Europejski Fundusz Społeczny

Nie jest niczym zaskakującym stwierdzenie, że Unia Europejska, aby się rozwijać, musi rozwiązywać kolejne problemy nie tylko natury politycznej czy ekonomicznej, ale również społecznej. Chcąc je skutecznie rozwiązywać, musi dysponować precyzyjny-mi wskaźnikaprecyzyjny-mi, które w sposób jednoznaczny pozwolą jej na diagnozę danej sytuacji.

Jeżeli wziąć przy tym pod uwagę, że problemy te można rozpatrywać zarówno w per-spektywie makro (europejskiej), jak i – a może przede wszystkim – mikro (lokalnej), łatwiej zrozumieć wagę sformułowania celów polityki społecznej. Pominięcie bowiem wspomnianego etapu zasadniczego skazuje instrumenty polityki społecznej na niepowo-dzenie. W związku z tym autorzy uznali za zasadne przytoczenie w tym miejscu nastę-pujących danych statystycznych dla Unii Europejskiej 25 państw⁵⁹:

stopa zatrudnienia – 63%,

odsetek osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – 16%, poziom wykształcenia wyższego osób w wieku 25–64 lat – 23%, poziom wydatków na badania – 1,95% PKB.

Dla postronnego czytelnika przedstawione powyżej wskaźniki mogą wydawać się jedy-nie zestawiejedy-niem przypadkowych danych obrazujących obecny stan Unii. Tak jednak nie jest. Przywołane liczby uzmysławiają bowiem z jednej strony, jaką drogę przebyła zjednoczona Europa od zakończenia II wojny światowej, z drugiej natomiast wskazują na konieczność podjęcia wzmożonego wysiłku w takim stopniu, aby rozszerzona UE, mająca już 27 członków, mogła odgrywać rolę ważnego uczestnika na światowej arenie gospodarczej i technologicznej. Powyższe należy więc rozumieć jako osiągnięcie celów w ramach Strategii Lizbońskiej, zakładającej przebudowę Unii w atrakcyjne miejsce do inwestowania oraz tworzenia miejsc pracy, w którym podstawę wzrostu gospodarczego stanowią wiedza i innowacje technologiczne⁶⁰.

57 W rozdziale IV „Przepisy końcowe” Rozporządzenia nr 1080/2006 postanowiono, że ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2007 roku uchyla się Rozporządzenie nr 1783/1999 (art. 23), a PE i Rada UE dokonają przeglądu wspomnianego rozporządzenia do dnia 31 grudnia 2013 roku (art. 24).

58 Art. 22 ust. 1 Rozporządzenia PE i Rady nr 1080/2006 z 5 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 210 z 31 lipca 2006 roku.

59 Por.: Czwarte sprawozdanie w sprawie spójności gospodarczej i społecznej, COM (2007) 273, s. 5–7;

Krajowy Program Reform na lata 2005–2008, Warszawa 2005, s. 53–55.

60 Por.: Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, Nowy początek Strategii Liz-bońskiej, komunikat z 2 lutego 2005 roku, COM (2005) 24, s. 4.

•

•

•

•

Nie sposób jednak przy analizie powyższych danych przeoczyć, że zarówno stopa zatrudnienia odbiega od wspólnotowych założeń określonych w Strategii Lizbońskiej (70%), jak i notowany jest nadal wysoki stopień wykluczenia społecznego. Remedium na to stanowić mają instrumenty tzw. aktywnej integracji, polegające na udzielaniu po-mocy w taki sposób, aby nowe bądź ponowne zatrudnienie pozwalało jednostce stać się aktywnym członkiem społeczeństwa. Tymczasem nie można tego uczynić inaczej, jak przez objęcie zindywidualizowaną pomocą grup szczególnie wykluczonych.

Uwagi powyższe prowadzą do stwierdzenia natury ogólnej. Mianowicie, interwen-cja Europejskiego Funduszu Społecznego (European Social Fund) jest ciągle potrzebna i ważna na równi z funduszami wspierającymi inwestycje infrastrukturalne. Nie do po-minięcia jest bowiem fakt, że to właśnie od jakości kapitału ludzkiego zależy poziom innowacyjności, a co za tym idzie, w dużej mierze stan rozwoju gospodarczego. Dlatego tak ważne jest stworzenie określonej jakości życia społecznego⁶¹, rozumianej tu m.in.

jako likwidacja kontrastów typu nierówny dostęp do edukacji, strukturalne bezrobocie, wreszcie brak możności uczestnictwa we wzroście gospodarczym. Z punktu widzenia Polski, benefi cjenta omawianej unijnej polityki spójności, taki sposób widzenia rzeczy-wistości jest jak najbardziej korzystny⁶². W opinii autorów nie chodzi bowiem o bezpro-duktywny, sztuczny wzrost poziomu zatrudnienia, ale o tworzenie stałych i zorientowa-nych na przyszłość miejsc pracy.

Przedstawiona diagnoza nie oznacza bynajmniej, że okres 50 lat funkcjonowania EFS został zmarnowany. Wręcz przeciwnie, korzystając z doświadczeń zgromadzonych w ciągu minionych lat działania Funduszu, nowe państwa członkowskie mają szansę na prawdziwy jakościowy skok w rozwoju własnych zasobów ludzkich. Można mówić więc nie o zasadności istnienia EFS, a o jego efektywności w rozwiązywaniu wszyst-kich tych problemów społecznych, które pozostają w obrębie jego działania.

Jak wspomniano, EFS funkcjonuje już 50 lat, co czyni go jednym z najstarszych fun-duszy strukturalnych występujących przez lata pod tą samą nazwą. Utworzenie Fundu-szu przewidziano bowiem od razu w momencie podpisania w roku 1957 tzw. Traktatów Rzymskich, co najlepiej poświadcza art. 123 Traktatu o EWG. Działanie Funduszu było przy tym od początku nastawione na kreowanie mechanizmów sprzyjających rozwojowi rynku pracy. Miał się on przez to przyczyniać do wzrostu poziomu zatrudnienia, stymu-lując zarazem mobilność zawodową oraz geografi czną zasobów siły roboczej⁶³.

Opis funkcjonowania Funduszu w początkowym okresie da się sprowadzić do pro-stej formuły, tj. zwrotu połowy kosztów poniesionych przez publiczne organy państw członkowskich na szkolenia zawodowe, a także przyznawanie grantów i zasiłków pra-cownikom podlegającym procesom restrukturyzacji, prapra-cownikom, których płace uległy znacznemu obniżeniu. Kolejnym celem było wspieranie pracowników poszukujących pracy w innych krajach członkach Wspólnoty oraz takich, których kwalifi kacje nie

od-61 Por.: art. 146 TWE, [w:] Dz.U. UE nr C 321E z 29 grudnia 2006 roku (wersje skonsolidowane TWE i TUE).

62 W 2007 roku do Polski napłynęło z UE 7 398 242 075 euro. W tym samym czasie Polska wpłaciła do budżetu UE 2 779 298 357 euro. Zwroty środków do budżetu UE wyniosły 44 987 266 euro. Tym samym saldo wynosi 4 573 956 451 euro. Por.: http://www.mf.gov.pl/_fi les_/unia_europejska/programy_i_fun-dusze_ue/przeplywy_fi nansowe/2007/na_strone_grudzien_07.xls

63 Por.: Europejski Fundusz Społeczny, [w:] Biuletyn Informacyjny Ministerstwa Rozwoju Regionalnego 6 (2007), s. 12.

powiadały już aktualnym potrzebom rynku pracy, a których zamiarem było je w związku z tym podnieść lub uzupełnić⁶⁴.

Europejski Fundusz Społeczny przez lata swojego działania wspierał za pośrednictwem różnego rodzaju szkoleń miliony Europejczyków. Nie zmienia to jednak faktu, że procesy społeczno-gospodarcze, które stanowią tutaj tło funkcjonowania EFS, charakteryzują się własną dynamiką. To powoduje, że przed Funduszem, w zależności od okresu historycz-nego, stały i stoją różne wyzwania. I tak, w latach 70. prawdziwym wyzwaniem był kryzys gospodarczy lat 1973 i 1979, który zakończył okres prosperity gospodarczej. Zmienione uwarunkowania społeczno-gospodarcze⁶⁵ odniosły skutek w postaci reformy EFS. Zasad-nicze kierunki reformy dotyczyły skierowania pomocy do ściśle określonych grup bene-fi cjentów. Zwiększono również znacznie budżet Funduszu⁶⁶. Lata 80. z kolei przyniosły wzrost znaczenia sektora usług. Zwiększono nakłady na badania w zakresie nowych tech-nologii oraz uboższe regiony legitymujące się m.in. wysokim wskaźnikiem bezrobocia.

Obecnie EFS stoi przede wszystkim przed wyzwaniem rosnącej konkurencji na rynku światowym (globalnym). Ze względu na szybki postęp technologiczny pracobiorcy mu-szą sprostać nowym wymaganiom. Kolejnym wyzwaniem jest konieczność zwiększenia wysiłków w dziedzinie badań i innowacji technologicznych. Dlatego zamiarem UE jest, aby do roku 2010 na sferę badań i rozwój naukowy przeznaczać 3% PKB w skali całej UE⁶⁷. Istotnym wyzwaniem pozostaje również postępujący proces starzenia się społe-czeństw Wspólnoty⁶⁸.

W tym miejscu nie sposób zapomnieć o ogólnych celach EFS nakreślonych w TWE.

Ponieważ jego art. 146 zwraca uwagę na ułatwienie dostępu do zatrudnienia, zrozumiałe jest, że EFS dąży nie tylko do zwiększenia mobilności osób pracujących (w znaczeniu zarówno geografi cznym, jak i zawodowym), ale również reaguje na zachodzące zmiany gospodarcze. W tym zakresie wspiera więc poprawę zdolności adaptacyjnych pracow-ników w kontekście zmian technologicznych bądź przeobrażeń strukturalnych. Dotyczy to głównie dziedzin związanych z kształceniem zawodowym, przekwalifi kowaniem lub uzupełnianiem kwalifi kacji⁶⁹.

W perspektywie fi nansowej na lata 2007–2013 podstawę prawną dla EFS stanowi Rozporządzenie nr 1081/2006. Określa ono główne zasady kontraktowania, wdrażania i realizacji projektów fi nansowanych w ramach EFS. Ponieważ Fundusz ten jest narzę-dziem realizacji założeń Strategii Lizbońskiej, przyczynia się w ten sposób do realizacji priorytetów Wspólnoty w odniesieniu do wzmacniania spójności gospodarczej i spo-łecznej przez⁷⁰:

64 Por.: Krzysztof Gąsiorowski, Europejski Fundusz Społeczny, [w:] Jerzy Babiak (red.), Fundusze Unii Europejskiej. Doświadczenia i perspektywy, Warszawa 2006, s. 122.

65 Do takich uwarunkowań można zaliczyć w szczególności rozszerzenie UE w 1973 roku o Wielką Bryta-nię, Irlandię i Danię.

66 Por.: Europejski Fundusz Społeczny..., s. 13.

67 Por.: Komunikat KE do Rady i PE. Wspólne działania na rzecz wzrostu i zatrudnienia: Wspólnotowy program lizboński z 20 lipca 2005 roku, COM (2005) 330 końcowy, s. 6.

68 Por.: Rozmowa z Nikolausem van der Pasem, Dyrektorem Generalnym ds. Zatrudnienia, Spraw Społecz-nych i RówSpołecz-nych Szans w Komisji Europejskiej, [w:] Europejski Fundusz Społeczny..., s. 15 n.

69 Por.: 146 TWE, [w:] Dz.U. UE nr C 321E z 29 grudnia 2006 roku (wersje skonsolidowane TWE i TUE).

70 Por.: art. 2 ust. 1 Rozporządzenia PE i Rady nr 1081/2006 z 5 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 210 z 31 lipca 2006 roku.

poprawę dostępu do zatrudnienia oraz

tworzenie liczniejszych i lepszych miejsc pracy.

Podobnie jak EFRR, Europejski Fundusz Społeczny działa na zasadzie subsydiarności, wspierając politykę państw członkowskich, ale nie zastępując jej. Wsparcie to następuje w takim zakresie, w jakim państwa członkowskie zmierzają do osiągnięcia pełnego za-trudnienia oraz podniesienia jakości i wydajności pracy, jak wreszcie wzrostu integracji społecznej, w tym poprawy warunków zatrudnienia osób znajdujących się w niekorzyst-nej sytuacji na rynku pracy. Nie mniejsze znaczenie ma również niwelowanie dyspropor-cji w zatrudnieniu na poziomie zarówno krajowym, regionalnym, jak i lokalnym⁷¹. Za pomocą realizacji wyżej nakreślonych zadań EFS przyczynia się do wzmocnienia spój-ności społecznej, zwiększenia wydajspój-ności i konkurencyjspój-ności oraz promowania wzrostu gospodarczego, a tym samym uwzględnia wspólnotowe priorytety w następujących ob-szarach⁷²:

edukacji, szkoleń,

zwiększenia dostępu do rynku pracy osób nieaktywnych zawodowo,

wykluczenia społecznego (zwłaszcza osób defaworyzowanych, m.in. osób nie-pełnosprawnych).

Skoro EFS jest jednym z funduszy strukturalnych, to podlega takim samym zasadom programowania jak EFRR. Jak wyłożono w rozdziale III, programowanie jest zorga-nizowanym i wieloletnim systemem składającym się ze zdefi niowanych priorytetów i wyznaczonych celów. W obszarze zatrudnienia i jakości zasobów ludzkich jest to przy-kładowo osiągnięcie, o czym była już mowa, pełnego zatrudnienia (na poziomie 70%

do 2010 roku). Możliwe to będzie jednak pod warunkiem stałego i wysokiego wzrostu gospodarczego w całej Unii Europejskiej⁷³.

Strategia Lizbońska jest częścią stosunkowo nowej polityki zatrudnienia Unii Eu-ropejskiej. W swej obecnej postaci polityka ta pojawiła się dopiero w latach 90., kiedy wraz ze wzrostem problemów socjalnych i rosnącym bezrobociem w krajach należących do Wspólnoty szeroko rozumiana polityka socjalna stała się jednym z jej priorytetów.

Osiągnięcie w Europie spójności społecznej i zapewnienie zrównoważonego rozwoju zasobów ludzkich stało się więc warunkiem dalszej integracji. Wyrazem tego było włą-czenie do Traktatu Amsterdamskiego rozdziału dotyczącego zatrudnienia. Z przyjętych wówczas zapisów wynikał obowiązek państw członkowskich do opracowania i realizo-wania specjalnych polityk i strategii zatrudnienia mających na celu osiągnięcie wyso-kiego poziomu zatrudnienia⁷⁴. W ten sposób stworzono podstawy Europejskiej Strategii Zatrudnienia, którą tworzą następujące cztery fi lary:

71 Por.: ibidem.

72 Por.: ibidem, art. 2 ust. 2.

73 Por.: Agata Budzyńska / Maciej Duszczyk / Marcin Garncarz / Edyta Gieroczyńska / Marcin Jatczak / Karolina Wójcik, Strategia Lizbońska drogą do sukcesu zjednoczonej Europy, Warszawa 2002, s. 11 n.

74 Por.: art. 2 pkt 19 Traktatu z Amsterdamu zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawia-jące Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty, http://europa.eu.int/eur-lex/lex/pl/treaties/

dat/11997D/word/11997D.doc; według obecnej numeracji są to art. 125 oraz 128 ust. 2 TWE.

•

•

•

•

•

•

poprawa możliwości zatrudnienia, rozwój przedsiębiorczości,

poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i ich pracowników, promocja równości szans.

Przyjęte w ramach Strategii Lizbońskiej założenia bardzo szybko okazały się niemoż-liwe do zrealizowania. W związku z tym Komisja Europejska zdecydowała się – wy-ciągając wnioski z dotychczasowej realizacji Strategii – wysunąć propozycję nowego otwarcia. Postanowiono przenieść punkt ciężkości wysiłków na zapewnienie „silniej-szego, trwałego wzrostu oraz tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy”⁷⁵. Wśród szczegółowych wytycznych znalazły się wskazówki dotyczące wspierania innowacyj-ności w taki sposób, aby wpływać za jej pośrednictwem na wzrost konkurencyjinnowacyj-ności gospodarki europejskiej.

W tym sensie EFS przyczynia się bezsprzecznie do realizacji założeń odnowionej Strategii Lizbońskiej, a w jej ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia⁷⁶. W Polsce, z punktu widzenia wdrażania EFS, poza Zintegrowanym Pakietem Wytycznych Wspól-noty dla Spójności⁷⁷ funkcjonuje Krajowy Program Reform na lata 2005–2008. Doku-ment ten odwołuje się do Zintegrowanych Wytycznych w sprawie Zatrudnienia i przed-stawia, w jaki sposób Polska osiąga cele odnowionej Strategii Lizbońskiej. Charakter programowania przypisać tutaj należy szczegółowym wytycznym KE dotyczącym po-lityki zatrudnienia⁷⁸.

Poddając analizie schemat 2, można zauważyć, że proces programowania składa się z dwóch etapów: wspólnotowego i krajowego. Rolą państw członkowskich, po przygo-towaniu przez instytucje UE wytycznych, jest takie wyznaczenie priorytetów uwzględ-niających ich specyfi kę krajową, aby były one zgodne ze wspólnotowymi dokumentami programowymi. W tym sensie państwa członkowskie realizują priorytety wspólnotowe, zapewniając spójność EFS z działaniami podejmowanymi w celu realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Do realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia mają się przy-czyniać Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO)⁷⁹, w których dane państwo, biorąc pod uwagę własne potrzeby i niedobory, określa kierunki wydatkowania środków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Dla Polski punktem wyjścia

75 Por.: Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, Nowy początek Strategii Liz-bońskiej, komunikat z 2 lutego 2005 roku, COM (2005) 24, s. 7.

76 Koordynuje ona działania za pomocą wytycznych w zakresie polityk zatrudnienia. Corocznie wytyczne ustala Rada w konsultacji z PE, KE i innymi instytucjami UE. Państwa członkowskie mają za zadanie prowadzenie własnych polityk zatrudnienia, jednak muszą one przyczyniać się do realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Co więcej, każde państwo członkowskie ma obowiązek przedłożenia Komisji i Radzie rocznego sprawozdania ze środków, jakie podjęło w celu zrealizowania Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Por.: art. 128 ust. 2 TWE. W Polsce dokumentem programującym politykę zatrudnienia w perspektywie rocznej jest Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia. Uwzględnia on zasady re-alizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Art. 3 ust. 1 Ustawy z 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, [w:] Dz.U. RP z 2004 roku, nr 99, poz. 1001 z późn. zm.

77 Por.: Decyzja Rady nr 702/2006 z 6 października 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 291 z 21 października 2006 roku.

78 Por.: Decyzja Rady nr 600/2005 z 12 lipca 2005 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 205 z 6 sierpnia 2005 roku.

79 Por.: art. 4 ust. 1 Rozporządzenia PE i Rady nr 1081/2006 z 5 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 210 z 31 lipca 2006 roku.

•

•

•

•

jest Krajowy Program Reform na lata 2005–2008, w którym określono zasadnicze kie-runki rozwoju spójne z odnowioną Strategią Lizbońską⁸⁰.

Państwa członkowskie przenoszą cele zawarte we wspólnotowych dokumentach pro-gramowych (w szczególności Strategicznych Wytycznych Wspólnoty) na grunt krajowy w postaci odpowiednich zapisów w NSRO⁸¹. Dokument ten stanowi punkt odniesienia dla wszystkich programów operacyjnych przygotowywanych w ramach funduszy struk-turalnych. Odgrywając przy tym rolę koordynującą, zapobiega dublowaniu wsparcia w ramach funduszy strukturalnych. Każdy program operacyjny wykazuje zatem spój-ność z NSRO i wpisuje się jednocześnie w cele wytycznych wspólnotowych.

W ramach programów operacyjnych fi nansowanych z EFS wskazana jest koncen-tracja wsparcia, rozumiana jako zogniskowanie rozproszonych uprzednio działań, które w sposób bezpośredni stanowią odpowiedź na zidentyfi kowane problemy. Ich rozwią-zanie przypada najczęściej na obszary o największym stopniu zmarginalizowania. Do-tyczy to zdegradowanych obszarów miejskich, regionów najbardziej oddalonych (pery-feryjnych), podupadających obszarów wiejskich, obszarów zależnych od rybołówstwa, a także obszarów poszkodowanych z powodu przeniesienia przedsiębiorstw⁸².

80 Por.: Krajowy Program Reform na lata 2005–2008, Warszawa 2005.

81 Por.: art. 27 ust. 1 Rozporządzenia Rady nr 1083/2006 z 11 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 210 z 31 lipca 2006 roku.

82 Por.: art. 4 ust. 2 Rozporządzenia PE i Rady nr 1081/2006 z 5 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 210 z 31 lipca 2006 roku.

Źródło: opracowanie własne

Schemat 2. Uproszczony proces programowania EFS w Polsce

Dla realizacji EFS duże znaczenie mają kwestie horyzontalne: dobre zarządzanie i partnerstwo, realizacja zasady równości płci oraz wspieranie innowacyjności. Dobre zarządzanie oznacza inkluzję partnerów społecznych w proces decyzyjny dotyczący

Źródło: Wstępny projekt Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007–2013, http://www.funduszestruktural-ne.gov.pl/NR/rdonlyres/4C87A99D–41DE–4CBB–8FC3-DA87AADF67B5/17586/nsro_prezentacja140207.pps Schemat 3. Spójność celów NSRO z celami SWW oraz Strategii Lizbońskiej

w szczególności wdrażania EFS na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym⁸³. Bio-rąc pod uwagę poprzedni okres programowania, można powiedzieć, że w warunkach polskich dobre zarządzanie ma wielką rolę do odegrania. Mowa tutaj głównie o tym, że partnerzy społeczni byli wyłączeni z możliwości partycypowania w programowaniu realizacji i monitorowaniu wsparcia z funduszy unijnych. W wymiarze operacyjnym ob-jawiało się to zupełnym brakiem konsultacji społecznych poszczególnych kluczowych dokumentów.

Obecnie sytuacja wygląda odmiennie. Poszczególne dokumenty strategiczne oraz operacyjne podlegają obowiązkowej konsultacji z jednostkami samorządu terytorialne-go, partnerami społecznymi i gospodarczymi oraz Komisją Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego⁸⁴. Choć postulat partycypacji partnerów społecznych jest słuszny, należy zauważyć, że wydłuża to jednak proces programowania (przygotowywania poszczegól-nych rozwiązań programowych i instytucjonalposzczegól-nych) i tym samym wprowadzania nie-zbędnych modyfi kacji w funkcjonowaniu sytemu.

Realizacja zasady równości płci i równości szans leży w gestii państw członkow-skich. Zabrania się, stosownie do art. 6 Rozporządzenia nr 1081/2006, wszelkiej dys-kryminacji ze względu na płeć, rasę, religię, światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną na poszczególnych etapach wdrażania funduszy.

Z uwagi na cele odnowionej Strategii Lizbońskiej szczególnego znaczenia nabrało wspieranie innowacji. Zdefi niowanie innowacji w wymiarze społecznym jest zadaniem tyleż karkołomnym, co wymagającym sporej wiedzy. Generalnie wiadomo, że mowa tu o kreowaniu nowych rozwiązań, zastosowań w obszarze polityk społecznych. W odnie-sieniu do gospodarki należy przez to rozumieć zdolność i motywację przedsiębiorstw do ustawicznego poszukiwania rozwiązań, a następnie wykorzystywania w praktyce wyni-ków prac badawczych i rozwojowych, nowych koncepcji, pomysłów i wynalazwyni-ków⁸⁵. Innowacyjność oznacza również doskonalenie i rozwój istniejących technologii produk-cyjnych, eksploatacyjnych i dotyczących sfery usług, wprowadzanie nowych rozwiązań w organizacji i zarządzaniu, doskonalenie i rozwój infrastruktury, zwłaszcza dotyczącej gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji.

Sytuacja w sferze społecznej jest jednak odmienna. Chodzi tutaj o wypracowanie nowych sposobów, instrumentów i mechanizmów, które charakteryzują się większą sku-tecznością niż te dotychczas stosowane⁸⁶. W tym kontekście pomocą objąć należy nowe nietypowe grupy społeczne oraz zawodowe, które nie zostały uwzględnione w ramach głównych nurtów polityk prowadzonych przez państwa członkowskie. Wskazuje się również na wykorzystanie rozwiązań sprawdzonych w innych krajach, regionach czy też w innych uwarunkowaniach, np. w stosunku do innej grupy docelowej. Pod uwagę brane są także rozwój, modyfi kacja dotychczas stosowanych instrumentów w celu

zwiększe-83 Por.: ibidem, art. 5 ust 2.

84 Taki mechanizm zapewnia na gruncie prawa polskiego art. 6 ust. 1 Ustawy z 6 grudnia 2006 roku o zasa-dach prowadzenia polityki rozwoju, [w:] Dz.U. RP z 2006 roku, nr 227, poz. 1658.

85 Por.: Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007–2013, Warszawa 2006, s. 6. Zob.

także: Aleksander Żołnierski, Innowacyjność 2006, stan innowacji, metody wspierania, programy ba-dawcze, Warszawa 2006, s. 9.

86 Por.: Komentarz do aktów prawnych Wspólnot Europejskich..., s. 149.

Tabela 25. Przykładowe tematy projektów innowacyjnych EFS w ramach PO Kapitał Ludzki

1) Zatrudnienie i integracja społeczna:

a) budowa instrumentów umożliwiających koordynację działań z zakresu polityki rynku pracy i integracji społecznej,

b) poszukiwanie metod zmniejszania emigracji zarobkowej, c) poszukiwanie metod zmniejszania szarej strefy w zatrudnieniu, d) rozwój instrumentów prognozowania popytu i podaży pracy,

e) poszukiwanie nowych, skutecznych metod aktywizacji zawodowej grup docelowych wymagających szczególnego wsparcia,

f) rozwój elastycznych form zatrudnienia,

g) poszukiwanie nowych metod wspierania aktywności osób niepełnosprawnych, h) instrumenty wspierające godzenie życia rodzinnego i zawodowego, i) integracja imigrantów i uchodźców oraz mniejszości etnicznych,

j) budowa instrumentów wspierających rozwój sektora ekonomii społecznej,

k) poszukiwanie nowych, skutecznych metod przeciwdziałania zjawisku wykluczenia społecznego.

2) Adaptacyjność:

a) prognozowanie i aktywne zarządzanie zmianą gospodarczą,

b) poszukiwanie metod zwiększenia zaangażowania partnerów społecznych i gospodarczych na rzecz

b) poszukiwanie metod zwiększenia zaangażowania partnerów społecznych i gospodarczych na rzecz