Inne sp rawy z zakresu prawa wyborcz ego

W zakresie właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych mieszczą się także i n n e u p r a w n i e n i a S ą d u N a j w y ż s z e g o w y n i k a -j ą c e z p r a w a w y b o r c z e g o . Wchodzą one w zakres kategorii „inne sprawy z zakresu prawa publicznego”, wyróżnionej we wspominanym już art. 26 u.SN.

Na tej podstawie Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych jest właści-wa do rozpoznawłaści-wania: skarg na postanowienie PKW o odrzuceniu sprawozdania fi nansowego komitetu wyborczego; skarg na uchwałę PKW w sprawach wy-tycznych wiążących komisarzy wyborczych, urzędników wyborczych i komisje wyborcze niższego stopnia oraz wyjaśnień dla organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, a także podległych im jednostek organizacyjnych wykonujących zadania związane z przeprowadzeniem wybo-rów, jak i dla komitetów wyborczych oraz nadawców radiowych i telewizyjnych;

skarg na postanowienie PKW o odmowie przyjęcia zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego; rozpoznawania odwołań od postanowienia Marszałka Sej-mu lub Marszałka Senatu o wygaśnięciu mandatu posła, posła do Parlamentu Europejskiego lub senatora; skarg na postanowienie PKW o odmowie rejestracji kandydata na Prezydenta RP.

W czasie swego dotychczasowego funkcjonowania w Izbie Kontroli Nadzwy-czajnej i Spraw Publicznych Sąd Najwyższy orzekał w przedmiocie skarg na po-stanowienia PKW o odrzuceniu sprawozdania fi nansowego komitetu wyborczego.

Na tle jednej z tego rodzaju skarg (I NSW 14/18) TK przedstawione zostało pytanie prawne, które stanowi odzwierciedlenie powstałych w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w ą t p l i w o ś c i c o d o z g o d n o ś c i z K o n -s t y t u c j ą R z e c z y p o -s p o l i t e j P o l -s k i e j a r t . 3 8 a u -s t . 2 p k t 4 u s t a w y o p a r t i a c h p o l i t y c z n y c h – a to przez to, że przepis ten prze wi-duje obowiązek odrzucenia przez PKW sprawozdania fi nansowego partii politycz-nej w każdym przypadku przyjmowania lub pozyskiwania środków fi nansowych z niedozwolonych źródeł, niezależnie od okoliczności, przyczyn i skali naruszeń przepisów ustawy. Zwrócono uwagę na wynikającą ze wskazanego przepisu nad-mierność (nieproporcjonalność) obowiązku odrzucania przez PKW sprawozdania w każdej sytuacji stwierdzenia przyjęcia lub pozyskania środków fi nansowych ze źródeł zakazanych – wskazując jednocześnie, że pogląd o istnieniu wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP ustawy o partiach politycznych został już wcze-śniej wyrażony w orzecznictwie Sądu Najwyższego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych (III SW 15/16).

W Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych rozpoznana została tak-że skarga na postanowienie PKW o odmowie przyjęcia zawiadomienia o utwo-rzeniu komitetu wyborczego. Została ona uznana za zasadną – Sąd Najwyższy

stwierdził bowiem, że brak podpisu jednej bądź kilku osób, wchodzących w skład organu partii upoważnionego do jej reprezentowania na zewnątrz, nie oznacza, że zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego nie zostało w ogóle dokonane.

Jest to b r a k f o r m a l n y t a k i e g o z a w i a d o m i e n i a , d a j ą c y s i ę u s u -n ą ć w t r y b i e p o s t ę p o w a -n i a -n a p r a w c z e g o (I NSW 2/18).

Z kolei procedowane przez Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych skargi na uchwały PKW w sprawach wytycznych, o których mowa w art. 161 k.wyb., w przeważającej mierze zostały odrzucone z uwagi na przekroczenie terminu do ich wniesienia (I NSW 5/18; I NSW 6/18; I NSW 7/18;

I NSW 8/18; I NSW 9/18; I NSW 10/18; I NSW 11/18; I NSW 12/18). Sąd Naj-wyższy przyjął bowiem, iż w y t y c z n y c h n i e m o ż n a u z n a ć z a ź r ó d ł o p r a w a p o w s z e c h n i e o b o w i ą z u j ą c e g o w rozumieniu art. 87 Konstytu-cji RP. Dlatego też warunkiem wejścia ich w życie nie jest ogłoszenie w sposób przewidziany dla źródeł prawa powszechnie obowiązującego – choć jest to dopusz-czalne, rozwiązanie takie ma jedynie charakter fakultatywny. W związku z powyż-szym w praktyce orzeczniczej Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych przyjęto, że termin do wniesienia skargi na uchwałę PKW w sprawie wytycznych biegnie o d d a t y p o d a n i a t e j u c h w a ł y d o p u -b l i c z n e j w i a d o m o ś c i – przez jej ogłoszenie na stronie internetowej PKW.

Orzekając merytorycznie w przedmiocie tego rodzaju skarg Sąd Najwyższy odniósł się m.in. do zagadnienia dokumentu właściwego dla ustalenia tożsamo-ści wyborcy przed przystąpieniem do głosowania (I NSW 4/19) – wskazując, że zarówno norma kodeksowa (art. 52 § 1 k.wyb.), jak i zaskarżone postanowienie wytycznych PKW odnoszą się do dokumentu umożliwiającego stwierdzenie tożsa-mości, nie zaś dokumentu stwierdzającego tożsamość. Uznając, że posłużenie się tak obszernym pojęciem było – w obu przypadkach – działaniem zamierzonym, mającym na celu zapewnienie jego maksymalnie szerokiej interpretacji, Sąd Naj-wyższy dopuścił m o ż l i w o ś ć w y k o r z y s t a n i a w c e l u w e r y f i k a c j i t o ż s a m o ś c i w y b o r c y w s z e l k i c h p r z e d m i o t ó w, k t ó r e s t a n o -w i ą d o k u m e n t, niezależnie od ich formy – o ile umożli-wiają one jednoznaczne stwierdzenie tej tożsamości: wliczając w to nieważny dowód osobisty czy mTożsa-mość (usługę dostępną w rządowej aplikacji mobilnej mObywatel).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Pu-blicznych SN w sprawach z zakresu prawa wyborczego – z oczywistych względów powstałe przede wszystkim na kanwie wyborów do Parlamentu Europejskiego przeprowadzonych 26 maja 2019 r. – zasadniczo stanowi kontynuację dotychcza-sowej praktyki orzeczniczej, wypracowanej przez Sąd Najwyższy w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych.

Niemniej jednak, na tle rozpoznanych do tej pory przez Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych spraw wyborczych poja-wiło się kilka zagadnień, które do tej pory nie były przedmiotem

zainteresowa-nia Sądu Najwyższego – a poglądy sformułowane w tych sprawach mogą mieć doniosłe znaczenie także z praktycznego punktu widzenia, stanowiąc wskazówki m.in. dla właściwych komisji wyborczych. Chodzi tu przede wszystkim o dopusz-czenie możliwości zastosowania w celu weryfi kacji tożsamości wyborcy nowo-czesnych technologii – poprzez wykorzystanie aplikacji mTożsamość – które to rozwiązanie po raz pierwszy zostało dopuszczone w odniesieniu do wyborów do Parlamentu Europejskiego przeprowadzonych 26 maja 2019 r. W orzecznictwie Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w sposób wyczerpujący wyjaśniono także kwestie związane z udziałem w postępowaniu wywołanym wniesieniem protestu wyborczego profesjonalnego pełnomocnika – jednoznacznie stwierdzając, że choć w postępowaniu tym nie obowiązuje przymus adwokacko-radcowski, o którym mowa w art. 87¹ § 1 k.p.c., to jednocześnie brak jest przeszkód do dokonania tej czynności procesowej przez fachowego pełnomoc-nika, o ile jest on należycie umocowany przez uprawnionego wybor cę.