G MIN P USZCZY B IAŁOWIESKIEJ

Początki rozwoju samorządności lokalnej na obszarze Euroregionu Puszcza Białowieska wiążą się z założeniem Stowarzyszenia Gmin Puszczy Białowieskiej. Zostało ono zarejestrowane przez Sąd Wojewódzki w Białym-stoku I Wydział Cywilny, w dniu 29 kwietnia 1996 roku. Organizacja po-wstała z inicjatywy gminy miejskiej Hajnówka, gminy miejsko-wiejskiej Kleszczele oraz gmin wiejskich: Narew, Narewka, Dubicze Cerkiewne, Haj-nówka i rozszerzona w okresie jej działalności o gminę Białowieża, gminę Czyże, gminę Czeremcha, powiat hajnowski i gminę wiejską Bielsk Podla-ski.

W uzasadnieniu wniosku o rejestrację stowarzyszenia napisano: „Gmi-ny z rejonu Puszczy Białowieskiej postanowiły rozpocząć wspólne inicjatywy i działania na rzecz promocji regionu w kraju i za granicą, podjęcie inicja-tyw w zakresie działań proekologicznych ułatwiających podjęcie i realizację inwestycji komunalnych mających zasadniczy wpływ na ochronę środowi-ska naturalnego. Podejmowanie wspólnych inicjatyw na rzecz ożywienia gospodarczego jest koniecznością wynikającą ze zmieniających się warun-ków działalności gospodarczej w branży drzewnej. Wspólnie gminy widzą potrzebę poszukiwania inwestorów z branż turystycznej i innych, których działalność nie będzie stanowiła zagrożenia dla środowiska Puszczy Biało-wieskiej...” [Wniosek do KRS 1996].

O powołaniu stowarzyszenia zdecydowało położenie gmin przy granicy z Białorusią, spora odległość od ośrodków metropolitalnych, wspólne cechy środowiska przyrodniczego oraz zbliżone problemy społeczno-gospodarcze, występujące na ich obszarach. Jednostki administracyjne, wchodzące w skład stowarzyszenia, znajdują się w obrębie powiatu hajnowskiego i zajmują powierzchnię około 1624 km² oraz częściowo powiatu bielskiego i zajmują powierzchnię 590 km², co razem stanowi 2214 km² (tab.1).

Wszystkie gminy członkowskie stowarzyszenia leżą w województwie podla-skim. Obszar stowarzyszonych gmin znajduje się w dorzeczu rzek Bugu i Narwi, w południowo-wschodniej części województwa podlaskiego. Dwa główne miasta regionu – Hajnówka i Bielsk Podlaski położone są w odległo-ści 50-60 km od stolicy województwa – Białegostoku.

Lasy zajmują znaczną część powierzchni regionu. Głównym komplek-sem leśnym jest Puszcza Białowieska – najlepiej zachowany las niżowy Eu-ropy w strefie lasów liściastych i mieszanych. Gminy – członkowie stowa-rzyszenia – należą do relatywnie dużych pod względem obszaru. W połącze-niu ze stosunkowo małą liczbą mieszkańców daje to niski wskaźnik

gęsto-ści zaludnienia obszarów wiejskich na poziomie 17 osób na km². Najniższą gęstością zaludnienia cechują się gminy puszczańskie Białowieża i Narew-ka, najwyższą –miasto HajnówNarew-ka, gdzie zlokalizowane są główne zakłady przemysłowe regionu.

Migracja młodzieży, a szczególnie dziewcząt, doprowadziła do zdefor-mowania struktury demograficznej populacji, w odniesieniu do wieku i płci.

Charakteryzuje ją mały odsetek ludzi młodych w wieku przedprodukcyjnym oraz wysoki – w wieku poprodukcyjnym. Główną przyczyną migracji jest – z jednej strony – chęć awansu społecznego, z drugiej zaś trudne warunki życia i prowadzenia gospodarstw rolnych z powodu oddalenia od ośrodków usługowych, wysokich kosztów produkcji, słabych gleb, szkód wyrządza-nych przez zwierzynę leśną, niskich dochodów oraz wadliwie funkcjonują-cych elementów infrastruktury.

Gminy stowarzyszenia łączy wiele kwestii społeczno-gospodarczych, które stały się ważnym elementem spajającym samorządy. Spośród wspól-nych obszarów problemowych można wyróżnić: niski stopień wykorzystania źródeł energii odnawialnej; brak gazyfikacji gmin; wzrastający wskaźnik zanieczyszczeń komunikacyjnych; pogarszanie się klimatu akustycznego, głównie na terenach zurbanizowanych spowodowane wzrostem natężenia ruchu, w tym udziału samochodów ciężarowych w ruchu drogowym; nie-wielka liczba gospodarstw rolnych produkujących „zdrową żywność" – tzw.

ekologicznych; wysoki udział gleb niskoprodukcyjnych; istnienie zakładów bazujących na przestarzałych technologiach; brak w pełni rozwiniętego sys-temu selektywnej zbiórki surowców wtórnych; brak syssys-temu zagospodaro-wania odpadów komunalnych, opakowaniowych, biodegradowalnych i bu-dowlanych; zbyt niski stopień skanalizowania obszarów wiejskich; niedo-stateczna infrastruktura w zakresie gospodarki ściekowej – kanalizacja, oczyszczalnie ścieków; niedostateczna jakość dróg asfaltowych oraz zbyt duża ilość nawierzchni żwirowych; niski poziom świadczonych usług prze-wozowych w transporcie drogowym i kolejowym; niedoinwestowanie obiek-tów stanowiących dziedzictwo kulturowe i eksponujących elementy dzie-dzictwa kulturowego regionu; niewystarczająca sieć szlaków rowerowych z towarzyszącą im tzw. małą infrastrukturą (wiaty, tablice informacyjne, stojaki na rowery wykonane z drewna w jednolitym stylu); brak dostatecz-nej liczby instytucji wsparcia biznesu; brak ostatecznie uporządkowadostatecz-nej struktury i sieci szkół, dostosowującej strukturę szkolnictwa do występują-cych tendencji demograficznych (stałe zmniejszanie się liczby dzieci i mło-dzieży) oraz dostosowania struktury szkolnictwa do potrzeb lokalnego ryn-ku pracy; niewystarczająca liczba obiektów sportowych w poszczególnych gminach, a w szczególności brak krytej pływalni w Hajnówce; brak pełnej ewidencji i archiwizacji zabytków kultury materialnej znajdujących się w regionie; ubożenie części rodzin, wzrost liczby rodzin patologicznych, kry-zys w rodzinach i inne. Poszukiwanie rozwiązań tych problemów powoduje zacieśnianie wspólnych działań i współpracy przez samorządy – członków stowarzyszenia.

Misją stowarzyszenia jest wspieranie idei samorządności i reprezento-wanie interesów stowarzyszonych samorządów. Stowarzyszenie zajmuje się przede wszystkim: organizowaniem spotkań problemowych członków

sto-warzyszenia; prowadzeniem działalności szkoleniowej i promocyjnej, służą-cej ochronie środowiska naturalnego, współpracy międzynarodowej i akty-wizacji zawodowej mieszkańców rejonu; zarządzaniem środkami na współ-pracę transgraniczną.

Zasadniczym zadaniem stowarzyszenia jest reprezentowanie interesów zrzeszonych jednostek na szczeblu regionu, państwa i organizacji wspólno-towych i wspieranie rozwoju jednostek stowarzyszonych poprzez podejmo-wanie wspólnych działań na rzecz [Statut Euroregionu …]:

− aktywizacji gospodarczej regionu i poprawy poziomu życia mieszkań-ców;

− ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystywania zasobów natural-nych;

− rozwoju rolnictwa ze szczególnym uwzględnieniem gospodarstw ekolo-gicznych i produkcji zdrowej żywności;

− budowy zintegrowanego systemu zagospodarowania turystycznego re-gionu oraz rozwoju usług turystycznych i agroturystycznych;

− promocji regionu oraz zachowania wartości przyrodniczych i kulturo-wych regionu;

− rozwijania wszechstronnej, wzajemnie korzystnej współpracy transgra-nicznej z sąsiednimi rejonami Republiki Białorusi w ramach Eurore-gionu Puszcza Białowieska;

− pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych (ze szczególnym uwzględnieniem funduszy Unii Europejskiej), wspomagających realiza-cję statutowych celów stowarzyszenia.

Stowarzyszenie Gmin Puszczy Białowieskiej realizuje wyznaczone cele poprzez: podejmowanie przedsięwzięć gospodarczych i kulturalnych mają-cych znaczenie dla stowarzyszonych jednostek; organizowanie dyskusji, odczytów, zebrań, sympozjów i konkursów; współpracę i wzajemną pomoc członkom stowarzyszenia; współpracę z osobami fizycznymi, szkołami wyż-szymi, instytucjami naukowymi, stowarzyszeniami, organami administracji rządowej, samorządami terytorialnymi, instytucjami pozarządowymi oraz podmiotami gospodarczymi w kraju i za granicą w zakresie zbierania infor-macji i wymiany doświadczeń w dziedzinie ekonomii i działalności gospo-darczej; prowadzenie studiów i badań naukowych; wykonywanie ekspertyz projektów i usług doradczych w zakresie inwestycji gospodarczych i kapita-łowych, finansów, ekonomii, prawa gospodarczego, zarządzania i marketin-gu, doradztwa i obsługi prawnej; pośrednictwo w udzielaniu poręczeń i gwarancji kredytowych, zabieganie o środki finansowe w instytucjach, fundacjach i organizacjach finansowych w kraju i za granicą oraz prowa-dzenie działalności leasingowej; przedkładanie władzom rządowym i samo-rządowym wniosków, postulatów, wystąpień oraz projektów ustaw, wynika-jących z działalności stowarzyszenia; prowadzenie działalności integrującej członków stowarzyszenia poprzez aktywność kulturalną rekreacyjną i spor-tową; wspieranie inicjatyw na rzecz rozwoju lokalnego podejmowanych przez instytucje i organizacje funkcjonujące na obszarze działalności

stowa-rzyszenia oraz inne działania, sprzyjające rozwojowi statutowych celów or-ganizacji.

Dotychczas stowarzyszenie na swoją statutową działalność pozyskiwało środki z różnych źródeł: Funduszu Małych Projektów Phare 2001 zarządza-nego przez Euroregion Niemen, Funduszu Małych Projektów Phare 2002 Polska Granica Wschodnia, Funduszu Małych Projektów Phare 2003, Eu-ropejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa w ramach Programu Współpracy Przygranicznej PL-BY-UA, Inicjatywy Wspólnotowej Interreg III A, Schematu I Leadera+, Fundacji im. Stefana Batorego, Programu Naro-dów Zjednoczonych do spraw Rozwoju – Program Małych Dotacji GEF-UNDP w Warszawie, Komisji Demokracji przy Ambasadzie Amerykańskiej i Ecolincs i innych.

Pierwszym programem współpracy przygranicznej Unii Europejskiej, zarządzanie którym Władza Wdrążająca Program Współpracy Przygranicz-nej PHARE przekazała Stowarzyszeniu Samorządów Euroregionu Puszcza Białowieska, był Fundusz Małych Projektów Phare 2002 o numerze linii budżetowej PL2002/000-580.03.04. Całkowita wielkość transzy w ramach Narodowego Programu dla Polski, Polska Granica Wschodnia edycja Phare 2002 wynosiła 2.000.000 EUR, z czego 50.000 EUR przekazane zostało Euroregionowi Puszcza Białowieska. Fundusz Małych Projektów Phare 2002 był pierwszą edycją, której zarządzanie zostało zlecone Euroregionowi Puszcza Białowieska [Raport końcowy 2002…]. Przekazanie ostatniej płat-ności beneficjentowi z programu nastąpiło 28.11.2005 r.. Spośród 8 projek-tów rekomendowanych przez Komisję Oceniającą, decyzją Reprezentacji Komisji Europejskiej z dnia 07.06.2004 r., zatwierdzonych do dofinansowa-nia zostało 5 projektów na łączną kwotę 47.701,39 EUR. Stowarzyszenie podpisało umowy grantowe z 5 beneficjentami. Realizacja projektów rozpo-częła się: 15.06.2004 r., 01.07.2004 r., 01.08.2004 r., 01.09.2004 r., 09.04.2005 r., ostatni realizowany projekt zakończył się 08.07.2005 r.

Wszystkie projekty, na których realizację została podpisana umowa gran-towa zostały zrealizowane. Projekty dotyczyły przede wszystkim rozwoju zasobów ludzkich, rozumianemu jako spotkania partnerów, które miały się przyczynić do zacieśnienia współpracy transgranicznej. Wnioski składane były przede wszystkim przez jednostki samorządu terytorialnego lub przez nadzorowane przez nich instytucje (szkoły, ośrodki kultury). Wśród 12 zło-żonych wniosków organizacje pozarządowe złożyły 3 projekty, które nie uzyskały jednak rekomendacji Komisji Oceniającej [Raport końcowy 2002…].

Partnerami w zrealizowanych projektach były przede wszystkim jed-nostki administracji rejonowej i instytucje z nimi związane (szkoły, ośrodki kultury). W projekcie Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Hajnówce partnerem występowała jednostka ds. sytuacji nadzwyczaj-nych. Wszyscy partnerzy pochodzili z białoruskiej części Euroregionu Pusz-cza Białowieska i nie wnosili wkładu finansowego w realizację działań. Ich wkład w realizację projektów miał zwykle charakter niefinansowy, brali oni udział w przygotowaniu i organizacji poszczególnych przedsięwzięć, jak również czynnie brali udział w organizowanych – w ramach projektów – imprezach, warsztatach. Partner zagraniczny pokrywał koszty dojazdu

swo-ich grup do granicy białorusko-polskiej, ale te wydatki nie były uwzględnia-ne w budżetach.

Spośród 5 zrealizowanych przedsięwzięć można wyróżnić projekty:

− Starostwa Powiatowego w Hajnówce „Wiedzieć więcej o sobie – wiedzieć więcej o regionie” – komunikacja i promocja w Euroregionie Puszcza Białowieska, którego działania doprowadziły do wydania publikacji promujących region Puszczy Białowieskiej po obu stronach granicy, co z kolei przyczyniło się do rozpropagowania informacji o Euroregionie i atrakcjach turystycznych po obu stronach granicy;

− Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Hajnówce

„Chrońmy jedną puszczę – edukacja strażaków polskich i białoruskich oraz spotkanie młodzieży pożarniczej z regionu Puszczy Białowieskiej”, który przyczynił się do zacieśnienia współpracy służb ratowniczych po obu stronach granicy, a ponadto skutecznie promował ideę ochrony za-sobów leśnych wśród młodzieży z obu krajów, poprzez organizację wspólnego obozu i zawodów pożarniczych.

W realizacji projektów udział wzięło łącznie 11 różnego rodzaju organi-zacji partnerskich, w tym 6 z Polski i 5 z zagranicy. Większość organiorgani-zacji partnerskich to samorządy. W realizacji projektów bezpośredni udział wzię-ło 425 osób, a różnego rodzaju imprezy organizowane w ramach projektów zgromadziły prawie ponad 4000 widownię.

W kolejnej edycji Narodowego Programu Phare Władza Wdrążająca Pro-gram Współpracy Przygranicznej PHARE przekazała Stowarzyszeniu Samo-rządów Euroregionu Puszcza Białowieska zarządzanie na szczeblu lokalnym Funduszem Małych Projektów Phare 2003 o numerze linii budżetowej PL2003/005-710.06.02. Całkowita wielkość transzy na dofinansowanie realizacji Funduszu Małych Projektów Phare 2003 wynosiła 4.281.783,00 EUR, z czego 245.869,04 EUR przekazane zostało Euroregionowi Puszcza Białowieska [Raport końcowy 2003…].

Przekazanie ostatniej płatności beneficjentowi z tego programu nastąpi-ło 07.12.2006 r.. Łącznie znastąpi-łożono 30 wniosków o dofinansowanie w ramach Funduszu Małych Projektów PL2003/005-710.06.02, w tym 18 wniosków w grudniu 2004 roku i 12 w trakcie dogrywki. Spośród 22 projektów reko-mendowanych przez Komisje Oceniające, decyzjami Reprezentacji Komisji Europejskiej z dnia 22.12.2004 r. i 05.05.2005 r., zatwierdzonych do dofi-nansowania zostało 17 projektów na łączną kwotę 200.000,00 EUR. Stowa-rzyszenie podpisało umowy grantowe z 17 beneficjentami. Dodatkowo, w związku z realokacją środków, Euroregion Puszcza Białowieska otrzymał do dyspozycji pulę w wysokości 45.869,04 EUR, która została przeznaczona na projekty rekomendowane przez Komisje Oceniającą w trakcie dogrywki.

W związku z czym, euroregion podpisał 5 dodatkowych umów grantowych.

Łącznie w edycji Phare 2003 podpisano 22 umowy.

Projekty dotyczyły przede wszystkim rozwoju kontaktów i współpracy w sferze kultury (organizacja transgranicznych imprez lub cyklu przedsię-wzięć kulturalnych), zasobów ludzkich, rozumianych jako spotkania part-nerów, które miały się przyczynić do zacieśnienia współpracy transgranicz-nej i projekty z dziedziny turystyki miały na celu wypromowanie

turystycz-nego regionu transgraniczturystycz-nego. Wnioski składane były przede wszystkim przez jednostki samorządu terytorialnego lub przez nadzorowane przez nie instytucje (szkoły, ośrodki kultury i sportu). Wśród 22 beneficjentów 7 – to organizacje pozarządowe. W porównaniu z edycją Phare 2002 FMP nastąpił duży wzrost zainteresowania wśród tej grupy wnioskodawców nawiązywa-niem współpracy transgranicznej.

Spośród zrealizowanych przedsięwzięć można wyróżnić pod względem rodzaju działań trzy grupy projektów. Pierwszą grupę stanowią projekty, których innowacyjność polega na wydaniu publikacji, wzbogacających re-gionalną bibliografię, m.in.:

− „Obyczaje i obrzędy pogranicza Euroregionu Puszcza Białowieska” Ze-społu Szkół nr 1 w Hajnówce,

− „Zapomnianych tajemnic czar” Stowarzyszenia Muzeum i Ośrodka Kul-tury Białoruskiej w Hajnówce,

− „Tratwą przez puszczę, czyli krótka historia osadnictwa i eksploatacji Puszczy Białowieskiej” Stowarzyszenia Dziedzictwa Podlasia.

Drugą grupę stanowią projekty, w ramach których zorganizowano wy-darzenia kulturalno-artystyczne o znaczeniu międzynarodowym i ponadlo-kalnym, m.in.:

− „Promocja muzyki cerkiewnej i chóralnej w kulturze europejskiej” Sto-warzyszenia Miłośnicy Muzyki Cerkiewnej,

− „I Biesiada Weselna – Wspólne Tradycje” Hajnowskiego Domu Kultury,

− „Łączy nas Puszcza i Pieśń – program artystyczno-edukacyjny, ukazu-jący muzyczne dziedzictwo regionu w twórczości kompozytorów Polski i Białorusi” Fundacji Muzyki Cerkiewnej w Hajnówce.

Trzecią grupę stanowią projekty, wpływające na wzmocnienie znaczenia turystyki w regionie Puszczy Białowieskiej:

− „Otwarta Puszcza – system oznakowania atrakcji turystycznych w Eu-roregionie Puszcza Białowieska” Starostwa Powiatowego w Hajnówce,

− „Wiejskie Gościńce – Wspólne Dziedzictwo” Towarzystwa Haj w Hać-kach.

W realizacji projektów łącznie wzięło udział 55 organizacji partner-skich, w tym 33 – z Polski i 22 – z zagranicy. W niektórych przypadkach partner zagraniczny uczestniczył w kilku realizowanych projektach, a czte-rech wnioskodawców uzyskało dofinansowanie dwóch projektów. Większość zagranicznych organizacji partnerskich stanowiły samorządy (rejonowe ko-mitety wykonawcze, rady deputowanych, wydziały kultury, szkoły z biało-ruskiej części euroregionu, a także parafia prawosławna, rejonowe oddziały ds. sytuacji nadzwyczajnych). W realizacji projektów bezpośredni udział wzięło 4190 osób, a różnego rodzaju imprezy organizowane w ramach pro-jektów zgromadziły 52 650 pośrednich odbiorców.

Doświadczenie nabyte przez beneficjentów programów przedakcesyj-nych zaowocowało ich aktywnością w pozyskiwaniu funduszy między in-nymi z Programu Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/Tacis CBC 2004-2006. W ramach Euroregionu Puszcza Białowieska

kwota dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2005 wynosiła 466 010,00 EUR, a na 2006 r. – 265 907,89 EUR.

Wszystkie środki na współfinansowanie mikroprojektów zostały wykorzy-stane [Serwis informacyjny…]. Największym projektem w euroregionie dofi-nansowanym z tego programu jest „Rozwój turystyki transgranicznej w re-gionie Puszczy Białowieskiej”. Wartość projektu 160 382,75 zł.

Euroregion Puszcza Białowieska zarządzał mikroprojektami Programu Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/Tacis CBC z części uprawnionego obszaru obejmującej: część podregionu białostocko-suwalskiego (powiaty: hajnowski, bielski, siemiatycki) oraz część podregio-nu ostrołęcko-siedleckiego (powiaty: łosicki, siedlecki, sokołowski, węgrow-ski). Obszar kwalifikowany na terenie Białorusi obejmował obwód grodzień-ski (łącznie z rejonami: Grodno, Szczuchin, Lida, Woronowo, Iwje, Nowo-grudok, Korelichi, Djatlowo, Slonim, Zelwa, Wolkowysk, Mosty, Oszmiany, Smorgon, Ostrovets, Bolszaja Berestovitsa, Svisloch), obwód brzeski (łącz-nie z okręgami: Brest, Kamenetes, Malorita, Kobrin, Zhabinka, Pruzhany, Beresa, Ivanovo, Ivatsevichi, Baranovichi, Lijanovichi, Gantsevichi, Pinsk, Luninets, Stolin, Drogichin) oraz obwód miński (okręgi zachodnie: Miadel, Vileika, Molodechno, Volozhin, Stolbtsy, Niesvizh, Kletsk).

Pozyskane środki z innych źródeł pozwoliły na podjęcie szeregu inicja-tyw zmierzających do rozwoju regionu. Najważniejsze z nich to:

− Przeprowadzenie specjalistycznych badań siły wiatru i określenie za-sadności budowy siłowni wiatrowej w sąsiedztwie zbiornika Siemia-nówka, w celu pozyskiwania ekologicznych źródeł energii. Badania prowadzone były w ramach realizacji projektu „Wykorzystanie energii odnawialnej na skraju Puszczy Białowieskiej”. Opinię w tej kwestii wy-dał Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Oddział w Warszawie;

projekt został sfinansowany ze środków Programu Narodów Zjednoczo-nych do spraw Rozwoju – Program Małych Dotacji GEF-UNDP w War-szawie i środków stowarzyszenia.

− Przeprowadzenie specjalistycznych badań geologicznych gruntu dla po-trzeb budowy zbiornika retencyjnego w okolicy miasta Hajnówka. Ba-dania prowadzone były w ramach realizacji projektu „Sprawdzenie możliwości zastosowania amerykańskich technologii w budowie sztucznego zbiornika wodnego, jako rezerwuaru wody pitnej dla miasta Hajnówka”. Ekspertyza została wykonana przez amerykańską firmę Geophex, Ltd. z Północnej Karoliny we współpracy z polską firmą Rolex Sp. z o.o. z Białegostoku. Projekt był finansowany ze środków Komisji Demokracji przy Ambasadzie Amerykańskiej i Ecolincs oraz środków stowarzyszenia. Dotacja z Komisji Demokracji przy Ambasadzie Amery-kańskiej została przeznaczona również na wyposażenie biura sekreta-riatu Stowarzyszenia Gmin Puszczy Białowieskiej, opracowanie strony internetowej stowarzyszenia oraz organizację seminariów.

− Podjęcie działań związanych z upowszechnianiem informacji o integra-cji europejskiej, o strukturach, agendach i działalności Unii Europej-skiej w środowisku lokalnym. Działania były prowadzone w ramach re-alizacji projektu „Regionalne Centrum Informacji Europejskiej w

powie-cie hajnowskim”. Dotacja została przyznana przez EFICOM (pokryła w 100% koszty projektu). W ramach projektu przygotowano stanowisko wyposażone w komputer z dostępem do Internetu. Korzystanie z usług Centrum jest nieodpłatne, a jego działalność jest kontynuowana.

− Przygotowanie pracowników samorządowych do sporządzania wnio-sków zgodnie z wymaganiami funduszy przedakcesyjnych Unii Euro-pejskiej w ramach projektu „Praktyczne zasady przygotowania wnio-sków przy ubieganiu się o fundusze przedakcesyjne Unii Europejskiej”.

Dotację przyznała fundacja „Fundusz Współpracy”.

− Wydanie pierwszego z zaplanowanego cyklu „Przewodnika po Hajnów-ce” w wersji angielsko- i niemieckojęzycznej z wykorzystaniem dotacji w wysokości 2000 PLN z Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku na projekt pn. „Turystyczna wędrówka po najpiękniejszych miejscach re-gionu Puszczy Białowieskiej”. Celem projektu była promocja turystycz-na regionu Puszczy Białowieskiej oraz zwiększenie ruchu turystyczne-go.

− Przygotowanie koncepcji oraz makiety zagospodarowania turystycznego części obszaru miasta Hajnówka w ramach projektu współfinansowa-nego przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej oraz Urząd Miasta Hajnówka pn. „Koncepcja zagospodarowania terenu prze-znaczonego pod budowę Centralnego Białowieskiego Kompleksu Wypo-czynkowo-Turystycznego w Hajnówce i sporządzenie jego makiety”.

− Umocnienie współpracy pomiędzy samorządami i organizacjami z Pol-ski i Białorusi oraz wypracowanie wspólnych działań w ramach Euro-regionu Puszcza Białowieska przy realizacji projektu „Łączy nas Pusz-cza Białowieska”. Projekt realizowano w ramach programu „RITA II – Przemiany w regionie” oraz z dotacji uzyskanej z Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Podczas projektu podzielono się doświadczeniami z funkcjonowania w Polsce samorządów gminnych i powiatowych oraz doświadczeniami z funkcjonowania w regionie organizacji obywatel-skich: samorządów gospodarczych, ekologicznych, opieki społecznej.

Wspomniane działania były podejmowane zarówno przez instytucje samorządowe stowarzyszenia – gminy i ich jednostki organizacyjne, jak również przez instytucje i organizacje działające w obszarze działalności stowarzyszenia. Różnorodny przekrój działań podejmowanych na rzecz roz-woju zbudował solidne podwaliny pod rozszerzenie działalności w aspekcie transgranicznym pomiędzy stroną polską a białoruską. Rozwój współpracy transgranicznej był konsekwencją wieloletnich kontaktów lokalnych samo-rządów po obu stronach granicy. Działania, zmierzające do utworzenia Eu-roregionu Puszcza Białowieska, zapoczątkowało podpisanie oficjalnej umo-wy zamierzeń współpracy transgranicznej pomiędzy władzami powiatu haj-nowskiego w Polsce i rejonów w Republice Białoruś 18 stycznia 2002 roku.