Istota budżetu zadaniowego sprowadza się do tego, by:

− od planowania wydatków niezbędnych do funkcjonowania poszczegól-nych instytucji przejść do planowania niezbędposzczegól-nych kosztów wykonania zadań,

− określić wymagane wielkości wskaźników ilościowych i jakościowych, których osiągnięcie jest uważane za warunek uznania za wykonane za-dania, na które zaplanowano w budżecie odpowiednie środki,

− podporządkować myśleniu zadaniowemu kryteria oceny instytucji i osób odpowiedzialnych za gospodarowanie środkami publicznymi.

B

Budżet JST należy postrzegać nie tylko jako akt normatywny, ale przede wszystkim jako instrument efektywnego zarządzania finansami oraz efek-tywnością podejmowanych działań. Staje się to możliwe, gdy jest on właści-wie skonstruowany, poprzez powiązanie celów i środków finansowych oraz gdy istnieją obiektywne metody oceny działalności władz lokalnych. Aby budżet JST służył racjonalizacji oraz podniesieniu efektywności gospodaro-wania (a w konsekwencji poprawie jakości świadczonych usług publicz-nych), niezbędnym wydaje się przeorientowanie podejścia kadry zarządzają-cej gminą, powiatem czy województwem samorządowym do gospodarki bu-dżetowej, której nieodzownym elementem winno stać się wdrożenie budże-towania zadaniowego.

Budżet zadaniowy jest mocno zintegrowany z wieloletnim planem inwe-stycyjnym oraz tradycyjnym systemem budżetowym i rachunkowym. Umoż-liwia on definicję programów, zadań oraz dokonywanie kalkulacji kosztów usług. Za pomocą budżetu zadaniowego możliwe jest określenie wskaźni-ków wykonania zadań oraz efektywności. W procesie budżetowania zada-niowego możemy wyróżnić etapy:

− określenia celów i środków do realizacji (rozpoczyna się od wyznaczenia priorytetów dla danej JST z równoległym oszacowaniem potencjalnych dochodów budżetowych oraz ustaleniem obligatoryjnych płatności gminy),

− zdefiniowania i planowania zadań przez koordynatora (następuje po-przez analizę potrzeb gminy i określenie sposobów ich realizacji oraz wyznaczeniu osób odpowiedzialnych za ich realizację),

− zatwierdzenia zadań (odbywa się po weryfikacji wniosków budżeto-wych),

− realizację zatwierdzonych zadań (ma charakter realizacji czynności za-pisanych w planie działania, a dla właściwego przebiegu procesu nie-zbędne jest bieżące odnotowywanie zrealizowanych czynności na karcie zadania, z możliwością dokonywania zmian w planowanych działa-niach),

− ocena zrealizowanych działań i analiza osiągniętych wskaźników efek-tywności.

Podstawę struktury budżetu zadaniowego stanowią programy i zadania (realizacja usług). Przez program rozumie się sposób kwalifikowania wydat-ków według celów i dziedzin np. edukacja, infrastruktura, kultura, promo-cja. Stąd programy, generujące wszystkie wydatki na dany cel, mogą skła-dać się z więcej niż jednego zadania. Zadania (realizowane usługi) są pod-stawową jednostką rozliczeniową w strukturze budżetu zadaniowego, cha-rakteryzując w miarę jednorodną działalność⁷. Budżet zadaniowy – w prze-ciwieństwie do budżetowania „tradycyjnego” – ukazuje wszystkie zadania (usługi) realizowane JST. Wskazuje, co ma być osiągnięte oraz w jaki spo-sób. Koszty zadań oraz pracochłonność są kalkulowane według jednolitej metody i przez to porównywalne. Planowanie realizowanych zadań umożli-wia podejmowanie ewentualnych decyzji o zlecaniu wykonania ich na „ze-wnątrz”. Kwoty planowanych wydatków w obrębie zadań są również przypi-sywane do podziałek klasyfikacji budżetowej. Budżet zadaniowy pozwala także na ustalenie jednoosobowej odpowiedzialności za wykonywanie po-szczególnych działań, które na bieżąco uczestniczą w procesie powstawania budżetu. Niewątpliwą zaletą budżetu zadaniowego jest możliwość bieżącego monitorowania realizacji zadań i szybszego reagowania na niekorzystne zjawiska. Ze względu na fakt, iż budżet zadaniowy w sposób precyzyjny pozwala na określenie środków niezbędnych do osiągnięcia zamierzonych celów, coraz częściej sięgają po niego różnorodne instytucje. Tworzenie stra-tegii rozwoju oraz dokumentowanie realizacji jej zadań, poprzez wdrożenie budżetu zadaniowego, szczególnie finansowych ze środków unijnych, jest obecnie postrzegane jako konieczny i nieodwołalny element ewolucji zarzą-dzania JST.

P

Budżet JST musi być postrzegany nie tylko jako akt normatywny, ale również (a może przede wszystkim) jako instrument efektywnego zarządza-nia finansami oraz efektywnością podejmowanych działań. Cel ten można osiągnąć poprzez zachęcenie decydentów lokalnych do skorzystania ze sprawdzonego narzędzia, za jaki niewątpliwie można uznać budżet zada-niowy. Ten rodzaj budżetu wymaga uruchomienia mechanizmów monitoro-wania, dostosowania rachunkowości oraz wprowadzenia instrumentów słu-żących ocenie stopnia realizacji zadań, wynikających z przyjętych planów.

Wszystkie te narzędzia zarządzania mogą być wdrażane na różnym pozio-mie zaawansowania, w zależności od zdolności organizacyjnych i zasobów kadrowych danej jednostki.

Przygotowanie budżetu w układzie zadań pozwala sporządzić roczny plan finansowy, który daje menedżerom (jakimi niewątpliwie dzisiaj muszą

7 Zadanie budżetowe (usługa) ma nazwę, cel, produkt określony jakościowo i ilościowo, koszt wykonania oraz wskaźnik efektywności.

być osoby zarządzające jednostkami samorządu terytorialnego) następujące korzyści:

− przyszli wykonawcy zadań przygotowują plany w celu osiągnięcia okre-ślonych efektów rzeczowych, które wyznacza zarząd (wójt, burmistrz lub prezydent) na podstawie przyjętej strategii,

− zarząd posiada nieporównywalnie większą kontrolę nad tym, jakie dzia-łania i w jakim zakresie mają być i są wykonywane, na skutek wydat-kowania środków publicznych,

− rośnie liczba pracowników w administracji i jednostkach gminy, któ-rym zależy na osiągnięciu zamierzonych efektów.

L

:

[1] Osiatyński J, Opinia w sprawie przejścia do budżetowania zadaniowego, ma-teriały Biura Informacji i Dokumentacji Kancelarii Senatu nr OE 52, War-szawa 2006

[2] Patrzałek L, Finanse lokalne, Warszawa 1999,

[3] Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2005 nr 249 poz. 2104)