151ków/nieruchomości, dostęp do surowców, wyspecjalizowanych dostawców,

koszty transportu i infrastruktura transportowa, zasoby i koszty źródeł ener-gii, bliskość rynku, niskie podatki, pomoc finansowa władz publicznych. • Wymienione czynniki pozostają oczywiście niezbędnym warunkiem

przed-siębiorczości w regionie, jednak współcześnie nie są to warunki wystarcza-jące. Znaczenia nabiera infrastruktura niematerialna i jakość otoczenia, którą tworzą czynniki takie jak: kwalifikacje zasobów pracy, bliskość autostrad i lot-nisk międzynarodowych, wspieranie działalności gospodarczej przez władze publiczne, dostarczyciele usług biznesowych, wizerunek miasta i regionu, bli-skość szkół wyższych, zaplecze medyczne, możliwości wypoczynku i spędza-nia wolnego czasu. Szczególne znaczenie ma jakość pracy władz samorządo-wych i organizacji obsługujących przedsiębiorstwa oraz sieci kooperacji dla tworzenia i komercjalizacji innowacji.

• Geograficzne aglomeracje przedsiębiorstw działających w jednym lub ogra-niczonej liczbie powiązanych sektorów, tj. klastry, oraz miasta są współcze-śnie akceleratorami przedsiębiorczości i  biegunami wzrostu, a  ich konku-rencyjność przypisuje się nie tylko występowaniem tradycyjnych czynników rozwoju (podaż, popyt, poziom konkurencji, dostęp do czynników produkcji i polityka państwa), lecz także sieciom kooperacji, które pozwalają konkuro-wać firmom nie tyle indywidualnie, co dla MSP jest trudne wskutek ograni-czonych zasobów, ile razem z ich regionalnymi partnerami i całym otocze-niem.

Klaster można potraktować jako podstawową jednostkę badań empirycznych oraz analizy w procesie formułowania zarówno polityki wspierania MSP, jak i całej po-lityki rozwoju regionalnego, co tworzy spójne podstawy dla obu tych polityk. Struk-tury klastrowe tworzą rozbudowane i istotne dla województwa układy gospodarcze, których wsparcie przyniesie zauważalny efekt mnożnikowy w skali regionu.

Rekomendacje:

• Oparcie polityki wsparcia MSP na wzmacnianiu konkurencyjności istnieją-cych klastrów pozwoli ograniczyć podstawowe problemy związane z prowa-dzeniem programów wsparcia dla MSP. Problemy te polegają często na trud-ności w doborze grup docelowych (będących przedmiotem wsparcia) oraz instrumentów wsparcia w sytuacji, gdy MSP są populacją silnie zróżnicowaną pod względem sektorów działania, poziomu technologicznego zaawansowa-nia, fazy cyklu życia oraz charakteru otoczezaawansowa-nia, w którym funkcjonują;

152

• Oparcie polityki wsparcia MSP na klastrach (przyjęcie klastra przedsiębiorstw za podstawową jednostkę analizy w zakresie potrzeb wsparcia) pozwoli na uwzględnienie specyfiki potrzeb MSP, a przez to precyzyjne adresowanie po-mocy;

• Zbadanie klastrów z punktu widzenia specyfiki potrzeb wsparcia może sta-nowić podstawę dla formułowania celów strategii rozwoju przedsiębiorczo-ści w regionie, a następnie szczegółowych programów w odniesieniu do MSP, wynikających z tej strategii.

153

Bibliografia

Ali Taha V., Sirková M., Ferencová M. (2016), The impact of organizational culture on creativity and innovation, „Polish Journal of Management Studies”, 14(1).

Anderson G. (1994), Industry Clustering for Economic Development, „Economic Deve-lopment Review”, 12(2).

Asheim B.T., Isaksen A. (2003), SMEs and the Regional Dimension of Innovation, [w:] B. T. Asheim, A. Isaksen, C. Nauvelaers, F. Tödtling (red.), Regional Innovation Policy for Small--Medium Enterprises, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, UK, Northampton, USA. Buckley R., Maurer R. (2000), Decentralizacja w Polsce: tworzenie potencjału racjonal-nego zarządzania i integracji z Unią Europejską, „Samorząd Terytorialny”, nr 7-8. Chmiel J. (1997), Małe i średnie przedsiębiorstwa a rozwój regionów, Prace Zakładu Ba-dań Statystyczno-Ekonomicznych GUS i PAN, Warszawa.

Cooper A.C. (1971), Technical entrepreneurship: What do we know?, „R&D Manage-ment”, no 3.

Gancarczyk J., Gancarczyk M. (2009), Czynniki rozwoju przedsiębiorczości w  woje-wództwie małopolskim, Wydawnictwo Urzędu Marszałkowskiego Województwa Ma-łopolskiego, Kraków.

Gancarczyk M. Gancarczyk J. (2011), Wzrost i  internacjonalizacja przedsiębiorstw w klastrach, „Organizacja i Kierowanie”, 3(146).

Gancarczyk M., Gancarczyk J. (2016), SME Supplier upgrading during the cooperation life cycle - evidence from Central and Eastern Europe, „Journal for East European Mana-gement Studies”, 21(3).

Gancarczyk M., Gancarczyk J. (2017), Proactive international strategies of clu-ster SMEs, „European Management Journal”, DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j. emj.2017.03.002

Gancarczyk M. (2015), Enterprise and industry-level drivers of cluster evolution and the-ir outcomes for clusters in developed and less developed countries, „European Planning Studies”, 23(10).

Gancarczyk M. (2016), The integrated resource-based and transaction cost approach to the growth process of firms, „Journal of Organizational Change Management”, 29(7).

154

Gancarczyk J., Kasprzak R., Maj M. i in. (2014), Powiązania kooperacyjne między fir-mami z udziałem zagranicznym a firfir-mami krajowymi – efekt dyfuzji wiedzy i innowacji (spillover effects), Wydawnictwo Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowiec-kiego, Warszawa.

Gorzelak G. (1999), Podstawowe pojęcia polityki regionalnej, [w:] Podstawy polityki regionalnej, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa.

Gorzelak G., Jałowiecki B. (2000), Konkurencyjność regionów, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1(1).

Hansen N. (1992), Competition, Trust and Reciprocity in the Development of Innovative Regional Milieux, „Papers in Regional Science”, 71(2).

Isaksen A. (2003), National and Regional Contexts for Innovation, [w:] B. T. Asheim, A. Isaksen, C. Nauvelaers, F. Tödtling (red.), Regional Innovation Policy for Small-Medium Enterprises, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, UK, Northampton, USA.

Krugman P. (1991), Geography and Trade, Leuven University Press, Leuven and MIT Press, Cambridge, USA.

Markowski T. (1999), Zarządzanie rozwojem miast, Wydawnictwo PWE. Warszawa. Oakey R. (1995), High-Technology New Firms. Variable Barriers to Growth, Paul Chap-man Publishing, London, UK.

OECD (1996), Networks of Enterprises and Local Development: Competing and Co-ope-rating in Local Productive Systems, Paris.

Scott A.J. (1988), New Industrial Spaces. Flexible Production Organization and Regional Development in North America and Western Europe, Pion, London, UK.

Smallbone D. (1994), SMEs and Regional Economic Development: Developing a Policy Agenda, Uniwersytet Łódzki, Łódź.

Stackelberg K., Hahne U. (1998), Teorie rozwoju regionalnego, [w:] S. Golinowska (red.) Rozwój ekonomiczny regionów. Rynek pracy. Procesy migracyjne, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.

Storper M. (1997), The Regional World. Territorial Development in a Global Economy, Guilford Press, New York.

Storper M., Walker R. (1989), The Capitalist Imperative. Territory, Technology and Indu-strial Growth, Basil Blackwell, New York.

Tej J., Matušíková D. (2014), Tourism product creation as a basis of economic prosperi-ty of a destination, „Economic Annals XXI/Економічний часопис ХХІ”, 5-6.

Vanhaverbeke W. (2001), Realizing New Regional Core Competencies: Establishing a  Customer-Oriented SME Network, „Entrepreneurship and Regional Development”, 13(2).

Vatne E., Taylor M. (2000), Small Firms, Networked Firms and Innovation Systems: An Introduction, [w:] E. Vatne, M. Taylor (red.), The Networked Firm in a  Global World. Small Firms in New Environments, Ashgate Publishing, Aldershot.

157 Tom XVIII | Zeszyt 2 | Część III | ss. 157–172