Badania N. Czernich (2009) wykazały, że 10% wzrost penetracji dostępu do szerokopasmowego internetu może doprowadzić do rocznego wzrostu PKB per capita o 0,9-1,5 punktów procentowych184. Dlatego w nadchodzących dekadach podniesienie poziomu pokrycia jak i jakości dostępu do Internetu, a w szczególności szerokopasmowego internetu będzie tym czynnikiem, który zwiększy atrakcyjność danej gospodarki. Szybki i efektywny kanał komunikacji, jakim jest szerokopasmowy internet, daje możliwość rozwoju nowych dóbr i usług w sferze gospodarki, edukacji, administracji publicznej czy służby zdrowia. Internet jest więc podbudową dla całej gospodarki i wielu procesów społecznych, a przy odpowiednim tempie rozwoju staje się źródłem przewag konkurencyjnych gospodarek krajowych.
Budowa sieci telekomunikacyjnej jest złożonym i kosztownym przedsięwzięciem. Osiemdziesiąt proc. wydatków przy budowie sieci szerokopasmowej stanowią koszty związane z inżynierią lądową. Dlatego Komisja Europejska w 2012 r. rozpoczęła badania dotyczące redukcji kosztów tworzenia nowej infrastruktury szerokopasmowej185. Wyniki badań powinny przyczynić się do obniżenia kosztów inwestycji, oraz obniżyć ceny detaliczne płacone przez konsumentów końcowych za Internet szerokopasmowy w całej Unii.
Spośród wybranych państw naszego regionu najwyższy wskaźnik dostępu do szerokopasmowego internetu zanotowała Holandia oraz Dania (tabela 2.3), co potwierdza również wskaźnik EDGI (załącznik 25 w aneksie). Polska została oceniona najniżej i zajmuje 25 pozycję w rankingu186. Przyczyn słabszego w porównaniu do innych krajów poziomu rozwoju infrastruktury upatruje się m.in. w niskiej konkurencyjności rynku usług łączności oraz niskiego dofinansowania inwestycji infrastrukturalnych. Spośród dostępnych źródeł finansowania łączy szerokopasmowych Polska korzysta z funduszy i programów unijnych, dofinansowania z budżetu państwa oraz partnerstwa publiczno-prywatnego.
184 N. Czernich, O. Falck, T. Kretschmer, L. Woessmann, Broadband Infrastructure and Economic Growth
"CESifo Working Paper", 2009, s. 2. (Czernich, Falck, Kretschmer, & Woessmann, 2009, p. 2)
185 Public Consultation on an EU Initiative to Reduce the Cost of Rolling Out High Speed Communication
Infrastructure in Europe. Komisja Europejska, Bruksela 2012, ss. 2-3.(Public Consultation on an EU Initiative to Reduce the Cost of Rolling Out High Speed Communication Infrastructure in Europe, 2012)
186 Potwierdzają to również dane zamieszczone w raporcie L. Chiel, L. Douwe, Online payments 2012
Tabela 2.3 Pokrycie łączy szerokopasmowych w wybranych krajach UE w latach 2002 - 2010- poziom nasycenia (w %) L. p. Kraje Sy mb o l Lata 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 P o zy cj a 1 Polska PL 1,6 1,9 3,9 6,8 9,6 12,8 14,9 25 2 Holandia NL 6,5 10,7 16,4 22,4 29,0 33,1 35,8 37,7 38,4 1 3 Dania DK 8,0 11,2 16,3 22,0 29,6 37,2 37,4 37,2 38,2 2 4 Szwecja SE 5,1 9,0 13,6 17,1 22,9 28,3 32,5 32,5 31,9 4 5 Francja FR 1,9 4,8 9,5 13,9 18,0 22,3 26,2 29,2 31,5 5 6 Niemcy DE 3,4 5,2 7,1 10,2 15,3 21,1 26,3 29,4 31,3 6 7 Wlk. Brytania UK 2,1 4,4 8,8 13,5 19,2 23,8 27,5 28,8 30,6 7 8 Finlandia FI 4,1 6,6 12,4 18,7 24,9 28,8 30,7 30,5 29,1 9 9 Estonia EE 8,6 11,1 16,6 20,0 23,6 26,3 26,0 11 10 Słowenia SI 5,3 7,8 11,4 15,3 19,1 22,1 23,6 12 11 Łotwa LV 2,4 3,7 6,8 11,6 16,3 17,5 23,2 14 12 Czechy CZ 1,1 4,3 8,4 12,2 15,8 17,8 20,4 19 13 Węgry HU 2,9 4,5 7,5 11,6 15,7 17,2 19,7 20 14 Litwa LT 3,1 5,0 8,4 12,7 16,1 18,2 19,6 21
Źródło: opracowanie własne autora na podstawie danych banku Eurostat
W Polsce istniejąca infrastruktura jest w dużym stopniu własnością operatorów takich jak: Telekomunikacja Polska S.A. (TP), Exatel S.A., Telekomunikacja Kolejowa spółki z o.o. (TK), Netia Telekom. S.A. oraz publicznych sieci GSM. Chociaż największy udział w liczbie klientów oraz przychodach rokrocznie osiąga TP, jednak jej przewaga na rynku z roku na rok maleje. Jak podaje „Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2010 roku” zmiany te są spowodowane między innymi wzrastającym rozwojem usług dostępu mobilnego świadczonych przez operatorów sieci ruchomych187.
W chwili obecnej mamy zaledwie 5,7 tys. km łączy szerokopasmowych. Nowo powołane Ministerstwo Cyfryzacji planuje zaś dzięki funduszom i programom unijnym do 2015 roku wybudować 27 tys. km linii światłowodowych, co będzie stanowić 21 proc. całej infrastruktury światłowodowej w kraju. Działania te wpisują się plan Europejskiej Agendy Cyfrowej - planu rozwoju sektora ICT i telekomunikacji w EU do roku 2020 którego celem jest szerokopasmowy dostęp do Internetu dla wszystkich w UE do roku 2013. Zakłada on dostęp do łączy o dużo większej prędkości transmisji danych (30 Mb/s i więcej) dla wszystkich do roku 2020 oraz dostęp do łączy o prędkości powyżej 100 Mb/s dla co najmniej 50 proc. europejskich gospodarstw domowych w 2020 roku. Kolejne ilustracje (tabela 2.4,
187 Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2010 roku, Urząd Komunikacji Elektronicznej,
rysunek 2.6) przedstawiają wielkości inwestycji zrealizowanych w 2010 r. oraz planowanych na 2011 r. w zakresie infrastruktury telekomunikacyjnej.
Tabela 2.4 Zbiorcze dane o wielkość inwestycji zrealizowanych w roku 2010 w zakresie sieci dostępowych i sieci kablowych światłowodowych oraz plany inwestycyjne w roku 2011 w Polsce
Źródło: Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą
telekomunikacyjną zrealizowanymi w 2010 r. i planowanymi w 2011 r. inwestycjami oraz budynkami umożliwiającymi kolokację, Urzędu Komunikacji Elektronicznej,
Warszawa 2011, s. 31.
Rysunek 2.6 Poziom inwestycji zrealizowanych w obszarze sieci dostępowych w roku 2010 oraz miejscowości w których wybudowano zakończenia sieci światłowodowych w 2010 roku
Źródło: Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą
telekomunikacyjną zrealizowanymi w 2010 r. i planowanymi w 2011 r. inwestycjami oraz budynkami umożliwiającymi kolokację, Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2011, ss. 32, 34. (Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną zrealizowanymi w 2010 r. i planowanymi w 2011 r. inwestycjami oraz budynkami umożliwiającymi kolokację., 2011)
Analizując w Polsce dostępność do łączy szerokopasmowych przewodowych i bezprzewodowych (tabela 2.5) należy stwierdzić, że zarówno gospodarstwa domowe jak i przedsiębiorstwa mają ograniczone możliwości korzystania z usług i treści przesyłanych za pomocą Internetu szerokopasmowego (wykres 2.1). W 2010 r. 57% a w 2011 r. 61%188
(zmiana zaledwie o 4 p.p.) użytkowników indywidualnych korzystało z szerokopasmowego dostępu do Internetu realizując, usługi typu C2B: Business, C2G:
188 Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2007 - 2011, Główny Urząd
Government, oraz zaledwie 66% przedsiębiorstw mogło realizować usługi typu B2B: Business-to-Business, G2B: Government-to-Business.
Wykres 2.1 Udział procentowy liczby użytkowników końcowych korzystających z dostępu szerokopasmowego w podziale na województwa w 2009 r.
Źródło: UKE, Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2009 roku, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2010, s. 8. (Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2009 roku, 2010)
Tabela 2.5 Podstawowe wskaźniki dotyczące dostępu do szerokopasmowego Internetu w Polsce
Polska 2006 2007 2008 2009 2010
Liczba stałych łączy
szerokopasmowych 3 452 839* 4 168 565* 4 440 774* 5 165 669* 5 681 833
Współczynnik penetracji stałych łączy szerokopasmowych (czyli ich liczba w przeliczeniu na 100 mieszkańców) 9%* 11%* 12%* 14%* 15% Współczynnik penetracji bezprzewodowych łączy szerokopasmowych bd. bd. 3% 4% 6,5% Gospodarstwa domowe z szerokopasmowym dostępem do Internetu 22% 30% 38% 51% 57% Przedsiębiorstwa z szerokopasmowym dostępem do Internetu 46% 53% 59% 58% 66%
Źródło: Komisja Europejska, Digital Agenda Scoreboard, dane oznaczone „*” - UKE; za Szymanek, V., Społeczeństwo informacyjne w liczbach, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Warszawa: 2012, s. 12.. (Szymanek, 2012)
Jedną z alternatywnych form finansowania (oprócz dofinansowania z UE) rozwoju infrastruktury teleinformatycznej w warunkach ograniczonych zasobów inwestycyjnych jest współpraca jednostek sektora publicznego i inwestorów prywatnych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP, public-privace partnerhship) w celu osiągnięcia korzyści w wymiarze społecznym jak i komercyjnym. Dzięki kooperacji, przedsiębiorcy uzyskują gwarancję stabilnego i długotrwałego kontraktu, dostęp do zasobów publicznych, a instytucje lepiej zarządzają projektem i wydatkowaniem środków dzięki dostępowi do know-how
partnera zewnętrznego, współdzielenia ryzyka i odpowiedzialności. Możliwość dofinansowania projektów przez władze publiczne sprzyja inwestycjom, a tym samym rozwojowi gospodarczemu w skali lokalnej i krajowej189.
Ocena efektywności inwestycji obu sektorów (prywatnego i publicznego) według dostępnej literatury wskazuje na podobieństwo poszczególnych etapów podejmowania decyzji. Są one wydawane na podstawie analizy korzyści, kosztów i skutków. Różnice występują w ujęciu funkcji celu (ujęcie makro i mikroekonomiczne) oraz w uwzględnieniu efektów zewnętrznych, których rynek nie wycenia. Synergizm efektów współdziałania mechanizmu sterowanego i rynkowego w ostatecznym rozrachunku prowadzą w gospodarce informacyjnej do poszerzenia przestrzeni ekonomicznej dla przedsiębiorczych i innowacyjnych zachowań. Doświadczenie wskazuje, że partnerstwo sektora publicznego i prywatnego, a tym samym połączenie funduszy europejskich, publicznych i prywatnych jest istotnym czynnikiem w kreowaniu spójności regionalnej na przestrzeni Europy190.
Zwiększające się tempo ruchu w sieciach telekomunikacyjnych jest determinantą rozwoju społeczeństwa informacyjnego i technologii informacyjnych. Należy podkreślić, że inwestycje w infrastrukturę teleinformatyczną przyczyniają się nie tylko do rozwoju sektora telekomunikacyjnego, ale również innych branż. Rezultatem tego jest wzrost wydajności i mobilności pracy, spadek kosztów produkcji, lepsza jakość i dostosowanie usług do potrzeb konsumenta. Jak wskazuje wykres 2.2 ilustrujący wydatki w poszczególnych krajach UE na technologię teleinformatyczną, wysokie miejsca zajmują kraje starych państw członkowskich UE. Należy do niej Wielka Brytania, Finlandia, Holandia, Szwecja oraz Dania. Polska niestety plasuje się na jednym z ostatnich miejsc.
189 M. Gasz, Partnerstwo publiczno-prawne jako instrument realizacji zadań publicznych, [w:]
R. Przygodzka (red.), Sektor publiczny we wspołczesnej gospodarce, Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2008, ss. 250-254; A. Kargol, Instytucjonalne uwarunkowania wdrażania partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce, [w:] R. Przygodzka (red.), Sektor publiczny we współczesnej gospodarce, Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2008, s. 281; K. K. Sulkowska, Partnerstwo publiczno-prywatne jako instrument wspierający inwestycje w sektorze publicznym, [w:] R. Przygodzka (red.), Sektor publiczny we
współczesnej gospodarce, Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2008, ss. 262-271.(Gasz, 2008, pp. 250-254; Kargol, 2008, p. 281; Sulkowska, 2008, pp.
262-271).
190 T. Kamińska, J. Fryc, B. Majecka, (red.), Efektywność gospodarki opartej na wiedzy. Teoria i praktyka,
Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007, ss. 32-36; K. Doktorowicz, Europejskie społeczeństwo informacyjne w unijnej polityce regionalnej. Nierówności i szanse, [w:] L. H. Haber (red.), Społeczeństwo
Wykres 2.2 Polska na tle wybranych krajów UE w rankingu rocznych wydatków na technologię teleinformatyczną jako procent PKB per capita
Źródło: opracowanie własne autora na podstawie danych statystycznych banku Eurostatu Równy dostęp do informacji i usług publicznych dla wszystkich obywateli jest istotną częścią Deklaracji Narodów Zjednoczonych Praw Człowieka. Dziś strony internetowe odgrywają ważną rolę w dostarczaniu informacji i usług dla obywateli. Niestety, wiele witryn internetowych jest źle zaprojektowanych oraz posiada bariery, które uniemożliwiają osobom niepełnosprawnym korzystanie z nich. Stronę internetową można oceniać: pod względem treści umieszczanych na stronie, funkcjonalności (sprawdzenie sposobu, nawigacji poruszania się na stronie i metody kontaktu), aktualności strony, formy graficznej, szybkości łączenia się ze stroną czy też dostępności strony. Online Service Component to drugi wskaźnik EDGI w którym Polska ma niską rangę. Bada on treści i funkcje stron administracji krajowych, które zostały przetestowane również pod względem minimalnego poziomu ich dostępności191. Minimalny poziom dostępności najczęściej bada się według znanego standardu opracowanego przez World Wide Web Consortium (W3C) 192 .
191 Dostępność WWW (ang. web accessibility) – dziedzina wiedzy z zakresu interakcji człowieka
z komputerem zajmująca się problematyką tworzenia stron i serwisów internetowych dostępnych dla jak najszerszego grona odbiorców, ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych. Dostępność serwisu internetowego oznacza stopień w jakim może być on postrzegany, rozumiany i przeglądany przez wszystkich użytkowników, niezależnie od ich cech lub upośledzeń, a także niezależnie od właściwości używanego przez nich oprogramowania i sprzętu.
192 World Wide Web Consortium (W3C) – międzynarodowa organizacja, zajmująca się ustanawianiem
standardów pisania i przesyłu stron WWW. Założona w 1994 r. przez T. Berners-Lee twórcę WWW oraz autora pierwszej przeglądarki internetowej i serwera WWW. Najważniejsze zagadnienia, którymi zajmuje się W3C to: HTML/XHTML/XForms - podstawowy język znaczników, stosowany do pisania stron WWW, WAI - dostępność stron WWW.