TURYSTYKA SPOŁECZNA W POLSKIM TOWARZYSTWIE SCHRONISK
5. Turystyka przyjazdowa do obiektów PTSM
Liczba osób korzystających z taniej bazy schronisk młodzieŜowych PTSM województwa łódzkiego oscylowała w latach 2006–2009 w gra-nicach 40–45 tys. rocznie (rys. 6). Stanowi to ok. 4% liczby noclegów udzielanych rocznie przez schroniska w całej Polsce.
Corocznie niemal połowę udzielonych noclegów (19–22 tys.) rejestru-ją obiekty w Łodzi. Jest to konsekwencją największej pojemności schro-nisk (łącznie 121 miejsc noclegowych) oraz wielkości ośrodka. Ponadto, mimo dynamicznej rozbudowy bazy noclegowej Łodzi, schroniska mło-dzieŜowe wciąŜ nie mają konkurencji na rynku tanich obiektów.
Liczba udzielonych noclegów w tys. 4 0 2006 2007 2008 2009 TOMASZÓW MAZ. ŁÓDŹ PIOTRKÓW TRYB. ZDUŃSKA WOLA RADOMSKO PRZEDBÓRZ
Rys. 6. Liczba noclegów udzielona przez całoroczne schroniska PTSM województwa łódzkiego w latach 2006–2009 (opracowanie własne na podstawie sprawozdań
z oddziałów PTSM)
Spośród pozostałych obiektów wysokim obłoŜeniem odznacza się nie-wielkie, na 30 miejsc noclegowych, schronisko w Przedborzu. Co roku udziela ono ponad 6 tys. noclegów, co daje rekordowe, w porównaniu z innymi obiektami województwa, wykorzystanie na poziomie ponad 60%. MoŜna to tłumaczyć faktem, iŜ schronisko młodzieŜowe w Przedborzu jest jedynym obiektem noclegowym połoŜonym na zapleczu
Przedbor-skiego Parku Krajobrazowego. Schroniska w Piotrkowie Trybunalskim, Tomaszowie Mazowieckim, Zduńskiej Woli są jednymi z kilku obiektów noclegowych zlokalizowanych w tych miastach.
W liczbie osób korzystających z noclegów w schroniskach
młodzie-Ŝowych PTSM województwa łódzkiego nie widać tendencji spadkowej, co więcej rok 2009 r. był w stosunku do lat wcześniejszych rekordowy.
Wśród korzystających z noclegów dominują zorganizowane grupy młodzieŜy szkolnej, szczególnie w okresie od kwietnia do października, obejmującym czas wycieczek szkolnych i zielonych szkół wiosną oraz jesienią, a takŜe okres letnich obozów. Niestety autorka nie dysponuje danymi dotyczącymi dofinansowania przyjeŜdŜających grup, moŜna jedy-nie przypuszczać, Ŝe dotacje otrzymały letnie obozy wędrowne i wypo-czynkowe.
Osoby korzystające z tanich noclegów w obiektach PTSM to grupy młodzieŜy i turyści indywidualni, członkowie PTSM i osoby nienaleŜące do Towarzystwa. Pochodzą z obszaru całej Polski. Na podstawie zapre-zentowanych informacji, nie moŜna jednoznacznie wnioskować o przyja-zdowej turystyce społecznej na obszarze regionu łódzkiego. W schroni-skach młodzieŜowych nocują m.in. słuchacze studiów niestacjonarnych, kształcący się w Łodzi. Tanie noclegi wybierają takŜe osoby, które trudno zaliczyć do kręgu wykluczenia społecznego, gdyŜ łódzkie schronisko przy ul. Legionów świadczy usługi o wysokim standardzie i ma dogodne połoŜenie (w pobliŜu Manufaktury).
W przypadku schronisk w Łodzi i Przedborzu zaznacza się znaczny udział turystów z zagranicy (tab. 5).
Tabela 5. Udział noclegów udzielonych turystom zagranicznym w całorocznych schroniskach młodzieŜowych PTSM województwa łódzkiego w latach 2006–2009 w %
Schronisko 2006 2007 2008 2009 Łódź 14,4 13,4 8,9 7,2 Piotrków Trybunalski 4,9 7,1 13,6 7,7 Przedbórz 17,3 20,0 17,6 14,9 Radomsko 4,5 4,7 0,1 3,2 Tomaszów Mazowiecki 2,5 9,5 10,1 9,1
Zduńska Wola 8,1 3,7 8,7 6,4
Średnia 8,6 9,7 9,8 8,1
Najwięcej cudzoziemców notują schroniska w miesiącach letnich, w większości jest to młodzieŜ naleŜąca do Międzynarodowej Federacji Schronisk MłodzieŜowych. PrzynaleŜność ta daje moŜliwość korzystania z bazy schronisk młodzieŜowych na całym świecie, po atrakcyjnie niskich cenach. Najwięcej młodzieŜy przyjeŜdŜa z krajów sąsiadujący z Polską: z Niemiec, Ukrainy, Białorusi, Litwy, Czech i Słowacji oraz z krajów nad-bałtyckich – Łotwy i Estonii. Pojedynczy turyści przybywają jednak nawet z najbardziej odległych części świata, od Ameryki Południowej po Daleki Wschód.
6. Podsumowanie
Skala zjawiska, które moŜna określić mianem turystyki społecznej w PTSM jest niewielka i niestety charakteryzuje się tendencją spadkową. Rocznie obejmuje ono ok. 100–200 osób (dzieci i młodzieŜ), co stanowi ok. 30% uczestników wypoczynku organizowanego przez Towarzystwo.
Głównym źródłem dofinansowania są pieniądze przekazywane z bu-dŜetu państwa za pośrednictwem Łódzkiego Kuratorium Oświaty. Dota-cje dotyczą obozów wypoczynkowych i wędrownych. Szczególnie waŜne jest wspieranie tych drugich. Obozy wędrowne, najtańsza forma wypo-czynku, jest jednocześnie uznawana za jedną z najbardziej wartoś cio-wych, dających moŜliwość poznawania kraju.
Podkreślić naleŜy, iŜ imprezy PTSM, zarówno te z dofinansowaniem, jak i bez dofinansowania, organizowane są w najbardziej atrakcyjnych częściach Polski – w górach, nad morzem, na pojezierzach. Uzupełnie-niem wypoczynku letniego są krótkie, z reguły bezpłatne, rajdy i spacery o charakterze turystyczno-krajoznawczym organizowane na obszarze województwa poza okresem wakacji przez oddziały terenowe i szkolne koła PTSM. Nie do oszacowania jest wartość pracy społecznej członków – działaczy Towarzystwa, opiekunów i przewodników.
Szczególne znaczenie mają szkolne koła PTSM w małych
społeczno-ściach. Towarzystwo występuje w roli propagatora turystyki i krajozna-wstwa, kształtuje zainteresowania turystyczne. Organizowane imprezy, nawet te krótkie jednodniowe, dają wzory zachowania w czasie wolnym, pobudzają potrzebę poznania.
organizatorów turystyki społecznej spoza regionu wydaje się być atrak-cyjne. Schroniska młodzieŜowe PTSM, zwłaszcza łódzkie i te połoŜone w najciekawszych pod względem walorów krajoznawczych częściach województwa, w sezonie wycieczkowym i wakacyjnym mają całkowite obłoŜenie. MoŜna śmiało stwierdzić, iŜ baza łódzkich schronisk jest nie-wystarczająca. Jej uzupełnieniem w okresie ferii letnich i zimowych powinny być popularne, jeszcze kilkanaście lat temu, szkolne schroniska sezonowe. Niestety ich liczba maleje z roku na rok, a w regionie łódzkim właściwie przestały istnieć.
PTSM jako organizator taniego wypoczynku dla dzieci i młodzieŜy z pewnością nie moŜe się równać pod względem ilościowym z innymi organizacjami społecznymi działającymi na terenie województwa łódz-kiego (PTTK, ZHP). Od początku istnienia głównym celem Towarzystwa był jednak przede wszystkim rozwój taniej bazy noclegowej i organizacja obozów wędrownych opartych na tej bazie. W tej dziedzinie PTSM zajmuje czołowe miejsce. Niestety, bez odpowiednich nakładów finan-sowych polskie schroniska tracą swoje znaczenie. Jak podkreśla R.M. Szpecht (2009), baza schroniskowa w Polsce coraz widoczniej odróŜnia się niekorzystnie od placówek zagranicznych, które nie tylko są bardzo intensywnie modernizowane, ale równieŜ poszerzają swoje funkcje (np. poprzez wprowadzenie zorganizowanego Ŝywienia).
Literatura
Informator 2010/2011 Polskiego Towarzystwa Schronisk MłodzieŜowych, 2010,
PTSM, Warszawa.
Statut Polskiego Towarzystwa Schronisk MłodzieŜowych, 2010:
http://www.ptsm.org.pl.
Szpecht R.M., 2009, Rola schronisk młodzieŜowych w upowszechnianiu kra-joznawstwa i turystyki w szkole, [w:] Denek L., DroŜdŜyński L., Gordon A.,
O potrzebie krajoznawstwa w edukacji szkolnej, PTTK, Warszawa-Poznań.
Strony internetowe
www.ptsmlodz.free.ngo.pl (23.11.2010). www.ptsm.org.pl (23.11.2010).
Marek Lawin*