Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego

Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego zaczęły funkcjonować w stycz‑

niu 2012 r . Można je założyć bez względu na to, czy osoba posiada już IKE i czy jest uczestnikiem pracowniczego programu emerytalnego . W dużej mierze program IKZE oparto na zasadach funkcjonowania IKE, miały bowiem stanowić ich uzupełnienie . Spośród różnic wskazać można na dłuższy horyzont czasu, w którym są przekazywane środki na IKZE (do ukończenia 65 lat) .

Zasadnicza różnica pomiędzy IKZE a IKE wynika z regulacji dotyczących opodat‑

kowania środków zgromadzonych na obu typach rachunków . W IKZE zastosowano preferencję podatkową polegającą na odliczaniu od podstawy opodatkowania wpłat na to konto, powiązaną z późniejszym opodatkowaniem wypłat z IKZE po zakończeniu okresu oszczędzania . Od 2014 r . wprowadzono do funkcjonowania IKZE znaczące modyfikacje w zakresie opodatkowania wypłat z IKZE dla oszczędzających i dla osób uprawnionych do środków z IKZE w przypadku śmierci oszczędzającego – podatek zryczałtowany 10 % (zamiast progresywnej skali podatkowej) . Natomiast zasady opodatkowania zwrotu środków z IKZE pozostawiono bez zmian, tj . według skali podatkowej .

Do końca 2013 r . bardziej skomplikowany był sposób obliczenia maksymalnej kwoty przekazywanej w danym roku na IKZE . Co do zasady kwota wpłat na IKZE nie mogła przekroczyć kwoty odpowiadającej równowartości 4 % podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, ustalonej dla oszczędzającego za rok poprzedni, nie więcej jednak niż 4 % kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, tj . 30‑ krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce na rok poprzedni . Natomiast zgodnie z wprowadzonym nowym brzmieniem art . 13a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r . o indywidualnych kontach emerytalnych (IKE) oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emery‑

talnego (IKZE) (Dz . U . z 2004 r . Nr 116, poz . 1205 z późn . zm .), dalej jako ustawa o IKE i IKZE, od 2014 r . na IKZE będzie można wpłacać co roku maksymalnie kwotę odpowiadającą 1,2‑ krotności prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcz‑

nego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, określonego w ustawie budżetowej lub ustawie o prowizorium budżetowym lub w ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone . Limit ten w kolejnym roku nie może być niższy niż limit wpłat na IKZE obowiązujący w roku poprzednim (maksymalna roczna składka na IKZE wynosi w 2014 r . 4495,20 zł) . W kolejnych latach kwota maksymalnego limitu będzie

ulegała zmianom w zależności od tempa wzrostu wynagrodzeń w Polsce . Jeżeli do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym będą dokonywane wpłaty na IKZE, brakuje podstaw do ustalenia przeciętnego prognozowanego wynagrodze‑

nia miesięcznego w gospodarce narodowej, jako podstawę do ustalenia kwoty limitu wpłat przyjmuje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie z trzeciego kwartału roku poprzedniego . Dodatkowo, w przypadku osób małoletnich wysokość wpłat ograni‑

czona jest wysokością uzyskiwanego dochodu z pracy . Wpłata na IKZE dokonywana przez te osoby nie będzie mogła zatem przekroczyć limitu wpłat na IKZE, jak również wysokości dochodów osiąganych przez te osoby z tytułu umowy o pracę .

rysunek 2. Limity IKe i IKze w latach 2004–2014

Źródło: opracowanie własne .

Zmiana limitu wpłat z określanego procentowo na limit kwotowy uprościła kwestie formalne związane z oszczędzaniem na IKZE . Konieczność samodziel‑

nego obliczania indywidualnego limitu do końca 2013 r . komplikowało praktyczne wykorzystanie konta – wiele osób nie było w stanie sięgnąć do przepisów i okre‑

ślić limitu na podstawie wymiaru składek . Co więcej, limit promował osoby lepiej zarabiające – mogły one oszczędzać większe kwoty (do ok . 4 tys . zł) i otrzymywać wyższe zwroty podatku dochodowego . Limit kalkulowany procentowo wykluczał z oszczędzania w formie IKZE osoby nieodprowadzające składek na ubezpieczenie społeczne (emeryci, bezrobotni, rolnicy, osoby pracujące za granicą) . Od 2014 r . jedynym warunkiem, jaki trzeba spełnić, żeby móc odkładać środki na IKZE, jest ukończenie 16 roku życia (z tym że osoby niepełnoletnie muszą dodatkowo wykazać

w danym roku dochody z umowy o pracę) . Zmiany wprowadzone nowelą z dnia 6 grudnia 2013 r . zestawiono w tabeli 3⁵ .

tabela 3. Porównanie zmian w funkcjonowaniu IKze od 2014 r.

Kryterium Zasady funkcjonujące do końca 2013 r. Zasady funkcjonujące od początku 2014 r.

Limit wpłat na

konto Równowartość 4 % podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne za ubiegły rok, która nie może jednak przekroczyć 4 % od 30‑ krotności przeciętnego wynagrodzenia.

Roczny limit wpłat na IKZE nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej 1,2‑ krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok.

Opodatkowanie

wypłaty Wypłata podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym (dopisanie do podstawy

środków Brak podatku od spadków i darowizn.

Osoby dziedziczące środki z IKZE będą zobowiązane zapłacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach (dopisując go do podstawy opodatkowania).

Brak podatku od spadków i darowizn.

Osoby dziedziczące środki z IKZE będą zobowiązane zapłacić zryczałtowany podatek dochodowy o stawce 10 %.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o IKE I IKZE .

Zmiany dokonane w zasadach funkcjonowania IKZE od 2014 r . sprawiły, że konta stały się atrakcyjniejsze dla oszczędzających pod względem podatkowym . Z góry określona wysokość podatku do zapłaty w stawce ryczałtowej ma usunąć element niepewności co do wysokości podatku dochodowego przy wypłacie środków z IKZE w przyszłości . Wprowadzenie zryczałtowanej stawki 10 % w miejsce zasad ogólnych (18 % lub 32 %) dla wypłat z IKZE powoduje, że oszczędzający albo osoba uprawniona w razie śmierci oszczędzającego przy wypłacie z IKZE zapłaci mniejszy podatek . Dodatkowo oszczędzający nie będzie musiał samodzielnie dokonywać rozliczenia podatku, jak przewidywały to przepisy w przypadku jednorazowej wypłaty z IKZE . Zgodnie z art . 30 ust . 1 pkt 14 u .p .d .o .f ., instytucja finansowa, jako płatnik, jest obo‑

wiązana do poboru podatku od dokonywanych wypłat z IKZE, zarówno na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem doko‑

nywania wpłat na IKZE przez co najmniej w 5 lat kalendarzowych, jak i w przypadku śmierci oszczędzającego – na wniosek osoby uprawnionej .

Poniżej przedstawiono na przykładzie porównanie różnych stóp zwrotu z uwzględ‑

nieniem podatku od dochodów kapitałowych i bez niego (IKZE) przy założeniu stawki podatku na dotychczasowym poziomie (19 %), czasie oszczędzania wynoszącym 35 lat oraz wpłatach i kapitalizacji miesięcznej .

5 Zob . też informacja Rady Ministrów dla Sejmu RP o skutkach obowiązywania ustawy z dnia 25 marca 2011 r . o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych (Dz . U . z 2011 r . Nr 75, poz . 398 z późn . zm .) wraz z propozycjami zmian .

tabela 4. Porównanie zwrotu z rachunku zwykłego i IKze

Wariant I 1,62 2,00 0,13 0,17

Wariant II 4,05 5,00 0,33 0,41

Wariant III 6,48 8,00 0,52 0,64

Rachunek zwykły Rachunek IKZE

Wpłata roczna 4 495,20 4 495,20

Wiek 30 30

Lata inwestycji 35 35

Oszczędności po 35 latach z uwzględnieniem założonych stóp zwrotu:

Rachunek zwykły

(w zł) Rachunek IKZE (w zł) Różnica (w zł)

Wariant I 211 043,37 226 787,88 15 744,51

Wariant II 340 587,84 415 230,23 74 642,39

Wariant III 571 464,21 802 605,81 231 141,60

Źródło: opracowanie własne .

Im wyższa jest stopa zwrotu, tym korzyści podatkowe są wyższe . Ponadto wpłaty na IKZE można odliczyć od dochodu podatkowego w ramach rozliczenia rocznego . Przy obowiązującym limicie wpłat w 2014 r . w wysokości 4495,20 zł ulga podatkowa w przypadku najlepiej zarabiających osób może wynieść maksymalnie 1438,46 zł (4495,20 zł x 32 %) . W przypadku dochodów osób, które znajdują się w obszarze granicznym I i II progu podatkowego, ulga może spowodować przejście z II (32 %) na I (18 %) próg podatkowy .

tabela 5. symulacja oszczędności podatkowej w 2014 r. w zależności od dochodu*

Osoba

A B C

Miesięczne dochody brutto 5 000,00 zł 7 500,00 zł 12 000,00 zł

Roczny dochód 60 000,00 zł 90 000,00 zł 144 000,00 zł

Próg podatkowy I II II

Składka IKZE 4 495,20 zł 4 495,20 zł 4 495,20 zł

Stawka podatku I próg 18 % 18 % 18 %

Stawka podatku II próg 32 % 32 % 32 %

Próg podatkowy kwotowo 85 528,00 zł 85 528,00 zł 85 528,00 zł

Kwota zmniejszająca podatek 556,02 zł 556,02 zł 556,02 zł

Podatek dla podstawy granicznej 14 839,02 zł 14 839,02 zł 14 839,02 zł

Podatek bez IKZE 10 800,00 zł 16 270,06 zł 33 550,06 zł

Podatek z IKZE 9 990,86 zł 14 834,84 zł 32 111,60 zł

Korzyść podatkowa 809,14 zł 1 435,22 zł 1 438,46 zł

* nie uwzględniono kosztów uzyskania przychodu oraz innego rodzaju ulg i odliczeń podatkowych Źródło: opracowanie własne .