Parlament Europejski i Komisja Europejska utworzyły Europejską Agendę Cy-frową – plan działań UE na rzecz cyfrowego społeczeństwa i gospodarki – która w ramach tzw. Programów Ramowych wspiera, także finansowo, inicja-tywy długoterminowej ochrony danych, jako priorytetowy obszar tematyczny: „Technologie informacyjne i komunikacyjne”. Programy Ramowe – po Wspól-nej Polityce RolWspól-nej i Funduszach Strukturalnych – zajmują obecnie trzecią po-zycję w budżecie Unii Europejskiej. Szósty Program Ramowy Badań i Rozwoju Technicznego Unii Europejskiej (6PR) zamknął swój budżet kwotą około 20 mld euro. W kwietniu 2005 roku Komisja Europejska opublikowała dokument przedstawiający propozycje struktury, budżetu i zakresu tematycznego siód-mego Programu Ramowego (7PR). Zadania w 7PR prowadzone będą przez okres siedmiu lat (2007–2013), a na ich realizację przewidziany jest budżet około 54 mld euro, czyli około trzy razy wyższy od budżetu 6PR. 7PR jest zdecy-dowanie podporządkowany realizacji Strategii Lizbońskiej oraz zastępującej ją strategii EU 2020 „Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrów-noważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”, czyli budowie gospodarki opartej na wiedzy poprzez maksymalne wykorzystanie innowacyj-ności opartej na szeroko zakrojonych badaniach naukowych.
W ramach 6PR obejmującego lata 2001–2006 prowadzony był projekt CASPAR: Cultural, Artistic and Scientific knowledge for Preservation, Access
and Retrieval (Zabezpieczenie, dostęp i wyszukiwanie wiedzy kulturalnej,
ar-tystycznej i naukowej) – międzynarodowy zintegrowany projekt badawczy po-święcony zapisowi, udostępnianiu oraz wyszukiwaniu informacji w sferze nauki, kultury i sztuki. Przedsięwzięcie trwało od 1 kwietnia 2006 roku do 30 września 2009 roku. Ogólny koszt wyniósł ok. 16 mln euro, z czego 8,8 mln euro pokry-ła Unia Europejska. Prace nad projektem realizowane były przez konsorcjum zrzeszające naukowców, ekspertów kulturalnych i artystycznych, specjalistów w dziedzinie inżynierii wiedzy i ochrony informacji, firmy komercyjne oraz insty-tucje akademickie z pięciu państw europejskich: Czech, Francji, Grecji, Wielkiej Brytanii i Włoch oraz Izraela. W skład konsorcjum weszły następujące insty-tucje:
SZKOŁY WYŻSZE:
• University of Glasgow (Humanities Advanced Technology and Infor-mation Institute, HATII), Wielka Brytania;
• University of Leeds (Interdisciplinary Centre for Scientific Research in Music, ICSRiM), Wielka Brytania;
• Università degli Studi di Urbino (Istituto di Studi per la Tutela dei Beni Archivistici e Librari), Włochy.
INSTYTUCJE NAUKOWE:
• UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury);
• International Centre for Art and New Technologies [CIANT] (Między-narodowe Centrum Sztuki i Nowych Technologii), Czechy;
• Institut National de l’Audiovisuel [INA] (Narodowy Instytut Audiowi-zualny), Francja;
• Institut de Recherche et Coordination Acoustique/Musique [IRCAM] (Instytut Koordynacji Badań Akustyczno-Muzycznych), Francja; • Centre National de la Recherche Scientifique [CNRS] (Krajowe
Centrum Badań Naukowych), Francja;
• Foundation for Research and Technology – Hellas [FORTH] (Fundac-ja na rzecz Badań i Technologii), Grec(Fundac-ja;
• Science and Technology Facilities Council [STFC], Wielka Brytania; • European Space Agency – ESRIN (Europejska Agencja Kosmiczna,
Instytut Badawczy ESRIN), Włochy;
• Consiglio Nazionale delle Ricerche – Institute of Information Science and Technologies (Krajowa Rada ds. Badań Naukowych), Włochy. FIRMY KOMERCYJNE
• Advanced Computer Systems ACS S.p.A., Włochy; • Asemantics S.r.l, Włochy;
• Metaware S.p.A., Włochy;
• Engineering Ingegneria Informatica S.p.A., Włochy; • IBM Haifa Research Laboratory, Izrael.
Głównym założeniem projektu było stworzenie, wdrożenie i weryfikacja systemu gwarantującego długoterminową archiwizację cyfrowych zaso-bów naukowych, kulturalnych i artystycznych. Kluczową kwestię stanowiło przechowywanie informacji i wiedzy. Po opracowaniu teoretycznych pod-staw przyjętego rozwiązania zaplanowano przeprowadzenie praktycznych testów przyjętych metod i narzędzi, ze szczególnym uwzględnieniem zmie-niającego się otoczenia (w tym sprzętu i oprogramowania), zmieniającej się grupy odbiorców (Designated Communities) oraz poziomu jej wiedzy
(Know-ledge Base). Głównym celem zatem było opracowanie systemu archiwizacji,
wzbogaconego o interpretację treści (poza ochroną formatów i nośników, CASPAR kładzie nacisk na przechowywanie danych z minimalną utratą in-formacji, na zachowanie ich oryginalności i autentyczności).
Jako główne cechy charakteryzujące system można wymienić:
• uniwersalność i elastyczność, przydatność dla różnych typów insty-tucji, dla różnych rodzajów zasobów, współpraca z różnymi systema-mi oraz skalowalność, czyli możliwość zastosowania w warunkach zmieniającej się liczby użytkowników;
• niezależność – każdy element oprogramowania może działać samo-istnie;
• wymienność – każdy element może być zastąpiony w ramach inte-roperacyjności, co ułatwia np. konserwację poszczególnych elemen-tów;
• trwałość – bez względu na zmiany w sprzęcie, oprogramowaniu czy systemach operacyjnych, gwarantuje przydatność poprzez nieustan-ny rozwój;
• aktualność (przydatność) – poprzez ciągłe aktualizacje także w za-kresie wszystkich zmian mających wpływ na interpretację danego obiektu.
Warte podkreślenia są dwa ważne aspekty archiwizacji zasobów cyfro-wych, na które CASPAR zwraca szczególną uwagę. Mianowice proponuje wzbogacenie treści informacji o kontekst, w celu zapewnienia czytelności i zrozumiałości dla przyszłych pokoleń (określenie wynikających z tego meta-danych dotyczących pochodzenia, otoczenia, przechowywania, zmian itp.) oraz proponuje archiwizację nie tylko samych „obiektów”, ale również archi-wizację procesu, czyli informacji o tym, w jaki sposób powstał dany obiekt, postrzeganie obiektu jako procesu, a nie jednorazowego wydarzenia. Po-winno to zapobiec sytuacji, w której odczyt jest możliwy, jednak interpreta-cja tego, co odczytano, jest niemożliwa. Może się tak zdarzyć, gdy nośnik przetrwa, ale informacja na nim zapisana jest w języku, który może być nie-zrozumiały w momencie odczytu. Prawidłowe zrozumienie dokumentu cyfro-wego możliwe jest za pośrednictwem oprogramowania, za pomocą którego powstał. Jeśli takiego nie mamy, wówczas dokument pozostanie więźniem własnego kodu. Dlatego tak ważnym aspektem archiwizacji są zagadnienia dotyczące możliwości interpretacji danych.
Za teoretyczną podstawę funkcjonowania systemu przyjęto referencyjny model organizacji i funkcjonowania archiwów elektronicznych OAIS (Open
Archival Information System); model opisujący otwarty system informacji
archiwalnej zarówno na poziomie technicznym, jak i organizacyjnym, defi-niowany jako archiwum złożone z osób i systemów, których celem jest dłu-goterminowe przechowywanie, ochrona i udostępnianie informacji elektro-nicznych (rys. 1 i 2).
\ \