Sprawy z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów

Próbę zdefi niowania terminu „k o n k u r e n c j a ” Sąd Najwyższy podjął w jed-nym ze swoich najnowszych orzeczeń, wskazując, że przez to pojęcie rozumie się p r o c e s r y w a l i z a c j i n i e z a l e ż n y c h p r z e d s i ę b i o r c ó w, k t ó r y p r o w a d z i d o p o d n i e s i e n i a p o z i o m u d o b r o b y t u k o n s u m e n t ó w.

K o n k u r e n c j a j e s t z j a w i s k i e m p o z y t y w n y m , p r o w a d z ą c y m d o p o d n i e s i e n i a e f e k t y w n o ś c i c a ł e j g o s p o d a r k i . W y m u s z a d b a n i e o k o n s u m e n t ó w i i c h i n t e r e s y p o p r z e z o f e r o w a n i e i m c o r a z l e p s z y c h p r o d u k t ó w, d o d a t k o w y c h u s ł u g , n o w y c h t e c h n o l o g i i , i t p. Dlatego ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów chroni mechanizm konkurencji przed wszelkiego rodzaju próbami jego ogranicze-nia, eliminacji lub zniekształcenia przez jedną z grup uczestników rynku – przed-siębiorców (I NSK 7/18). Powyższy kierunek interpretacyjny znajduje odzwiercie-dlenie w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego (III SK 15/06).

Prawidłowe wyznaczenie rynku właściwego jest jednym z istotnych proble-mów prawnych pojawiających się przy rozstrzyganiu spraw z zakresu ochrony konkurencji. W orzecznictwie Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych akcentuje się, że p r a w i d ł o w e w y z n a c z e n i e r y n k u w ł a ś c i w e g o m a p o d s t a w o w e z n a c z e n i e d l a p o p r a w n e g o z a -s t o -s o w a n i a p r z e p i -s ó w u . o . k . k . (I NSK 3/18; I NSK 10/18). Powyż-szy kierunek wpisuje się w dotychczasową linię orzeczniczą Sądu Najwyższego w tym zakresie (III SK 13/06; III SK 5/09; III SK 21/11).

D l a u z n a n i a , ż e d o s z ł o d o z a w a r c i a p o r o z u m i e n i a , o k t ó r y m m o w a w a r t . 6 u . o . k . k . , n i e m a p o t r z e b y w s k a z y w a n i a i m i e n n i e p r z e d s i ę b i o r c ó w, k t ó r z y u c z e s t n i c z y l i w p o -r o z u m i e n i u o g -r a n i c z a j ą c y m k o n k u -r e n c j ę. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w jednym z orzeczeń, wydanym w sprawie z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów (I NSK 11/18), nawiązując tym samym do wcześniejszych swoich wypowiedzi, w świetle których prowadzenie postępowania antymonopolowego jedynie przeciw-ko organizatorowi porozumienia wertykalnego nie jest wadą decyzji uzasadniającą jej uchylenie (III SK 47/16).

D l a u s t a l e n i a , c z y d a n y p o d m i o t b y ł o r g a n i z a t o r e m ( a n i e t y l k o s t r o n ą ) p o r o z u m i e n i a o g r a n i c z a j ą c e g o k o n k u -r e n c j ę n i e j e s t k o n i e c z n e u s t a l a n i e t o ż s a m o ś c i w s z y s t k i c h u c z e s t n i k ó w p o r o z u m i e n i a i b a d a n i e i c h w s z e l k i c h m o ż l i -w y c h z a c h o -w a ń. Roz-ważając -wskazany problem pra-wny, Sąd Naj-wyższy sta-nął na stanowisku, że wystarczająca jest szczegółowa i zindywidualizowana ocena zachowań samego organizatora porozumienia (I NSK 10/18; I NSK 11/18).

C h a r a k t e r p r a w n y p o r o z u m i e ń w e r t y k a l n y c h ( p i o n o w y c h ) był kilkukrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w ramach dotychcza-sowej działalności orzeczniczej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicz-nych. Najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego, stanowiące wyraz kontynuacji dotychczasowego dorobku judykatury w tej materii (III SK 21/11; III SK 44/13), podtrzymało generalną kwalifi kację porozumień wertykalnych, ustanawiających minimalne bądź sztywne ceny odsprzedaży – jako porozumień należących do ka-tegorii „ograniczających konkurencję ze względu na cel”. W orzecznictwie Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych podkreśla się, że ustalenie minimalnej ceny odsprzedaży z zasady powoduje, że cena sprze-daży detalicznej zostaje ukształtowana na innym, z reguły wyższym, poziomie niż w przypadku braku takiego ograniczenia, kiedy to jej poziom kształtowany byłby przez sprzedawcę w sposób odpowiadający jego planom i oczekiwaniom gospodarczym, intensywności popytu oraz rozwojowi konkurencji ze strony in-nych sprzedawców. Obok minimalin-nych cen odsprzedaży, sztywne ceny odsprze-daży to jedyne wertykalne ograniczenie w porozumieniach dystrybucyjnych, które nie pozwala odsprzedawcy na zwiększenie wolumenu sprzedaży w drodze obniżenia ceny (I NSK 3/18; I NSK 10/18). Sąd Najwyższy w swoim najnow-szym orzecznictwie zastrzegł jednak, że wyjątkowo stosowanie minimalnych lub sztywnych cen odsprzedaży w porozumieniach zawieranych przez producentów (dostawców) z członkami sieci dystrybucji mogłoby uzasadniać odmienną ocenę wtedy, gdy podyktowane jest potrzebą zapewnienia jednolitego wizerunku i cha-rakteru działania sieci sprzedaży oraz skutecznego przeprowadzenia krótkotermi-nowych kampanii promocyjnych, opierających się na niskiej cenie (I NSK 10/18;

I NSK 11/18).

Kwalifi kując dane p o r o z u m i e n i e s t r o n j a k o p r a k t y k ę e k s -p l o a t a c y j n ą, Sąd Najwyższy w jednym ze swoich najnowszych orzeczeń stwierdził, że tego rodzaju praktyki godzą przede wszystkim w interesy kontrahentów przedsiębiorcy, a przy porozumieniach wertykalnych – w interesy nabywców końcowych, przynosząc przedsiębiorcom stosującym takie praktyki nieuzasadnione korzyści. Typowym przykładem takiej praktyki jest nadużywanie pozycji dominującej, polegające na narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści (art. 8 ust. 2 pkt 6 u.o.k.k.). Natomiast praktyki antykonkurencyjne godzą bezpośrednio w interesy konkurentów (I NSK 7/18).

P r z e d 1 7 k w i e t n i a 2 0 1 6 r . w y ł ą c z n ą k o m p e t e n c j ę d o s t w i e r d z e n i a , ż e p o s t a n o w i e n i e w z o r c a u m o w y, k t ó r y m p o -s ł u g u j e -s i ę p r z e d -s i ę b i o r c a , j e -s t a b u z y w n e w r o z u m i e n i u a r t . 3 8 5¹ § 1 k . c . , p o s i a d a ł S O K i K. Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych akcentuje, że przed wej-ściem w życie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. nowelizującej u.o.k.k., abstrakcyj-na kontrola wzorców umownych mogła być wykonywaabstrakcyj-na jedynie przez SOKiK.

Postępowanie cywilne w tym przedmiocie było inicjowane pozwem wnoszonym przez konsumenta lub inny uprawniony podmiot (w tym także Prezesa UOKiK – art. 479³⁸ § 1 k.p.c.), a prawomocny wyrok, uznający postanowienia wzorca umowy za niedozwolone, stanowił podstawę do umieszczenia zakwestionowanej klauzuli w rejestrze postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, prowadzonym przez Prezesa UOKiK (art. 479⁴⁵ k.p.c.). Natomiast od 17 kwietnia 2016 r. abstrakcyjna kontrola postanowień wzorców umowy została przekazana Prezesowi UOKiK i jest dokonywana w ramach początkowej fazy postępowania administracyjnego (I NSK 5/18).

A r t y k u ł 3 8 4¹ k . c . n i e m o ż e s t a n o w i ć s a m o i s t n e j p o d s t a -w y z m i a n y -w z o r c a u m o -w y. Sąd Naj-wyższy -w Izbie Kontroli Nadz-wy- Nadzwy-czajnej i Spraw Publicznych rozważał zagadnienie, czy zmiana wzorca w trakcie trwania stosunku zobowiązaniowego o charakterze ciągłym wymaga zamieszcze-nia klauzuli modyfi kacyjnej, zawierającej informacje dotyczące okoliczności, któ-rych zaistnienie uprawniałoby proponenta do takiej zmiany (I NSK 4/18). W tym zakresie Sąd Najwyższy podzielił dominujące w judykaturze stanowisko, zgodnie z którym art. 384¹ k.c. normuje jedynie tryb postępowania w przypadku wydania podczas trwania stosunku prawnego o charakterze ciągłym nowego bądź zmienio-nego wzorca umowzmienio-nego. Przepis ten nie stanowi natomiast samoistnej podstawy do dokonania przez proponenta jednostronnej modyfi kacji istniejących stosun-ków obligacyjnych. Do skutecznego związania adherenta nowym lub zmienionym wzorcem niezbędna jest podstawa ustawowa lub podstawa kontraktowa w postaci zawartej w treści umowy łączącej proponenta z adherentem klauzuli modyfi kacyj-nej, przewidującej możliwość wydania nowego wzorca lub dokonania zmiany ist-niejącego wzorca. Stanowisko to wynika z podstawowych zasad prawa cywilnego, tj. zasady pacta sunt servanda, zasady autonomii woli i równorzędności stron oraz zasady sprawiedliwości kontraktowej, które nie pozwalają na zmianę wcześniej zawartej umowy przez jednostronne działanie jednej ze stron, bez porozumienia z drugą stroną stosunku zobowiązaniowego (I CSK 313/12).

N i e k a ż d a k l a u z u l a m o d y f i k a c y j n a m o ż e s t a n o w i ć p o d -s t a w ę p r a w n ą d o w y d a n i a n o w e g o w z o r c a l u b w p r o w a d z e n i a z m i a n d o d o t y c h c z a s o w e g o w z o r c a. W orzecznictwie Sądu Najwyż-szego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych sformułowano sta-nowisko, że klauzula modyfi kacyjna musi spełniać pewne minimalne standardy, w tym w szczególności powinna być na tyle sprecyzowana, aby była w stanie

uchronić adherenta przed arbitralnością proponenta. Zdaniem Sądu Najwyższego, proponent nie powinien być uprawniony do wprowadzenia nowego wzorca lub zmian w już istniejącym w dowolnym czasie i zakresie. Wprowadzenie tych zmian nie może być zaskakujące dla adherenta, więc u ich podstaw muszą istnieć uspra-wiedliwione powody, znane uprzednio adherentom. Oznacza to, że klauzule mody-fi kacyjne powinny spełniać wymagania co do poziomu ich szczegółowości i kon-kretyzacji. Powinny one wskazywać sytuacje faktyczne, w których może dojść do jednostronnej zmiany stosunku prawnego oraz kryteria takich zmian, aby możliwa była ocena przez adherenta, czy zaistniały przyczyny uzasadniające wydanie nowe-go lub zmianę dotychczasowenowe-go wzorca, oraz czy w zaistniałych okolicznościach zachowanie proponenta było usprawiedliwione (I NSK 4/18). Powyższy kierunek orzeczniczy pozostaje w zgodzie z dotychczasową praktyką Sądu Najwyższego (III CZP 141/91; III CZP 50/92; II CKN 933/99; I CSK 313/12).

Pojęcie „umowy o kredyt odnawialny” w rozumieniu art. 42 u.o.k.k. było przedmiotem rozważań w jednym z orzeczeń zapadłych w Izbie Kontroli Nadzwy-czajnej i Spraw Publicznych (I NSK 9/18). Opierając się na prounijnej wykładni prawa, Sąd Najwyższy stwierd ził, że użyte w art. 42 u.k.k. pojęcie „umowy o kre-dyt odnawialny” należy rozumieć jako „umowę krekre-dytu konsumenckiego zawartą na czas nieoznaczony”. Oznacza to, że konsument ma prawo w każdym czasie, bez dodatkowych opłat, wypowiedzieć umowę o kredyt konsumencki zawartą na czas nieoznaczony (art. 42 ust. 1 u.k.k.), a jeżeli umowa o kredyt tak stanowi, kredyto-dawca ma prawo wypowiedzieć, na trwałym nośniku, umowę o kredyt konsumenc-ki zawartą na czas nieoznaczony z zachowaniem co najmniej dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia (art. 42 ust. 2 u.k.k.). Zgodnie z najnowszym orzecznic-twem Sądu Najwyższego podobnie powinno być interpretowane pojęcie „umowy o kredyt odnawialny” na gruncie art. 43 u.k.k.

Wy k ł a d n i a a r t . 2 4 u s t . 2 p k t 1 u . o . k . k . w b r z m i e n i u o b o -w i ą z u j ą c y m d o 1 6 k -w i e t n i a 2 0 1 6 r. Przepis ten prze-widy-wał, że przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479⁴⁵ k.p.c. Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w swoim dotychczasowym orzecznictwie konsekwentnie podnosił, że wpis postanowienia do rejestru, o któ-rym mowa w art. 479⁴⁵ § 2 k.p.c., działa wyłącznie na niekorzyść przedsiębiorcy pozwanego w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolony.

Nie działa natomiast na niekorzyść innych przedsiębiorców, nawet wówczas, gdy stosują oni we wzorcach postanowienia identyczne (tożsame) z tymi, które zosta-ły wpisane do rejestru. To zaś oznacza, że stosowanie postanowienia identyczne-go (tożsameidentyczne-go) z postanowieniem wpisanym do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone przez przedsiębiorcę, który nie uczestniczył w postępowaniu zakończonym wpisem do rejestru, nie jest zachowaniem

bezpraw-nym w tym sensie, że nie narusza art. 479⁴³ k.p.c. (uchylonego z dniem 17 kwiet-nia 2016 r.). Zakres zastosowakwiet-nia zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 w zw.

z art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k., zależy bowiem od podmiotowego i przedmiotowego zakresu zakazu wykorzystywania postanowień wzorca umowy uznanych za niedo-zwolone w ramach abstrakcyjnej kontroli postanowień tych wzorców. Dotychcza-sowe orzecznictwo Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych jest zatem zgodne, że norma zawarta w art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k.

nie może stanowić samoistnego źródła zakazu stosowania klauzul abuzywnych uprzednio wpisanych do rejestru klauzul niedozwolonych (I NSK 22/18; I NSK 24/18; I NSK 25/18; I NSK 28/18; I NSK 29/18; I NSK 30/18; I NSK 31/18; I NSK 32/18; I NSK 33/18; I NSK 34/18; I NSK 36/18; I NSK 37/18; I NSK 38/18; I NSK 41/18; I NSK 42/18; I NSK 44/18; I NSK 47/18; I NSK 48/18; I NSK 49/18; I NSK 51/18; I NSK 52/18; I NSK 99/18). Powyższe stanowisko stanowi wyraz konty-nuacji ugruntowanej już linii orzeczniczej Sądu Najwyższego w tym przedmiocie (III SK 1/15; III SK 13/15; III CZP 17/15).

W dotychczasowej działalności orzeczniczej Sąd Najwyższy w Izbie Kontro-li Nadzwyczajnej i Spraw PubKontro-licznych o p o w i e d z i a ł s i ę z a s z e r o k i m u j m o w a n i e m p o j ę c i a „ b e z p r a w n o ś ć ” n a t l e a r t . 2 4 u s t . 2 u . o . k . k ., wskazując na możliwość odwoływania się przy ustalaniu istnienia tej przesłanki do klauzuli dobrych obyczajów wynikających z innych podstaw prawnych niż art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.k. (I NSK 64/18). Zbliżony pogląd został już zaprezentowany w jednym z wcześniejszych judykatów Sądu Najwyższego (III SK 24/14).

Odnosząc się do problematyki istnienia u s t a w o w e g o p e ł n o m o c n i c t w a a d m i n i s t r a c y j n e g o n a r z e c z d y r e k t o r a d e l e g a t u r y u r z ę -d u a n t y m o n o p o l o w e g o, Są-d Najwyższy po-dtrzymał akcentowany - dotych-czas w judykaturze pogląd w tym zakresie (III SK 35/16). Stwierdził, że decyzje i postanowienia w sprawach z zakresu właściwości delegatur oraz w sprawach przekazanych do załatwienia przez Prezesa UOKiK na podstawie art. 33 ust. 5 u.o.k.k., dyrektorzy delegatur wydają w imieniu Prezesa UOKiK. Oznacza to ist-nienie ustawowego pełnomocnictwa administracyjnego na rzecz dyrektora delega-tury w dwóch sytuacjach: gdy sprawa należy do właściwości delegadelega-tury na podsta-wie przepisów rozporządzenia bądź gdy sprawa została przekazana do załatpodsta-wienia delegaturze przez Prezesa UOKiK na podstawie art. 33 ust. 5 u.o.k.k. Natomiast w nietypowych sytuacjach Prezes UOKiK ma możliwość udzielenia takiego upo-ważnienia dyrektorom delegatur na podstawie art. 268a k.p.a. (I NSK 52/18).

Te r m i n p r z e d a w n i e n i a p r a k t y k i , p o l e g a j ą c e j n a n a d u ż y -w a n i u p o z y c j i d o m i n u j ą c e j n a r y n k u -w s k u t e k n a r z u c a n i a n i e u c z c i w y c h c e n w d r o d z e u m o w y był także przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. W jed-nym z ostatnich orzeczeń Sąd Najwyższy pochylił się nad wykładnią art. 93 ust. 1 u.o.k.k., regulującego instytucję przedawnienia praktyk ograniczających

konkuren-cję. Stanął na stanowisku, że w stosunku do praktyki, określonej w art. 9 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k., polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na rynku wsku-tek narzucania nieuczciwych cen w drodze umowy, dla rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 93 ust. 1 u.o.k.k., istotny jest – co do zasady – moment zawarcia takiej umowy (I NSK 5/19). Powyższy pogląd nawiązuje do do-tychczasowej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego w tym zakresie (III SK 17/06).

Wśród zagadnień prawnych rozstrzyganych przez Sąd Najwyższy w Izbie Kon-troli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w pierwszym roku działalności zwraca uwagę kwestia wykładni terminu „z a n i e c h a n i e s t o s o w a n i a p r a k t y k i”.

Sąd Najwyższy w najnowszym orzecznictwie przyjął, że dla stwierdzenia zanie-chania stosowania praktyki, której istota polega na stosowaniu określonych niedo-zwolonych postanowień umów, a zatem wprowadzaniu ich do obrotu, istotne jest, aby przedsiębiorca przedstawił na nowo opracowany wzorzec umowy i wykazał, że wszystkie dotychczas obowiązujące umowy, zawarte na podstawie zakwestio-nowanego wzorca, zostały faktycznie aneksowane. O zaniechaniu stosowania po-stanowień wzorców umowy wpisanych do rejestru klauzul niedozwolonych można mówić więc dopiero wówczas, gdy zakwestionowane (wcześniejsze) wzorce prze-staną wiązać konsumentów po wprowadzeniu odpowiednich zmian w zawartych wcześniej umowach (I NSK 16/18). Powyższy pogląd obecny był także we wcze-śniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (III SK 10/09).

W jednym z najnowszych orzeczeń Sąd Najwyższy (I NSK 80/18) potwierdził dotychczasowe stanowisko judykatury, zgodnie z którym sąd orzekający w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa UOKiK może u w z g l ę d n i ć z a r z u t n a r u -s z e n i a a r t . 2 8 u . o . k . k ., gdy, pomimo wnio-sku przed-siębiorcy, organ bez uzasadnienia nie wydał decyzji zobowiązującej, naruszając w ten sposób zasadę równego traktowania przedsiębiorców dopuszczających się tożsamych praktyk na-ruszających zbiorowe interesy konsumentów (III SK 54/15).

Rozważania Sądu dotyczyły też c h a r a k t e r u p r a w n e g o a d m i n i s t r a c y j n e j s a n k c j i p i e n i ę ż n e j n a k ł a d a n e j p r z e z o r g a n a n t y m o n o -p o l o w y. W orzecznictwie Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych – w ślad za dotychczasowym orzecznictwem Sądu Najwyż-szego (III SK 1/10; III SK 5/10; III SK 8/10; III SK 21/10; III SK 32/10) – podkre-śla się, że administracyjna kara pieniężna jest nakładana na podmiot dopuszczają-cy się deliktu bez związku z jego zawinieniem, a odpowiedzialność za delikt ma charakter obiektywny (zasada bezprawności). Kara administracyjna nie jest więc konsekwencją dopuszczenia się czynu zabronionego, lecz skutkiem zaistnienia sta-nu niezgodnego z prawem. Kary pieniężne nakładane przez organy regulacji rynku oraz organ antymonopolowy, nie mają tym samym charakteru sankcji karnych. Je-dynie w zakresie, w jakim dochodzi do wymierzenia takiej kary, zasady sądowej weryfi kacji prawidłowości orzeczenia organu administracyjnego powinny odpo-wiadać wymaganiom analogicznym do obowiązujących sąd orzekający w sprawie karnej (I NSK 4/18; I NSK 6/18).

B r a k m o ż l i w o ś c i s t o s o w a n i a n a g r u n c i e o d p o w i e d z i a l n o -ś c i a d m i n i s t r a c y j n e j z a s a d y j e d n o -ś c i c z y n u o b o w i ą z u j ą c e j w p r a w i e k a r n y m – to kolejne zagadnienie. Sąd Najwyższy w dotychcza-sowym orzecznictwie stał na stanowisku, że nie ma usprawiedliwionych podstaw do stosowania na gruncie reżimu odpowiedzialności administracyjnej (czy to wprost, czy w drodze analogii) instytucji uregulowanych w części ogólnej k.k., w tym unormowanej w art. 11 § 1 k.k. zasady jedności czynu, zakładającej, że ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo. Sąd Najwyższy podniósł, że takiej podstawy normatywnej nie sposób upatrywać w treści art. 116 k.k. Kwe-stionując możliwości recypowania do spraw antymonopolowych instytucji prawa karnego materialnego, Sąd Najwyższy zwrócił przy tym uwagę na wzajemny sto-sunek postępowania karnego do administracyjnego. Sąd Najwyższy zaznaczył, że stanowią one całkowicie odrębne, niekonkurencyjne wobec siebie tryby postępo-wań. Oba te rodzaje postępowań toczą się niezależnie od siebie. Inne są również zasady odpowiedzialności (I NSK 4/18). Odpowiedzialność organizatora poro-zumienia ograniczającego konkurencję nie jest wszak odpowiedzialnością karną (I NSK 11/18).

O t w a r t y k a t a l o g p r z e s ł a n e k w y m i a r u k a r y n a g r u n c i e p r z e p i s ó w u s t a w y o o c h r o n i e k o n k u r e n c j i i k o n s u m e n t ó w z 2 0 0 0 r. Sąd Najwyższy w swoim najnowszym orzecznictwie podkreślił, że przepisy poprz edniej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (z 15 grudnia 2000 r., Dz.U. 2000, Nr 122, poz. 1319), w odróżnieniu od obecnie obowiązującej u.o.k.k. z 2007 r., nie określały bliżej katalogu okoliczności, które powinny być brane pod rozwagę przy wymiarze kary. Katalog przesłanek wymiaru kary na grun-cie przepisów ustawy z 2000 r. nie miał charakteru zamkniętego. Sąd Najwyższy – odwołując się do dotychczasowego dorobku judykatury w tym zakresie (I CKN 793/98; III SK 16/07; III SK 5/09; III SK 34/13) – podkreślił, że oprócz okolicz-ności wymienionych w art. 104 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 15 grudnia 2000 r. (tj. okresu, stopnia oraz okoliczności uprzedniego narusze-nia przepisów ustawy), wymierzając karę należy mieć na względzie również zasa-dę proporcjonalności (art. 31 ust. 1 Konstytucji RP), w myśl której kara powinna była proporcjonalna do rodzaju i szkodliwości konkretnej praktyki oraz skutków przez nią wywołanych. Kara powinna być też zindywidualizowana, aby należycie spełniała funkcję represyjną i prewencyjną. Przy wymiarze kary istotna jest nadto szkodliwość zarzucanego czynu, adekwatność kary do stopnia zagrożenia interesu publicznoprawnego, możliwości fi nansowe adresata decyzji, potencjał ekonomicz-ny naruszyciela, korzyści fi nansowe, jakie naruszyciel uzyskał wskutek stosowania praktyki. Nie bez znaczenia jest również charakter naruszenia, rodzaj naruszonego dobra, znaczenie praktyki dla funkcjonowania mechanizmu rynkowego, a w ra-mach funkcji represyjnej i prewencyjnej – konieczność ekonomicznej odczuwal-ności kary w stosunku do zakresu (skali) działalodczuwal-ności przedsiębiorcy i rentowodczuwal-ności tej działalności (I NSK 7/18).

Z a s a d a r ó w n o ś c i p r z y w y m i a r z e k a r y . Sąd Najwyższy w dotychczasowym orzecznictwie w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych podkreślał, że kary nałożone na poszczególnych uczestników porozumienia powinny zostać ustalone przy zastosowaniu tych samych przesłanek przy uwzględnieniu okoliczności danej sprawy, zarówno wspólnych dla wszystkich uczestników (dotyczących charakteru porozumienia, rynku, na którym porozumienie wywarło skutek, stopnia naruszenia interesów konkurentów lub konsumentów, itp.), jak i różnicujących ich sytuację (np. czasu udziału w porozumieniu, sposobu wykonywania porozumienia, zachowania w trakcie postępowania przed Prezesem UOKiK, itp.). Istotne jest, aby na tej płaszczyźnie była przestrzegana zasada równości w tym znaczeniu, że te same czynniki zostaną uznane za tak samo istotne wobec wszystkich uczestników i będą odgrywały taką samą rolę przy wymiarze kary w stosunku do każdego z uczestników z osobna (I NSK 7/18).

S ą d o w a k o n t r o l a w y m i a r u k a r y. W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych akcentu-je się, że ingerencja sądowa w samą decyzję o nałożeniu kary pieniężnej ma cha-rakter wyjątkowy. Jest niewątpliwie dopuszczalna wówczas, gdy organ w ogóle nie uzasadnia w danej sprawie sposobu wykorzystania przysługujących mu kompeten-cji uznaniowych bądź gdy w ocenie sądu doszło do swoistego nadużycia uznania regulacyjnego, poprzez nałożenie kary pieniężnej w takich okolicznościach fak-tycznych, które czynią wymierzoną sankcję niesprawiedliwą. W pozostałych przy-padkach, z uwagi na funkcje kar pieniężnych (zwłaszcza zaś prewencyjną) oraz ścisły związek polityki nakładania kar pieniężnych ze skuteczną realizacją polityki ochrony konsumentów, tylko wyjątkowo możliwe jest zakwestionowanie przez sąd kary pieniężnej (I NSK 7/19). Powyższa wypowiedź Sądu Najwyższego stanowi wyraz kontynuacji dotychczasowej linii orzeczniczej (III SK 54/15).

2.3. Sprawy z odwołania od decyzji Prz ewodnicz ącego Krajowej Rady