Narzędzia informatyczne i tworzone dzięki nim nowe usługi interne-towe wykorzystywane były i nadal są przez różne grupy społeczne i zawodowe, również przez szeroko rozumianą społeczność badaczy i studentów. Ta bowiem, mając świadomość znaczenia informacji i komunikacji, czyni starania ku efektywnemu zastosowaniu i wykorzy-staniu istniejących możliwości Internetu do własnych, specyficznych potrzeb.
Już w 1996 r. w Stanach Zjednoczonych powstało konsorcjum Internet2, rozwijające i wdrażające technologie sieciowe, wykorzy-stujące szybki transfer danych. Obecnie zrzesza 221 uniwersytetów, agencje rządowe, laboratoria badawcze, regionalne i stanowe orga-nizacje oraz partnerów branży informatycznej, reprezentowane przez
ponad 50 państw. Główne założenia projektowe konsorcjum skupiają się na edukacji i badaniach naukowych1. To dzięki pracy konsorcjum nad praktycz-nym zastosowaniem Internetu, możemy korzystać dziś z bibliotek cyfrowych, wirtualnych laboratoriów, wideokonferencji czy też platform zdalnego na-uczania.
Obecne rozwiązania technologiczne Internetu oferują naukowcom, ba-daczom i pozostałym uczestnikom komunikacji naukowej szereg możliwości ułatwiających i usprawniających: wyszukiwanie, gromadzenie i porządko-wanie informacji; uaktualnianie własnej wiedzy; publikoporządko-wanie i recenzowa-nie artykułów naukowych; uczestniczerecenzowa-nie w projektach i eksperymentach badawczych; współtworzenie przez wielu autorów równocześnie tego same-go dokumentu; komunikację interpersonalną; przekazywanie i pozyskiwanie informacji o nadchodzących wydarzeniach2.
Możliwości te realizowane są za pośrednictwem platform internetowych, dających możliwość personalizacji (profil użytkownika) oraz komunikacji. Dobrym przykładem społecznościowej platformy naukowej, integrującej w sobie równocześnie wiele funkcji, jest BioInfoBank Library3. Platforma po-zwala na publikowanie artykułów naukowych online, pełni funkcję repozy-torium materiałów dydaktycznych, platformy e-learningowej, narzędzia do komunikacji, zawiera bazy danych, udostępnia też najświeższe informacje ze świata nauki4.
Przykładów tego typu projektów, realizowanych w środowisku sieciowym i dedykowanych nauce jest wiele (np. Academia.edu5, ResearchGate6, Na-ture Network7, Peer Evaluation8). Zachętą do ich tworzenia jest nie tylko rozwój nauki i ruchu Open Access (OA), ale również zalecenia
międzynaro-1 Internet2 [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://www.internet2. edu.
2 E. Kulczycki, Wykorzystanie mediów społecznościowych przez akademickie uczelnie wyższe
w Polsce. Badania w formule otwartego notatnika [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny
w World Wide Web: http://amu.academia.edu/EmanuelKulczycki/Papers/1766754/Wy-korzystanie_mediow_spolecznosciowych_przez_akademickie_uczelnie_wyzsze_w_Polsce._ Badania_w_formule_otwartego_notatnika.
3 L. Rychlewski, R. Dudek, E. Rodakowska, BioInfoBank Library. Narzędzie dla naukowców
i uczelni wyższych [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://lib.
psnc.pl/Content/311/BC-16-Rychlewski.pdf.
4 BioInfoBank Library [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://lib. bioinfo.pl.
5 Akademia.edu [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://acade-mia.edu.
6 ResearchGate [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://www.re-searchgate.net.
7 Nature Network [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://ne-twork.nature.com.
8 Peer Evaluation [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://www. peerevaluation.org.
dowych organizacji i rządów poszczególnych państw, chętnie finansujących tego typu projekty.
Rosnąca liczba narzędzi i zasobów internetowych – baz danych, porta-li społecznościowych, serwisów internetowych, blogów, stron www, forów dyskusyjnych9 – oferuje niezliczone ilości informacji, pochodzących ze stron www tysięcy organizacji i od milionów użytkowników indywidualnych.
Internet jest środowiskiem dynamicznym, zmieniającym się codziennie nie tylko co do ilości zasobów, ale również co do ich zawartości i struktury. W analizach poświęconych zamieszczanym treściom i informacjom w In-ternecie spotkać można wiele zarzutów dotyczących ich wiarygodności. Ta budowana jest przez szereg czynników, takich jak choćby dokładność, kom-pletność, spójność, aktualność, uporządkowanie bądź odpowiednie sklasyfi-kowanie treści/informacji10.
Wiarygodność informacji zależy przede wszystkim od wiarygodności jej nadawcy. Nadawca wiarygodny to taki, który jest kompetentny w swojej dziedzinie, jest ekspertem i autorytetem, daje gwarancje rzetelności, wy-sokiej jakości informacji oraz wiedzy, jaką posiada. Nadawca wiarygodny to również ktoś, kto potrafi odpowiednio zaprezentować posiadaną wiedzę w sposób uporządkowany, logiczny, spójny, ale również obiektywny. Przesą-dza ona o tym, czy odbiorca skorzysta z oferowanych przez nadawcę infor-macji11.
Biblioteki naukowe i ich bibliotekarze, wykorzystując różnego rodzaju narzędzia internetowe, powinni zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności, jaką ponoszą w procesie komunikacji naukowej, jako wiarygodni nadawcy. Na nich ciąży odpowiedzialność udostępniania i upowszechniania wyso-kiej jakości informacji i zasobów. Odpowiednie prezentowanie i świadcze-nie usług w Internecie, szybka i skuteczna komunikacja z użytkownikami za pośrednictwem sieci, sprzyja kształtowaniu pozytywnego wizerunku biblio-teki, a opracowane, opisane i odpowiednio uporządkowane elektroniczne zasoby to atut, który umacnia jej autorytet, jako rzetelnego i wiarygodnego nadawcy.
Warto przeglądać i oceniać serwisy biblioteczne, biblioteki cyfrowe, re-pozytoria czy też większe systemy udostępniania nauki, czyniąc to w oparciu o opracowane dotychczas kryteria oceny tego typu narzędzi. Analiza
czynni-9 S. Cisek, Nauka 2.0. Nowe narzędzia komunikacji naukowej [online], [dostęp: 24.09. 2012], dostępny w World Wide Web: http://informacjacyfrowa.wsb.edu.pl/pdfs/nauka%202.0.pdf.
10 J. Boruszewski, Jakość i wiarygodność informacji w infobrokerstwie [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://lingua.amu.edu.pl/Lingua_22/13_Jaro-slaw%20Boruszewski.pdf.
11 K. Stankiewicz, Wpływ Internetu na percepcję wiarygodności informacji, [w:] Społeczeństwo
informacyjne. Wizja czy rzeczywistość?, II ogólnopolska konferencja naukowa: Kraków 30
maja 2003, t. II [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://winntbg. bg.agh.edu.pl/skrypty2/0096/407-415.pdf.
ków świadczących o wysokiej jakości i wiarygodności ma decydujący wpływ na podniesienie jakości własnych narzędzi oferowanych przez biblioteki.
Metody i kryteria oceny serwisów internetowych opracowywane były przez różne osoby (Helge Clausen, Alistair Smith) i instytucje (np. Komisja Europejska w 2001 r. zaproponowała kryteria oceny stron o tematyce zdro-wotnej). W literaturze przedmiotu wyróżniono kilka metod służących ocenie serwisów internetowych: 1) metoda stosowania automatycznych procedur, polegająca na wykorzystaniu programów komputerowych, oceniających mechanicznie strony; 2) metoda statystyczna analizująca typ i ilość infor-macji (liczenie odnośników); 3) metoda jakościowo-heurystyczna polegająca na ocenie wybranej grupy cech formalnych czy treściowych (wg Helge Clau-sena); 4) metoda kognitywna (eksperci prowadzą test „na użytkownika”, na podstawie którego oceniają, czy dane źródło spełnia wymagania zdefinio-wane wcześniej przez użytkowników)12.
Chętnie wykorzystywaną metodą jest metoda jakościowo-heurystyczna Helge Clausena. Jej wykorzystanie nie wymaga zakupu bądź tworzenia pro-gramu do analizy i opracowania jej wyników. Główne kryteria oceny według Helge Clausena zastosowane przy użyciu metody jakościowo-heurystycznej to: struktura i wygląd stron (organizacja treści, racjonalne użycie grafiki), jakość informacji (instytucja sprawcza, aktualizacja, poprawność, ilość in-formacji), linki i nawigacja (odpowiedniość, adnotacje, liczba odsyłaczy, ła-twość wertowania), wrażenie estetyczne (kolory, czcionki, format), miscella-nea (pomoc, użytkownik), ogólne (oryginalność, przyjazność serwisu).
Niniejszy artykuł jest próbą scharakteryzowania czynników wpływają-cych na wiarygodność serwisu Repozytorium Politechniki Krakowskiej (RPK) w oparciu o jego cechy formalne. Główną uwagę zwrócono na dwa aspekty serwisu – jego jakość użytkową oraz jakość zawartości informacyjnej. Wpły-wają one bowiem na wizerunek wiarygodnego medium nauki, zachęcają do korzystania ze zarchiwizowanych wcześniej w repozytorium zasobów, wyko-rzystania go jako przyjaznego, łatwego w obsłudze narzędzia do deponowa-nia własnego dorobku, dzieledeponowa-nia się nim ze społecznością sieciową; wreszcie czynniki te mają wpływ na budowanie zaufania społecznego do projektu.
Przez jakość użytkową rozumiana jest tu możliwość zastosowania i wyko-rzystania RPK przez jego użytkowników końcowych; natomiast jakość zawar-tości informacyjnej określa sposób przedstawienia serwisu użytkownikom.
12 B. Bednarek-Michalska, Oceń jakość informacji elektronicznej! [online], [dostęp: 24.09.2012], dostępny w World Wide Web: http://biblioteka.oeiizk.waw.pl/konferencyjne/michalska.pdf.