Sprawy z odwołań od uchwał Krajowej Rady Sądownictwa w prz edmiocie prz edst awienia Sądownictwa w prz edmiocie prz edst awienia Sądownictwa w prz edmiocie prz edst awienia

w Izbie Kontroli Nadzwycz ajnej i Spraw Publicz nych

4. Sprawy z odwołań od uchwał Krajowej Rady Sądownictwa w prz edmiocie prz edst awienia Sądownictwa w prz edmiocie prz edst awienia Sądownictwa w prz edmiocie prz edst awienia

wniosku o powołanie do pełnienia urz ędu na st anowisku sędziego

Na mocy art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 u.KRS do kompetencji KRS należy rozpatrywa-nie i ocena kandydatów do pełrozpatrywa-nienia urzędu na stanowiskach sędziów Sądu Naj-wyższego oraz stanowiskach sędziowskich w sądach powszechnych, sądach ad-ministracyjnych i sądach wojskowych oraz na stanowiskach asesorów sądowych w sądach administracyjnych oraz przedstawianie Prezydentowi RP wniosków o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, sądach powszechnych, sądach ad-ministracyjnych i sądach wojskowych oraz o powołanie asesorów sądowych w są-dach administracyjnych. Zgodnie natomiast z treścią art. 44 ust. 1 u.KRS uczestnik wyżej wskazanego postępowania (osoba, której praw lub obowiązków dotyczy uchwała Rady) może odwołać się do Sądu Najwyższego z powodu sprzeczności tej uchwały z prawem, o ile przepisy odrębne nie stanowią inaczej.

Sąd Najwyższy rozpatruje odwołanie w składzie 3 sędziów. Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego zapada w formie wyroku lub postanowienia. Do dnia powołania Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych ta kategoria spraw pozostawała we właściwości Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego. Obecnie sprawy dotyczące przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego rejestrowane są w repertorium „NO”.

Odwołanie od uchwały KRS nie podlega opłacie. W sprawach z omawianej kategorii nie jest konieczne skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika (adwokata lub radcy prawnego), zgodnie bowiem z treścią art. 44 ust. 3 u.KRS do postępowania przed Sądem Najwyższym w sprawach z odwołań od uchwał Rady stosuje się przepisy k.p.c. o skardze kasacyjnej, z wyłączeniem art. 87¹ k.p.c., usta-nawiającego przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu przed Sądem Naj-wyższym.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Pu-blicznych stanowi w dużej mierze kontynuację dominujących dotychczas kierun-ków orzeczniczych Sądu Najwyższego w omawianym zakresie.

Sąd Najwyższy rozpoznaje odwołanie w granicach zaskarżenia oraz w gra-nicach podstaw, a z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania (art. 398¹³ § 1 k.p.c.). Odwołanie można oprzeć na podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub też na podstawie naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 398³ § 1 k.p.c.).

Podstawą odwołania nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oce-ny dowodów (art. 398³ § 3 k.p.c). Reguł tych nie zmienia art. 44 ust. 1 zd. 1 u.KRS, który stanowi, że odwołanie można wnieść z powodu sprzeczności uchwały z

pra-wem, a zatem zarówno z prawem materialnym, jak i z przepisami postępowania (I NO 1/18; I NO 58/18; III KRS 29/17; III KRS 45/14).

Zakres kognicji Sądu Najwyższego w przedmiocie oceny uchwał KRS obejmuje wyłącznie badanie, czy uchwała nie pozostaje w sprzeczności z prawem, natomiast Sąd Najwyższy nie ma kompe-tencji do merytorycznego badania sprawy rozstrzygniętej w uchwale.

Merytoryczna ingerencja Sądu Najwyższego w rozstrzygnięcia Rady jest niedopuszczalna, gdyż wkraczałaby w sferę szczególnego władz-twa KRS, wynikającego z norm konstytucyjnych (I NO 10/19; I NO 11/19; I NO 39/19; I NO 58/18; I NO 60/18).

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego badaniu podlega, co do zasady, jedynie procedura podjęcia uchwały, a nie przesłanki, które zadecydo-wały o jej treści (I NO 8/19; I NO 2/19; I NO 1/19). W przypadku dochowania przez Radę procedur ustawowych, Sąd Najwyższy nie jest uprawniony do dokonywania oceny, dlaczego dane kryteria miały charakter decy-dujący, w szczególności jeżeli w zakresie poszczególnych kryteriów i ich cało-ściowej oceny poszczególni kandydaci nie wykazują ekstremalnych różnic, któ-re mogłyby uzasadniać przyjęcie naruszenia procedury lub przekroczenie granic swobodnego uznania (I NO 27/19; I NO 21/19; I NO 18/19; I NO 16/19; I NO 11/19; I NO 21/18; III KRS 16/17; III KRS 34/16; III KRS 27/16). Ocena doboru kryteriów oraz znaczenie przywiązywane do poszczególnych kryteriów przy oce-nie kandydatów na stanowiska sędziowskie pozostają poza zakresem kompetencji Sądu Najwyższego do kontroli zgodności uchwał Rady z prawem, chyba że naru-szają podstawowe zasady prawne lub opierają się na zastosowaniu niedozwolo-nych kryteriów oceny (I NO 45/19; III KRS 24/14).

Sąd Najwyższy nie jest uprawniony do zastępowania KRS w wy-borze najlepszych kandydatów, gdyż nie ma kompetencji do merytoryczne-go rozpatrywania kwaliﬁ kacji kandydata na sędziemerytoryczne-go (I NO 33/19; I NO 18/19;

I NO 16/19; I NO 8/19; III KRS 43/14). Sąd Najwyższy sprawdza – w granicach odwołania – czy nie doszło do naruszenia przepisów postępowania lub przepisów prawa materialnego mających zastosowanie w sprawie. Takim naruszeniem pra-wa byłoby m.in. niezastosopra-wanie wobec wszystkich kandydatów tych samych, przejrzystych i sprawiedliwych kryteriów selekcyjnych (I NO 27/19; I NO 11/19;

I NO 10/19; I NO 8/19; I NO 5/19; I NO 4/18; III KRS 17/17; III KRS 24/16;

III KRS 50/15).

Katalog kryteriów wyboru kandydata na stanowisko sędziego wymieniony w art. 35 ust. 2 u.KRS (adresowany w pierwszej kolejności do zespołu członków Rady przy sporządzaniu listy rekomendowanych kandydatów) nie ma wyczerpu-jącego charakteru i – poza wyeksponowaniem kwaliﬁ kacji kandydatów – nie hie-rarchizuje przymiotów, jakimi powinna odznaczać się osoba ubiegająca się o to stanowisko. Odnośnie do samych „kwaliﬁ kacji kandydatów” na wolne stanowisko sędziowskie, o jakich mowa w art. 35 ust. 2 u.KRS, to przepis nie precyzuje tego

pojęcia, natomiast wymienia je na pierwszym miejscu, jako cechę najważniejszą, nie dookreślając wpływu poszczególnych cech (właściwości) kandydata na osta-teczną ocenę.

Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że kwaliﬁ kacji nie można utożsamiać tylko z wymaganiami stawianymi kandydatom w przepisach ustaw regulujących ustrój sądów powszechnych czy sądów administracyjnych, gdyż te wyznaczają minimum standardów dla osoby ubiegającej się o stanowisko sędziego. Chodzi raczej o uwzględnienie w ocenie kandydatów – poza owym ustawowym minimum – dodatkowych elementów składających się na teoretyczne i praktyczne umiejęt-ności potrzebne do wykonywania tego zawodu, jak wyniki ukończenia studiów i egzaminu sędziowskiego, uzyskane stopnie naukowe, ukończone studia pody-plomowe i szkolenia, reprezentowana w toku wykonywania dotychczasowej pra-cy i analizowana przez sędziów wizytatorów oraz przełożonych wiedza prawnicza (I NO 44/18; III KRS 21/15).

„Kwalifikacje” to w ocenie Sądu Najwyższego cecha ocenna, któ-rej nie da się wyodrębnić od innych (również nieostrych) elementów, takich jak doświadczenie zawodowe, wykształcenie czy znajomość specyfiki pracy w danym sądzie (której potwierdzeniem są opinie przełożonych). Dlatego uznanie Rady jest w istocie dwuetapowe: na etapie oce-ny spełnienia poszczególoce-nych kryteriów i na etapie oceoce-ny całościowej. Należy za-uważyć, że odmienna droga zawodowa wyklucza proste porównanie kwaliﬁ kacji kandydatów według łatwego schematu. Jeżeli w uzasadnieniu uchwały szczegóło-wo opisano wszystkie istotne cechy kandydatów i skonfrontowano je z ustaszczegóło-wowy- ustawowy-mi kryteriaustawowy-mi, to brak jest podstaw do stwierdzenia, że Rada stosowała niejednolite kryteria wobec poszczególnych osób (I NO 36/19; I NO 4/18). Nie jest przy tym konieczne uszeregowanie kandydatów w oparciu o określone i przyjęte w kon-kretnym postępowaniu kryterium oceny. Decyduje ocena całościowa, wynikająca z łącznego zastosowania tych przesłanek. Jeśli jednak wyboru dokonano po-między uczestnikami postępowania o zbliżonych predyspozycjach do powołania na wolne stanowisko sędziowskie, należy wyjaśnić moty-wy, jakie zadecydowały o wyniku konkursu, w szczególności nieprzedsta-wieniu pozostałych kandydatów w sytuacji nieobsadzenia wszystkich ogłoszonych stanowisk sędziowskich w danym konkursie (I NO 30/19; I NO 21/19; I NO 17/19;

I NO 2/19; I NO 1/19; III KRS 47/15; III KRS 212/13; III KRS 10/10; III KRS 13/09; III KRS 24/09).

Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych stanął na stanowisku, że KRS w postępowaniu nominacyjnym w ramach granic swobodnego uznania ma kompetencję do: 1) nierekomendowania żadnego kandydata; 2) reko-mendowania kandydatów na część z wolnych stanowisk; 3) rekoreko-mendowania tylu kandydatów, ile jest wolnych stanowisk; 4) rekomendowania kandydatów speł-niających warunki ustawowe w liczbie przekraczającej liczbę wolnych stanowisk (I NO 8/19; I NO 9/19). Powoływanie sędziów stanowi na mocy art. 144 ust. 3

pkt 17 Konstytucji RP prerogatywę Prezydenta RP, a wyłączna zdolność postula-cyjna w tym zakresie została przyznana KRS (art. 179 Konstytucji RP).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się jednocześnie, że Rada, uza-sadniając rozstrzygnięcie KRS, w którym Rada decyduje się nie wyłonić żadnego kandydata, powinna podać powody tego nieprzedstawienia, co może polegać na określeniu, których kryteriów nie spełnia albo nie spełnia w najwyższym stopniu (I NO 59/18; III KRS 3/14; III KRS 215/13).

Zbędne wydaje się – w ocenie Sądu Najwyższego – akcentowanie wszystkich cech, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych, w sytuacji, gdy Rada decyduje się nie wyłonić żadnego kandydata. Konieczne jest natomiast wyekspono-wanie przesłanek, które zdecydowały o nieprzedstawieniu Prezyden-towi RP poszczególnych kandydatur (I NO 8/19; I NO 5/19; I NO 3/19;

I NO 58/18).

Powodem braku rekomendacji może być nieuzyskanie bezwzględnej więk-szości głosów „za” w głosowaniu tajnym, jednakże wynik głosowania musi ko-respondować z treścią uzasadnienia uchwały. Elementy te powinny być zawarte w uzasadnieniu uchwały, tak aby możliwe było poddanie jej kontroli pod kątem zgodności z prawem.

W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego zwrócono uwagę na swoistą sprzeczność polegającą na stwierdzeniu, że odwołujący się posiada kwaliﬁ -kacje zawodowe, uprawniające go do ubiegania się o urząd sędziego sądu okrę-gowego, przy jednoczesnym braku rekomendacji i niewskazaniu przyczyn braku tej rekomendacji przez KRS. Wobec powyższego Sąd Najwyższy stwierdził brak w uzasadnieniu wyjaśnienia, dlaczego odwołujący się nie został rekomendowany.

N i e w y s t a r c z a j ą c e j e s t b o w i e m w s k a z a n i e , ż e w y b r a n o k a n d y d a t a n a j l e p s z e g o w n i n i e j s z y m k o n k u r s i e , s k o r o p o z o s t a -ł y w n i m i n n e n i e o b s a d z o n e s t a n o w i s k a (I NO 2/19).

Niewystarczające jest także powołanie się na ocenę dostateczną z zakończe-nia studiów, gdyż to kryterium nie może być uznane za rozstrzygające. Od chwili zakończenia studiów odwołujący się legitymuje się pokaźnym dorobkiem orzecz-niczym, który w konkursie na stanowisko sędziowskie w sądzie okręgowym po-winien być brany pod uwagę w pierwszej kolejności. Kryterium oceny ze studiów i z egzaminu zawodowego może być pozbawione istotnego znaczenia przy kandy-dowaniu na urząd sędziego sądu okręgowego lub apelacyjnego, albowiem wów-czas podstawowe znaczenie ma doświadczenie zawodowe na stanowisku sędziego i dorobek orzeczniczy kandydatów (I NO 1/19; zob. także III KRS 8/17).

O b o w i ą z k i e m K R S w p r z y p a d k u , w k t ó r y m k i l k a o s ó b u b i e g a s i ę o w o l n e s t a n o w i s k a s ę d z i o w s k i e j e s t p r z e d e w s z y s t k i m k o n k r e t n e w s k a z a n i e w u c h w a l e , j a k i e k r y t e r i a s t a n o w i ł y p u n k t w y j ś c i a p r z y w y b o r z e n a j l e p s z y c h k a n d y -d a t ó w p r e t e n -d u j ą c y c h -d o o b j ę c i a s t a n o w i s k a s ę -d z i e g o (I NO 39/19; I NO 36/19; I NO 10/19; I NO 7/19; III KRS 33/16). Jednocześnie Sąd

Najwyższy podkreśla w swoim orzecznictwie, że wynik autoprezentacji nie jest nowym kryterium, lecz stanowi element materiałów sprawy, czyli materiał do-wodowy podlegający następnie ocenie z punktu widzenia ustawowych kryteriów (I NO 37/19).

Zakres rozważań Rady poświęcony analizie ocenianych kandydatur powinien być szerszy w przypadku kandydatów o zbliżonej sytuacji faktycznej (I NO 15/19;

I NO 4/19; III KRS 10/10). Analiza powinna być bardziej pogłębiona w przypadku konkursu na wyższe stanowisko sędziowskie z uwagi na zasadniczo porównywal-ny oraz wysoki poziom kwaliﬁ kacji kandydatów (I NO 17/19; III KRS 25/15).

Kryterium poparcia środowiska sędziowskiego nie powinno być po-mijane w postępowaniu nominacyjnym w ramach całościowej oceny kandydatów.

Jednakże Sąd Najwyższy zwraca uwagę w swoim orzecznictwie, że Rada nie jest mechanicznie związana opinią środowiskową, która jest najsłabszym ogniwem wśród ustawowych elementów oceny kandydatów z tego powodu, że jako ocena (opinia), nie może być poddana obiektywnej weryﬁ kacji pod względem racji, któ-rymi kierowały się organy skupiające przedstawicieli środowiska sędziowskiego (I NO 35/19).

Rada może przypisać określonym kryteriom mniejsze znaczenie, a nawet przed-stawić kandydaturę, która otrzymała niższe poparcie środowiska sędziowskiego, jeżeli uzna, że jest to uzasadnione dobrem wymiaru sprawiedliwości i przedsta-wi przekonujące uzasadnienie. Pogląd ten obecny był w starszym orzecznictprzedsta-wie Sądu Najwyższego (III KRS 48/15), następnie zaś znalazł swoje rozwinięcie w kil-ku orzeczeniach Sądu Najwyższego zapadłych w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (I NO 39/19; I NO 32/19; I NO 10/19; I NO 7/19).

Niewyjaśnienie przez Radę, jakie kryteria w istocie zdecydowały o przedsta-wieniu Prezydentowi RP wniosku o powołanie wybranych kandydatów, uniemożli-wia stwierdzenie, dlaczego Rada negatywnie zaopiniowała pozostałe kandydatury.

Decyzja dotknięta tego typu wadą powinna zostać uchylona jako niepozwalająca Sądowi Najwyższemu na przyjęcie, że w danej procedurze konkursowej Rada rze-czywiście dochowała wskazanych w uzasadnieniu kryteriów oceny kandydatów na wolne stanowisko sędziowskie (I NO 37/19; I NO 17/19; I NO 10/19; I NO 7/19;

I NO 4/19; I NO 3/19; III KRS 38/16; III KRS 24/15).

P i s e m n e m o t y w y u c h w a ł y R a d y nie muszą być powtórzeniem całe-go zgromadzonecałe-go w sprawie materiału (I NO 15/19; zob. także III KRS 27/16).

Z tego też względu, sporządzając uzasadnienie, jak również oceniając je, należy kierować się tzw. „zdrowym rozsądkiem”, mając na uwadze przede wszystkim funkcje i cele uzasadnienia. Z punktu widzenia ochrony interesów poszczególnych kandydatów biorących udział w konkursie na wakujące stanowiska sędziowskie Rada nie ma obowiązku szczegółowego opisywania każdego – wystarczające jest dokładne przedstawienie kandydata (-ów) wybranego (-ych) przez Radę. Pozostali kandydaci znają bowiem dokładnie własną sytuację i mogą ją porównać z opisaną w uzasadnieniu uchwały sytuacją kandydata wybranego przez Radę (I NO 32/19;

I NO 24/19; I NO 18/19; I NO 16/19; I NO 4/19; I NO 58/18; III KRS 38/14;

III KRS 242/13; III KRS 212/13; III KRS 201/13; III KRS 33/12; III KRS 15/12;

III KRS 11/11).

Jednocześnie Sąd Najwyższy podkreśla w swoim orzecznictwie, że w e r y f i k a c j a k w a l i f i k a c j i p o s z c z e g ó l n y c h k a n d y d a t ó w u b i e g a -j ą c y c h s i ę o s t a n o w i s k a s ę d z i o w s k i e n a l e ż y w y ł ą c z n i e d o R a d y, a podstaw do twierdzenia, że zostały przekroczone granice swobodnego uznania, nie mogą stanowić odmienne – z natury subiektywne – zapatrywania w odniesieniu do własnych osiągnięć, walorów i przymiotów (I NO 30/19; I NO 18/19; I NO 17/19; I NO 7/19; III KRS 21/12).

Uczestnik postępowania jest uprawniony do wniesienia odwołania, w którym stawia zarzut sprzeczności „uchwały z prawem” – odwołanie przysługuje zatem wyłącznie na uchwałę KRS, nie zaś na niezaskarżalne wyniki pracy zespołu robo-czego działającego w postępowaniu konkursowym, tj. ułożoną przez zespół listę rekomendowanych kandydatów przedstawianą przez zespół Radzie (I NO 45/19;

I NO 6/19).

Sąd Najwyższy wyraził także pogląd, że d o k o n u j ą c o c e n y k a n d y d a -t ó w w p o s -t ę p o w a n i u k o n k u r s o w y m n a l e ż y w z i ą ć p o d u w a g ę d w i e g r u p y k r y t e r i ó w p o d l e g a j ą c y c h w e r y f i k a c j i : k r y t e r i a k o n s t y t u t y w n e o r a z k r y t e r i a k o n s e k u t y w n e (I NO 5/19). Kryte-ria konstytutywne, które można nazwać również kryteKryte-riami sensu stricto, to pod-stawowe kryteria danego konkursu, które wynikają bezpośrednio z ustawy lub są istotowo związane ze stanowiskiem, którego dotyczy postępowanie konkursowe.

Kryteria konsekutywne określić można jako „cechy konkurencji”. Kryteria te, przy spełnieniu przez kilku kandydatów kryteriów konstytutywnych, stanowią rację ich różnicowania. Innymi słowy, kryteria konsekutywne stanowią kryterium oceny w ramach danego warunku konstytutywnego (jest to ocena drugiego stopnia). Kry-teria konsekutywne odgrywają szczególne znaczenie w sytuacji, gdy o daną liczbę miejsc ubiega się większa liczba kandydatów, wśród których liczba kandydatów spełniających kryteria konstytutywne pozostaje również większa aniżeli liczba sta-nowisk do obsadzenia. W tej sytuacji ocenie podlega nie to, czy dane kryterium konstytutywne zostało spełnione, lecz swoista „doskonałość” spełnienia tego kryte-rium. Kryteria konsekutywne same w sobie nie stanowią więc warunków zajmowa-nia określonego stanowiska, lecz ustalezajmowa-nia kolejności na liście rekomendowanych kandydatów. Sąd Najwyższy podkreślił, że w y r ó ż n i e n i e s c h a r a k t e r y z o -w a n y c h p o -w y ż e j g r u p k r y t e r i ó -w p o r z ą d k u j e s p o s ó b o c e n y k a n d y d a t ó w o r a z o s t a t e c z n i e t w o r z e n i a i c h l i s t y. Jeśli bowiem od określonej okoliczności uzależniona jest możliwość zajmowania danego stano-wiska, to jest ona kryterium konstytutywnym, oczywiście podlegającym ocenie, lecz z góry wiadomym uczestnikowi postępowania. O z a s t o s o w a n i u k r y t e r i ó w k o n s e k u t y w n y c h d e c y d u j ą z a ś o k o l i c z n o ś c i k o n k r e t -n e g o p o s t ę p o w a -n i a k o -n k u r s o w e g o. Uzasad-nie-nie oce-ny kwaliﬁ kacji

powinno zatem zostać sporządzone w ten sposób, aby uczestnik postępowania nie miał wątpliwości, z którym kryterium konstytutywnym połączone jest różnicujące jego pozycję kryterium konsekutywne, jakie jest jego znaczenie dla procesu oceny oraz w jaki sposób zostało zweryﬁ kowane. Przyjmując powyższy model należy uznać, że KRS ma w pierwszym rzędzie obowiązek uzasadnienia, dlaczego dany kandydat nie uzyskał rekomendacji, w szczególności, czy nie spełnił kryterium konstytutywnego, czy też powiązanego z nim kryterium konsekutywnego. W ten sposób możliwa jest ocena realizacji przez Radę postulatu równego traktowania w ramach kontroli legalności. Niewskazanie tych kryteriów uniemożliwia Sądowi Najwyższemu ocenę zgodności z prawem zaskarżonej Uchwały, co uzasadnia jej uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy nie może bowiem, w ramach dokonanej przez KRS oceny, zweryﬁ kować prawidło-wości doboru kryteriów oceny kandydata i sposobu ich użycia (II KRS 24/09).

W p r z y p a d k u w i ę k s z e j l i c z b y k a n d y d a t ó w a n i ż e l i l i c z b a s t a n o w i s k d o o b s a d z e n i a , u z a s a d n i e n i e p o w i n n o d o d a t k o w o w s k a z y w a ć , w j a k i m s t o p n i u w a r u n e k k o n s e k u t y w n y z o s t a ł s p e ł n i o n y p r z e z k a n d y d a t a , w j a k i s p o s ó b R a d a d o k o n a ł a o c e n y s t o p n i a s p e ł n i e n i a p r z e z k a n d y d a t a w a r u n k u k o n s e k u t y w n e g o i w j a k i s p o s ó b o c e n a t a p r z e ł o ż y ł a s i ę n a z r ó ż n i c o w a n i e p o z y c j i k a n d y d a t a w z g l ę d e m p o z o s t a ł y c h u c z e s t -n i k ó w p o s t ę p o w a -n i a (I NO 38/19; I NO 9/19; I NO 5/19).

Sąd Najwyższy, wobec podnoszonego przez wielu odwołujących się zarzutu nieprawidłowego sposobu powoływania członków KRS, doszedł do przekonania, że wykracza on poza kompetencje Sądu badającego legalność wydanej przez Radę uchwały. K o n t r o l a k o n s t y t u c y j n o ś c i p r z e p i s ó w, n a p o d s t a w i e k t ó r y c h d o k o n a n o w y b o r u c z ł o n k ó w K R S , p o z o s t a j e w e w ł a -ś c i w o -ś c i T K . S ą d N a j w y ż s z y p o d k r e -ś l i ł , ż e n i e d o p u s z c z a l n e j e s t b a d a n i e w i n d y w i d u a l n e j s p r a w i e l e g a l n o ś c i s p o s o b u o b s a d z e n i a o r g a n u w y d a j ą c e g o r o z s t r z y g n i ę c i e , a l b o w i e m w y k r a c z a t o p o z a g r a n i c e r o z p a t r y w a n e j s p r a w y. Niedopusz-czalne jest badanie ustawowych reguł powoływania prowadzących do wydania takiego aktu. W państwie prawa niedopuszczalne jest, by składy orzekające w po-szczególnych sprawach samodzielnie oceniały, czy przyjmują legalne istnienie danego organu, czy też nie, zwłaszcza jeżeli chodzi o ustrojowe ukształtowanie konstytucyjnego organu. Nietrudno wyobrazić sobie konsekwencje zróżnicowania tej oceny w poszczególnych sprawach. Takie podejście rodzi niebezpieczeństwo istotnego i realnego naruszenia podstawowych zasad systemu prawnego, takich jak zasada pewności i zasada zaufania do organów państwa (I NO 45/19; I NO 43/19;

I NO 32/19; I NO 27/19; I NO 10/19; I NO 9/19; I NO 7/19; I NO 4/19).

Odnosząc się do zmiany głównej ścieżki dostępu do zawodu sędziego, Sąd Najwyższy stwierdził, że skorzystanie ze ścieżki objęcia stanowiska sę-dziego w trybie pozakonkursowym i wybór asesury, z chwilą

dokona-nia takiego wyboru, wyłącza możliwość równoległego skorzystadokona-nia z innej ścieżki. Sytuacja asesora jest ukształtowana w sposób, który wiąże się z dużym prawdopodobieństwem uzyskania statusu sędziego. Dlatego też zarzut naruszenia art. 15 ust. 11 i art. 18 ust. 1 ustawy z 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2017, poz. 1139 z późn. zm.) poprzez pozostawienie zgłoszenia kandydatury asesora w konkursie na stanowi-sko sędziego sądu powszechnego jest niezasadny. Sąd Najwyższy zwrócił uwa-gę, że wybór objęcia urzędu sędziego ma miejsce na etapie złożenia oświadczenia o wyborze etatu asesorskiego i determinuje dalszy sposób postępowania w ramach trybu pozakonkursowego. Zaletą tego rozwiązania jest stosunkowo duże prawdo-podobieństwo uzyskania statusu sędziego, przy jednoczesnym bardzo korzystnym ukształtowaniu statusu prawnego asesora. Inna interpretacja obowiązujących prze-pisów ograniczałaby możliwości dostępu do służby publicznej – urzędu sędziego i pozostałych grup zawodowych (np. referendarzy sądowych czy asystentów sę-dziego) w ramach procedury konkursowej, w sytuacji, gdyby brali w niej udział także asesorzy-absolwenci KSSiP. Nie bez znaczenia jest kwestia istniejących eta-tów asesorskich, które wybrali i obsadzili ww. absolwenci KSSiP. Sąd Najwyższy podkreślił, że adresatami wyżej wymienionych norm są osoby inne niż te, które dokonały wyboru asesury w trybie pozakonkursowym (I NO 23/19).

Sąd Najwyższy po raz pierwszy odstąpił od dotychczasowej praktyki i posta-nowił połączyć do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia trzy sprawy z odwo-łania od uchwały KRS nr 625/2019 z 11 grudnia 2018 r. o powołaniu do pełnienia urzędu sędziego na dziewięć z dwunastu stanowisk sędziowskich w Sądzie Apela-cyjnym w Katowicach, ogłoszonych w Monitorze Polskim z 2018 r., poz. 323, za-rejestrowane pod sygn. I NO 88/19, I NO 89/19, I NO 90/19. Wobec zwiększającej się liczby odwołań, przyjęcie powyższej praktyki za powszechną może znacznie przyspieszyć postępowanie przed Sądem Najwyższym, a w konsekwencji uprawo-mocnienie się zaskarżonej uchwały, co stanowi warunek przedstawienia Prezyden-towi RP rekomendowanych kandydatów na stanowiska, których konkurs dotyczył.

W toku postępowań z omawianego zakresu Sąd Najwyższy w Izbie Kontro-li Nadzwyczajnej i Spraw PubKontro-licznych postanowił rozstrzygnąć dwa zagadnienia prawne. Postawieniem z 17 maja 2019 r., I NO 46/19 Sąd Najwyższy przedsta-wił do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu zagadnienie prawne o następują-cej treści:

„Czy na podstawie przepisu art. 49 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks po-stępowania cywilnego (tekst jednolity Dz.U. 2018, poz. 1360 ze zm.) dopuszczalne jest sformułowanie przez stronę wniosku o wyłączenie sędziego z powołaniem się na zaistnienie okoliczności, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności, jeżeli sędzia objęty wnioskiem nie został wyznaczony do rozpoznania określonej sprawy?”.

Przedstawiając powyższe zagadnienie prawne Sąd Najwyższy zauważył, że zarówno w dotychczasowym orzecznictwie, jak i piśmiennictwie dominowało stanowisko, że wniosek o wyłączenie sędziego niewyznaczonego do rozpoznania danej sprawy w postępowaniu cywilnym jest dopuszczalny. Argumentacja, która miała przemawiać za takim stanowiskiem, była jednak bardzo lakoniczna. Mając na względzie rozwiązania wypracowane na gruncie procedury karnej oraz utrwa-lone już w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w Izbie Karnej Sądu Najwyższego, które wniosek o wyłączenie wszystkich sędziów odczytuje jako skutecznie złożony tylko w stosunku do sędziego (sędziów) wyznaczonych do rozpoznania danej sprawy, Sąd Najwyższy uznał za nieuzasadnioną odmienną interpretację przepisów o wyłączeniu sędziego na gruncie postępowania karnego i cywilnego. Zwracając także uwagę na praktyczny aspekt ujednolicenia tego za-gadnienia, Sąd Najwyższy wskazał na pojawiającą się w ostatnich latach zwiększo-ną częstotliwość składania wniosków o wyłączenie sędziego, co niejednokrotnie ma na celu doprowadzenie do paraliżu postępowania sądowego. Sąd Najwyższy podkreślił, że bezstronność sądu jest jednym z komponentów przysługującego stronie prawa do sądu, przy czym pamiętać również należy o prawie strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Zdaniem Sądu Najwyższego w powiększonym składzie, dotychczasowe rozwiązanie, pozwalające stronie na składanie wniosku o wyłączenie sędziego niewyznaczonego do rozpoznania

W dokumencie Sąd Najwyższy (Stron 71-81)