Instrumenty realizacji polityk publicznych oraz partnerzy instytucjonalni i społeczni

Charakter zadań przypisanych samorządowi województwa, a także zakres środków finansowych, jakimi dysponują władze regionalne, wpływają na dobór instrumentów realizacji polityki regionalnej oraz partnerów instytucjonalnych zaangażowanych w procesy zarządzania

30 W zestawieniu uwzględniono regiony wraz z ich miastami wojewódzkimi, na terenie których prowadzono badania terenowe na potrzeby niniejszej pracy. Katalog trzech regionów zidentyfikowanych jako studia przypadku rozszerzono zatem o trzy kolejne województwa. Na rycinie zabrakło natomiast Warszawy (gdzie również przeprowadzono jeden z wywiadów) oraz województwa mazowieckiego ze względu na fakt, że dochody miasta stołecznego, wynoszące w roku 2019 ponad 18 mld zł (przy 3,3 mld województwa mazowieckiego) znacznie przewyższają wpływy budżetowe w pozostałych miastach, co mogłoby negatywnie wpłynąć na interpretację prezentowanych danych.

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5

województwo zachodniopomorskieSzczecin województwo wielkopolskiePoznań województwo warmińsko-mazurskieOlsztyn województwo pomorskieGdańsk województwo śląskieKatowice województwo lubelskieLublin

Wysokość dochodów budżetowych (w mld zł)

wieloszczeblowego. Jak bowiem zauważyła Wlaźlak (2010: 174), „w działalności samorządu województwa dominują środki niewładcze oparte przede wszystkim na współpracy z różnymi podmiotami na rzecz rozwoju regionalnego – zgodnie z zasadą partnerstwa.” W zależności od ujęcia tego zagadnienia polityki publiczne na poziomie regionu mogą być realizowane poprzez lub w ramach różnych kategorii instrumentów. Samorząd regionalny realizuje politykę publiczną poprzez dany instrument, kiedy jest głównym wykonawcą i podmiotem odpowiedzialnym za jego wdrażanie. Natomiast kiedy samorząd regionalny jest jednym z partnerów zaangażowanych w określone działania, które prowadzą inne podmioty, wtedy możemy powiedzieć, że realizuje swoje zdania w ramach instrumentów, wdrażanych przez inne instytucje. Do kategorii instrumentów realizacji polityk publicznych na szczeblu samorządu województwa można zaliczyć: środki oddziaływania na rozwój regionalny, prawne instrumenty realizacji zadań z zakresu rozwoju regionalnego, instrumenty polityki rozwoju terytorialnego i polityki regionalnej, a także instrumenty wdrażania krajowej strategii rozwoju regionalnego i regionalnych strategii rozwoju.

Wlaźlak (2010) wyróżnia też trzy grupy instrumentów oddziaływania samorządów terytorialnych na rozwój regionalny. Do pierwszej z nich, tj. instrumentów bezpośrednich, zalicza ona: akty administracyjno-prawne (np. finansowe zachęty do powstawania przedsiębiorstw i tworzenia miejsc pracy), zarządzanie usługami publicznymi, a także inwestycje w infrastrukturę społeczno-techniczną. W drugiej grupie znalazły się instrumenty pośrednie, takie jak: ustalanie wysokości podatków i opłat; działalność doradcza i informacyjna; współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego; a także lobbing za prowadzeniem przez inne podmioty, głównie organy administracji publicznej na szczeblu centralnym, działań (w tym wprowadzaniem odpowiednich rozwiązań legislacyjnych) korzystnych dla interesów określonych wspólnot regionalnych. Odnosząc powyższe instrumenty oddziaływania na rozwój regionalny do kompetencji samorządu regionalnego w Polsce, należy podkreślić bardzo ograniczoną możliwość oddziaływania tego szczebla na procesy społeczno-gospodarcze w regionie poprzez ustalanie wysokości podatków lub opłat.

Trzecia grupa instrumentów dotyczy natomiast współpracy międzynarodowej prowadzonej przez j.s.t. Dokumentem wyznaczającym w tym zakresie jej główne cele na poziomie województwa, priorytety geograficzne przyszłej współpracy oraz zamierzenia co do przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń regionalnych, są uchwalane przez sejmik

„Priorytety współpracy zagranicznej województwa”. Innym instrumentem realizacji zadań samorządu regionalnego z zakresu współpracy międzynarodowej jest członkostwo w

zrzeszeniach i innych formach współpracy regionalnej (jako przykład takiego zrzeszenia można wskazać chociażby Komitet Regionów; Wlaźlak 2010).

Koncentrując się na zadaniach z zakresu rozwoju regionalnego, Bandarzewski i in.

(2015) za niezbędne i najbardziej znaczące prawne instrumenty ich realizacji przez samorząd województwa uznali: umowę partnerstwa, kontrakt terytorialny, regionalny program operacyjny, partnerstwo publiczno-prywatne, planowanie przestrzenne, plan zagospodarowania przestrzennego województwa i ustalenia obszarów funkcjonalnych, instrumenty w dziedzinie transportu zbiorowego i dróg publicznych, strategię rozwoju województwa oraz instrumenty zwrotne. Szafranek (2019) z kolei wyodrębniła – z podziałem na stałe i okresowe – trzy grupy instrumentów (administracyjno-prawne, ekonomiczno- -finansowe oraz informacyjno-promocyjne), które służą na poziomie unijnym i krajowym realizacji polityki rozwoju terytorialnego. Skupiając się tylko na instrumentach ekonomiczno--finansowych, warto wskazać, że cytowana tu autorka zaliczyła do nich Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne, Fundusz Spójności, budżet państwa i j.s.t., budżety przedsiębiorstw, inicjatywy wspólnotowe, Zintegrowane Inwestycje Terytorialne oraz kontrakt terytorialny (Szafranek 2019). Mimo tego, że ramy powyższych instrumentów są kształtowane na poziomie unijnym i krajowym, swoją rolę na różnych etapach ich programowania, realizacji i ewaluacji odgrywa również samorząd regionalny.

Do roli władz publicznych w rozwoju regionalnym odnosi się również Smętkowski, wskazując, że może ona obejmować zadania z zakresu planowania, finansowania, regulowania oraz zarządzania. Przywołując różne podejścia do opisu instrumentarium polityki regionalnej, ten sam autor wyróżnia również instrumenty bezpośrednie (władze publiczne samodzielnie podejmują oraz realizują wówczas swoje decyzje) oraz pośrednie (mające oddziaływać na zachowania innych podmiotów), a także ograniczające działalność gospodarczą (np. poprzez uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego, tzw. instrumenty „negatywne”) oraz stymulujące aktywność gospodarczą poprzez zachęty ekonomiczno-finansowe lub inwestycje (Smętkowski 2013).

Smętkowski przywołuje też podział instrumentów polityki rozwoju regionalnego ze względu na ich przedmiot oraz beneficjenta (instrumenty finansowe skierowane bezpośrednio do podmiotów gospodarczych; rozwój infrastruktury technicznej i społecznej poprawiający konkurencyjność danego układu terytorialnego; instrumenty niematerialne, jak np. doradztwo i transfer technologii), jak i ich zróżnicowanie ze względu na określone koncepcje teoretyczne.

Za przykłady można w tym miejscu przywołać redystrybucję władzy gospodarczej jako głównego instrumentu rozwoju regionów w świetle teorii centrum-peryferie czy też rozwój

zasobów ludzkich, tworzenie warunków do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw oraz wspieranie innowacyjności jako najważniejsze instrumenty wynikające z koncepcji rozwoju endogennego. Jak podkreśla Smętkowski, charakterystyczne dla nowych koncepcji rozwoju regionalnego jest również wspieranie otoczenia instytucjonalnego, m.in. poprzez tworzenie podmiotów (agencji rozwoju, inkubatorów przedsiębiorczości, parków technologicznych), oferujących wsparcie dedykowane specyficznym potrzebom przedsiębiorców (Smętkowski 2013).

Jak wykazano w licznych badaniach, jakość instytucji odpowiedzialnych za realizację zadań z zakresu rozwoju regionalnego ma wpływ na kształt procesów społeczno- -gospodarczych w europejskich regionach, przekładając się m.in. na zwiększone interakcje pomiędzy podmiotami gospodarczymi, a także na budowę zaufania społecznego do instytucji publicznych, co z kolei przekłada się na rozwój ekonomiczny regionów (Charron i in. 2014, Charron i in. 2019, Rodríguez-Pose i Garcilazo 2015).

Dokonując przeglądu instrumentów realizacji zadań z udziałem samorządu regionalnego, warto odwołać się do ustaleń Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030 (2019), jak również strategii rozwoju województw, obowiązujących na obszarach trzech badanych regionów. W treści KSRR 2030 do instrumentów jej realizacji zaliczono: dokumenty programowe, tj. krajowe i regionalne programy operacyjne; programy rozwoju, w tym programy wieloletnie (planowane do realizacji ze źródeł krajowych); projekty strategiczne oraz polityki publiczne. W strategiach rozwoju województw lubelskiego, pomorskiego i śląskiego odwoływano się natomiast do stosowania wynikających z KSRR mechanizmów uzgodnień przedsięwzięć rządu i samorządu, tj. kontraktu programowego i sektorowego oraz porozumienia terytorialnego. W aktualnych dokumentach, kierunkujących działalność samorządów regionalnych i ich partnerów, zidentyfikowano też – chociaż na różnych poziomach ogólności – instrumenty realizacji strategii oraz scharakteryzowano rolę samorządów w tym procesie.

Do pierwszego z powyższych zagadnień najpełniej odniesiono się w „Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego »Śląskie 2030«” (2020: 146-147, dalej jako „Śląskie 2030”), gdzie do najważniejszych instrumentów realizacji strategii – obok wymienionych powyżej mechanizmów współpracy na linii rząd-samorząd terytorialny – zaliczono: projekty własne samorządu województwa finansowane ze środków budżetu województwa; budżet obywatelski;

instrumenty finansowe zwrotne w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego (dalej jako RPO WSL); dedykowane konkursy w ramach RPO WSL lub projekty pozakonkursowe – z preferencjami dla obszarów strategicznej interwencji;

konkursy ofert, granty i dotacje, w tym w dziedzinie kultury, rewitalizacji i klimatu;

opiniowanie dokumentów strategicznych gmin; opiniowanie w zakresie podziału rezerwy budżetu państwa; działania lobbingowe w zakresie inwestycji krajowych, regionalnych i lokalnych, służących realizacji Strategii lub kształtowaniu polityk krajowych np. związanych z transformacją gospodarki, transportu, jakości powietrza, energetyki, edukacji i kultury.

W „Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030” (2021: 131; dalej jako „Pomorskie 2030”) do zagadnienia instrumentów realizacji zadań samorządu regionalnego i jego partnerów odniesiono się natomiast m.in. poprzez wskazanie instrumentów terytorialnych, wspierających działania w regionalnych obszarach strategicznej interwencji. Jednym z takich instrumentów są np. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne. W strategii „Pomorskie 2030” zagadnienia instrumentów realizacji zadań samorządu regionalnego pośrednio dotyczy także określenie stopnia wpływu samorządu województwa pomorskiego na zasoby finansowe kierowane na realizację strategii. W tym ujęciu można mówić o bezpośrednim (przy wykorzystywaniu środków własnych województwa), decyzyjnym (regionalny program operacyjnym), uzgodnieniowym lub pośrednim (wydatki rządu wywołane aktywnością władz regionu) oddziaływaniu tego szczebla samorządu.

W strategiach „Śląskie 2030” i „Pomorskie 2030” w podobny sposób przedstawiono rolę samorządu województwa we wdrażaniu tych dokumentów. W pierwszym przypadku wskazano bowiem, że będzie on silnym promotorem, aktywnym partnerem oraz efektywnym realizatorem zaplanowanych działań, podczas gdy w drugim samorząd województwa pomorskiego uznano za inwestora, koordynatora oraz inspiratora przedsięwzięć podejmowanych przez inne podmioty, włączone w system realizacji strategii (Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego… 2021; Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego…

2020).

Do powyższych sfer aktywności samorządu województwa odniesiono się również w treści „Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego do roku 2030” (2021; dalej jako

„Lubelskie 2030”), gdzie przypisano mu określone role w zależności od obszarów kompetencji ulokowanych na tym szczeblu zarządzania. Jako pierwszy zidentyfikowano obszar bezpośrednich kompetencji, drugi – pośredniego oddziaływania, a jako trzeci – obszar pozostający poza zakresem kompetencyjnym Samorządu Województwa Lubelskiego.

Za przykład można w tym miejscu podać kompetencje mieszczące się w drugim ze wskazanych obszarów aktywności, do których zaliczono zarządzanie programami pomocowymi, animowanie projektów i działań finalnie realizowanych przez partnerów społeczno-

-gospodarczych, a także możliwość dofinansowania oraz udziału w organizacji i koordynacji tego typu partnerstw.

Podsumowując powyższe rozważania, należy uznać, że instrumenty realizacji zadań samorządu regionalnego mogą być przedmiotem analizy w różnych kontekstach. Trudno o stworzenie jednego, wyczerpującego katalogu tych instrumentów, ponieważ ich dobór jest każdorazowo uzależniony od dyscypliny lub dyscyplin naukowych, w ramach których jest realizowane dane badanie, jak i od podejścia do procesów zarządzania na danym terytorium.

Należy też dostrzec, że prezentowane powyżej typologie nie mają charakteru rozłącznego, a przywoływane przykłady instrumentów realizacji zadań samorządu regionalnego nawiązują lub wprost powielają zadania wymienione w poprzednim podrozdziale. Prowadząc badania terenowe na potrzeby realizacji niniejszej pracy, przyjęto zasadę, zgodnie z którą respondenci we własnym zakresie wskazywali kluczowe ich zdaniem zadania, a także instrumenty realizacji zadań samorządu regionalnego (oraz inne struktury i procesy ważne ze względu na tematykę tej rozprawy). Takie podejście miało umożliwić identyfikację szerokiej grupy dyskursów i narracji, związanych z funkcjonowaniem procesów zarządzania wieloszczeblowego w badanych regionach, a następnie ich kontekstualną analizę, co koresponduje z założeniami

„nowej” nowej geografii regionalnej (więcej na ten temat w podrozdziale 1.6.) i wnioskami z prac Hincksa i in. (2017), Jessopa (2016a), Keila i Addie (2015), czy też Paasiego i Metzgera (2017).

Określony sposób definiowania w strategiach rozwoju regionalnego roli samorządu województwa determinuje konieczność podejmowania przez jego reprezentantów współpracy z przedstawicielami podmiotów i instytucji z różnych sfer. Jednostki lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa wraz z samorządem gospodarczym i zawodowym, administracja rządowa (w szczególności wojewoda), inne województwa, organizacje pozarządowe i spółdzielnie socjalne, jak również szkoły wyższe i jednostki naukowo- -badawcze – to kategorie podmiotów, które zostały uznane w art. 12 ust. 1. u.s.w. za partnerów samorządu województwa przy formułowaniu strategii rozwoju województwa i realizacji polityki jego rozwoju. Powyższy katalog nie ma charakteru zamkniętego. Chmielnicki i in.

(2005) uznają, że status partnera samorządu regionalnego może w zakresie przygotowywania i wdrażania strategii rozwoju uzyskać każdy podmiot, będący merytorycznie i organizacyjnie beneficjentem programów służących wdrażaniu postanowień strategii, jak również ten, którego jej ustalenia dotyczą. Warto dodać, że katalog partnerów samorządu regionalnego w zakresie przygotowania i wdrażania strategii rozwoju oraz prowadzenia polityki rozwoju został rozszerzony w przepisie art. 12 ust. 2. u.s.w., gdzie wskazano, że samorząd województwa może

w tym zakresie współpracować również z organizacjami międzynarodowymi i regionami innych państw, zwłaszcza sąsiednich.

Komentując regulację z art. 12 ust. 1 u.s.w., Szewc (2008b) zwraca uwagę na inną istotną kwestię. Autor ten zauważa bowiem, że obowiązek współpracy ze wskazanymi podmiotami, nałożony na samorząd województwa w brzmieniu przepisu art. 12. ust. 1 u.s.w., ma charakter jednostronny, tj. został nałożony na samorząd województwa, ale już nie na te podmioty. Zatem w pierwszej kolejności to po stronie władz samorządu regionalnego i osób zajmujących kierownicze stanowiska we właściwych departamentach urzędów marszałkowskich leży odpowiedzialność za budowanie relacji z partnerami społeczno- -gospodarczymi, które umożliwią uwzględnienie formułowanych przez nich koncepcji, ale też ich potrzeb, w kierunkach polityki oraz dokumentach strategicznych obowiązujących na poziomie regionu. Jest to zadanie wymagające, ponieważ (jak wskazano na początku niniejszego podrozdziału) samorząd województwa w zakresie współpracy z różnymi podmiotami na rzecz rozwoju regionalnego dysponuje przede wszystkim środkami niewładczymi. Rozwijając tę myśl, Wlaźlak (2010) stwierdza, że podstawowym zadaniem samorządu województwa w realizacji zadań z zakresu rozwoju regionalnego jest oddziaływanie na przedsiębiorczość innych podmiotów. Skuteczność tego oddziaływania oraz w konsekwencji sposób funkcjonowania regionalnych struktur i procesów zarządzania wieloszczeblowego zależą natomiast od czynników takich jak np. ilość partnerów i ich dojrzałość instytucjonalna, kultura organizacyjna i osobowości liderów decydujących o kierunkach polityk realizowanych z poziomu regionu oraz ukształtowane przez dziesięciolecia modele relacji społeczno-przestrzennych.

Omówiony wcześniej katalog partnerów samorządu województwa był istotnym punktem odniesienia dla autorów strategii rozwoju regionalnego obowiązujących w badanych regionach. W treści strategii „Śląskie 2030” za kluczowych partnerów wdrażania strategii uznano bowiem kolejno: jednostki samorządu lokalnego województwa śląskiego i ich związki oraz stowarzyszenia (w tym np. Związek Gmin i Powiatów Subregionu Centralnego Województwa Śląskiego); Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię; administrację rządową, w szczególności Wojewodę Śląskiego; organizacje pozarządowe; instytucje kultury oraz środowiska twórcze; szkoły wyższe, jednostki badawczo-rozwojowe; Katowicką Specjalną Strefę Ekonomiczną; środowiska gospodarcze oraz samorządy zawodowe; samorządy innych województw oraz partnerów współpracy transgranicznej i międzyregionalnej; kościoły i związki wyznaniowe. Można zauważyć, że w zaprezentowanym powyżej katalogu rozwinięto przepisy art. 12 u.s.w., zachowując jednocześnie co do zasady kolejność wymieniania

partnerów samorządu województwa zaproponowaną przez ustawodawcę. W wykazie partnerów Samorządu Województwa Lubelskiego zawartym w strategii „Lubelskie 2030” na pierwszym miejscu wymieniono natomiast administrację rządową (w tym ministerstwo właściwe ds. rozwoju regionalnego oraz agencje państwowe), a następnie instytucje i podmioty sektora społecznego oraz sektora gospodarczego (w tym m.in. klastry, grupy producentów, instytucje otoczenia biznesu i izby gospodarcze), instytucje badawczo rozwojowe, a także samorządy lokalne (m.in. z wyszczególnieniem gmin tworzących miejskie obszary funkcjonalne). Podobne grupy podmiotów zostały zamieszczone w zwięzłym wykazie (również bazującym na treści art. 12 u.s.w.) zamieszczonym w strategii „Pomorskie 2030”.

Identyfikację partnerów samorządu regionalnego we wdrażaniu strategii rozwoju warto uzupełnić odwołaniem do wybranych zasad zawartych w strategii „Pomorskie 2030” oraz

„Lubelskie 2030”. W strategii „Pomorskie 2030” za pierwszą z zasad horyzontalnych strategii uznano bowiem zasadę wielopoziomowego zarządzania i partnerstwa, oznaczającą m.in., że

„w procesie realizacji Strategii należy wzmacniać współpracę podmiotów, która prowadzi do zintegrowanej i uzgodnionej realizacji inicjatyw rozwojowych, do poprawy koordynacji podejmowanych działań, a także do zwiększonej efektywności i skuteczności wydatkowania środków publicznych, z uwzględnieniem zaangażowania w procesy decyzyjne i wykonawcze partnerów społecznych i gospodarczych (w tym przedstawicieli przedsiębiorców, nauki i sektora pozarządowego)” (Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030: 69).

Natomiast w strategii „Lubelskie 2030” zasada wieloszczeblowego zarządzania i zintegrowanych projektów, zakładająca m.in. „podejmowanie skoordynowanych działań i inwestycji prorozwojowych realizowanych przez różne podmioty i finansowanych z różnych źródeł w celu zapewnienia ich komplementarności i znacznej wartości dodanej”, została uznana za jedną z pięciu zasad wdrażania strategii (Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego do roku 2030: 163)³¹.

W toku badań terenowych zrealizowanych na potrzeby niniejszej pracy na terenie badanych regionów przeprowadzono 88 pogłębionych wywiadów (30, 29 i 29 wywiadów na obszarze, odpowiednio, województwa lubelskiego, pomorskiego i śląskiego). Chcąc zapewnić

31 Podejmując próbę osadzenia powyższych definicji w ramach teoretycznych koncepcji zarządzania wieloszczeblowego opisanych w rozdziale 2., można odnieść się np. do pól analitycznych nakreślonych przez Alcantarę i in. (2016), Schmittera (2004) oraz Piattoni (2010). Należy uznać, że przynajmniej częściowo mieści się w nich definicja zawarta w strategii „Pomorskie 2030”. Dotyka ona bowiem problemu roli partnerów społeczno- -gospodarczych w realizacji zaplanowanych działań i tym samym można ją przyporządkować do osi dotyczącej relacji na linii państwo-społeczeństwo i typu II struktur zarządzania wieloszczeblowego na schemacie opracowanym przez Piattoni (2010, patrz str. 12). Definicję zawartą w strategii „Lubelskie 2030” trudno umiejscowić w powyższych ramach i należy ją uznać za bardziej techniczną oraz rozwijającą opis zasady partnerstwa, która również została włączona do zasad wdrażania tego dokumentu.

właściwe zróżnicowanie respondentów, a także proporcje pomiędzy partnerami z sektora publicznego oraz pozostałych sektorów, odbyto 45 rozmów z przedstawicielami j.s.t. na różnych poziomach oraz instytucji metropolitalnych, jak również przeprowadzono 43 wywiady z przedstawicielami organizacji przedsiębiorców (10 wywiadów), sektora społecznego (18), uczelni wyższych (9) oraz mediów lokalnych i regionalnych (6). Zasady doboru rozmówców zostały wywiedzione z ram teoretycznych koncepcji zarządzania wieloszczeblowego opisanych w rozdziale 2. (w szczególności zob. tabl. 5.), gdzie kolejni autorzy dostrzegają znaczenie podmiotów spoza sektora publicznego w funkcjonowaniu struktur i procesów zarządzania wieloszczeblowego. Zasady te wpisują się również w katalog podmiotów z art. 12 u.s.w.³².

Charakterystykę partnerów instytucjonalnych w realizacji zadań samorządu regionalnego warto wpisać w szerszy kontekst oddolnego umocowania struktur i procesów zarządzania wieloszczeblowego (wątek ten sygnalizowano w podrozdziale 3.5.). Z przepisów ustrojowych, jak również rozmów z przedstawicielami urzędów marszałkowskich (wywiady P01, P24, L06, K05), można wywieść dominującą tezę, zgodnie z którą do przedstawicieli samorządów na poziomie miast i gmin w pierwszej kolejności należy bezpośrednie włączanie obywateli we współdecydowanie o sprawach lokalnych społeczności, a także angażowanie ich w struktury i procesy zarządzania wieloszczeblowego. Opierając się na powyższej konkluzji i idąc krok dalej, można zatem stwierdzić, że legitymizacja społeczna wielopoziomowych mechanizmów decyzyjnych w poszczególnych regionach jest warunkowana sposobem, w jaki mieszkańcy i reprezentanci sektora społecznego postrzegają funkcjonowanie demokracji lokalnej.

W trakcie badań terenowych realizowanych na obszarze województw lubelskiego, pomorskiego i śląskiego przeprowadzono łącznie 18 wywiadów – odpowiednio 6, 5 i 7 w każdym z wymienionych regionów – z przedstawicielami sektora społecznego, a także z reprezentantem wspólnoty mieszkaniowej oraz zarządcą nieruchomości, w przeważającej części ograniczającymi swoje działania do skali miasta i gminy (za wyjątkowo szeroki na tym tle należy uznać zasięg przestrzenny działań przedstawicieli wojewódzkich rad działalności pożytku publicznego; dalej jako w.r.d.p.p.). Respondentami, obok członków w.r.d.p.p., byli przedstawiciele ruchów miejskich oraz organizacji pozarządowych i podmiotów pełniących rolę partnerów w projektach rewitalizacyjnych³³. Z rozmów z nimi można wyciągnąć szereg

32 W trakcie prac badawczych przeprowadzono rozmowy z przedstawicielami wszystkich grup podmiotów zidentyfikowanych w art. 12 ust. 1 u.s.w., z wyjątkiem administracji rządowej. Mimo podjętych prób niemożliwe okazało się zarówno przeprowadzenie wywiadów, jak i uzyskanie odpowiedzi pisemnych od wojewodów lub przedstawicieli urzędów wojewódzkich.

33 W rozmowach z przedstawicielami władz miast i gmin respondenci często z własnej inicjatywy podkreślali, że programy i przedsięwzięcia rewitalizacyjne były zagadnieniami najszerzej na tle innych działań samorządów

wniosków, stanowiących ważny kontekst dla przeprowadzonych w podrozdziałach 4.4. i 5.3.

analiz konstrukcji systemów zarządzania wieloszczeblowego w ujęciach regionalnym i metropolitalnym.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na częste wśród rozmówców i mające różną genezę postawy oraz emocje wyczerpania, wycofania i zniechęcenia, będące rezultatem wybranych aspektów działalności na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych (wywiady L19, P09, P18, P27, S11, S15, S20). Należy też zaznaczyć, że w omawianych poniżej przykładach podnoszone przez rozmówców kwestie w różnym stopniu wpływają na chęć ich społecznego zaangażowania i współpracy z partnerami, a także, że stanu uchwyconego w trakcie badania nie należy traktować jako niemożliwego do zmiany na przestrzeni czasu³⁴.

Przedstawiciele ruchów miejskich oraz organizacji pozarządowych z Gdańska, Lublina oraz Katowic odnosili się krytycznie do metod działania władz tych miast oraz urzędów, które m.in. przejmują niektóre pomysły społeczników, uznając je za swoje i nie informując o tym

Przedstawiciele ruchów miejskich oraz organizacji pozarządowych z Gdańska, Lublina oraz Katowic odnosili się krytycznie do metod działania władz tych miast oraz urzędów, które m.in. przejmują niektóre pomysły społeczników, uznając je za swoje i nie informując o tym