Bardzo istotną rzeczą, zwiększającą bezpieczeństwo użytkowników usług bankowości terminalowej oraz zmniejszającą ryzyko nieuprawnionego zagarnię-cia środków płatniczych z konta bankowego przy wykorzystaniu bankomatu, jest zachowanie określonych, a nierzadko po prostu elementarnych, zasad postępowa-nia przy korzystaniu z bankomatu.
27 https://pl.wikipedia.org/wiki/Komunikacja_bliskiego_zasi%C4%99gu (dostęp: 12.06.2020 r.).
28 M. Polasik, Perspektywy rozwoju mobilnych płatności NFC na rynku polskim, Annales Universi-tatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Vol. XLVIII/2014, s. 197 i n.
29 J. Wolna, Rozwój systemów płatności mobilnych w Polsce, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Nau-kowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2015, nr 239, s. 168–169.
139 W przypadku transakcji dokonywanych za pomocą terminali naręcznych, po-wszechnie stosowanych w hipermarketach, w restauracjach, czy na stacjach ben-zynowych, najprostszym sposobem ochrony przed działaniem przestępczym jest stałe monitorowanie swojej karty podczas przeprowadzania transakcji z jej uży-ciem. W przypadku płatności kartą płatniczą nie należy, a nawet nie wolno, tracić jej z oczu. Obowiązkiem realizującego transakcję (akceptanta) w przypadku, gdy nie posiada terminalu przenośnego, jest poinformowanie posiadacza, aby ten udał się do miejsca, gdzie znajduje się terminal stacjonarny, w celu autoryzacji płatno-ści. Niedopuszczalnym zachowaniem akceptanta jest natomiast oddalenie się z kartą w miejsce niewidoczne dla klienta. Jeśli jednak taka sytuacja jest niezbędna (np. z uwagi na brak zasilania w miejscu transakcji), wówczas użytkownik karty ma prawo udać się do miejsca, gdzie akceptant będzie realizował transakcję.
Można nawet stwierdzić, że takie postępowanie to wyraz odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo. Bezwzględnie natomiast należy unikać sytuacji, gdy transakcja z użyciem karty odbywa się w miejscu niewidocznym dla użytkownika, np. na zapleczu restauracji, sklepu itp.
Na coraz większe bezpieczeństwo transakcji bankomatowych duży wpływ ma również coraz powszechniejsze stosowanie profesjonalnych zabezpieczeń anty-skimmingowych. Warto podkreślić, że w ostatnich latach znacznie zmniejszyła się liczba ujawnionych przypadków skimmingu. Badania przeprowadzone przez firmę RBR wykazały że już ponad 40% bankomatów w Europie jest wyposażona w rozwiązania antyskimmingowe. Zabezpieczenia te są bardziej popularne w Eu-ropie Środkowej i Wschodniej niż w Zachodniej. Rozwiązania antyskimmingowe są stosowane w 58% urządzeń w Europie Środkowej i Wschodniej, podczas gdy w Europie Zachodniej zawiera je tylko 32% urządzeń30.
Jak wynika z badań przeprowadzonych przez ekspertów z Kaspersky Lab, w użyciu nadal pozostaje wiele bankomatów z przestarzałym i niezabezpieczonym oprogramowaniem. Stąd zatem błędy w konfiguracji sieci oraz brak fizycznego zabezpieczenia krytycznych części bankomatu31. Analizując problem bezpieczeń-stwa bankowości terminalowej, należy więc zadać pytanie, jak przeciwdziałać ata-kom na banata-komaty? Wyniki badań pokazują, że chociaż producenci próbują opra-cowywać coraz lepiej zabezpieczone bankomaty, to wiele urządzeń jest przesta-rzałych i słabo chronionych. Oszuści bardzo szybko to dostrzegają i wykorzystują takie luki w zabezpieczeniach bankomatów. Olga Koczetowa uważa, że bezpo-średnie ataki na takie urządzenia znacznie skracają drogę do rzeczywistych pie- niędzy32.
Niezwykle ważna jest także czujność i obserwacja urządzenia podczas doko-nywania transakcji. Współczesne społeczeństwo jest już dostatecznie świadome zagrożeń związanych z użytkowaniem kart płatniczych i przy zachowaniu mini-mum ostrożności korzystający z bankomatu jest w stanie zauważyć dodatkowe
30 http://wwwautomatykabankowa.pl (dostęp: 23.06.2020 r.).
31 http://r.kaspersky.pl/qtsqK (dostęp: 20.06.2020 r.).
32 http://www.kaspersky.pl/nowosci (dostęp: 20.06.2020 r.).
urządzenie dołączone do bankomatu lub widoczną modyfikację terminala „POS”
(w postaci dodatkowego czytnika, zewnętrznej karty pamięci itp.). W przypadku zaistnienia jakiegoś problemu przy bankomacie nie należy podejmować żadnej operacji finansowej, warto natomiast powiadomić bank oraz Policję.
Zawsze też warto na bieżąco sprawdzać saldo swojego rachunku bankowego.
Dzięki takiemu zabiegowi, gdy karta zostanie skopiowana i użyta, zaalarmuje użytkownika już pierwsza transakcja dokonana przez osoby trzecie.
Podsumowanie
Metody i sposoby działania przy realizacji przestępstw bankomatowych bar-dzo szybko ewoluują, dostosowując się zarówno do technicznych możliwości bę-dących w dyspozycji grup, jak i okazji osiągnięcia tą drogą maksymalnych zy-sków. Omawiana działalność ma często zasięg międzynarodowy, począwszy od niezgodnego z prawem wykorzystania elektronicznych instrumentów płatniczych, kończąc na przypadkach używania narzędzi cyfrowych do obrotu towarami nie-bezpiecznymi, środkami odurzającymi, bronią i materiałami wybuchowymi.
Postęp technologiczny sprzyja nie tylko klientom banków i posiadaczom kart płatniczych, przynosząc coraz to nowe sposoby zabezpieczeń. Nowinki technolo-giczne wykorzystują również przestępcy, nieustannie modyfikując i dostosowując swoje środki działania i narzędzia. Fakt, że urządzenia oraz umiejętności potrzebne do uprawiania tego procederu są coraz bardziej dostępne i łatwiejsze do zdobycia, sprawia, że korzyści z popełniania przestępstw na szkodę systemów kart płatni-czych są niewspółmiernie większe od nakładów poniesionych na przygotowanie i dokonanie tych przestępstw. Niestety, należy również podkreślić relatywnie ni-skie zagrożenie ewentualną karą. Dlatego też nawet duże zorganizowane grupy przestępcze, dostrzegając w tego typu przestępstwach więcej korzyści, modyfi-kują, a nieraz wręcz przestawiają profil swojej działalności, np. prania brudnych pieniędzy czy też handlu bronią i narkotykami, na fałszowanie kart płatniczych czy okradanie klientów banków.
Na skuteczność zapewnienia bezpieczeństwa bankowości terminalowej ogromny wpływ mają działania takich instytucji jak organy ścigania, w tym wy-specjalizowane komórki do zwalczania cyberprzestępczości, banki, producenci urządzeń bankomatowych. Szczególnie ważna jest wymiana informacji, wzajemna współpraca oraz działalność edukacyjna uczestników obrotu kartami głównie akceptantów i posiadaczy kart płatniczych.
Z punktu widzenia skuteczności zwalczania skimmingu korzystniejsze będzie przeciwdziałanie temu zjawisku, tzw. polityka prewencyjna niż usuwanie jej skut-ków.
Warto również zauważyć, że zarówno problemy bezpieczeństwa bankowości terminalowej, jak i stabilność ekonomiczna, społeczna państwa są bardzo skom-plikowaną materią, a wyznaczone instytucje publiczne, odpowiedzialne za ich
141 sprawne funkcjonowanie, nie zawsze nadążają za szybkim postępem technologicz-nym w tym obszarze.
Bibliografia
Górnisiewicz M., Obczyński R., Pstruś M., Bezpieczeństwo finansowe w bankowości elek-tronicznej – przestępstwa finansowe związane z bankowością elektroniczną, Komisja Nad-zoru Bankowego, Warszawa 2014.
Grzywacz J.., Bankowość elektroniczna w przedsiębiorstwie, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2016.
Janc A., Kotliński G., Wykorzystanie bankowości elektronicznej w rozwoju usług, „Mie-sięcznik Finansowy Bank” 1999, nr 9.
Janowicz R., Klepacz R., Pieniądz elektroniczny na świecie, istota i zastosowanie elektro-nicznej portmonetki, Warszawa 2002.
Jasiński A., Bank jako ośrodek nowoczesnych technologii. Ewolucja bankowych technik zabezpieczeniowych i ich wpływ na architekturę współczesnych banków, „Czasopismo Techniczne. Architektura” z. 4-A/2007.
Konieczny P., Bankomat i video z instalacji skimmera, Niebezpiecznik.pl.2010-05-09.
Kosiński J., Paradygmat cyberprzestępczości, Warszawa 2015.
Krzysztoszek M., Bankowość elektroniczna w teorii i praktyce, Komisja Nadzoru Banko-wego, Warszawa 2017.
Lewandowski R., Biometria – nowe zastosowania, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrz-nego” 2017, nr 17.
Mikołajczyk K., Przestępstwa związane z wykorzystaniem bankowości elektronicznej – skimming, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2014, nr 10.
Nowacka A., Szewczyk-Jarocka M., Bezpieczeństwo usług bankowości elektronicznej w opinii klientów banków spółdzielczych, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uni-wersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2016, nr 307.
Oleksiewicz I., Pomykała M., Problemy dostosowania prawa polskiego do prawa między-narodowego i unijnego w zakresie zwalczania cyberprzestępczości [w:] Przestępczość w XXI wieku. Zapobieganie i zwalczanie. Problemy prawno-kryminologiczne, red. E.W.
Pływaczewski, W. Filipkowski, Z. Rau, Wolters Kluwer Business, Warszawa 2015.
Opitek P., Skimming. Aspekty kryminalistyczne. Cyberprzestępczość w bankowości elek-tronicznej, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2017.
Polasik M., Bankowość elektroniczna istota – stan – perspektywy, CeDeWu, Warszawa 2012.
Polasik M., Perspektywy rozwoju mobilnych płatności NFC na rynku polskim, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, vol. XLVIII/2014.
Wolna J., Rozwój systemów płatności mobilnych w Polsce, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2015, nr 239.
Wójcik J., Oszustwa finansowe. Zagadnienia kryminologiczne i kryminalistyczne, War-szawa 2008.