Sprawy ze skarg nadzwycz ajnych

Skarga nadzwyczajna to nowy dla polskiego prawa i jednocześnie n a d z w y -c z a j n y ś r o d e k z a s k a r ż e n i a , wprowadzony ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r.

o Sądzie Najwyższym (Dz.U. 2018, poz. 5 ze zm). Ekstraordynaryjny charakter skargi nadzwyczajnej wynika z faktu, że przysługuje ona od prawomocnych orzeczeń sądów powszechnych kończących postępowanie w sprawie, w sytuacji, gdy niemożliwa jest ich zmiana bądź uchylenie w drodze innego nadzwyczajnego środka zaskarżenia.

W uzasadnieniu projektu u.SN przedstawionego przez Prezydenta RP, w części odnoszącej się do instytucji skargi nadzwyczajnej wskazano m.in.: „(…) Stabil-ność prawomocnych orzeczeń sądowych jest niewątpliwe wartością zakorzenioną także w Konstytucji RP. Nie jest to jednak jedyna wartość wynikająca z konsty-tucyjnych zasad oraz wolności i praw człowieka i obywatela. Wyroki sądowe bez wątpienia powinny być sprawiedliwe, wydawane w oparciu o prawidłowo zebrane przepisy prawa, a w końcu odzwierciedlać zebrany i poprawnie oceniony materiał dowodowy. Tak zdiagnozowane wartości, co do zasady, nie powinny ze sobą ko-lidować. Orzeczenie sądowe powinno być rezultatem postępowania, które spełnia wszystkie wyżej wymienione przesłanki i pozwala sądowi wyrokować w sposób sprawiedliwy, tak, aby nie było potrzeby wzruszania prawomocnych orzeczeń.

Praktyka pokazuje jednak, że w obrocie prawnym pojawiają się prawomocne orze-czenia, którym daleko do opisywanych tutaj standardów. Konfrontacja z rażąco niesprawiedliwymi orzeczeniami, opartymi na błędnie zinterpretowanych przepi-sach, sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego istotnych ustaleniach sądu, musi prowadzić do wniosku, że stabilności orzeczenia nie można bronić za wszelką cenę”.

Rolą kontroli nadzwyczajnej nie jest jednak eliminowanie wszyst-kich wadliwych orzeczeń. Ekstraordynaryjne orzekanie w ramach skargi winno dotyczyć tylko tych, które nie dadzą się pogodzić z pod-stawowymi zasadami demokratycznego państwa prawnego, będąc pri-ma facie orzeczeniami w sposób elementarny niesprawiedliwymi. Ten aspekt aksjologiczny musi zatem wiązać się immanentnie z pozostałymi przesłan-kami, których wystąpienie jest warunkiem sine qua non ingerencji w prawomocne orzeczenie, a jego wykazanie – tak jak i wykazanie pozostałych przesłanek szcze-gólnych skargi z art. 89 § 1 u.SN – jest obowiązkiem podmiotu, który taką skargę kieruje (zob. I NSNk 2/19).

W uzasadnieniu wyroku z 3 kwietnia 2019 r., I NSNk 2/19, Sąd Najwyższy zauważył, że przepisu art. 89 § 1 in fi ne u.SN w zakresie w jakim wskazuje on, że wniesienie skargi nadzwyczajnej jest dopuszczalne wyłącznie wtedy, gdy „orze-czenie nie może być uchylone w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskar-żenia”, nie wolno rozumieć w ten sposób, że uzależnia on

dopusz-czalność wniesienia skargi nadzwyczajnej w postępowaniu karnym wyłącznie od stwierdzenia, że takie nadzwyczajne środki zaskarżenia zostały w danej sprawie wniesione i okazały się nieskuteczne (nie doprowadziły do wzruszenia zaskarżonego rozstrzygnięcia sądu), bądź że ekspirowały już terminy uprawniające strony postępowania do wniesienia danego nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Warunku, o którym mowa w przepisie art. 89 § 1 in fi ne u.SN nie można bowiem łączyć czy utożsamiać wyłącznie z sytuacjami, w których nadzwyczajny środek zaskarżenia nie może już być wniesiony ze względu na określone bariery procesowe (bezsku-teczny upływ terminów do wniesienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia, środek jest w ogóle niedopuszczalny w danym układzie procesowym), bądź środek taki został wprawdzie wykorzystany przez podmiot uprawniony, ale okazał się niesku-teczny. Sąd Najwyższy zwrócił przy tym uwagę, że nie wolno zapominać, iż nie wszystkie przewidziane przez przepisy regulujące postępowanie karne środki za-skarżenia są obwarowane terminami do ich wniesienia (np. wniosek o wznowienie postępowania, który może być złożony w dowolnym czasie przez uprawnione do tego podmioty, bowiem ustawodawca nie przewidział w tym przypadku żadnego defi nitywnego, limitującego horyzontu czasowego) czy tzw. kasacja nadzwyczaj-na, która również nie została obwarowana żadnymi ograniczeniami czasowymi jeżeli chodzi o jej procesowe wykorzystanie (art. 524 § 2 k.p.k.). Zatem, do-konując analizy dopuszczalności skargi nadzwyczajnej, należy tak-że uwzględniać samą możliwość wniesienia tych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Zdaniem Sądu Najwyższego, samo wniesienie przez uprawniony podmiot (potencjalnie dopuszczalnego) nadzwyczajnego środka za-skarżenia nie może wobec powyższego prowadzić do korekty orzeczenia będącego przedmiotem skargi nadzwyczajnej. Oceny takiej należy dokonywać na tle realiów faktycznych i procesowych konkretnej sprawy poprzez pryzmat charakteru zarzu-tów wyartykułowanych przez autora skargi nadzwyczajnej i skierowanych prze-ciwko prawomocnemu orzeczeniu kończącemu postępowanie.

Sąd Najwyższy podkreślił także, że to na autorze skargi nadzwy-czajnej ciąży obowiązek podania w jej petitum – obok innych elemen-tów precyzujących i współkształtujących zakres zaskarżenia, takich jak wskazanie zaskarżonego orzeczenia oraz części tego orzeczenia, które autor pragnie poddać kontroli sądowej – także tego, na czym (na gruncie realiów konkretnej sprawy) miałaby polegać niezgodność zaskarżonego orzeczenia z zasadą demokratycznego państwa prawne-go urzeczywistniająceprawne-go zasady sprawiedliwości społecznej.

Podstawy wniesienia skargi nadzwyczajnej zostały określone w art. 89 u.SN.

Brzmienie tego przepisu pozwala na wyodrębnienie podstaw o charakterze formal-nych oraz materialnym. Podstawę formalną stanowi możliwość wniesienia skargi nadzwyczajnej jedynie od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub woj-skowego kończącego postępowanie w sprawie. Do podstaw materialnych należy

natomiast zaliczyć zapewnienie zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej oraz spełnienie jednego z trzech, wskazanych w przywołanym wyżej przepisie warunków:

1) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określo-ne w Konstytucji RP lub

2) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub

3) zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Skarga nadzwyczajna nie jest dopuszczalna od wyroku ustalającego nieistnie-nie małżeństwa albo rozwód, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła związek mał-żeński, od postanowienia o przysposobieniu, a także w sprawach o wykroczenia i wykroczenia skarbowe. Inne ograniczenia dotyczące tego nadzwyczajnego środ-ka zasśrod-karżenia odnoszą się do możliwości wniesienia sśrod-kargi nadzwyczajnej tylko raz od tego samego orzeczenia w interesie tej samej strony, a także zakazu oparcia skargi o zarzuty, które były już przedmiotem rozpoznania skargi kasacyjnej lub kasacji (art. 90 u.SN).

Termin do wniesienia skargi nadzwyczajnej wynosi 5 lat i biegnie od dnia upra-womocnienia się zaskarżonego orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesio-na kasacja albo skarga kasacyjwniesio-na – roku od dnia ich rozpozwniesio-nania (art. 89 § 3 u.SN).

W okresie 3 lat od dnia wejścia w życie u.SN skarga nadzwyczajna może być wniesiona od prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie w sprawach, któ-re uprawomocniły się po 17 października 1997 r. Wskazany wyżej 5-letni termin nie obowiązuje (art. 115 § 1 u.SN).

Ustawodawca za niedopuszczalne uznał uwzględnienie skargi nadzwyczajnej na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesiona kasacja albo skarga kasa-cyjna – po upływie 6 miesięcy od dnia jej rozpoznania. Jeżeli zachodzi przesłanka konieczności zapewniania zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawne-go urzeczywistniająceprawne-go zasady sprawiedliwości społecznej, a zaskarżone orzecze-nie wywołało orzecze-nieodwracalne skutki prawne, w szczególności jeżeli od dnia upra-womocnienia się zaskarżonego orzeczenia upłynęło 5 lat, a także jeżeli uchylenie orzeczenia naruszyłoby międzynarodowe zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej, Sąd Najwyższy ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonego orzeczenia z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których wydał ta-kie rozstrzygnięcie, chyba że zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji RP przemawiają za wydaniem rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 91 § 1 u.SN (art. 115 § 2 u.SN).

Właściwość do rozpatrywania skarg nadzwyczajnych została przyznana Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych na mocy art. 26 u.SN.

Na podstawie zarządzeń Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego skargi nad-zwyczajne rejestrowane są obecnie w repertoriach:

• NSNc – dla spraw ze skarg nadzwyczajnych dotyczących orzeczeń w sprawach z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego, rodzinnego i opiekuńczego, a tak-że związanych z rejestracją przedsiębiorców i rejestracją zastawów;

• NSNk – dla spraw ze skarg nadzwyczajnych dotyczących orzeczeń wydanych z bezpośrednim lub odpowiednim zastosowaniem przepisów k.p.k., Kodek-su karnego skarbowego, KodekKodek-su postępowania w sprawach o wykroczenia, w tym także odnoszących się do orzeczeń wydanych przez sądy wojskowe;

• NSNp – dla spraw ze skarg nadzwyczajnych dotyczących orzeczeń wydanych:

a) w sprawach z zakresu prawa pracy,

b) w sprawach roszczeń o wynagrodzenia twórców wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych oraz topografi i układów scalonych,

c) w sprawach rejestrowych innych niż związane z rejestracją przedsiębior-ców i rejestracją zastawów;

• NSNu – dla spraw ze skarg nadzwyczajnych dotyczących orzeczeń w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych;

• NSNr – dla spraw ze skarg nadzwyczajnych dotyczących orzeczeń wydanych:

a) w sprawach z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, teleko-munikacji i transportu kolejowego oraz

b) w sprawach, w których złożono odwołanie od decyzji Przewodniczącego KRRiT;

• NSNo – dla spraw ze skarg nadzwyczajnych dotyczących innych orzeczeń niż objęte repertoriami z oznaczeniami: „NSNc”, „NSNk”, „NSNp”, „NSNu”,

„NSNr”;

• NSNZP – dla spraw ze skarg nadzwyczajnych przedstawionych z zagadnie-niem prawnym.

Podmiotami uprawnionymi do wniesienia omawianego środka zaskarżenia są: Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz, w zakresie swojej właściwości, Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finan-sowego, Rzecznik Finansowy, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców oraz Prezes UOKiK. Skarga nadzwyczajna od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, które uprawomocniło się przed wejściem w życie u.SN, tj. przed 3 kwietnia 2018 r., może być wniesiona przez Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich.

Pierwsza rozpoznana przez Sąd Najwyższy skarga nadzwyczajna została wnie-siona przez Rzecznika Praw Obywatelskich i skutkowała uchyleniem zaskarżone-go orzeczenia ( I NSNc 1/19). Dotyczyła ona dwóch orzeczeń wydanych odpowied-nio w 1995 r. i 2000 r., które odmiennie rozstrzygały tę samą sprawę spadkową.

Oba orzeczenia uprawomocniły się, funkcjonowały w obrocie prawnym i unie-możliwiały uczestnikom postępowania spadkowego realizację ich praw. Sąd Naj-wyższy, uznając skargę Rzecznika Praw Obywatelskich za zasadną, uchylił zaskar-żone orzeczenie w całości i umorzył postępowanie w sprawie. Sąd Najwyższy

zważył, że uchylenie zaskarżonego orzeczenia w trybie skargi nad-zwyczajnej było jedynym sposobem umożliwiającym spadkobiercom uregulowanie swojej sytuacji prawnej. Powtórzył to także w swoim spra-wozdaniu z działalności Rzecznik Praw Obywatelskich.

Skarga nadzwyczajna dotycząca analogicznego stanu faktycznego wniesiona przez Prokuratora Generalnego (I NSNc 11/19) również została przez Sąd Najwyż-szy uwzględniona.

Druga wniesiona przez Rzecznika Praw Obywatelskich skarga nadzwyczajna (I NSNc 3/19) dotyczyła orzeczenia sądu, który uznał, że dziecko nie jest spad-kobiercą biologicznego ojca, a zatem rodzice adopcyjni nie mogą w jego imie-niu odrzucić spadku. Tymczasem inny sąd uznał to dziecko w sprawie spadkowej za pełnoprawnego spadkobiercę. Sąd Najwyższy uwzględniając wniesio-ną skargę nadzwyczajwniesio-ną zwrócił uwagę, że Sąd Rejonowy, oddalając wniosek rodziców adopcyjnych o zezwolenie na dokonanie czynno-ści przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka, polegającej na złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłym biologicznym ojcu dziecka, pozbawił małoletniego spad-kobiercę prawa do podjęcia swobodnej decyzji w przedmiocie przy-jęcia bądź odrzucenia spadku, dającego się wyinterpretować z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, a znajdującego literalne odzwierciedlenie w treści art. 1012 k.c.

Kolejne wniesione przez Rzecznika Praw Obywatelskich skargi nadzwyczajne (I NSNk 1/19; I NSNk 2/19) dotyczące odwołania warunkowego przedterminowe-go zwolnienia z odbywanej kary na podstawie art. 160 § 1 k.k.w. (I NSNk 1/19;

I NSNk 2/19) zostały przez Sąd Najwyższy oddalone. Odnosząc się do argumen-tów przedstawionych w skargach nadzwyczajnych, Sąd Najwyższy wskazał, że ograniczono się w nich do podniesienia jedynie ogólnych wątpliwości co do zgod-ności uregulowań, na podstawie których zapadły zaskarżone orzeczenia z Konsty-tucją RP podkreślając, że w skargach zabrakło odniesienia do realiów konkretnych spraw, w których zapadły skarżone orzeczenia.

Rozpoznając natomiast skargę nadzwyczajną wniesioną przez Prokuratora Ge-neralnego (I NSNc 2/19), Sąd Najwyższy uchylił w zasadniczej części zaskarżo-ny nakaz zapłaty, w którym Sąd Rejonowy zasądził od trojga pozwazaskarżo-nych kwotę 15.995 zł wraz z odsetkami w wysokości 2% dziennie, naliczanymi od 10 listopada 2009 r. Do chwili wydania wyroku przez Sąd Najwyższy zasądzone odsetki naro-sły do łącznej kwoty ponad 1,1 mln zł. Sąd Najwyższy uznał, że zasądzając takie odsetki Sąd Rejonowy rażąco naruszył art. 359 § 2¹ i § 2² k.c.

w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r., ponieważ zastrzeżenie tak wysokich odsetek umownych za opóźnienie (art. 481 k.c.) było w chwili zawarcia umowy przez strony niedopuszczalne.

Sąd Najwyższy uwzględnił również skargę nadzwyczajną Prokuratora Gene-ralnego w sprawie z powództwa m.st. Warszawy o zwrot bonifi katy na zakup

lo-kalu komunalnego (I NSNc 9/19). W sprawie pozwana wystąpiła w 2008 r. do m.st. Warszawy z wnioskiem o zakup lokalu komunalnego zajmowanego przez nią przez ponad 40 lat. Miasto stołeczne Warszawa uwzględniło wniosek pozwa-nej i zawarło z nią umowę sprzedaży lokalu, udzielając pozwapozwa-nej 90-procentowej bonifi katy. Następnie w 2009 r. pozwana zbyła zakupiony lokal i za kwotę uzy-skaną ze sprzedaży nabyła inny lokal mieszkalny, położony w bliższej odległości od miejsca zamieszkania jej córki. W związku z tym, że lokal został zbyty przed upływem 5 lat od zakupu, m.st. Warszawy domagało się zwrotu udzielonej bonifi -katy w części nieprzeznaczonej na zakup innego lokalu mieszkalnego. Sąd Naj-wyższy, mając na uwadze całokształt okoliczności sprawy uznał, że dochodzenie przez m.st. Warszawa zwrotu udzielonej bonifikaty od osoby w podeszłym wieku, której jedynym źródłem utrzymania jest emerytura w wysokości 1350 zł, znajdującej się w szczególnie trud-nej sytuacji życiowej, związatrud-nej również ze złym stanem zdrowia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ponadto Sąd Najwyż-szy wskazał, że prowadzenie egzekucji z jedynego składnika majątku pozwanej, jakim jest należące do niej mieszkanie doprowadziłoby do sytuacji, w której osoba w podeszłym wieku (90 lat), nieposiadająca żadnych oszczędności, pozostałaby bez dachu nad głową.

W kolejnej skardze nadzwyczajnej (I NSNc 7/19) Prokurator Generalny pod-nosił, że umowy wraz z aneksem zawarte między powodem a pozwanymi stoją w sprzeczności z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa. Powód nie po-siadając uprawnień pełnomocnika profesjonalnego, nie mógł bowiem zobowiązać się do świadczenia pomocy pozwanym na etapie postępowania sądowego i żądać z tego tytułu wynagrodzenia. Wydając rozstrzygnięcie w tej sprawie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że kluczowym zarzutem skargi i centralnym zagadnieniem w spra-wie jest problem dopuszczalności zastrzegania w umowach o dochodzenie roszczeń, do których stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.), wynagrodze-nia ustalanego w proporcji do wartości uzyskanej przez klienta (ang. success fee).

Zdaniem Sądu Najwyższego skarga nadzwyczajna nie zasługiwała na uwzględnienie przede wszystkim z uwagi na to, że w obowiązu-jącym stanie prawnym brak jest ustawowych zakazów kształtowania podstaw ustalenia wynagrodzenia w relacji do uzyskanego odszkodo-wania. Klauzula success fee nie narusza także natury stosunku, w któ-rym dłużnik zobowiązuje się dochodzić roszczeń odszkodowawczych.

Skarżący nie wskazał także szeroko akceptowanej zasady współżycia społecznego, która generalnie sprzeciwiałaby się klauzuli success fee korzystnej z reguły dla obu stron umowy. Sąd Najwyższy uznał także, że sama obiektywna nieekwi-walentność świadczeń z pewnością nie przesądza o wyzysku. Brak też podstaw do utożsamiania umownego wynagrodzenia za docho-dzenie roszczeń z kosztami pomocy prawnej udzielanej z urzędu czy traktowania ich jako miary wyzysku.

Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach (I NSNc 8/19; I NSNp 1/19) zwrócił uwagę, że strona postępowania nie jest uprawniona do samodzielnego wniesienia skargi nadzwyczajnej. Istotne dla podmiotów wnoszących ten nadzwyczajny środek zaskarżenia, a pośrednio strony inicjującej wniesienie skargi, jest to, że ustawodawca nie przewidział opłaty od skargi nadzwyczajnej.

Skargę nadzwyczajną rozpoznaje Sąd Najwyższy w składzie 2 sędziów oraz 1 ławnika (art. 94 § 1 u.SN). Jeżeli skarga nadzwyczajna dotyczy orzeczenia zapa-dłego w wyniku postępowania, w którego toku orzeczenie wydał Sąd Najwyższy, sprawę rozpoznaje Sąd Najwyższy w składzie 5 sędziów oraz 2 ławników (art. 94

§ 2 u.SN). Poszczególne składy, którym Sąd Najwyższy przedstawia zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia, gdy zamierza odstąpić od zasady prawnej uchwalonej przez izbę Sądu Najwyższego, zostały określone w art. 94 § 3 u.SN.

W zakresie nieuregulowanym przepisami u.SN do skargi nadzwyczajnej, w tym postępowania w sprawie tej skargi, stosuje się w zakresie spraw cywil-nych – przepisy k.p.c. dotyczące skargi kasacyjnej, z wyłączeniem art. 398⁴ § 2 k.p.c. oraz art. 398⁹ k.p.c. W postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej nie mają jed-nak zastosowania: art. 398¹ § 1 k.p.c., wyznaczający zakres orzeczeń zaskarżal-nych skargą kasacyjną, art. 398³ k.p.c. defi niujący podstawy skargi kasacyjnej, art. 398⁵ k.p.c. w zakresie terminu na wniesienie skargi, art. 398¹⁰ zd. 1 k.p.c. ze względu na odrębne ukształtowanie w art. 94 u.SN składu Sądu Najwyższego przy rozpoznawaniu skargi nadzwyczajnej, art. 398¹³ § 2 k.p.c. in fi ne, ponieważ skarga nadzwyczajna może zostać oparta na zarzucie błędu w ustaleniach faktycznych (art. 89 § 1 pkt 3 u.SN), co wyklucza w takim wypadku związanie Sądu Najwyż-szego ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, art. 398¹⁴, art. 398¹⁵ § 1 zd. 1, art. 398¹⁶, art. 398¹⁹ zd. 1 k.p.c. z uwagi na odrębne uregulowanie w art. 91 § 1 u.SN sposobów rozstrzygnięcia skargi nadzwyczajnej oraz art. 398² § 1 k.p.c., uzależniający dopuszczalność skargi – co do zasady – od wartości przedmiotu zaskarżenia. Jednocześnie Sąd Najwyższy w kilku orzecze-niach podkreślił, że nie ma żadnych przeszkód, aby część przepisów o skardze kasacyjnej stosować do skargi nadzwyczajnej wprost. Tak jest m.in. w przypad-ku art. 398⁴ § 1 i 3, art. 398⁵ § 1 in principio, art. 398⁸, art. 398¹⁰ zd. 2, art. 398¹¹

§ 2–4, art. 398¹², art. 398¹³ § 1 i 2, art. 398¹⁵ § 1 zd. 2 i § 2, art. 398¹⁷, art. 398¹⁸, art. 398²⁰, art. 398²¹ k.p.c. Część przepisów może być jednak zastosowana jedy-nie z odpowiednimi modyfi kacjami. Dotyczy to art. 398⁶, art. 398⁷, art. 398¹¹ § 1, art. 398¹⁹ zd. 2 k.p.c. (zob. I NSNc 2/19; zob. także I NSNc 9/19; I NSNc 7/19).

W wyroku z 8 maja 2019 r., I NSNc 2/9, Sąd Najwyższy przyjął, że w postę-powaniu ze skargi nadzwyczajnej nie ma zastosowania art. 398² § 1 k.p.c., uzależniający dopuszczalność skargi – co do zasady – od war-tości przedmiotu zaskarżenia. Wniesienie skargi nadzwyczajnej jest wobec powyższego dopuszczalne od każdego orzeczenia, wskazanego w art. 89 § 1 u.SN bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. Przyjęcie poglądu przeciwnego skutkowałoby natomiast koniecznością odrzucenia rozpatrywanej skargi

nadzwy-czajnej. Stanowisko to Sąd Najwyższy powtórzył w wyroku z 24 lipca 2019 r., I NSNc 9/19.

Uwzględnienie skargi nadzwyczajnej skutkuje uchyleniem przez Sąd Najwyż-szy zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części i, stosownie do wyników po-stępowania, orzeczeniem co do istoty sprawy, przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania właściwemu sądowi, uchyleniem orzeczenia sądu pierwszej instancji albo umorzeniem postępowania (I NSNc 1/19; I NSNc 2/19; I NSNc 3/19; I NSNc 9/19; I NSNc 11/19).

W przypadku stwierdzenia braku podstaw do uchylenia zaskarżonego orze-czenia, Sąd Najwyższy oddala skargę nadzwyczajną (I NSNc 7/19; I NSNk 1/19;

I NSNk 2/19).

Sąd Najwyższy występuje z pytaniem prawnym do TK w sytuacji, gdy przy rozpatrywaniu skargi nadzwyczajnej uzna, że przyczyną naruszenia przez orzecze-nie zasad lub wolności i praw człowieka i obywatela, określonych w Konstytucji RP, jest niezgodność ustawy z ustawą zasadniczą. Sąd Najwyższy może również zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed TK.

Wyłonienie się przy rozpoznawaniu przez Sąd Najwyższy skargi nadzwyczaj-nej zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości skutkować może od-roczeniem rozpoznania sprawy i przedstawieniem zagadnienia prawnego do roz-strzygnięcia powiększonemu składowi tego Sądu.

Korzystając z powyższej możliwości, Sąd Najwyższy postanowieniem z 4 lip-ca 2019 r. (I NSNk 1/18) przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów zagadnienie prawne następującej treści:

„Czy oddalenie przez Sąd Najwyższy kasacji wniesionej od orzeczenia sądu po-wszechnego, od którego została następnie wniesiona rozpoznawana skarga nadzwy-czajna, oznacza, że Sąd Najwyższy oddalając kasację wydał orzeczenie w ‘toku postę-powania’ w rozumieniu art. 94 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym, a w konsekwencji, że Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę nadzwyczajną wniesioną w takiej sytuacji pro-cesowej w składzie 5 sędziów Sądu Najwyższego orzekających w Izbie Kontroli Nad-zwyczajnej i Spraw Publicznych oraz 2 ławników Sądu Najwyższego, czy też, zgodnie z treścią art. 94 § 1 tej ustawy – w składzie 2 sędziów Sądu Najwyższego orzekających w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz 1 ławnika Sądu Najwyż-szego?”.

Przedstawiając powyższe pytanie prawne, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w rozpoznawanej sprawie na gruncie art. 94 § 2 u.SN pojawiły się poważne wąt-pliwości co do wykładni tego przepisu, zważywszy na różnorodność argumentów przemawiających za dwoma rozwiązaniami w zakresie składu Sądu Najwyższego właściwego do rozpoznania skargi nadzwyczajnej w sytuacji, gdy Sąd ten wcze-śniej oddalił kasację wniesioną od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego.

Konsekwencją pierwszego z wymienionych przez Sąd Najwyższy rozwiązań jest