Obszary wsparcia

Należy zwrócić uwagę od razu na fakt, że konstrukcja EFR, zarówno jeśli chodzi o licz-bę priorytetów, jak i sam proces programowania, zbliżona jest do planowania EFRROW.

Zbliżona, ale jednak nie identyczna. Obydwa te fundusze nie posiadają bowiem jedno-litych zasad projektowania i wdrażania. Zasady te, choć regulowane odrębnymi aktami prawnymi, mają mimo to wiele cech wspólnych. Należą do nich zasady komplementar-ności, spójności i zgodności. O ich przestrzeganie dbają Komisja Europejska oraz pań-stwa członkowskie¹⁰⁵.

Urzeczywistnianie zasady partnerstwa ma zachodzić nie tylko między państwem członkowskim a Komisją, ale także w ramach programowania na poziomie krajowym.

Partnerstwo to może urzeczywistniać się także przez udział władz regionalnych i lo-kalnych, partnerów społeczno-gospodarczych oraz organizacji pozarządowych¹⁰⁶. Wła-dze krajowe szczególną uwagę powinny zwracać na propagowanie równości kobiet i mężczyzn oraz na zrównoważony rozwój, uwzględniając w nim ochronę środowiska i warunki poprawy jego stanu¹⁰⁷.

Podobnie jak cele EFRROW, cele EFR osiągane są przez poszczególne osie priory-tetowe, których jest pięć. Należą do nich:

Oś 1 – Środki na rzecz dostosowania wspólnotowej fl oty rybackiej,

Oś 2 – Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwarzanie produktów rybo-łówstwa i akwakultury oraz obrót nimi,

Oś 3 – Środki służące wspólnemu interesowi,

Oś 4 – Zrównoważony rozwój obszarów zależnych głównie od rybactwa, Oś 5 – Pomoc techniczna.

105 Por.: ibidem, art. 6.

106 Por.: ibidem, art. 8 ust. 1–3.

107 Por.: ibidem, art. 11.

•

•

•

•

•

Środki na rzecz dostosowania wspólnotowej fl oty rybackiej (Oś 1) dotyczą pomocy dla właścicieli statków rybackich i rybaków, którzy zdecydują się na tymczasowe¹⁰⁸ lub trwałe¹⁰⁹ zaprzestanie działalności połowowej. W ramach tej Osi refundowane są inwe-stycje na statkach rybackich¹¹⁰. Temu wsparciu towarzyszą działania polegające na łago-dzeniu skutków utraty pracy przez rybaków w wyniku ograniczenia kwot połowowych lub tymczasowego zaprzestania działalności połowowej, a także w wyniku restruktury-zacji fl oty¹¹¹.

W ramach Osi 2 wparcie przeznaczone jest na inwestycje produkcyjne w akwakultu-rę. Dotyczy to inwestycji w zakresie budowy, rozbudowy, wyposażenia i modernizacji instalacji produkcyjnych, w szczególności inwestycji mających na celu poprawę warun-ków pracy, higieny, jakości produktów, zmniejszenia negatywnego lub wspierania po-zytywnego wpływu na środowisko¹¹². Oś 2 wspomaga także inwestycje w środowisko wodne¹¹³, zdrowie publiczne¹¹⁴ i zdrowie zwierząt¹¹⁵.

Oś 3 oznacza, że środki na wspieranie wspólnego interesu w postaci osiągania ce-lów Wspólnej Polityki Rybołówstwa mogą być przeznaczone na inicjatywy o szerszym zakresie aniżeli zwykle podejmowane przez przedsiębiorstwa prywatne. Środki te doty-czą wspólnych działań¹¹⁶ m.in. w postaci trwałego przyczyniania się do lepszego zarzą-dzania zasobami lub lepszej ochrony, poprawy bezpieczeństwa połowów, jak również zwiększania inwestycji dotyczących sprzętu i infrastruktury na potrzeby produkcji, prze-twórstwa lub handlu, łącznie z utylizacją odpadów. Środki mogą zostać przeznaczone również na ochronę i rozwój fauny i fl ory wodnej¹¹⁷, rozwój nowych rynków i prowa-dzenie kampanii promocyjnych¹¹⁸, projektów pilotażowych¹¹⁹, modyfi kację lub zmianę

108 Na temat długości tymczasowego zaprzestania działalności połowowej w: ibidem, art. 24.

109 Na temat warunków trwałego zaprzestania działalności połowowej w: ibidem, art. 23; oraz art. 11–16 Rozporządzenia Rady nr 2371/2002 z 20 grudnia 2002 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 358 z 31 grudnia 2002 roku.

110 Por.: art. 25 Rozporządzenia Rady nr 1198/2006 z 27 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 223 z 15 sierp-nia 2006 roku.

111 Na temat rekompensaty społeczno-gospodarczej w celu zarządzania wspólnotową fl otą rybacką w: art. 27 Rozporządzenia Rady nr 1198/2006 z 27 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 223 z 15 sierpnia 2006 roku.

112 Por.: ibidem, art. 29 ust. 1.

113 Na temat udzielania rekompensat z tytułu stosowania metod produkcyjnych w zakresie akwakultury przyczyniających się do ochrony i poprawy stanu środowiska oraz zachowania przyrody w: ibidem, art. 30 ust. 2. W odniesieniu do obszarów Natura 2000 por.: Dyrektywę Rady nr 43/1992 z 21 maja 1992 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 206 z 22 lipca 1992 roku.

114 Na temat pomocy dotyczącej zawieszenia zbioru mięczaków ze względu na zdrowie publiczne por.: art.

31 Rozporządzenia Rady nr 1198/2006 z 27 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 223 z 15 sierpnia 2006 roku.

115 Na temat leczenia chorób zwierząt objętych pomocą z EFR na podstawie art. 32. Ibidem oraz art. 3 ust. 1 Decyzji Rady nr 424/1990 z 26 czerwca 1990 roku, [w:] Dz.U. WE nr L 224 z 18 sierpnia 1990 roku.

116 Por.: art. 15 Rozporządzenia KE 498/2007 z 26 marca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 120 z 10 maja 2007 roku.

117 Na temat środków dotyczących ochrony fauny i fl ory zob.: art. 38 Rozporządzenia Rady nr 1198/2006 z 27 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 223 z 15 sierpnia 2006 roku.

118 Na temat prowadzenia kampanii promocyjnych zob.: ibidem, art. 40 ust. 3.

119 Na temat programów pilotażowych mających na celu eksperymentalne wykorzystanie bardziej selektyw-nych technik połowowych zob.: ibidem, art. 41.

przeznaczenia statków rybackich (do celów szkoleń lub badań prowadzonych w ramach sektora rybactwa lub innej działalności spoza rybactwa)¹²⁰.

Wsparcie w ramach zrównoważonego rozwoju obszarów zależnych głównie od rybac-twa (Oś 4) przeznaczone jest na poprawę jakości życia na tych obszarach. Celem wsparcia jest przede wszystkim utrzymanie i tworzenie miejsc pracy na obszarach zależnych od rybactwa przez wsparcie dywersyfi kacji lub restrukturyzacji gospodarczej oraz społecz-nej obszarów stojących w obliczu problemów społeczno-gospodarczych wynikających ze zmian w sektorze rybactwa. Wśród celów znajdują się również: wspieranie poprawy śro-dowiska przybrzeżnego oraz wspieranie krajowej i międzynarodowej współpracy między obszarami zależnymi głównie od rybactwa¹²¹. Do wsparcia kwalifi kują się obszary o małej gęstości zaludnienia, z malejącą rolą rybołówstwa w małych społecznościach rybackich.

Lokalne podejście ma umożliwić ustalenie problemów obszarów zależnych od rybactwa przez zamieszkujące je społeczności, a przez to służyć ich rozwiązywaniu.

Pomoc techniczna (Oś 5) przeznaczona jest na fi nansowanie działań niezbędnych do realizacji działań w zakresie przygotowania Funduszu, zarządzania nim, jego monitoro-wania, oceny i promocji. Z inicjatywy państwa członkowskiego pomoc techniczna EFR może fi nansować w ramach programu operacyjnego działania do kwoty w wysokości 5% ogólnych środków programu¹²².

3.2. Programowanie

Podobnie jak w wypadku EFRROW programowanie składa się z kilku etapów polega-jących na przygotowywaniu dokumentów strategicznych dotyczących sektora rybac-twa. Jednym z takich dokumentów jest krajowy plan strategiczny dotyczący sektora rybactwa. Plan jest przedmiotem dialogu między Komisją a państwem członkowskim.

Krajowy plan strategiczny zawiera streszczenie wszystkich aspektów wspólnej polityki rybołówstwa oraz określa priorytety, cele, szacunkową kwotę wymaganych publicznych zasobów fi nansowych i terminy jego realizacji¹²³. Na podstawie krajowego planu strate-gicznego dotyczącego sektora rybactwa państwo członkowskie przygotowuje program operacyjny. Program przygotowywany jest na okres od 1 stycznia 2007 do 31 grudnia 2013 roku i obejmuje swym zasięgiem cały kraj.

Na potrzeby programowania Polska przygotowała krajowy plan strategiczny pod na-zwą Strategia Rozwoju Rybołówstwa 2007–2013 (SRR 2007–2013). Strategia wskazuje zakres interwencji i wsparcia fi nansowego ze strony EFR oraz inne niezbędne źródła fi nansowania. SRR 2007–2013 służyła nie tylko jako punkt odniesienia dla tworzenia Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013”, ale także Ustawy o wspieraniu rozwoju sektora rybac-kiego z udziałem Europejsrybac-kiego Funduszu Rybacrybac-kiego. Cele Strategii są spójne z pod-stawowymi zasadami Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej oraz z krajowymi dokumentami programowymi i związanymi z nimi aktami prawnymi.

120 Por.: ibidem, art. 42.

121 Por.: ibidem, art. 43 ust. 2.

122 Por.: ibidem, art. 46 ust. 2.

123 Por.: ibidem, art. 15.

Tabela 51. Przeniesienie priorytetów wspólnotowych na priorytety krajowe w zakresie rozwoju rybactwa Cele wspólnotowe w ramach Europejskiego Funduszu Rybackiego

Priorytety wspólnotowe (Osie priorytetowe)Priorytety Polski 1. Wspieranie wspólnej polityki rybołówstwa w celu zapewnienia eksploatacji żywych zasobów wodnych i wsparcie dla akwakultury w celu zapewnienia trwałości w sensie gospodarczym, środowiskowym i społecznym (Oś 1 oraz Oś 2) 2. Wsparcie trwałej równowagi między zasobami a zdolnością połowową wspólnotowej fl oty rybackiej (Oś 1) 3. Wsparcie zrównoważonego rozwoju rybołówstwa śródlądowego (Oś 2) 4. Wzmacnianie konkurencyjności funkcjonujących struktur oraz rozwoju ekonomicznie żywotnych przedsiębiorstw w sektorze rybactwa (Oś 1, Oś 2, Oś 3, Oś 4) 5. Wspieranie ochrony i poprawy środowiska i zasobów naturalnych związanych z sektorem rybactwa (Oś 2 oraz Oś 4) 6. Wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz poprawy jakości życia na obszarach, gdzie prowadzi się działalność należącą do sektora rybactwa (Oś 4) 7. Propagowanie równości kobiet i mężczyzn w procesie rozwoju sektora rybactwa oraz obszarów zależnych głównie od rybactwa (wszystkie osie: 1, 2, 3 oraz 4).

Oś 1: Środki na rzecz dostosowania wspólnotowej fl oty rybackiej

Cele: 1. Zapewnienie równowagi między zasobami a zdolnością połowową 2. Zapewnienie osłon społeczno-ekonomicznych dla pracujących w sektorze rybackim 3. Wspieranie działań służących poprawie konkurencyjności polskiego rybołówstwa 4. Uzyskanie dodatkowych możliwości połowowych, zwiększenie zdolności połowowej fl oty dalekomorskiej Oś 2: Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwarzanie i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury

Cele: 1. Zrównoważony rozwój w zakresie chowu i hodowli oraz rybołówstwa śródlądowego 2. Kontynuowanie rozwoju, w tym podnoszenie standardów, w przetwórstwie rybnym oraz wspieranie stabilizacji zatrudnienia w przetwórstwie rybnym Oś 3: Środki służące wspólnemu interesowi

Cele: 1. Podniesienie standardów polskich portów i przystani rybackich 2. Działania na rzecz wzrostu konsumpcji produktów rybnych w kraju 3. Wsparcie działań z zakresu ochrony i rozwoju fl ory i fauny wodnej Oś 4: Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa

Cele: 1. Aktywizacja lokalnych społeczności i samorządów na rzecz wspólnych działań 2. Poprawa poziomu życia na obszarach zależnych od rybołówstwa morskiego i akwakultury w uzupełnieniu do działań podejmowanych w ramach innych programów operacyjnych Źródło: Strategia Rozwoju Rybołówstwa 2007–2013, Warszawa 2007, s. 21

Opracowując program operacyjny, państwa członkowskie uwzględniają zasady Wspólnej Polityki Rolnej, dbając przy tym o jego spójność z Krajowym Planem Stra-tegicznym. Celem takiego podejścia jest zapewnienie trwałej równowagi między zdol-nością połowową a możliwościami połowowymi na danych akwenach. Duże znaczenie przywiązuje się do trwałego rozwoju działalności gospodarczej w tym sektorze, z zacho-waniem jednak szczególnych wymagań dotyczących ochrony i poprawy stanu środowi-ska naturalnego. Rozwojowi działalności gospodarczej powinien towarzyszyć wzrost zatrudnienia i rozwój kapitału ludzkiego.

Pamiętać należy także o promowaniu operacji przyczyniających się do realizacji Strategii Lizbońskiej. Mowa tutaj oczywiście o promowaniu stałego poziomu zatrudnie-nia przez poprawę jakości miejsc pracy oraz stymulowanie innowacji w tym sektorze.

Dlatego zachęca się do realizacji działań mających na celu propagowanie wśród opi-nii publicznej przyjaznych dla środowiska metod produkcyjnych. Istotnym elementem programu operacyjnego jest również promowanie równowagi płci w sektorze rybactwa, uwzględniające przez to w szczególności cel zmniejszenia podziałów rynku pracy ze względu na płeć¹²⁴.

Tabela 52. Finansowanie Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013” według osi priorytetowych (w tys. euro; w ce-nach z 2004 roku)^*

Osie priorytetowe

Wkład publiczny

ogółem Wkład EFR Wkład krajowy

Stopień współfi nansowania

z EFR

a = (b + c) (b) (c) (d) = (b)/(a) 100

1. Środki na rzecz adaptacji

fl oty rybackiej 199 882 149 911 49 970 75%

2. Akwakultura

„Przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa”

303 079 227 309 75 769 75%

3. Działania służące

wspólnemu interesowi 318 294 238 720 79 573 75%

4. Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybołówstwa

39 107 29 330 9 776 75%

5. Pomoc techniczna 8 690 6 517 2 172 75%

OGÓŁEM 869 054 651 791 217 263 75%

* Podane wartości sumaryczne są wartościami podanymi w przybliżeniu z dokładnością do tysiąca euro.

Źródło: Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013” (projekt), Warszawa 2007, s. 48

124 Por.: ibidem, art. 19 lit a)–b), d).

Polska w ramach EFR przygotowała Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013”. Program fi nan-sowany jest z EFR oraz środków krajowych. Alokacja EFR dla Polski na lata 2007–2013 wynosi 651 791 tys. euro. Fundusz wnosi wkład w realizację poszczególnych działań maksymalnie do 75% wydatków publicznych dla regionów należących do Celu Konwer-gencja oraz 50% dla regionów nieobjętych tym Celem¹²⁵. Polska, jak już wspomniano, została w całości objęta Celem Konwergencja.

Program zakłada wspieranie przedsięwzięć prowadzących do uzyskania trwałej rów-nowagi między zasobami morskimi i śródlądowymi a zdolnością połowową polskiej fl oty rybackiej. Służyć mają temu m.in.: adaptacja i modernizacja statków, wsparcie ho-dowli ryb oraz rybołówstwa śródlądowego, podniesienie standardów portów, zakładów przetwórstwa rybnego, a także aktywizacja lokalnych społeczności. Dofi nansowaniem zostaną objęte przedsięwzięcia podnoszące standardy portów i przystani rybackich oraz budowa i modernizacja zakładów przetwórstwa rybnego. Wspierane będą także kampa-nie promocyjne i programy pilotażowe służące zdobywaniu i rozpowszechnianiu wie-dzy na temat nowości technicznych z dziedziny rybołówstwa. Środki w ramach polskich osi priorytetowych zostały przedstawione w tabeli 53.

Tabela 53. Osie priorytetowe w ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich”

Oś Priorytetowa I: Działania na rzecz adaptacji fl oty rybackiej

Środek 1.1 Pomoc publiczna z tytułu trwałego zaprzestania działalności połowowej Środek 1.2 Pomoc publiczna z tytułu tymczasowego zaprzestania działalności połowowej

Środek 1.3 Inwestycje na pokładzie statków rybackich i selektywność oraz premie na rzecz rybactwa przybrzeżnego

Oś Priorytetowa II: Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i rynek rybny Środek 2.1 Akwakultura

Środek 2.2. Rybołówstwo śródlądowe Środek 2.3. Inwestycje w przetwórstwo i obrót

Oś priorytetowa III: Środki służące wspólnemu interesowi Środek 3.1 Działania wspólne

Środek 3.2 Ochrona i rozwój fauny i fl ory wodnej

Środek 3.3. Porty rybackie, miejsca wyładunku i przystanie Środek 3.4 Rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne Środek 3.5 Projekty pilotażowe

Środek 3.6 Modyfi kacja w celu zmiany przeznaczenia statków rybackich

Oś priorytetowa IV: Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa Środek 4.1 Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa

Oś priorytetowa V: Pomoc techniczna Środek 5.1 Pomoc techniczna

Źródło: Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013” (projekt), Warszawa 2007, s. 16–40

125 Por.: ibidem, art. 53 ust. 3.

3.3. System instytucjonalny

Rozporządzenie nr 1198/06 dotyczące EFR w celu sprawnego i celowego wydatkowa-nia środków ustanawia Instytucję Zarządzającą, Certyfi kującą, Audytową oraz Pośred-niczącą¹²⁶. Instytucja Zarządzająca odpowiada za całościowe zarządzanie programem operacyjnym, w szczególności zaś za wybór projektów zgodnie z przyjętymi kryteriami.

Mowa tu o stosownych zasadach wspólnotowych i zgodnych z nimi uregulowaniach krajowych. Instytucja Zarządzająca odpowiada także za autentyczność poniesionych wydatków stosownie do zasad kwalifi kowalności wydatków dla EFR¹²⁷. W Polsce zada-nia te pełni Ministerstwo Gospodarki Morskiej.

Instytucja Certyfi kująca odpowiada za potwierdzenie prawidłowości przepływów fi -nansowych w ramach programu operacyjnego. Ponadto zadaniem tej instytucji jest opra-cowanie i przedkładanie Komisji Europejskiej poświadczonych deklaracji wydatków i wniosków o płatność¹²⁸. Rolę Instytucji Certyfi kującej odgrywa Ministerstwo Finan-sów. Zadaniem Instytucji Audytowej z kolei jest zapewnienie prowadzenia audytów skutecznego funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli programu operacyjnego.

Mowa tutaj o audytach mających na celu weryfi kację zadeklarowanych wydatków¹²⁹. Instytucja Zarządzająca może wyznaczyć jedną lub kilka Instytucji Pośredniczących do wykonania części lub całości zadań Instytucji Zarządzającej lub Instytucji Certyfi kują-cej, za które wymienione tutaj ostatnio instytucje ponoszą odpowiedzialność. W ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013” zadania Instytucji Pośredniczącej pełni ARiMR.

126 Por.: ibidem, art. 58.

127 Por.: ibidem, art. 55.

128 Por.: Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybac-kich 2007–2013” (projekt), Warszawa 2007, s. 42.

129 Por.: art. 61 Rozporządzenia Rady nr 1198/2006 z 27 lipca 2006 roku, [w:] Dz.U. UE nr L 223 z 15 sierp-nia 2006 roku.

VII. FUNDUSZE UNIJNE O UKIERUNKOWANIU