sfera funkcjonowania społeczności fanowskiej jako takiej, a także nowe formy pisarskie, których zaistnienie możliwe było tylko dzięki funkcjonowaniu w prze-strzeni Web 2.0. Co oczywiste, zasięg internetowych społeczności znacznie się powiększył. Na witrynie fanficiton.net znaleźć można teksty pisane w ponad 100. językach (bardzo chętnie tłumaczone przez początkujących autorów). Możliwa jest więc na dużo szerszą skalę wymiana doświadczeń, opinii i interpretacji. Na wielu forach powstają również działy poświęcone dyskusjom na temat tekstów kanonicznych, pozwalających na utworzenie się wspomnianego już wcześniej fandomu. Wymiana informacji, wspólne poszukiwanie miejsc niedookreślonych, możliwych do uzupełnienia lub spornych jest możliwa właśnie dzięki nieograni-czonej możliwości komunikowania się pomiędzy fanami bez względu na dzielący ich dystans czasowy czy geograficzny. Jenkins nazywa to pewną formą zbiorowej inteligencji, budującej się dzięki wkładowi poszczególnych użytkowników:
28 Beta reader i autor tekstu mogą się znać osobiście w niewirtualnej rzeczywistości lub miesz-kać na różnych kontynentach i dogadać się dzięki temu, że ich metody i cele są podobne, a nowoczesna technologia to umożliwia [tłum. – B.K.-G.]; P. Sheenagh, The Democratic
Rozróżnienie pomiędzy autorami i czytelnikami, producentami i widzami, twórcami i interpretatorami zatrze się, tworząc „obieg” […] ekspresji, gdzie każdy uczestnik bę-dzie pracował nad podtrzymaniem aktywności innych. Dzieło sztuki bębę-dzie tym, co Levy nazywa „atraktorem kulturowym”, przyciągającym i tworzącym wspólną płasz-czyznę dla różnych społeczności. Możemy także określić je mianem aktywatora kultu-rowego, uruchamiającego możliwość odszyfrowania, spekulacji, opracowania29.
Nowe formy literackich działalności omówię głównie na przykładzie forum Mirriel. Moderatorzy forum organizują tam rozmaite akcje i literackie konkursy, służące przede wszystkim zwiększeniu aktywności fanów, mające jednak również charakter literackich wprawek czy ćwiczeń. Polegają one między innymi na two-rzeniu opowiadań na podobny temat lub grupowym twotwo-rzeniu jednego dłuż-szego tekstu. Zabawy takie oczywiście byłyby możliwe poza siecią, jednakże to dzięki internetowi można śledzić ich przebieg, a także w sposób niemal nieogra-niczony brać w nich udział.
Specyficzną formą aktywności literackiej fanów jest tak zwany pojedynek lite-racki. Jeden z użytkowników rzuca wyzwanie, będące najczęściej tytułem lub tema-tem opowiadania, na które ma pomysł. Jeśli inny członek społeczności podniesie rękawicę (właśnie taka formuła jest w obrębie społeczności używana), moderator ogłasza pojedynek, opatrzony konkretnymi warunkami. Często określona jest dłu-gość opowiadania, jego forma, a nawet nastrój, który powinien w nim panować, czy słowa, które powinny się pojawić. Oceny obu tekstów dokonują członkowie społeczności, przyznając punkty na podstawie określonych kryteriów. Zwycięskie teksty bardzo często publikowane są potem poza działem pojedynkowym.
Innym bardzo ciekawym zjawiskiem łączącym się z zauważoną już przeze mnie wcześniej kontrowersyjną jakością części publikowanych w sieci utworów są tzw. analizatornie. Funkcjonują one w postaci blogów, których głównym celem jest walka ze złymi literacko tekstami pojawiającymi się w internecie. Warto sko-mentować formę tej działalności: autorzy analizy umieszczają na swoim blogu najgorsze ich zdaniem fragmenty cudzej twórczości i najczęściej bardzo złośliwie je komentują.
[cytat z opowiadania:] natomiast po Severusie nie dało się niczego odczytać, stał obok Albusa oplatając twarz kamiennym jedwabiem…
[komentarze:] – CO robił Snape?!
Tak to jest, jak poetycką metaforę stara się wymyślić ktoś nie mający ku temu nijakich predyspozycji…
Kamienny jedwab – pozyskiwany ze skamieliny prehistorycznych jedwabników30.
Komentarze te mają formę wymiany zdań czy rozmowy, rozmówcy używają różnych kolorów czcionek. Analizowaniem słabych literacko blogów zajmują się często osoby o znacznej świadomości polonistycznej (niektóre wprost przyzna-ją się do humanistycznego wykształcenia). Bardzo wyraźnie zarysowuje się tu podział między osobami traktującymi fan fiction jako zabawę czy autoterapię, a tymi, którzy oczekują od tej formy spełniania wymagań stawianych każdej innej formie wypowiedzi literackiej.
Wyżej wymienione cechy internetowej fanfikcji pozwalają stwierdzić, że sy-tuuje się ona na pograniczu tzw. literatury w sieci i literatury sieci. Piotr Marecki definiuje literaturę w sieci jako „literaturę, która bądź to funkcjonuje już wcze-śniej w formie drukowanej i w celach promocyjnych, archiwalnych czy dystrybu-cyjnych uzyskała postać cyfrową, bądź premierę swoją miała w Internecie, nic jednak nie stałoby na przeszkodzie, żeby ujrzeć ją na kartce papieru”31. Literaturę sieci zaś jako „niewielki odłam twórczości, która funduje swoje istnienie na me-dium internetowym, zaś opublikowana metodą tradycyjną straciłaby wiele – jeśli nie wszystko”32.
Z jednej strony fanfikcja internetowa prawdopodobnie mogłaby być przedru-kowywana w fanzinach bez naruszenia (w większości przypadków) integralno-ści i semantyki utworu. W momencie druku utraciłaby jednak prawdopodobnie wszystkie właściwości, które wyzwala internet, na skutek zaistnienia w formie ustalonej i niepodatnej już na zmiany, co prawdopodobnie w znaczący sposób mogłoby wpłynąć na jej charakter.
Bibliografia
Bednarek B., Wyspa Skarbów, [w:] Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław 2006, s. 651–652.
Buse K., Hellekson K., Introduction. Work in Progress, [w:] Fan Fiction and Fan
Commu-nities in the Age of the Internet, red. K. Buse, K. Hellekson, Jefferson 2006, s. 5–33.
Dawidowicz-Chymkowska O., Fan fiction. O życiu literackim w Internecie, [w:] Tekst
(w) sieci. Literatura, społeczeństwo, komunikacja, t. 2, red. A. Gumkowska, Warszawa
2009, s. 63–73.
30 Kamienny jedwab Snape’a, 2.09.2009, www.przyczajona-logika.blogspot.com/2009/09/ kamienny-jedwab-snapea.html (dostęp: 5.05.2014). Cytaty z forów internetowych i przy-woływanych blogów przytaczam z zachowaniem oryginalnej pisowni.
31 P. Marecki, Liternet, [w:] Liternet. Literatura i Internet, op. cit., s. 6.
Derecho A., Archontic Literature. A definition, History and Several Theories of Fan
Fic-tion, [w:] Fan fiction and Fan Communities in the Age of the Internet, red. K. Buse,
K. Hellekson, Jefferson 2006, s. 61–79.
Jenkins H., Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, Warszawa 2007. Kulesza-Gulczyńska B., Zagadnienie autorstwa w utworach „fan fiction”. Fandom jako
kolektyw twórczy, [w:] Re-miks teorie i praktyki, red. M. Gulik, P. Kaucz, L. Onak,
Kra-ków 2011, s. 60–71.
Marecki P., Liternet, [w:] Liternet. Literatura i internet, red. P. Marecki, Kraków 2002, s. 5–17.
Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 2000 .
Nycz R., Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy, [w:] idem, Tekstowy świat.
Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Kraków 2000 .
Olszański L., Artykuł drukowany a artykuł internetowy – podobieństwa i różnice, [w:]
idem, Dziennikarstwo internetowe, Warszawa 2006.
Pessel W.K., Stygmat szuflady a poetyka liternetowego banalizmu, [w:] Liternet.
Literatu-ra i internet, red. Marecki P., KLiteratu-raków 2002, s. 28–45.
Rogozińska A., Virtual Fan Communities: the Case of „Harry Potter” Slash Fans, „Masaryk University Journal of Law and Technology” vol. 1, 2007, nr 2, s. 33–42.
Sheenagh P., The Democratic Genre. Fan Fiction in a Literary Context, Glasgow 2005. Śnieżko D., Grafomania w sieci, [w:] Tekst (w) sieci. Literatura, społeczeństwo,
komunika-cja, t. 2, red. A. Gumkowska, Warszawa 2009, s. 13–21.
Waksmund R., Robinsonada, [w:] Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław 2006, s. 525.
Zabawa M., „My blogasek bierze udział w konQursie”. Czy polskie blogi internetowe są
pisane po polsku?,[w:] Komunikowanie (się) w mediach elektronicznych. Język, edu-kacja, semiotyka, red. M. Filiciak, G. Ptaszek, Warszawa 2009, s. 60–79.
Strony internetowe:
www.annerice.com www.fanfiction.net www.forum.mirriel.net
www.przyczajona-logika.blogspot.com
Kamienny jedwab Snape’a 2.09.2009, www.przyczajona-logika.blogspot.com/2009/09/ka-mienny-jedwab-snapea.html (dostęp: 5.05.2014).
Summary
The significance of the Internet in the development of fan fiction, fan literary works and new media
Literary texts similar to those which are now called fan fiction, have been created prob-ably since so-called “bestsellers” (literary texts which became very popular because of their artistic qualities, innovative structure and creation of characters) began to appear. Authors of this kind of prose were writing it for commercial reasons, what gave their work
the character of plagiarism. The Internet, and unlimited possibilities of publishing of liter-ary texts which are closely connected with it, caused a revolution in fan fiction. The new medium has a great impact on the majority of aspects of functioning of the new form of literary communication. What have changed is mainly: the way of publishing, the status of a text and its ontology, the status of an author and functioning of a fan community (with connected new literary and paraliterary forms).