ZHP w Polsce i regionie łódzkim

Historia harcerstwa polskiego sięga 1911 r., czyli okresu, kiedy Polski nie było na mapie politycznej Europy. W tym czasie ruch ten naleŜałoby jednak raczej nazywać skautingiem. Podstawą tworzenia późniejszego harcerstwa na ziemiach polskich był system wychowania młodzieŜy wy-pracowany w Wielkiej Brytanii przez gen. Roberta Baden-Powella, a któ-rą zaadaptował do polskich warunków Andrzej Małkowski (tłumacząc ksiąŜkę: Scouting for boys). Jest to jedna z najwaŜniejszych postaci skautingu, a potem harcerstwa we Lwowie – prekursor, ojciec harcerstwa w Polsce. Aleksander Kamiński nazywał go „mistrzem pracy szarej i mi-strzem pracy porywającej” (Kamiński 2000).

Znaczenie i rola harcerstwa w swych podstawowych załoŜeniach po-zostały niezmienne od czasów Małkowskiego aŜ po dzień dzisiejszy (Fiedkiewicz 1988). Związek Harcerstwa Polskiego jest jedną z najwaŜ -niejszych i najstarszych organizacji społecznych w Polsce podejmującą

zadania wychowywania i kształtowania postaw młodych ludzi oraz dbają -cą o rozwój kultury narodowej.

ZHP jest wychowawczym, patriotycznym, dobrowolnym i samorzą d-nym stowarzyszeniem zuchów, harcerzy, harcerzy starszych oraz instru-ktorów. Jest członkiem światowej rodziny skautowej. NaleŜy do Ś wiato-wej Organizacji Ruchu Skautowego (WOSM –World Organization of the Scout Movement)¹ oraz Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek (WAGGGS – World Association of Girl Guides and Girl Scouts)2.

1

Jako członek-załoŜyciel WOSM w latach 1920–1949 i ponownie od 1996 r.

2

PrzynaleŜność do międzynarodowych organizacji i 100-letnia historia zobowiązują ZHP do szerokiego działania na rzecz młodzieŜy.

Statutowe cele działalności ZHP są następujące:

– stwarzanie warunków do wszechstronnego, duchowego, intelek-tualnego, społecznego i fizycznego rozwoju człowieka,

– nieskrępowane kształtowanie osobowości człowieka przy poszano-waniu jego prawa do wolności i godności,

– upowszechnianie i umacnianie w społeczeństwie przywiązania do wartości stanowiących fundament harcerskich zasad: wolności,

godno-ści, prawdy, sprawiedliwości, demokracji, równouprawnienia, samorzą d-ności, tolerancji i przyjaźni,

– upowszechnianie wiedzy o świecie przyrody, przeciwstawianie się

jego niszczeniu przez cywilizację, kształtowanie potrzeby kontaktu z nie-skaŜoną przyrodą,

– stwarzanie warunków do nawiązywania i utrwalania więzi mię dzy-ludzkich ponad podziałami rasowymi, narodowościowymi i wyznaniowymi (Statut ZHP 2006).

Podstawowym celem ZHP jest przyczynianie się do rozwoju młodych ludzi w taki sposób, aby w pełni mogli wykorzystać swoje moŜliwości. Wychowanie ma mieć spójny charakter i musi być rozumiane jako proces zintegrowany. Jednym z wielu podejmowanych działań, które pozwalają

rozwijać samodzielność młodego człowieka, jest uczestnictwo w tury-styce. Akcje letnie, zimowe, obozy, biwaki i inne formy turystyki mają na celu integrować młodzieŜ w dąŜeniu do poznawania świata.

Działalność ZHP w sterze aktywności turystycznej prowadzona jest w zasadzie przez cały rok przy pomocy wykwalifikowanej i doś wiadczo-nej kadry instruktorskiej. Potencjał osobowy organizacji stanowi ponad 120 tys. aktywnie działających harcerzy – wśród nich ponad 15 tys. instruktorów (rys. 1).

Co piętnasty polski harcerz naleŜy do Chorągwi Łódzkiej im. Aleksan-dra Kamińskiego w Łodzi. Liczy ona ponad 8 tys. członków i zajmuje pod tym względem 4. pozycję w Polsce (po Wielkopolskiej, Warszawskiej i Śląskiej). Odsetek kadry kształtuje się na poziomie ponad 16%, co daje Chorągwi Łódzkiej 5. miejsce w kraju. Najmniejszą liczbę wśród harcerzy regionu łódzkiego stanowią osoby niepełnosprawne (niewiele ponad 1% wszystkich członków Chorągwi). Działają one jedynie w 36% hufców (9 na 25).

OPOLSKA CHORĄGIEW: ZIEMI LUBUSKIEJ ZACHODNIOPOMORSKA LUBELSKA BIAŁOSTOCKA WARMIŃSKO-MAZURSKA GDAŃSKA KUJAWSKO-POMORSKA MAZOWIECKA KIELECKA KRAKOWSKA DOLNOŚLĄSKA PODKARPACKA ŁÓDZKA ŚLĄSKA STOŁECZNA WIELKOPOLSKA 0 2 4 6 8 10 12

Liczba harcerzy w tys. Kadra Członkowie Harcerze niepełnosprawni

Rys. 1. Liczba harcerzy w Polsce według województw z wyodrębnieniem kadry i harcerzy niepełnosprawnych (opracowanie własne na podstawie danych

Kwatery Głównej ZHP, stan na 31.12.2009 r.)

Chorągiew Łódzka jest jedną z 17 terenowych jednostek organiza-cyjnych ZHP. Skupia 25 hufców (rys. 2).

Działalność harcerska na terenie regionu łódzkiego rozkłada się jed-nak bardzo nierównomiernie. Hufce działają tylko na terenie 27 spośród 174 gmin województwa (15%). Lokalizację ich siedzib przedstawia rysu-nek 3.

Największe zagęszczenie hufców występuje na terenie i wokół aglo-meracji łódzkiej. W samej Łodzi znajduje się prawie 34% harcerzy zrze-szonych w 5 hufcach dzielnicowych Chorągwi Łódzkiej. Najliczniejszy jest hufiec Łódź-Polesie, który liczy 736 harcerzy (ponad 8%). Zupełną

„białą plamę” stanowi zaś południe województwa, gdzie, z wyjątkiem Radomska, nie działa Ŝaden hufiec.

0 100 200 300 400 500 600 700 800 Liczba harcerzy ŁÓDŹ–POLESIE PABIANICE RADOMSKO ŁÓDŹ BAŁUTY – ŁÓDŹ GÓRNA – ŁÓDŹ WIDZEW – PIOTRKÓW TRYB. ŁÓDŹ ŚRÓDMIEŚCIE – ZDUŃSKA WOLA KUTNO ZGIERZ SKIERNIEWICE ŁASK OPOCZNO OZORKÓW BRZEZINY UNIEJÓW GŁOWNO śYCHLIN TUSZYN TOMASZÓW MAZ. SIERADZ ŁOWICZ KONSTANTYNÓW Ł. INOWŁÓDZ Kadra Członkowie Harcerze niepełnosprawni

Rys. 2. Liczba harcerzy w Chorągwi Łódzkiej w podziale na hufce z wyodrębnieniem kadry i harcerzy niepełnosprawnych (opracowanie własne na podstawie danych

Kwatery Głównej ZHP, stan na 31.12.2009 r.)

Zarówno Chorągiew, jak i poszczególne hufce mają status stowa-rzyszenia i organizacji poŜytku publicznego. UmoŜliwia to szersze dzia-łania w kierunku rozwoju turystyki społecznej, szczególnie poprzez moŜ li-wość łatwiejszego pozyskiwania środków publicznych na organizację

wypoczynku wakacyjnego młodzieŜy.

Efektywnej realizacji tego zadania słuŜy nie tylko pokaźny kapitał ka-drowo-organizacyjny, ale równieŜ zasoby materialne i infrastruktura wy-korzystywane na potrzeby turystyki społecznej (korzystają z niej nie tylko harcerze).

0 20 40 km Tuszyn Głowno Ozorków Inowłódz śychlin TOMASZÓW MAZ. Polesie PIOTRKÓW TRYB. ŁASK ZDUŃSKA WOLA SIERADZ UNIEJÓW OPOCZNO ŁOWICZ ZGIERZ Konstantynów Łódzki PABIANICE RADOMSKO KUTNO Górna Śródmieście Bałuty Widzew BRZEZINY SKIERNIEWICE

Rys. 3. Lokalizacja hufców Chorągwi Łódzkiej im. Aleksandra Kamińskiego (opracowanie własne na podstawie danych Kwatery Głównej ZHP,

stan na 31.12.2009 r.)

Hufce Chorągwi Łódzkiej (nie wszystkie) realizują zadania w zakresie organizacji wypoczynku przede wszystkim na terenie swoich macierzy-stych baz, zlokalizowanych w najatrakcyjniejszych regionach Polski (rys. 4). Podczas Harcerskiej Akcji Letniej (HAL) wykorzystywana jest równieŜ

inna baza noclegowa, naleŜąca nie do macierzystej jednostki, lecz do innych hufców w kraju, a takŜe prywatna baza noclegowa.

Świętouść Międzywodzie Rogowo Jarosławiec Biały Bór Trzemielewo Tuczno Ślesin Kopernica Morąg Wieniec _Piecki Okartowo Budy Lucieńskie Budy Grabskie Zarzęcin Załęcze Wielkie Biały Brzeg Dwernik Chycina 100 km 50 0 Przesieka

Rys. 4. Lokalizacja ośrodków harcerskich hufców Chorągwi Łódzkiej im. Aleksandra Kamińskiego na terenie Polski (opracowanie własne

na podstawie danych Chorągwi Łódzkiej ZHP)

Obecnie hufce Chorągwi Łódzkiej dysponują bazą 21 ośrodków har-cerskich. Zdecydowana większość z nich połoŜona jest w północnej części kraju (PobrzeŜe Bałtyku, Pojezierza), dwa ośrodki leŜą w górach (w Sudetach i Bieszczadach), a trzy znajdują się na terenie województwa łódzkiego.

PoniewaŜ nie wszystkie hufce posiadają własne ośrodki, ta sama ba-za wykorzystywana jest przez róŜne hufce z macierzystej chorągwi. Naj-waŜniejszym ośrodkiem harcerskim w granicach województwa łódzkiego jest „Nadwarciański Gród” w Załęczu Wielkim, który obsługuje ruch tury-styczny przez cały rok. Jest to najczęściej wykorzystywane miejsce wypoczynku organizowanego przez ZHP (zarówno harcerzy, jak i mło-dzieŜy niezrzeszonej w ZHP).

3. Harcerska Akcja Letnia w Chorągwi Łódzkiej ZHP