Funkcja babci i dziadka jako spełnianie roli społecznej

Pokolenia są siłą, która kształtuje społeczeństwo. Ich istnienie spra-wia, że w społeczeństwie dokonuje się ciągła wymiana wartości i tradycji przez wprowadzanie nowych i kultywowanie starych nośników kultury.

Dla większości dziadków narodziny ich pierwszego wnuka są jed-nym z ważniejszych momentów w życiu. To radosna chwila połączona z  przeżywaniem wspomnień własnego rodzicielstwa oraz powiązana z głębokim wzruszeniem. Fakt pojawienia się na świecie kolejnego po-kolenia bardzo często wywołuje refleksję nad upływem czasu, biegiem własnego życia. To dopiero wtedy dziadkowie uświadamiają sobie, że ich własne dzieci dorosły.

Istotą „dziadkowania” jest pełnienie swoich ról w sposób pełny, to znaczy oparty na więzi emocjonalnej, dając wnukom poczucie miłości i bezpieczeństwa. W swoje role dziadkowie wchodzą stopniowo. Babcia

56 P. Ziółkowski, Komunikacja, [w:] Przewodnik po mentoringu, red. A. Jeran, Bydgo-szcz 2013, s. 29-32.

zaczyna ją pełnić wcześniej niż dziadek, wykorzystując doświadczenia z własnego macierzyństwa. Bliskość uczuciowa, skłonność do ponow-nego matkowania, świadomość błędów wychowawczych popełnionych w wychowaniu własnych dzieci – to niektóre cechy tej roli. Obecność babci zwiększa poczucie bezpieczeństwa w  rodzinie, sprzyja powsta-waniu atmosfery spokoju i pogody. Dzięki jej pomocy znacznie łatwiej można zorganizować czas wolny w rodzinie, zaplanować wakacje, przy-gotować uroczystości rodzinne czy obchody świąt. Babcia wprowadza do rodziny bardzo cenne elementy tradycji. Umożliwia wnukom zro-zumienie psychiki, potrzeb i postaw ludzi starszych. Dzięki niej szerzej spojrzymy na rodzinę i  jej dzieje. Wprowadza ona wnuki w  historie rodziny, opowiada o  krewnych, dba o  przekazywanie zwyczajów ro-dzinnych, podtrzymuje kult rodziny jako rodu. Współczesna babcia to kobieta jeszcze w sile wieku i często pracująca zawodowo. Pomimo to bardzo kocha wnuki i zawsze można liczyć na jej pomoc.

Rola dziadka nie jest wyraźnie określona, pojawia się w  momen-cie przyjścia na świat wnuka, a często jeszcze przed jego narodzeniem.

Wchodzenie w tę rolę, jej uczenie się, odbywa się w sposób stopniowy i naturalny. Dziadek staje się historykiem i kronikarzem rodziny, przy-jacielem dla starszego wnuka, a bohaterem dla młodszego. Jest dla wnu-ków nauczycielem, który w pełni akceptuje swego młodszego partnera i na nim koncentruje całą swoją uwagę⁵⁷. Relacje oparte na wspólnych spacerach, wycieczkach, grach i zabawach, czytaniu lektur, oglądaniu telewizji oraz rozmowach pozwalają na wzajemne poznawanie się.

Z  dziadkiem można wymienić informacje i  poglądy, wysłuchać inte-resujących opowiadań. Zachowanie dziadka jest także dla dziecka źró-dłem informacji o sposobach postępowania w różnych sytuacjach. Silne związki emocjonalne, podtrzymywane i rozbudowywane przez wielo-letni kontakt dziecka z dziadkiem, są bardzo ważne. To one w znacznej mierze wyznaczają dziecięcą koncepcję rodziny oraz wizję własnych, przyszłych ról społecznych – ojca i męża⁵⁸.

Wolny czas, którym dysponują dziadkowie, ich angażowanie się w życie rodziny oraz doświadczenie życiowe sprzyjają przełamywaniu

57 J. Rembowski, Postawy dzieci wobec rodziców i innych członków rodziny, Gdańsk 1971, s. 16.

58 L. Dyczewski, Więź pokoleń w rodzinie, Warszawa 1976, s. 42.

barier, wyciszają lęki dzieci po porażkach, stwarzają atmosferę ciepła, spokoju, wzajemnego zrozumienia, tolerancji, solidarności oraz lojal-ności. Bardzo często w kontaktach dziadków z wnukami realizują się przyjaźnie, partnerstwo i dialog. Postawa takiego dialogu to najczęściej stała gotowość do dążenia przez rozmowę do zbliżenia się do innych.

Dialog jest podstawowym sposobem bycia, reprezentowanym przez dziadków i wyzwalanym przez nich w dziecku. Dziadkowie przedsta- wiają wnukom świat i jego problemy w taki sposób, aby sens był zrozu-miały dla dziecka, niezależnie od tego, w jakim jest wieku.

Dziadkowie bardzo często używają sformułowania: „wnuki kocha się bardziej niż własne dzieci”. Odmienność tej miłości związana jest z dwoma aspektami. Z jednej strony ukazuje się świadomość wartości życia i ciągłości rodziny, którą wnuki zapewniają, natomiast z drugiej rysuje się brak obciążenia odpowiedzialnością przy opartym na do- świadczeniu życiowym uświadamianiu sobie zagrożeń, na jakie nara- żone jest życie małego dziecka. Rezultatem tego jest miłość do wnu-ków zabarwiona szczególną czułością. Miłość dziadków w stosunku do wnuków jest bardziej świadoma, a stosunek do nich łagodniejszy niż do własnych dzieci.

Ważnym czynnikiem psychicznej równowagi jest dla ludzi starszych poczucie własnej użyteczności, udzielanie się na miarę swoich możli-wości. Okazywana miłość i pomoc innym osobom w rodzinie i poza nią może być dla nich źródłem prawdziwego szczęścia. Służebna postawa, praktykowana dla dobra swych rodzin, społeczeństwa, a także siebie sa- mych, jest wyrazem ich moralnej dojrzałości, a zarazem może być czyn- nikiem własnej, szczęśliwej starości. W procesie kulturowego dziedzic-twa dziadkowie mogą być wzorami i nauczycielami wnuków, stanowić dla nich pomoc także w dziedzinie wychowania religijnego. Najczęściej to dziadkowie i babcie wdrażają do przestrzegania zasad religii. Spo- tkania starszych pokoleń z młodszymi umacniają więzi międzypokole-niowe. Dziadkowie mają prawo do zainteresowania się nimi ze strony swych dzieci i ich rodzin, do przychodzenia im z pomocą, niezależnie od tego, czy mieszkają z nimi, osobno czy też znajdują się w zakładach opieki społecznej⁵⁹.

59 A. Biela, Rola babci i  dziadka w  opinii młodzieży, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 6/2003, s. 36.

Dorastające wnuki traktują dziadków przede wszystkim jako senio-rów rodziny. Dziadkowie są cenieni i uczuciowo akceptowani za to, że scalają rodzinę. To właśnie najczęściej u nich spędza się święta i uroczy-stości rodzinne.

Rola babci i  dziadka powinna być pełniona z  radością, miłością i  w  mądry sposób. To oni kształtują poczucie trwałości rodziny, ob-darzają wnuki zainteresowaniem i  akceptacją. Zaangażowanie w  ży-cie rodziny, doświadczenie życiowe sprzyjają przełamywaniu barier komunikacyjnych. W  kontaktach dziadków z  wnukami realizują się przyjaźnie, partnerstwo i dialog. Dialogowość jest najcenniejszą relacją dziadków z wnukami. Częste rozmowy są efektem dobrych wzajemnych kontaktów, dzięki czemu dziecko czuje się swobodnie, nie obawia się poruszania trudnych tematów ani ośmieszenia. Z  dziadkami można porozmawiać o szkole, zajęciach, warunkach nauki. Rozmowy dziad- ków z wnukami mogą też budować więź rodzinną, niwelować konflik-ty między rodzeństwem, rodzeństwem także konflikków z wnukami mogą też budować więź rodzinną, niwelować konflik-ty z  rodzicami.

W rozmowach dokonuje się wymiana myśli i doświadczeń. Spełniają one niejednokrotnie rolę psychoterapeutyczną. Silnie odczuwana mi-łość dziadków i pełna akceptacja z ich strony pozwala wnukom uzyskać dobre samopoczucie i wsparcie psychiczne. Rozmowy z dziadkami są dla wnuków subiektywnie ważne, zwłaszcza w  okresach przeżywania pewnych trudności. Miłość i mądrość życiowa dziadków bywa źródłem wsparcia w momentach przeżywania stresów i frustracji, nierzadkich w okresie dorastania. Kontakty z wnukami spełniają też istotną funkcję rewitalizacji dziadków⁶⁰.

Dziadkowie i wnuki wzajemnie się potrzebują. Dziadkowie tworzą dla wnuków emocjonalną świątynię, z  dala od codziennego świata, w której wspólne przebywanie daje poczucie miłości i bezpieczeństwa.