawnych odpowiedzi, w tym 172 osoby otrzymały świadectwo z wy-różnieniem w szkole podstawowej i 73 w szkole gimnazjalnej. Z uzyskanych odpowiedzi wynika, iż siemianowiccy uczniowie w gimnazjach uzyskiwali gorsze rezultaty szkolne, niż to miało miejsce na wcześniejszym etapie

edu-kacyjnym – liczba osób, które otrzymały świadectwo z wyróżnieniem w gim-nazjum była mniejsza niż w przypadku szkoły podstawowej (wykres 18.).

celujące bardzo dobre dobre dostateczne dopuszczające

W y k r e s 17. Oceny uzyskiwane w trakcie trzech lat nauki w szkole gimnazjalnej Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

szkoła podstawowa: tak szkoła podstawowa: nie gimnazjum: tak gimnazjum: nie

W y k r e s 18. Uzyskanie świadectwa z wyróżnieniem w szkole podstawowej lub gimnazjalnej

Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Poza zidentyfikowaniem dla zbadania szans edukacyjnych liczby uczniów wyróżniających się należało również określić, ilu gimnazjalistów miało pro-blemy edukacyjne i powtarzało w szkole podstawowej lub gimnazjalnej klasę.

Na pytanie to zostało udzielonych 437 poprawnych odpowiedzi. Negatyw-na tendencja zaobserwowaNegatyw-na również w poprzednim pytaniu potwierdzi-ła się – w szkole podstawowej klasę powtarzało 14 uczniów, w gimnazjal-nej natomiast – 25, w tym 10 respondentów zaznaczyło, iż klasę powtarzało w dwóch typach szkół. Rozkład odpowiedzi na pytanie o powtarzanie klasy zobrazowano na wykresie 19.

Uczniowie, którzy udzielili pozytywnej odpowiedzi na pytanie o powtarza-nie klasy zostali poproszeni o wskazapowtarza-nie głównego powodu tego stanu. Na py-tanie to udzielono 29 odpowiedzi, w tym 3 uczniów wskazało brak zdolności

uczenia się, zdobywania nowej wiedzy, 11 uczniów – brak chęci uczenia się, zdobywania nowej wiedzy, 1 uczeń – długotrwałą chorobę, 1 uczeń – chęć zaimponowania kolegom, 7 uczniów – wagarowanie, 2 uczniów – niechęć nauczycieli do ucznia, 4 uczniów – brak możliwości przygotowania się do lekcji, uczenia, ze względu na sytuację rodzinną, domową. Na pytanie nie udzielono następujących odpowiedzi: problemy z alkoholem lub narkotyka-mi, zachowania o charakterze przestępczym, inne (wykres 20.).

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

szkoła podstawowa: tak szkoła podstawowa: nie gimnazjum: tak gimnazjum: nie

W y k r e s 19. Powtarzanie klasy w szkole podstawowej lub gimnazjalnej Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

0 2 4 6 8 10 12

1. 2. 3. 4. 5. 8. 9.

W y k r e s 20. Główny powód powtarzania klasy w szkole podstawowej lub gimnazjalnej

L e g e n d a: 1. – brak zdolności uczenia się, zdobywania nowej wiedzy, 2. – brak chęci uczenia się, zdobywania nowej wiedzy, 3. – długotrwała choroba, 4. – chęć zaimponowa-nia kolegom, 5. – wagarowanie, 6. – problemy z alkoholem lub narkotykami, 7. – zachowa-nia o charakterze przestępczym, 8. – niechęć nauczycieli do uczzachowa-nia, 9. – brak możliwości przygotowania się do lekcji, uczenia, ze względu na sytuacje rodzinną, domową, 10. – inne.

Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Następną zidentyfikowaną w ankiecie kwestią był problem wagarowa-nia. Spośród 437 respondentów 163 przyznało, że w gimnazjum

wagaro-wało, 247 natomiast odpowiedziało, że ten problem ich nie dotyczył. Ozna-cza to, że około 37% uczniów klas trzecich klas szkół gimnazjalnych w roku szkolnym chodziło na wagary. Wagarujący uczniowie udzielili również od-powiedzi na pytanie o główną przyczynę takiego zachowania, co zostało zi-lustrowane na wykresie 21. Łącznie uzyskano 161 poprawnie udzielonych odpowiedzi, w tym 70 respondentów wskazało niechęć do szkoły i nauczy-cieli, 5 respondentów – chęć zaimponowania kolegom, 11 respondentów – namowę kolegów i obawę przed napiętnowaniem z ich strony, 55 respon-dentów – lenistwo, 5 – wykonywanie drobnych prac (np. porządki) w czasie, który powinni spędzać w szkole, 5 – wykonywanie pracy zarobkowej w cza-sie, który powinni spędzać w szkole, z kolei 10 respondentów uznało, że wa-garują z innego powodu.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

W y k r e s 21. Główny powód wagarowania w szkole gimnazjalnej

L e g e n d a: 1. – niechęć do szkoły i nauczycieli, 2. – chęć zaimponowania kolegom, 3. – na-mowa kolegów i obawa przed napiętnowaniem z ich strony, 4. – lenistwo, 5. – wykonywa-nie drobnych prac (np. porządki) w czasie, który uczeń powiwykonywa-nien spędzać w szkole, 6. – wy-konywanie pracy zarobkowej w czasie, który uczeń powinien spędzać w szkole, 7. – inne.

Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Kolejna grupa pytań zadanych gimnazjalistom dotyczyła statusu fi-nansowego rodzin respondentów. W pytaniu 10 uczniowie oceniali sytu-ację materialną swojej rodziny. Na pytanie to udzielono 434 odpowiedzi, w tym 100 uczniów oceniło sytuację materialną rodziny jako bardzo do-brą, 201 uczniów – jako dodo-brą, 116 uczniów – jako przeciętną, 15 – jako złą i 2 uczniów – jako bardzo złą (wykres 22.).

Pytanie 11 dotyczyło kwestii pobierania stypendium szkolnego, natomiast pytanie 12 – korzystania w szkole z bezpłatnych posiłków w roku szkolnym 2011/2012. Jeżeli uczeń korzysta z tej formy wsparcia, dochód na człon-ka gospodarstwa domowego, w którym się wychowywał wyniósł nie

wię-cej niż 351 zł. Na pytania te poprawnie udzielono 436 odpowiedzi, z czego 40 uczniów przyznało, że korzysta ze stypendium szkolnego, a 41 – z bez-płatnego posiłku. Porównując te dane z subiektywnym odczuciem statusu finansowego rodziny ucznia, należy stwierdzić, iż gimnazjaliści lepiej oce-nili status finansowy niż wyglądał on w rzeczywistości. Tylko 17 responden-tów wskazało, że sytuacja finansowa ich rodzin jest zła lub bardzo zła, pod-czas gdy ponad dwukrotnie tylu korzystało z pomocy socjalnej skierowanej do najmniej majętnych uczniów. Odpowiedzi na pytania 11. i 12. o korzy-stanie z form wsparcia obrazuje wykres 23.

0 50 100 150 200 250

bardzo dobra dobra przeciętna zła bardzo zła

W y k r e s 22. Ocena sytuacji materialnej rodziny ucznia

Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

stypendium szkolne: tak stypendium szkolnie: nie bezpłatny posiłek: tak bezpłatny posiłek: nie stypendium szkolne: tak

W y k r e s 23. Korzystanie z form wsparcia w roku szkolnym 2011/2012 Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Ostatnie z pytań postawionych w ankiecie miało na celu sprawdzenie, jakie dalsze plany związane z edukacją mieli respondenci. Na to pytanie po-prawnie udzielono 436 odpowiedzi. 189 uczniów planowało ukończyć szko-łę gimnazjalną i rozpocząć naukę w liceum ogólnokształcącym, 174 uczniów zamierzało ukończyć szkołę gimnazjalną i rozpocząć naukę w technikum,

49 uczniów chciało ukończyć szkołę gimnazjalną i rozpocząć naukę w zasad-niczej szkole zawodowej, 2 uczniów wskazało, że nie chce ukończyć szkoły gimnazjalnej, 22 natomiast zdeklarowało, że nie ma żadnych planów zwią-zanych z edukacją. Największą zatem popularnością wśród uczniów cieszyły się szkoły kończące się egzaminem maturalnym, czyli licea ogólnokształcą-ce i technika. Rozkład odpowiedzi na ostatnie z ankietowych pytań przed-stawia wykres 24.

0 40 80 120 160 200

1. 2. 3. 4. 5.

W y k r e s 24. Plany na przyszłość związane z edukacją

L e g e n d a: 1. – ukończenie szkoły gimnazjalnej i rozpoczęcie nauki w liceum ogólnokształ-cącym, 2. – ukończenie szkoły gimnazjalnej i rozpoczęcie nauki w technikum, 3. – ukoń-czenie szkoły gimnazjalnej i rozpoczęcie nauki w zasadniczej szkole zawodowej, 4. – brak chęci ukończenia szkoły gimnazjalnej, 5. – brak planów.

Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Udzielone przez ankietowanych uczniów trzecich klas szkół gimnazjal-nych odpowiedzi negatywnie świadczą o oświacie w Siemianowicach Śląskich.

Biorąc pod uwagę zarówno wyniki przeprowadzonego badania, jak również przeprowadzoną uprzednio analizę problemów szkolnictwa w mieście, nale-ży skonstatować, że szanse edukacyjne dzieci i młodzienale-ży z Siemianowic Ślą-skich wydają się być niższe od szans ich rówieśników – zarówno w skali kra-ju, jak i województwa czy też poprzemysłowych miast, które utworzyły GZM.

Do negatywnych wniosków prowadzą również badania mające na celu określenie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży zamieszkujących i wy-chowujących się w obszarach wielkomiejskiej biedy w Siemianowicach Ślą-skich. Oszacowanie tych szans było możliwe m.in. dzięki badaniu w postaci ankiety eksperckiej, której respondentami byli dyrektorzy szkół podsta-wowych i gimnazjalnych, z rejonów wyznaczonych przez ulice wchodzące

w skład obszarów wielkomiejskiej biedy³. Dzięki temu działaniu uzyskano wiedzę na temat problemów, które występują w przebadanych placówkach, a także podejmowanych przez szkołę działań mających na celu ich rozwią-zanie⁴.

W roku szkolnym 2011/2012 w trzech z czterech szkół podstawowych (w Szkole Podstawowej nr 3, w Szkole Podstawowej nr 6, w Szkole Podsta-wowej nr 11), których rejon obejmował ulice wielkomiejskiej biedy, uczy-ło się 986 uczniów, co trzeci z nich (291) korzystał z darmowych posiłków w szkole, a 150 uczniów otrzymało pomoc w ramach programu „Wyprawka szkolna”⁵. Stypendium szkolne pobierało z kolei 313 uczniów wskazanych szkół, co stanowiło 59% uczniów szkół podstawowych (527), którzy w roku szkolnym 2011/2012 korzystali z tej formy wsparcia⁶.

Zgodnie z udzielonymi przez dyrekcję odpowiedziami w roku szkolnym 2011/2012 w Szkole Podstawowej nr 11 wystąpił problem wagarowania, które-mu placówka próbowała przeciwdziałać przez stałe monitorowanie obecności uczniów, kontakty z rodzicami i kuratorami uczniów, pogadanki prowadzo-ne podczas lekcji oraz indywidualprowadzo-ne rozmowy z podopiecznymi. W Szkole Podstawowej nr 3 problem ten nie miał miejsca, natomiast Szkoła Podsta-wowa nr 6 nie uznawała wagarowania za problem ze względu na fakt, iż nie-wielu uczniów tej placówki chodziło w roku szkolnym 2011/2012 na wagary.

Poza kwestią wagarowania respondenci wskazali następujące problemy wy-chowawcze lub dydaktyczne, które wystąpiły w ich placówkach: agresywne i wulgarne zachowanie, niszczenie mienia, wymuszenia, zastraszenia, kon-flikty rówieśnicze i bójki, używanie wulgaryzmów, palenie papierosów oraz stosowanie innych używek, nieprawidłowości w kontaktach uczniów z oso-bami dorosłymi, niska motywacja do nauki i brak systematyczności, trud-ności w wypełnianiu obowiązków, brak wymaganych podręczników, a także

3 Informację na temat rejonizacji siemianowickich szkół uzyskano w drodze wywiadu częściowo skategoryzowanego przeprowadzonego urzędnikiem Referatu Edukacji Urzędu Miasta w Siemianowicach Śląskich.

4 Kwestia szans edukacyjnych jest przedmiotem działania instytucji lokalnej polityki spo-łecznej, wśród których najistotniejszą rolę odgrywają placówki edukacyjne, takie jak szkoły i przedszkola. Z tego względu respondentami w ankiecie eksperckiej byli dyrektorzy tych instytucji.

5 Informacje uzyskane w drodze ankiety eksperckiej skierowanej do dyrektorów wska-zanych szkół.

6 Informacje uzyskane w drodze wywiadu częściowo skategoryzowanego przeprowadzo-nego z urzędnikiem Referatu Edukacji Urzędu Miasta w Siemianowicach Śląskich.

nieadekwatna i zaniżona samoocena uczniów i wynikające z niej wycofanie oraz brak wiary w siebie. W ramach przedsięwzięć podejmowanych przez zbadane placówki, które miały na celu przeciwdziałanie tym zjawiskom, na-leży wskazać rozmowy wychowawcze, spotkania z pedagogiem i psycholo-giem, a w ostateczności – zgłaszanie spraw Policji. Ponadto podejmowano się szkolnych mediacji, stosowano pozytywne wzmocnienia (system na-gród), zapoznawano uczniów ze sposobami uczenia się, informowano ro-dziców o możliwościach otrzymania wsparcia finansowego rekompensu-jącego koszty edukacji, organizowano kiermasz podręczników i wdrażano program profilaktyki uzależnień⁷.

W roku szkolnym 2011/2012 ulice obszarów wielkomiejskiej biedy znajdo-wały się w rejonie dwóch szkół gimnazjalnych – było to Gimnazjum nr 3 oraz Gimnazjum nr 4. W placówkach tych uczyło się łącznie 393 osób, a 55 z nich korzystało z darmowych posiłków w szkole. Natomiast pomoc w ramach pro-gramu „Wyprawka szkolna” otrzymało 15 uczniów⁸. Stypendium socjalne pobierało 109 uczniów uczęszczających do wskazanych szkół, podczas gdy łącznie w Siemianowicach Śląskich w roku szkolnym 2011/2012 tego typu pomoc otrzymało 129 uczniów szkół gimnazjalnych. Zatem 84% wszyst-kich gimnazjalistów korzystających z tej formy wsparcia odbierało eduka-cję w dwóch siemianowickich placówkach⁹.

Dyrektorzy objętych badaniem szkół gimnazjalnych wskazali, iż w pla-cówkach tych w roku szkolnym 2011/2012 wystąpił problem wagarowania.

Jednocześnie podjęto następujące środki, których celem było zapobieganie temu zjawisku: stałą kontrolę frekwencji, rozmowy z uczniami i ich rodzica-mi, kontrolowanie obecności uczniów uczęszczających na wagary poprzez specjalne karty obecności, nagradzanie uczniów z wysoką frekwencją, obni-żanie uczniom wagarującym ocen z zachowania, pogadanki wychowawcze, organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także wizyty domowe w celu wyjaśnienia absencji uczniów. Ponadto Gimnazjum nr 3 opracowa-ło dokumenty pt. „Procedury Realizacji Obowiązku Szkolnego” oraz „Kar-ta Monitoringu Realizacji Obowiązku Szkolnego”. Poza problemem absen-cji uczniów spowodowanej wagarami we wskazanych gimnazjach wystąpiły

7 Informacje uzyskane w drodze ankiety eksperckiej skierowanej do dyrektorów wska-zanych szkół.

8 Informacje uzyskane w drodze wywiadu częściowo skategoryzowanego przeprowadzo-nego z urzędnikiem Referatu Edukacji Urzędu Miasta w Siemianowicach Śląskich.

9 Informacje uzyskane w drodze ankiety eksperckiej skierowanej do dyrektorów wska-zanych szkół.

również inne problemy wychowawcze, takie jak konflikty rówieśnicze, agre-sja słowna względem rówieśników, używanie wulgaryzmów, nieodpowied-nie zachowanieodpowied-nie podczas zajęć lekcyjnych, arogancki i lekceważący stosunek do nauczycieli, brak motywacji do nauki i poprawy swojej sytuacji szkolnej, nieodrabianie zadań domowych, niski stopień zainteresowania rodziców pro-blemami swoich dzieci oraz niska frekwencja rodziców podczas szkolnych wywiadówek, palenie papierosów, brak podręczników, zeszytów, przyborów szkolnych. Wśród podejmowanych przez szkoły działań, których celem było przeciwdziałanie tym zjawiskom, wymienić należy rozmowy wychowawcze z uczniami i rodzicami, zajęcia wychowawcze, pomoc psychologiczno-pe-dagogiczną, przekazywanie spraw Policji, a także dyżury nauczycieli pod-czas przerw¹⁰.

Wskazane przez dyrekcje szkół problemy i ich przełożenie na rezultaty szkolne uczniów znajdują również potwierdzenie w analizach wyników eg-zaminów zewnętrznych – w wynikach sprawdzianu po szkole podstawowej i egzaminu gimnazjalnego. Uczniowie Szkoły Podstawowej nr 3 w 2011 roku uzyskali podczas sprawdzianu średnio 23,51 punktów, Szkoły Podstawowej nr 5 – 20,41 punktów, Szkoły Podstawowej nr 6 – 24,74 punktów, a Szkoły Podstawowej nr 11 – 18,89 punktów. Oznacza to, że wszystkie szkoły z wy-jątkiem SP 6 uzyskały podczas tego testu gorsze rezultaty niż średni wynik w Siemianowicach Śląskich (23,79 punktów). W przypadku egzaminu gim-nazjalnego w Gimnazjum nr 3 i Gimnazjum nr 4 również odnotowano rezul-taty gorsze niż miejska średnia. W Gimnazjum nr 3 średni wynik uzyskany w części humanistycznej wyniósł 24,04 punktów, a w części matematyczno--przyrodniczej – 18,51 punktów. Natomiast rezultaty egzaminu w Gimna-zjum nr 4 to 16,64 punktów w części humanistycznej i 16,57 w matematycz-no-przyrodniczej.

Poza analizą rezultatów edukacyjnych uczniów w postaci wyników eg-zaminów zewnętrznych warto się również przyjrzeć wskaźnikowi, jakim jest Edukacyjna Wartość Dodana¹¹. Wskaźnik ten – co jest jego zaletą – po-zwala zmierzyć wkład szkoły w wyniki, jakie osiągają jej uczniowie. By móc uzyskać taką informację przy wyliczeniach EWD, brane są pod uwagę in-formacje na temat osiągnięć szkolnych na początku nauki w danej

10 Informacje uzyskane w drodze ankiety eksperckiej skierowanej do dyrektorów wska-zanych szkół.

11 Edukacyjna Wartość Dodana to wskaźnik obliczany przez Instytut Badań Edukacyj-nych.

ce oraz na jej zakończenie. W Polsce wskaźnik ten jest obliczany dla szkół gimnazjalnych oraz ponadgminazjalnych. W przypadku tych pierwszych, za rezultaty szkolne na początku nauki w danej placówce przyjmuje się wy-niki sprawdzianu szóstoklasisty, te końcowe stanowią natomiast wywy-niki te-stu gimnazjalnego¹².

Wyliczenie EWD pozwala na wskazanie pozycji szkoły. Instytut Badań Edukacyjnych ukazuje ją w układzie współrzędnych, gdzie oś poziomą sta-nowi trzyletni wynik egzaminacyjny szkoły, natomiast oś pionową – trzyletni wskaźnik EWD. Pozycja szkoły na wykresie jest prezentowana jako eliptyczny obszar, co ma na celu uwzględnienie statystycznej niepewności szacowania wskaźników. Natomiast wielkość elipsy zależy od liczby informacji na temat wyników egzaminacyjnych, którą dysponują autorzy wskaźnika. Ze względu na miejsce szkół w układzie współrzędnych wyróżniono: szkoły neutralne (gdzie odnotowano przeciętne wyniki egzaminów oraz przeciętną efektyw-ność nauczania, na wykresach znajdują się one w punkcie przecięcia się osi), szkoły sukcesu (o wysokich wynikach i wysokiej efektywności nauczania), szkoły wspierające (o niskich wynikach, lecz wysokiej efektywności), szkoły wymagające pomocy (które notowały niskie wyniki egzaminacyjne i niską efektywność) oraz szkoły niewykorzystanych możliwości (gdzie były wysokie wyniki, ale niska efektywność nauczania). Punkt przecięcia się osi (100; 0) sta-nowi punkt średniego wyniku w skali kraju. Wykresy EWD poza elipsą danej szkoły zawierają elipsę stanowiącą obszar, w którym mieści się 50% wszyst-kich gimnazjów w kraju oraz elipsę, w której znajduje się 90% tych szkół¹³.

W dokumencie Szanse edukacyjne dzieci i młodzieży z obszarów wielkomiejskiej biedy w Siemianowicach Śląskich : raport z badań (Stron 149-167)