Analizując ww. ustawy można śmiało stwierdzić, że polskie służby mają bar-dzo szeroki zakres możliwości w kwestii dostępu do danych obywateli w szcze-gólności jeśli chodzi o Internet. Służby wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 15
9 Tamże, s. 5–8.
10 Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 904).
11 W. Klicki, Ustawa antyterrorystyczna wchodzi w życie – co się zmienia, „panoptykon.org”, 01.07.2016, https://panoptykon.org/wiadomosc/ustawa-antyterrorystyczna-wchodzi-w-zycie-co-sie-zmienia (dostęp: 08.05.2020 r.).
stycznia 2016 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw uzyskały wszelaki dostęp do danych internetowych z tzw. bezpiecznego łącza od firm inter-netowych, co oznacza brak jakichkolwiek ograniczeń z dostępem do masowej ilo-ści danych. Sprawa ma się trochę inaczej, jeśli chodzi już o globalne korporacje cyfrowe. W tej kwestii polski rząd nie ma żadnych praw, a to takie firmy jak GAFAM posiadają największą ilość danych dotyczących miliardów ludzi.
GAFAM, czyli Google, Apple, Facebook, Amazon oraz Microsoft to naj-większe firmy cyfrowe, które również są na szczycie największych spółek publicz-nych na świecie. Są to firmy, które zbudowały ogromną infrastrukturę zajmującą się obserwowaniem, analizowaniem i badaniem zachowań użytkowników, a na-stępnie profilowaniem przy użyciu AI (sztucznej inteligencji), która na podstawie gromadzonych o nas danych próbuje przewidzieć nasze przyszłe potrzeby i prefe-rencje oraz dostosować reklamy i pozycjonowanie treści pod konkretnego użyt-kownika. Coraz chętniej korzystamy z narzędzi, jakie udostępnia nam cyfrowy ry-nek: portale społecznościowe, komunikatory, sklepy internetowe oraz masa innych aplikacji, które są nam podsuwane, sprawiają, że sami pozbawiamy się prywatno-ści oraz niezależnoprywatno-ści. Współczesna technologia doprowadziła do sytuacji, w któ-rej świat nie potrafiłby funkcjonować bez Internetu, natomiast Internet bez GAFAM, co oznacza brak jakiejkolwiek możliwości reakcji na tego typu proces inwigilacji12.
Abstrahując już od inwigilacji danych przez GAFAM służącej do działań ko-mercyjnych, warto przyjrzeć się bliżej polityce prywatności stosowanej przez ww.
firmy. By najlepiej zobrazować ten proces, najlepszym przykładem będą portale społecznościowe, czyli Facebook. Jak wiadomo, na portalach społecznościowych przetwarzana jest masa informacji zarówno dotyczących danych osobowych użyt-kowników, jak i informacji wynikających z aktywności użytkownika (zdjęcia, pry-watne wiadomości, dane kontaktowe, recenzje, opinie, komentarze). Wiąże się to z tym, iż użytkownicy chcą mieć kontrolę nad tym, jakie informacje są udostęp-niane co musi im zapewnić Facebook.
Po uchwaleniu RODO przez Komisję Europejską, zmienił się sposób polityki prywatności w wielu obszarach, a jednym z nich jest Facebook. By mógł on legal-nie przetwarzać dane osobowe, muszą zostać spełnione pewne wymagania takie jak13:
• przetwarzane dane muszą być niezbędne do świadczenia usługi i sprecyzo-wane w treści umowy z osobą prywatną,
• wymagana jest dobrowolna, określona, świadoma i jednoznaczna zgoda w postaci wyraźnego potwierdzenia,
• użytkownik ma prawo do cofnięcia zgody, na co należy zwrócić mu uwagę,
• zgoda musi być wyrażona przez osobę, która jest w wieku wymaganym przez państwo członkowskie – w przeciwnym razie musi zostać udzielona przez rodzica lub opiekuna,
12 K. Szymielewicz, Władcy Danych/ Europa Kontra GAFA, „polityka.pl”, 10.03.2020.
13 https://www.facebook.com/business/gdpr (dostęp: 08.05.2020 r.).
169
• w przypadku przetwarzania niektórych danych (np. określonych kategorii danych osobowych) wymagana jest wyraźna zgoda,
• jeżeli firma lub podmiot zewnętrzny ma prawnie uzasadnione interesy, w stosunku do których charakteru nadrzędnego nie mają prawa lub interesy osób prywatnych,
• przetwarzanie musi zostać wstrzymane, jeżeli sprzeciw zgłasza osoba pry-watna.
Dodatkowo Facebook przedstawił 7 zasad prywatności, którymi się kieruje w działaniach dotyczących danych14:
• Facebook zapewnia kontrolę nad prywatnością.
• Portal pomaga ludziom zrozumieć, co dzieje się z ich danymi.
• Od samego początku tworzona jest prywatność produktów.
• Serwis dokłada wszelkich starań, aby dane były bezpieczne.
• Użytkownik jest właścicielem danych i może je usunąć.
• Poprawa jest stała.
• Facebook jest odpowiedzialny.
W ramach tych zasad zostały wprowadzone zmiany dotyczące ustawień pry-watności, według których można wybierać, kto może zobaczyć nasze posty, w jaki sposób nasz profil może być wyszukany przez innych użytkowników, kto może wysyłać zaproszenia do znajomych oraz szereg innych ustawień dotyczących pieczeństwa danych. Nie oznacza to jednak, że użytkownicy mogą się czuć bez-pieczni, gdyż na przestrzeni ostatnich lat doszło do poważnych wycieków danych z Facebooka.
W kwietniu 2018 r. wyciekły dane 87 mln użytkowników, w tym 57 tys. osób z Polski. Jak się później okazało, to firma Cambridge Analytica, która zajmowała się konsultingiem politycznym, pozyskała dane kilkudziesięciu milionów użyt-kowników Facebooka. Były one wykorzystywane do profilowania użytużyt-kowników pod kątem preferencji wyborczych i wpływania na ich polityczne decyzje. Następ-nie, we wrześniu 2018 r. doszło do kolejnego ataku hakerskiego, w którym hakerzy mogli wejść w posiadanie wrażliwych danych z kont 50 mln użytkowników po-przez lukę w zabezpieczeniu serwisu. Niedawno natomiast mass media szeroko komentowały informację o wycieku danych z 267 mln kont na Facebooku. Dane dotyczyły: adresu e-mail, imię i nazwisko, numeru telefonu, identyfikatora, infor-macje o ostatnim połączeniu wykonanym za pośrednictwem Messengera, status konta oraz datę urodzenia. Dane te zostały wystawione na sprzedaż przez hakerów na czarnym rynku za 623 euro, co świadczy o poziomie zagrożenia15.
14 M. Kuchta-Nykiel, Facebook po raz pierwszy prezentuje zasady prywatności, „socialpress.pl”, 29.01.2018 r., https://socialpress.pl/2018/01/facebook-po-raz-pierwszy-prezentuje-zasady-pry-watnosci (dostęp: 08.05.2020 r.).
15 Facebook pozwany w związku ze skandalem Cambridge Analytica, „ businessindiser.com.pl”, 2018, https://businessinsider.com.pl/media/internet/afera-cambridge-analytica-facebook-po-zwany/edv34d2 (dostęp: 08.05.2020 r.); Atak hakerski na Facebooka. 50 milionów użytkowników zagrożonych utratą danych, ”wirtualmedia.pl”,2018,