Na pytanieopochodzenie głagolicy Marko Japundźić, franciszkański badacz zabytków piśmiennictwa starochorwackiego, ma zdecydowanąodpowiedź16 17. Głagolica powstała z dala od obszarów pozostających podwpływem Rzymu czy Bizancjum.Pismo, jakim sporządzono napisy na Płycie z Baśki'1 (najstarszym zabytku piśmiennictwa chorwa ckiego), stanowi przykład bardzo starego alfabetu, który w czasach, gdy poczyniono
86 RE-INKARNACJE NARODU
inskrypcje,pozostawał w fazie rozwojowej. Wskazuje to, zdaniem Japundźicia,całkiem jednoznacznie na fakt, żegłagolicamusiała powstaćnaterenach,gdzienie znano „pięk nego alfabetu greckiego” ani też „harmonijnego pisma łacińskiego” (capitala). A to oznaczałoby, że głagolica powstała w okolicach Morza Czarnego, gdzie osiedliła się liczna grupa pra-Chorwatów. Ponieważ Cyrylbyłczłowiekiem wykształconym, owy sokiej kulturze, na pewno nie zaprojektowałby tak prymitywnego alfabetu, mając do dyspozycji znakomite przecież wzory, dowodziJapundźić.
Przy okazji tych rozważań badaczrozstrzygakolejną istotną kwestię. „Trzeba abso lutnie wykluczyć hipotezę, żeto święci braciastworzyli liturgię wjęzykunarodowym”18. Chorwaci mieli bowiem swój własny przekład Ewangelii, różnyod wersji bułgarsko-ma- cedońskiej. Sporządzono gonienapodstawie greckiego oryginału, leczz tzw. Itali,naj starszegołacińskiego przekładu Pisma Świętego,używanego przezEuropę Zachodnią, conastąpiłojeszczeprzed czasami panowaniaKarolaWielkiego, który nakazał zastąpić Italę Yulgatą,przetłumaczonąprzezśw.Hieronima.
18 M. Japundźić, Gdje, kadai kakoje nastała glagoljica i ćirilica [w:J Tko su i odakle Hrvati..., s. 429.
19 A.Ż. Lovrić, Najnovijinalazi izranohrvatske povijesti 1998-1999 [w:] Staroiransko podrijetlo Hrva- ta..., s. 489-506.
Powstajezatempytanie, dlaczego przez tyle lat uważanoCyryla za twórcęgłagoli- cy inie wspominano o prawdziwym autorstwie przekładu świętych ksiąg?Odpowiedź brzmi podobnie, jakwinnych opisywanych tu przypadkach. Stało się tak z przyczyn politycznych. Rosyjski panslawizm był na rękę zwolennikomWielkiej Serbii. Pamięć o irańskich, gockich, iliryjskich korzeniach narodu chorwackiego była sprzeczna ztą ideologią, dlatego usiłowano uciszać głosicieli prawdy, niekiedy wsposób okrutny i bezwzględny.
Wedłughistorii z czasów Jugosławii, Chorwaci nie mogli stać się piśmienni przed Serbami i dlatego dopuszczano jedynie możliwość poznania przez nich pisma wtym samym czasie, za sprawą misji Cyryla i Metodego - konkluduje o. Marko Japundźić.
„Prawdziwi odkrywcy Ameryki"
Innym, kolejnym znaczącym epizodem w historii antycznych Chorwatów ma być ich przybycie do Ameryki na wielewieków przed Kolumbem i niebagatelny wpływ, jaki wywarli na zamieszkującetam ludy19. Taki bieg wydarzeń jednoznacznie potwierdzają niezwykłeznaleziska, jakie odkryto w ostatnichdziesięcioleciach. Dotej pory jedynym świadectwem wcześniejszego przybycia Chorwatów do Ameryki była nazwa starego indiańskiego plemienia Croatan i występowanie motywu szachownicy jako elementu zdobniczego pojawiającego się w lokalnej sztuce. Niedawno jednak w krainie Bahia odnaleziono kamienną płytę znapisem sporządzonym głagolicą. Niezwykłą tajemnicę kryjąteżw sobie lasy Paragwaju, gdzie odkryto następne kamiennetablice z podobnymi inskrypcjami. Badacze ukraińscy mieli potwierdzić, że mamy doczynienia ze „słowiań
skim pismem i językiem ikawskim”. Okazuje się zatem,żeChorwaci - w przeciwień
stwie do innych „kontynentalnych” narodów słowiańskich - byli w stanie wyruszyć do Ameryki. Zapisy głagolicą wyraźnie wskazują nato, żew średniowiecznym Paragwaju
Chorwackaetnogeneza anarracje o tożsamości narodowej 87
przez przynajmniej osiem wiekówistniała chorwacka cywilizacja piśmienna, która jed
nak zanikła przed przybyciem Kolumba, ponieważ właśnie wtedy przestąją się poja wiać wspomniane inskrypcje. Twórcy niezwykłych napisów musieli więc przypłynąć z Europy jeszcze w czasach antycznych lubwe wczesnym średniowieczu, a zatem na wiele lat przed misjąCyrylai Metodego. Chorwaccy przybysze sąwięcpierwszymi (co potwierdzają znaleziska) odkrywcami Ameryki, oczywiście z wyjątkiem rdzennychple mion indiańskich, zaśamerykańskagłagolicaistniejejużodVI wieku poChrystusie.
Historycy amerykańscy (żadnych nazwisk autor nie przywołuje) twierdzą, żetwórcy odkrytych zapisów zbudowali w Andach najstarszemiasto amerykańskie, zwane przez Indian Tiwanak (Tivanacu), zburzone następnieprzez Hiszpanów, któregonazwę prze kształcono później w Tiahuanaco. Indiańskie legendy, których prawdziwość potwierdzają znaleziska archeologów,mówią, że w okresie od VIII do XIII wieku panował w Andach naródHuariti,sprawującywładzę nad Ekwadorem, Peru i Boliwią, który stworzył cy
wilizacjęnawysokim poziomie.Władcy Królestwa Huaryckiego ze stolicą w Tiwanacu nadgórskimjezioremTiticacamieli nosić na piersiach, jakoznak władzy,szachownicę, co wyraźnie potwierdza ich związek z narodem chorwackim. Potem przejęli ten znak Inkowie i również ich władcy będą nosić na piersiach biało-brązowe szachownice, aż do inwazji Hiszpanów w XVIwieku. Tam,gdzie mamydo czynienia z czerwono-białą szachownicą, mamy też do czynienia ze świadectwem obecności Chorwatów, twierdzi AndrijaŻeljko Lovrić, autor pracy o najnowszych odkryciach archeologicznych doty
czących najwcześniejszych kartw historii Chorwatów. Inkowie mieli też odziedziczyć pewne słowa, jakich nauczyli sięod Iranochorwatów, oni zaś sami, gdy Inkowie zajęli już obszary Peru, odpłynęli na Wyspę Wielkanocną, gdzie po dziś dzień potomkowie
białych autochtonicznychmieszkańcówreprezentujądynarski typ antropologiczny. Nikt
■nny, jak sam Thor Heyerdahl potrafił dowieść,żewłaśnieoni stali się pierwowzorem olbrzymich popiersi odnalezionych na tej wyspie, zaś negroidziz zachodu przypłynęli tutajznaczniepóźniej.
Kolejnym dowodem najwcześniejszej obecności Chorwatów naziemiamerykańskiej sąrównież zdobienia świątyń pozostawionych przez Majów. Zaobserwowano tam cha rakterystyczny motyw plecionki20 (tzw. troplet), typowy motyw dekoracyjnystosowany PrzezChorwatów, którzy mieli uczestniczyć w budowie tych świątyń.
20 Plecionka(pleter, troplet) - geometrycznymotywzdobniczycharakterystyczny dlaarchitektury staro- chorwackiej, przede wszystkim w kościołachpreromańskichi klasztorach. Dlakulturychorwackiej, podob
niejak wspomniana wcześniej szachownica, ma znaczeniesymboliczne.
21 Ibidem, s. 498. Autor piszę: „Z plemienia Croatanpochodzi,między innymi, prezydent Coolridge (1923—1929), a zatem wtym okresie władzę w Stanach Zjednoczonychsprawował iranochorwacki przy-
^ódca”.
W Ameryce Północnej odnaleziono zkolei ślady naroduHvirtamanna,który stanął na czele tamtejszego związku Indian. Później osadnicy amerykańscy nazwąowo ple mię Croatan. Do dzisiaj żyjewAmeryce około ośmiuset tysięcy zasymilowanych po
tomków tego ludu. Jednym z nich byłamerykański prezydent John Calvin Coolridge (1923-1929)21.
88 RE-INKARNACJE NARODU
Rysunek:a.Ślady wpływu kultury Iranochorwatów w Meksyku:motywyplecionki(troplet) na świą tyni Casa delasMonjas (ChichenItza na półwyspie Jukatan),poniżej b. średniowieczny symbolsza
chownicy ze wschodniegowybrzeża Meksyku. Na podstawie reprodukcjize zbioru Staroiranskopo- drijetlo Hrvata, Zbornik simpozija, 24.VI. 1998, Zagreb-Teheran 1999 (rysunek wykonała autorka)
Chorwackaetnogeneza a narracje o tożsamości narodowej 89