Innowacyjność przedsiębiorstwa jest związana z jego rozwojem w warunkach złożo-nego, zmiennego otoczenia. Obecne uwarunkowania rynkowe wymuszają na przed-siębiorstwach podejmowanie decyzji w zakresie optymalizacji działań związanych z przebiegiem podjętych przez nie procesów innowacji – bardzo często ukierunko-wując te działania poza obszar samego przedsiębiorstwa. Tym samym koncentrują poszukiwania rozwiązań w zakresie innowacji produktowych i procesowych zarówno w środowisku naukowo-badawczym, stanowiącym zaplecze B+R, wśród konsumen-tów, jak i pośród przedsiębiorstw będących ich naturalną konkurencją rynkową.
Badania nad stanem innowacyjności przedsiębiorstw oraz transferu technologii województwa łódzkiego wskazują na niechęć przedsiębiorców do współpracy [Blaż-lak, Owczarek 2011–2012]. Obserwacje tworzenia się śro dowisk przedsiębiorczości i sieci wskazują, że proces ten znajduje się w fazie począt kowej, a jego dalszy rozwój będzie skomplikowany i długotrwały. Powstały już nie zbędne elementy do zorga-nizowania środowiska, lecz jest to w dalszym ciągu raczej prosty zbiór podmiotów niż system. Częstsze są postawy konkurencji niż współpracy między przedsiębior-stwami. Otoczenie, szczególnie wszelkiego rodzaju instytucje świadczące usługi po-średnictwa w dziedzinie innowacji (inkubatory, centra transferu technologii, ośrod-ki promocji i doradztwa), odgrywa w tym procesie rolę marginalną. Obserwuje się
185 tylko nieliczne kontakty organizacji z tymi instytucjami, a ich znaczenie dla rozwoju
przedsiębiorstw i sieci jest znikome. Brak przepływu informacji, miejsc kontaktów czy wzorów współpracy. Jest to poważne wyzwanie dla rozwoju przedsiębiorstw. Wymie-nione badania pokazały niezbędność uwzględnienia w działalności przedsiębiorstw modelu zarządzania wiedzą w regionie z uwzględnieniem otwartego systemu inno-wacji, który umożliwia poprawę istniejącej sytuacji.
Przeprowadzone badania pozwoliły na sformułowanie m.in. następujących wniosków:
• za najważniejsze źródła informacji o innowacjach należy uznać internet, do-stawców oraz odbiorców wyrobów i usług. Przedsiębiorstwa nie uważają jed-nostek naukowych i badawczo-rozwojowych za znaczące źródło informacji o innowacjach;
• pozytywnym aspektem jest fakt, że przedsiębiorstwa współpracują w obszarze transferu technologii i wytwarzania nowych produktów z innymi podmiotami (firmy i jednostki naukowe oraz badawczo-rozwojowe) szczególnie w obsza-rze prowadzenia prac badawczych nad rozwojem nowego produktu. Daje to nadzieję na to, że w przyszłości siła ciężkości znaczenia źródeł informacji o in-nowacjach zostanie przeniesiona na stronę jednostek naukowych i badawczo--rozwojowych. W tym miejscu należy podkreślić, że może być to spowodowa-ne bardzo krótkim okresem wprowadzania nowych produktów na ryspowodowa-nek; • przedsiębiorstwa kupowały nowe technologie, podpisując umowy
uniemożli-wiające im dalszy rozwój na własną rękę nabytych technologii przy współpracy z wybranymi przez nich jednostkami naukowymi i badawczo-rozwojowymi; • jednostki naukowe i badawczo-rozwojowe są obecnie na etapie tworzenia
odpowiednich strategii obsługi rynku w zakresie transferu technologii i ko-mercjalizacji innowacji;
• przedsiębiorstwa, inwestując w maszyny i urządzenia, nie inwestują w zaple-cze B+R. Stąd można wysnuć wniosek, że przeprowadzone inwestycje mają w większości przypadków charakter jedynie krótkoterminowych inwestycji, bez wyraźnego wsparcia długoterminową strategią działania konkretnej fir-my;
• przedmiotem transferu technologii w znakomitej większości był zakup ma-szyn i urządzeń (ponad 87% przedsiębiorstw), niewiele przedsiębiorstw wskazało na zakup wiedzy, inwestycje w projektowanie nowych produktów oraz inwestycje w organizację nowych procesów produkcyjnych;
186
• przedsiębiorstwa z regionu łódzkiego funkcjonują przede wszystkim na ryn-ku regionalnym oraz rynryn-ku polskim, ale także przystosowują się do jednolite-go rynku UE, opierając swoje działania przede wszystkim na technologiach starszych niż 10 lat bądź najnowszych rozwiązaniach technologicznych, któ-rych wiek nie przekracza 3 lat. Takie zróżnicowanie może wynikać z przepro-wadzonych dotychczas inwestycji w najnowsze rozwiązania technologiczne, które były finansowane ze środków wsparcia UE. Należy w tym miejscu za-uważyć, że przedsiębiorstwa przede wszystkim inwestują w maszyny i urzą-dzenia, co może sugerować dwie rzeczy, mianowicie:
• przedsiębiorstwa poszukują rozwiązań, które w znacznym stopniu przy-czynią się do obniżenia kosztów wytwarzanych produktów wraz z nie-zbędnym know-how,
• gospodarka regionu wskazuje w znacznym stopniu na realizację funkcji gospodarki podwykonawców.
Badania wskazują, że w Polsce jedynie 8,9% badanych MSP współpracuje z jednostkami badawczo-rozwojowymi, wyższymi uczelniami czy też z centrami transferu technologii. Z badań Eurostatu wynika, że badane przedsiębiorstwa in-nowacyjne w Polsce w 39% przypadkach współpracowały z jednym podmiotem. Generalnie im większe przedsiębiorstwo, tym chętniej współpracuje z jednostkami zewnętrznymi.
Zadaniem przedsiębiorstwa w zakresie innowacji powinno być wzmocnienie jego pozycji konkurencyjnej. Aby tak określony cel został rzeczywiście osiągnięty, dana in-nowacja musi być korzystna z punktu widzenia rynku – klienta. Jedynie te produkty i usługi, które można sprzedać, pozwolą obronić lub wzmocnić pozycję konkurencyj-ną firmy. Innowacje decydują o konkurencyjności przedsiębiorstwa, tzn. o jego zdol-ności do utrzymania się na rynku. I dlatego nie jest prawdziwe twierdzenie, że wpro-wadzanie innowacji jest ryzykowne; odwrotnie – to brak innowacji może stanowić zagrożenie rozwoju przedsiębiorstwa.
Zakończenie
Przedsiębiorstwa są zróżnicowane w aktywności innowacyjnej. Większe są bardziej ak-tywne, natomiast średnie i małe firmy wykazują niższą innowacyjność. Przedsiębiorcy wymagają więc wsparcia w ramach regionu.
187 Wdrażanie innowacji udaje się w pełni tylko wtedy, gdy jej wprowadzanie jest
wspierane przez system i całą organizację, która odpowiednio kształtuje swoje relacje w otoczeniu. Relacje te wzmacniane są odpowiednimi instrumentami i narzędziami sprzyjającymi współpracy i umożliwianiu wzajemnej komunikacji przedsiębiorstw z jednostkami naukowo-badawczymi i uczelniami. Ogólny model sceny innowacji wypełniany jest rolami i oparty na sprzężeniach zwrotnych, które podkreślają znacze-nie sieci i komunikacji.
Mechanizmy stymulowania innowacji zostały opracowane najczęściej poprzez dostosowanie wszelkich działań do istniejących struktur, gdyż budowa nowych struk-tur była trudna, a na szczególe utrudnienia natrafia odpowiednie wdrożenie nowych modeli kreowania innowacji. Zwykle oponentów zmian jest znacznie więcej niż udanych wdrożeń innowacji.
W Polsce nie ma dużych doświadczeń w zakresie budowy i wdrażania systemów współpracy. Regionalny System Innowacji (RSI) uznawany jest za efektywną formę analizy i wdrażania polityki regionalnej, która sprzyja rozwojowi innowacji. Większość inicjatyw przewidzianych w regionalnych strategiach innowacji koncentruje się na sty-mulowaniu współpracy na rzecz tworzenia i wdrażania innowacji oraz transferu wiedzy. Jednakże w procesie ich implementacji występuje wiele barier. Dotychczas nie zostały w Polsce opracowane koncepcje finansowania wdrażania i utrzymania RSI, zapewniające ich stabilność. Brak możliwości finansowego wsparcia ze stabilnego źródła nie wpływa pozytywnie na realizację opracowanych strategii. Współfinansowanie ze środków uni-jnych, wkraczające do kolejnych programów operacyuni-jnych, w większym stopniu pow-inno stymulować pow-innowacyjność przedsiębiorstw. Konieczne będzie również poszuki-wanie innych źródeł finansowania działań zapisanych w strategiach przedsiębiorstw, które są zorientowane na wdrażanie innowacji. Pomimo wielu trudności w zakresie wdrażania RSI zauważa się ich pozytywny wpływ na rozwój regionów. Przyczyniają się one do intensyfikacji kontaktów między biznesem i nauką, uświadamiania władzom regionalnym i centralnym konieczności wspierania działań zmierzających do wspi-erania procesu kreowania i wdrażania rozwiązań innowacyjnych. Na uczelniach jest potencjał innowacyjny, który wykorzystuje się w procesie edukacyjnym przyszłych kadr. Przedsiębiorcy jednak nie doceniają roli uczelni i jednostek naukowo-badaw-czych w procesie kreowania innowacji. Istotne jest więc pokonanie bariery niechęci przedsiębiorców do współpracy. Potencjalnie nie brakuje przecież zachęt i narzędzi wsparcia przedsiębiorców i sfery B+R, które powinny ułatwić wzajemne zrozumienie i umożliwić transfer wiedzy z wykorzystaniem platformy komunikacyjnej.
Bibliografia
Blażlak R., Owczarek K., badania własne, Współczesne modele transferu technologii z jednostek B+R do przedsiębiorstw, grant nr N N115 344238.
European Innovation Scoreboard (2005), Comparative Analysis of Innovation Perfor-mance, dostępny w serwisie: European Trend Chart on Innovation www.trendchart.org. Gunter McGrath R. (2013), Transient Advantage, „Harvard Business Review”, June. Organisation for Economic Co-operation and Development – Centre for Educa-tional Research and Innovation (2004), Innovation on the Knowledge Economy – Im-plications for Education and Learning, OECD Publishing House.
Oslo Manual, Guidelines for collecting and interpreting innovation data, 3rd edition, OECD publishing, 2005.
Podręcznik Oslo, Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczących innowacji, Wy-danie III, Warszawa 2010, s. 36.
Pomykalski A. (2015), Global business networks and technology, „Management”, Vol. 19, No. 1.
Tidd J., Bessant J. (2011), Zarządzanie innowacjami, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa. Zwiększenie innowacyjności polskiej gospodarki. Stanowisko RSSG, [w:] Procesy inno-wacyjne w polskiej gospodarce, Rada Strategii Społeczno – Gospodarczej przy Radzie Ministrów, Raport nr 26, Warszawa 2005.
189 Tom XVIII | Zeszyt 2 | Część III | ss. 189–205