Główne zało Ŝ enia programu Calypso

Program Calypso ma słuŜyć jako narzędzie upowszechniania istnie-jących w poszczególnych regionach (krajach) dobrych praktyk, przy jednoczesnym zapewnieniu dostępności do wymiany turystycznej dla róŜnych grup docelowych. Obecnie najwaŜniejszym elementem pro-gramu są spotkania informacyjne (warsztaty) organizowane w róŜnych

4

Nimfa Calypso Ŝyła na wyspie Ogygia w pobliŜu Malty. Była stanu wolnego, nie-zaleŜna. Przez siedem lat gościła w swoim domu Odyseusza, namiętnie go kochając. Zaproponowała mu Ŝycie wieczne pod warunkiem, Ŝe zostanie z nią (Odyseusz odmówił, miał Ŝonę Penelopę). Ostatecznie, po skargach Odyseusza do Zeusa, Calypso pomogła mu dotrzeć szczęśliwie do domu w Itace (www.paleothea.com/Goddesses.html – 30.11. 2010).

miastach Europy (docelowo ma ich być 6). KaŜde z nich poświęcone jest innej tematyce i obejmuje analizę dobrych praktyk realizowanych przez interesariuszy programu, a takŜe próbę wypracowania wspólnej strategii rozwoju turystyki społecznej.

Zakłada się, Ŝe informacje o programie w ramach działań promocyjno- -informacyjnych znajdą się w Internecie i innych mediach. W ramach projektu przewidziano przeprowadzenie badań na temat: wymiany tury-stycznej w Europie, wspierania zatrudnienia, przedłuŜania sezonu tury-stycznego, a takŜe w zakresie rozwoju obywatelstwa europejskiego oraz poprawy stanu gospodarek regionalnych (lokalnych) poprzez rozwój turystyki społecznej. Do wdraŜania inicjatywy Calypso powołano grupę

ekspertów, w skład której wchodzą interesariusze zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego.

Komisja Europejska zakłada, Ŝe poprzez swoje działania wzmocni struktury zajmujące się pozasezonową wymianą turystów (rys. 1).

KRYTERIAdo zdefiniowania np. dostępności KRYTERIAdo zdefiniowania np. rozwój zrównowaŜony PODAś Hotele Kempingi Schroniska Uzdrowiska Domy wypoczynkowe Miejscowości wypoczynkowe Inne POPYT Państwa członkowskie Organy lokalne Samorządy lokalne Organizacje pozarządowe Agencje turystyczne Gminy Inne

Rys. 1. Potencjalny plan pozasezonowej wymiany turystycznej (Calypso poszerza horyzonty... 2010, s. 4)

Za podstawowe cele w programie Calypso Komisja Europejska przy-jęła:

– określenie istniejących środków i zbadanie trudności na poziomie europejskim i krajowym dotyczących wymiany w czterech grupach doce-lowych, w których realizowany jest program,

– zaproponowanie mechanizmów umoŜliwiających grupom docelo-wym podróŜowanie poza sezonem turystycznym do innych krajów w ra-mach tematycznych programów i ofert noclegowych (inicjatywy m.in. sa-morządów, organizacji pozarządowych, partnerów społecznych) (Górska 2010).

Zgodnie z załoŜeniami Komisji Europejskiej Program Calypso adreso-wany jest do następujących grup docelowych:

– osób starszych powyŜej 65 lat lub emerytów,

– młodych osób niepracujących otrzymujących świadczenia socjalne, – dorosłych osób niepełnosprawnych wraz z jedną osobą towarzy-szącą (jeśli istnieje taka konieczność),

– młodzieŜy w wieku 18–30 lat,

– rodzin (dzieci, rodziców i/lub dziadków) posiadających dokument organu koordynującego ich kraju potwierdzający ich trudną sytuację (fi-nansową, osobistą lub niepełnosprawność).

Do uczestnictwa w programie jak dotąd przystąpiły następujące pań -stwa: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Francja, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Turcja, Węgry i Włochy (stan na listopad 2010 r.). Komisja Europejska planuje namawiać do włączenia się do programu takŜe inne kraje europejskie.

Polska przystąpiła do projektu Calypso w listopadzie 2009 r. i akty-wnie uczestniczy w pracach nad jego przyszłym kształtem. W dniach 17– 18 listopada 2009 r. w Warszawie Ministerstwo Sportu i Turystyki wspólnie z Komisją Europejską zorganizowało poświęconą programowi międzynarodową konferencję. Było to kolejne z cyklu spotkań państw członkowskich w sprawie Działania Przygotowawczego Calypso.

Jedną z waŜnym konkluzji tej konferencji było stwierdzenie, Ŝe ko-nieczne jest wypracowanie wspólnej definicji turystyki społecznej, gdyŜ

kaŜda z występujących osób, mówiąc o doświadczeniach swojego kraju, inaczej odnosiła się do tego zjawiska. Jedni określali ją jako stricte tury-stykę socjalną, a inni rozumieli ją szerzej, jako turystykę ułatwiającą

podróŜowanie i prawo do turystyki dla wybranej grupy społeczeństwa, zgodnej z załoŜeniami programu przygotowawczego Calypso.

Ponadto konferencja w Warszawie pokazała, Ŝe właściwie wszystkie państwa na miarę swoich moŜliwości wspierają turystykę społeczną, chociaŜ świadomość tych działań wśród obywateli jest dosyć skromna, co podkreślali w swoich prezentacjach np. przedstawiciele Czech i Litwy. DuŜą rolę odegrały teŜ polskie organizacje pozarządowe, m.in. Polskie Towarzystwo Schronisk MłodzieŜowych, Polska Federacja Campingu i Caravaningu czy Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, któ-re zapktó-rezentowały swój dorobek i wieloletnie doświadczenia w organi-zacji wypoczynku słabszych ekonomicznie grup społecznych.

„Przykłady rozwiązań systemowych w zakresie turystyki społecznej w innych krajach europejskich oraz działania Komisji Europejskiej wspie-rające turystykę społeczną są cennym źródłem informacji nt. moŜliwości rozwiązań i mechanizmów, które warto wykorzystać do dalszych prac nad rozwojem turystyki społecznej w Polsce. Komisja Europejska chce, aby impuls Calypso został w sposób optymalny wykorzystany do lepszej współpracy na rzecz rozwoju turystyki społecznej w Polsce.” (Działania

na rzecz rozwoju... 2010).

Ministerstwo Sportu i Turystyki (Departament Turystyki) w ramach działań w programie przygotowawczym Calypso przyjęło do realizacji harmonogram zadań grupy roboczej ds. projektów działań na rzecz zwiększenia udziału Polaków w turystyce krajowej w drugiej połowie 2009 r., w 2010 r. oraz w pierwszej połowie 2011 r. Zakłada on m.in.:

a) analizę rozwiązań legislacyjnych w sferze turystyki społecznej, b) analizę uczestnictwa Polaków w ruchu turystycznym,

c) badanie przyczyn ograniczających udział Polaków w turystyce. Dokonanie przeglądu i oceny obecnych uwarunkowań prawnych wpły-wających na rozwój turystyki społecznej docelowo ma zaowocować

opracowaniem propozycji rozwiązań legislacyjnych i zmian w istnieją- cych instrumentach wsparcia uczestnictwa Polaków w turystyce krajowej, w szczególności grup najmniej uprzywilejowanych. Podstawą wypraco-wania krajowego programu turystyki społecznej, zintegrowanej z in-nymi politykami państwa, jest zagwarantowanie odpowiednich środków finansowych na jego realizację, jak równieŜ przygotowanie propozycji odpowiednich rozwiązań prawnych. Istnieje konieczność określenia wa-runków do koordynacji działań związanych z turystyką społeczną.

W maju 2010 r. ukazał się dokument Ministerstwa Sportu i Turystyki

dokonano opisu beneficjentów turystyki społecznej w Polsce, odniesiono się do programów Unii Europejskiej dotyczących rozwoju turystyki spo-łecznej, a takŜe podano tzw. dobre praktyki z Francji, Węgier i Hiszpanii. Jak juŜ wspominano, Komisja Europejska zleciła przeprowadzenie badań we wszystkich państwach unijnych uczestniczących w projekcie. Mają one ułatwić wybór odpowiednich mechanizmów rozwoju turystyki społecznej w Unii. Inauguracja badań miała miejsce na konferencji w Warszawie – pilotaŜowo przeprowadzono je wśród uczestników tego spotkania.

Na podstawie wyników badań przeprowadzonych wśród państw ucze-stniczących w programie Calypso, Dyrekcja Generalna ds. Przedsię bior-czości UE w marcu 2010 r. opublikowała Kompendium dobrych praktyk. Jednym z nich są programy turystyki społecznej realizowane przez Hiszpanię. Kilka innych projektów, adresowanych do poszczególnych grup, zostanie przedstawionych w dalszej części artykułu.

6. Turystyka społeczna w doświadczeniach