Istota ryzyka w aspekcie realizacji start-upów

Parafrazując słowa Heraklita z Efezu możemy powiedzieć, że w obecnej gospo-darce rynkowej mamy do czynienia z permanentną nietrwałością i nieprzewidy-walnością wszystkiego, za wyjątkiem zachodzących wokół nas zmian, wynikających zresztą ze specyfiki ludzkiej natury, która przejawia się dążeniem do odkrywa-nia „nowego”. Taki stan rzeczy skutkuje pojawianiem się ryzyka, które od zawsze w mniejszym lub większym zakresie towarzyszy człowiekowi w jego codziennym życiu i jest nierozerwalnie związane z prowadzeniem każdej działalności gospodar-czej. O poziomie tego ryzyka decyduje niepewność wobec tego, co czeka nas w przy-szłości, co zdarzy się lub co może zdarzyć się jutro, gdy dziś podejmiemy określoną decyzję. Jeśli jednak chcemy przekonać się o tym, czy nasz pomysł jest słuszny i czy ewentualny biznes w formule start-upu przyniesie nam korzyści, to musimy podjąć ryzyko i liczyć się ze wszelkimi konsekwencjami naszej decyzji.

3 E. E. Carter, What Are the Risks in Risk Analysis, „Harvard Business Review”, July–August 1972, s. 74.

4 R. C. Merton, Innovation Risk: How to Make Smarter Decisions, „Harvard Business Review,” April 2013, s. 56.

Rozdział 7. Pomiar i ocena ryzyka w przedsięwzięciach typu start-up 151 W powszechnym rozumieniu pojęcie ryzyka jest najczęściej utożsamiane z bie-żącym dokonywaniem wyborów, które skutkują określonymi zdarzeniami w przy-szłości, co równocześnie wskazuje na nierozerwalny związek ryzyka z czasem. A zatem zjawisko to łączy się ze wszystkimi naszymi decyzjami i działaniami, z któ-rych niektóre mogą w istotny sposób zwiększać jego poziom, zaś inne stosownie go redukować. Tym samym, za ryzyko przyjmuje się wystąpienie jakiegokolwiek zagrożenia lub niepożądanego zjawiska na skutek podjęcia przez nas określonej decyzji, ewentualnie w wyniku zaistnienia prawdopodobnych, ale niezależnych od nas zdarzeń, przy czym z teoretycznego punktu widzenia z ryzykiem możemy mieć do czynienia również wówczas, gdy np. w ramach określonego

przedsięwzię-cia przekroczymy zakładane cele in plus na naszą korzyść5.

W literaturze ekonomicznej pojęcie ryzyka stanowi osobne zagadnienie, ale nie do końca jest ono zdefiniowane w sposób jednoznaczny, precyzyjny i nieskłania-jący do polemiki, co skutkuje brakiem powszechnie stosowanej definicji. Wiąże się to z faktem, iż ryzyko jest zjawiskiem niejednorodnym, do tego zmiennym w czasie i procesowym, przez co bardzo trudnym do uchwycenia i zmierzenia. Przykładowo w teorii ekonomii wszelkie działania obarczone ryzykiem zwane są ryzykownymi i charakteryzują się zarówno prawdopodobieństwem wystąpienia określonego wyniku,

jak i pewnym przedziałem zmienności wszystkich możliwych wyników6. Natomiast

według metodyki Management of Risk (M_o_R

®

) oraz normy ISO 31000 mianem

ryzyka określa się zdarzenie lub grupę zdarzeń, których wystąpienie będzie miało wpływ na osiągnięcie celów czy korzyści, jak również związanie z ryzykiem trzech elementów, którymi są: przyczyna (jego źródło wewnętrze lub zewnętrzne), zdarze-nie (efekt jego materializacji) i skutek (efekt zdarzenia wpływającego na realizację

działań)7. Jednocześnie w nurcie teorii funkcjonują dwa podstawowe, ale różniące

się ujęcia zjawiska ryzyka, tj. węższe – kiedy ryzyko jest definiowane jako niebezpie-czeństwo w zakresie nieosiągnięcia celu, który został zaplanowany w związku

z pod-jęciem określonej decyzji8 lub zaistnieniem zdarzenia, którego nie przewidziano9

5 W. Grzybowski, Rachunek ekonomiczny w przedsiębiorstwie w warunkach ryzyka, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1991, s. 20.

6 D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Mikroekonomia, PWE, Warszawa 2003, s. 398.

7 D. Bogucki, Studium wykonalności. Poradnik, PRESSCOM, Wrocław 2016, s. 339.

8 A.  Manikowski, Ilościowe metody wspomagania ocen projektów gospodarczych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010, s. 217; M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsię-biorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa 1994, s. 232.

9 J. P. Lewis, L. Wong, Accelerated Project Management. How to Be the First to Market, McGraw-Hill, Nowy Jork 2005, s. 95.

Jacek Wysocki

152

– i szersze – gdzie ryzyko jest postrzegane jako prawdopodobieństwo wystąpienia takich zdarzeń, które w sposób pozytywny lub negatywny wpływają

na osiągnię-cie zakładanych celów10.

Warto jednak nadmienić, że w literaturze ekonomicznej termin ryzyka jest ściśle łączony z terminem niepewności, która kształtuje jego wielkość na zasa-dzie korelacji, wyrażającej się tym, że wzrost niepewności pociąga za sobą wzrost ryzyka i odwrotnie. Wynika to z faktu, iż zarówno ryzyko, jak i niepewność wzra-stają wraz z upływem czasu, który staje się kluczowym elementem przy ustalaniu ich poziomu. Podstawową różnicą pomiędzy ryzykiem a niepewnością jest to, że ryzyko ma charakter dynamiczny i wiąże się z określonymi działaniami lub ich bra-kiem, zaś niepewność jest kategorią statyczną i stanowi wyraz ograniczonych

zdol-ności do przewidywania zdarzeń w przyszłości11. Ponadto ryzyko jest zjawiskiem,

które można mierzyć i którego poziom da się wyznaczyć, zaś niepewność jest nie-mierzalna. W praktyce pomiar tego zjawiska sprowadza się do określenia rozkładu prawdopodobieństwa paramentów charakterystycznych dla każdej możliwej

sytu-acji i wyniku działania, najlepiej z pomocą dostępnych technik obliczeniowych12.

W przypadku pojęcia ryzyka niezwykle ważną cechą jest jego dynamiczny

i eko-nomiczny wymiar, który przejawia się tym, iż ryzyko13:

• jest bezpośrednio powiązane z czasem i w miarę jego upływu rośnie,

• zawiera się w stopie zwrotu, mającej wpływ na przepływy pieniężne i na zmianę wartości pieniądza w czasie,

• ma swoją cenę, która zależy od jego rodzaju i metod ustalania i którą najczęściej bywa stopa procentowa kształtująca relację pomiędzy ponoszonym ryzykiem a osiąganą korzyścią w postaci nadwyżki finansowej od zainwestowanego kapitału. Podejmując dyskusję na temat ryzyka, warto również zapoznać się z różnymi i licznymi klasyfikacjami obrazującymi charakter tego zjawiska, przy czym ze względu na tematykę niniejszej publikacji przedstawione zostaną tylko niektóre z nich, w tym

w pierwszej kolejności najbardziej ogólny podział ryzyka, obejmujący14:

10 R. J.  Chapman, Simple Tools and Techniques for Enterprise Risk Management, 2nd edition, John Wiley & Sons, 2011, s. 334; A. Randall, Risk and Precaution, Cambridge University Press, 2011, s. 32.

11 Więcej w: Efektywność przedsięwzięć rozwojowych, red. R. Borowiecki, AE-TNOiK, Warszawa–Kra-ków 1996, s. 74 i 82; R. Kowal, Statystyczne modelowanie przepływów pieniężnych w przedsiębiorstwach w warunkach niepewności, „Rozprawy i Studia”, nr 741, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009, s. 39–40; E. Ostrowska, Ryzyko projektów inwestycyjnych, PWE, Warszawa 2002, s. 33.

12 E. Ostrowska, Ryzyko projektów…, op.cit., s. 38.

13 Ibidem, s. 36.

Rozdział 7. Pomiar i ocena ryzyka w przedsięwzięciach typu start-up 153 • ryzyko właściwe – wiążące się z działaniem prawa wielkich liczb i odnoszące

się do zjawisk o charakterze katastroficznym (np. klęski żywiołowe),

• ryzyko subiektywne – związane z niedoskonałością człowieka, subiektywnie oceniającego prawdopodobieństwo wystąpienia określonych zjawisk (np. prze-szacowanie popytu rynkowego),

• ryzyko obiektywne – stanowiące formę absolutną niepewności, która jest zwią-zana z niemożliwością przewidzenia przyszłych zjawisk (np. wynalezienie sil-nika na wodę).

Poza wyżej wymienionymi wyróżniamy również ryzyko systematyczne (nie-możliwe do zmniejszenia czy wyeliminowania) i ryzyko niesystematyczne

(moż-liwe do zredukowania), które razem składają się na całkowite ryzyko rynkowe15.

Ryzyko systematyczne warunkowane jest czynnikami zewnętrznymi (np. poli-tyką, podatkami, poziomem inflacji czy stopy procentowej), które są zazwyczaj poza kontrolą podmiotu realizującego określoną decyzję inwestycyjną, ale rów-nocześnie będącego w zasięgu oddziaływania tego ryzyka, gdyż jest ono związane z aspektami ekonomicznymi danego rynku czy siłami przyrody (np. warunkami pogodowymi, inflacją czy bezrobociem); za składnik tego ryzyka uznaje się też

ryzyko kraju16.

Ryzyko specyficzne determinowane jest przez czynniki wewnętrzne, które wiążą się z obszarem działania danego podmiotu i podlegają jego kontroli (np. sposób zarządzania, dostępność surowców, zachowanie płynności).

Inną ważną klasyfikacją z punktu widzenia decyzji o rozpoczęciu i przyszłym

funkcjonowaniu przedsięwzięcia jest podział ryzyka na17:

• ryzyko stałe – niezmienne, które dotyczy całego systemu gospodarczego i wyraża się np. w poziomie inflacji, kursów walutowych, bezrobocia itp.,

• ryzyko niestałe – zmienne, które odnosi się tylko do danego przedsięwzięcia i obejmuje potencjalne zagrożenia dla jego uruchomienia i prawidłowego roz-woju, np. postaci niewypłacalności czy braku płynności.

Pomijając pewne niuanse definicyjne, można powiedzieć, że zjawisko ryzyka stanowi od niepamiętnych czasów, a dzisiaj w szczególności, nieodłączny element każdego procesu związanego z podejmowaniem decyzji, zwłaszcza w odniesieniu do wszelkiego rodzaju przedsięwzięć inwestycyjnych. Należy zatem podkreślić, że

15 A. Zachorowska, Ryzyko działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2006, s. 68; E. Ostrowska, Ryzyko projektów…, op.cit., s. 36.

16 Dylematy wyceny przedsiębiorstw, red. M. Panfil, A. Szablewski, Poltext, Warszawa 2013, s. 147.

Jacek Wysocki

154

każda racjonalna decyzja uwzględniająca istnienie ryzyka powinna mieć miejsce w sytuacji, w której prawdopodobieństwo osiągnięcia korzyści jest równe

prawdo-podobieństwu poniesienia straty równej, co do wartości, tej korzyści18. Wysokie

ryzyko wiąże się bowiem z możliwością poniesienia dużej straty, stąd powinno być rekompensowane perspektywą uzyskania większych korzyści. Inaczej mówiąc: wyż-szemu ryzyku zawsze towarzyszyć będą oczekiwania odnośnie do uzyskania więk-szej korzyści, gdyż każdy podejmujący ryzyko będzie domagał się wyżwięk-szej stopy zwrotu ze swojej inwestycji, aby uzasadnić sobie bądź innym możliwość ewentual-nego niepowodzenia. W obu tych przypadkach wyłaniają się jednak dwie kluczowe cechy opisujące ryzyko, którymi są: prawdopodobieństwo zdarzenia i konsekwencje tego zdarzenia, co umożliwia wyrażenie ryzyka w postaci wzoru matematycznego

zilustrowanego na rysunku 7.119.

Rysunek 7.1. Ryzyko wyrażone formułą matematyczną

Skutki zdarzenia Prawdopodo-bieństwo zdarzenia

Ryzyko

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeglądu literatury przedmiotu.

Naturalnie, jeśli analiza ryzyka będzie koncentrowała się wyłącznie na negatyw-nych cechach tego pojęcia, wówczas matematyczne ujęcie ryzyka należy przedsta-wić w wymiarze funkcji niepewności i konsekwencji zdarzeń negatywnych, czyli najczęściej strat, przy czym wzrost zarówno jednego, jak i drugiego elementu

pro-wadzi do wzrostu ryzyka20.

Przedstawiona powyżej ogólna charakterystyka zjawiska, jakim jest ryzyko, uwzględniająca przy tym najważniejsze jego cechy i rodzaje, pokazuje wagę i złożo-ność omawianego zagadnienia, w szczególności względem jego ujęcia w rachunku

18 Por. Efektywność przedsięwzięć…, op.cit., s. 75.

19 J. K. Pinto, Project Management. Achieving Competitive Advantage, Pearson Education, New Jersey 2007, s. 222.

20 H. Kerzner, Project Management. A System Approach to Planning, Scheduling and Controlling, 10th

Rozdział 7. Pomiar i ocena ryzyka w przedsięwzięciach typu start-up 155 opłacalności dla przedsięwzięć inwestycyjnych, które z racji swojej innowacyjności są obarczone wysokim ryzykiem niepowodzenia. Do takich przedsięwzięć należą m.in. start-upy, które charakteryzują się znacznie większym ryzykiem niż inne przed-sięwzięcia biznesowe, przez co wymagają działań pozwalających na skuteczne ogra-niczenie lub eliminowanie czynników zagrażających ich egzystencji. Dodatkowo należy pamiętać, że start-upy są takimi przedsięwzięciami, wobec których wiele insty-tucji, a w szczególności banki, niechętnie zgadza się na ich finansowanie z obawy przed utratą środków zainwestowanych w racjonalizatorski, ale niepewny i ryzy-kowny pomysł. Taka sytuacja jeszcze bardziej utrudnia ich realizację, ale równocze-śnie zmusza do przeprowadzania oceny z uwzględnianiem metod pomiaru i oceny ryzyka, gdyż szanse na rozpoczęcie start-upu można zwiększyć, przekonując o jego opłacalności wynikami uzyskanymi przy zaostrzonych kryteriach ewaluacyjnych.

7.3. Metody pomiaru ryzyka w ocenie opłacalności start-upów

W przypadku przedsięwzięć typu start-up, które z racji swojej specyfiki i indy-widualnego charakteru są obarczone bardzo dużym prawdopodobieństwem nie-powodzenia, a do tego wymagają długookresowego planowania z uwzględnieniem wielu zmiennych, badanie ich opłacalności powinno bezwzględnie zostać skory-gowane o analizę ryzyka niezaistnienia sprzyjających okoliczności, skutkującego nieuzyskaniem zakładanych na wstępie korzyści. Z tego względu zasadne staje się stosowanie odpowiednich metod pomiaru i oceny ryzyka dla takich przedsięwzięć, gdyż służy to identyfikacji siły i zakresu tego zjawiska, a przy tym umożliwia wska-zanie i ewentualną eliminację wpływu tych czynników, które mogą negatywnie rzutować na przeprowadzaną ocenę opłacalności realizowanych start-upów i ich przyszły sukces rynkowy.

W praktyce gospodarczej proces identyfikacji i neutralizowania ryzyka stanowi kluczowy element badania opłacalności wszelkich inicjatyw nastawionych na roz-wój, a w szczególności start-upów, co w teorii znajduje potwierdzenie w traktowa-niu tych działań w kategorii fundamentalnego zagadnienia rozważanego w trakcie wieloetapowego procesu przygotowania i realizacji każdego przedsięwzięcia

inwe-stycyjnego21. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, iż o ryzyku niepowodzenia

21 Por. K. Marcinek, M. Foltyn-Zarychta, K. Pera, P. Saługa, P. Tworek, Ryzyko w finansowej ocenie pro-jektów inwestycyjnych, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, Katowice 2010, s. 45.

Jacek Wysocki

156

każdego przedsięwzięcia, a więc i start-upu, decydują zarówno czynniki wewnętrzne, jak i czynniki zewnętrzne, zakłócające prognozowany przebieg zdarzeń w ramach jego realizacji, co w pewnym uproszczeniu zostało zilustrowane na rysunku 7.2. Na pierwsze z tych czynników, czyli endogeniczne, podmioty realizujące dany start-up mają wpływ i mogą je samodzielnie kształtować, zachowując nad nimi określoną kontrolę. Z kolei drugie, egzogeniczne są zazwyczaj niezależne od reali-zujących start-up, a przy tym ich oddziaływanie bywa na tyle istotne, że zmusza do ich uwzględnienia bądź wręcz adaptacji w ramach podejmowanego przedsię-wzięcia w celu uniknięcia ryzyka. Tym niemniej zarówno jedne, jak i drugie czyn-niki mogą osobno bądź też wspólnie zadecydować o efektywności start-upu i jego przetrwaniu, stąd tak ważne staje się właściwe rozpoznanie wszelkich możliwych

zagrożeń i przyjęcie wobec nich odpowiedniego stanowiska22.

Rysunek 7.2. Wybrane czynniki zewnętrzne i wewnętrzne istotnie kształtujące ryzyko w przedsięwzięciu typu start-up

CZYNNIKI

ZEWNĘTRZNE WEWNĘTRZNE^CZYNNIKI

Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy ryzyka start-upu pick-pack.pl 

Równocześnie czynników kształtujących ryzyko przedsięwzięcia jest na tyle dużo, iż można je grupować na kanwie podobnej specyfiki, wyróżniając np.: czyn-niki techniczne (np. wynikające z zawodności maszyn i urządzeń lub trudności w stosowaniu nowoczesnych technologii), czynniki rynkowe (np. wiążące się ze

Rozdział 7. Pomiar i ocena ryzyka w przedsięwzięciach typu start-up 157 zmiennością popytu, podaży czy cen), czynniki polityczne (np. odnoszące się do sytuacji międzynarodowej), czynniki losowe (np. klęski żywiołowe), organizacyjne (np. wymagające odpowiedniej organizacji pracy), geograficzne (np. powiązane z wyborem właściwej lokalizacji) czy też społeczne (np. uwzględniające poziom

wykształcenia ludności)23.

Dodatkowo wymienione powyżej egzogeniczne i endogeniczne źródła ryzyka korespondują z podziałem na obszary funkcjonowania start-upu, które tworzą tzw. makro- i mikrootoczenie oraz jego potencjał wewnętrzny. I tak źródłem ryzyka w obszarze makrootoczenia są czynniki zewnętrze, które można podzielić np. na: polityczne, ekonomiczne, społeczno-kulturowe i technologiczne, co ułatwia usys-tematyzowanie i właściwą identyfikację potencjalnych zagrożeń, niezależnych od podejmujących decyzje inwestycyjne. Z kolei źródłem ryzyka w ramach mikrooto-czenia są tzw. czynniki sektorowe, którymi są siły określające warunki konkurencji w sektorze, tj.: siła rywalizacji konkurentów, siła przetargowa dostawców, siła prze-targowa nabywców, groźba nowych wejść ze strony konkurentów oraz zagrożenie

ze strony produktów i usług substytucyjnych24. W przypadku uwarunkowań

oto-czenia należy jednak zauważyć, iż w wyniku procesów globalizacyjnych czynniki z poziomu makro stają się coraz silniejszymi źródłami ryzyka dla start-upów, które generują duże i trudne do określenia ryzyko niepowodzenia w ramach tego typu przedsięwzięć. I nie chodzi tu tylko o zmiany warunków gospodarowania w okresach dekoniunktury gospodarczej, lecz także o ich nieprzewidywalność w czasach pro-sperity oraz nieustanne działania spekulacyjne na rynkach finansowych. W obszarze potencjału wewnętrznego realizowanego start-upu źródłem ryzyka są najczęściej specyficzne czynniki związane z jego rozruchem i dalszym funkcjonowaniem, np.: planowana wielkość sprzedaży i udziały rynkowe, asortyment i jakość produktów, struktura kosztów, nakłady na reklamę i promocję, sposoby dystrybucji, umiejęt-ności techniczne, zastosowana technologia, wybór lokalizacji, potencjał wytwórczy, potencjał badawczo-rozwojowy, potencjał finansowy, potencjał ludzki, organizacja i zarządzanie, ale także wskazujące przy okazji, w jakich dziedzinach i obszarach funkcjonalnych może on odnieść sukces. Wspomniane ryzyko wewnętrzne często

23 H. Gawron, Ocena efektywności inwestycji małych firm, Wydawnictwo Naukowe Akademii Eko-nomicznej w Poznaniu, Poznań 1993, s. 119; D. van Well-Stam, F. Lindenaar, S. van Kinderen, B. van den Bunt, Project Risk Management: an Essential Tool for Managing and Controlling Projects, Kogan Page, Lon-don– Sterling 2004, s. 37.

24 M. E. Porter, Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, PWE, Warszawa 1994, s. 22.

Jacek Wysocki

158

okazuje się bardzo trudne do przewidzenia, stąd może w dość znacznym stopniu wpływać na poziom opłacalności takiego przedsięwzięcia.

Niezależnie od źródeł pochodzenia czy też rodzaju ryzyka warto jednak podej-mować pewne działania pozwalające na eliminację lub ograniczanie jego negatyw-nych skutków względem realizowanegatyw-nych przedsięwzięć typu start-up. Do działań

tych zalicza się25:

• unikanie ryzyka – polegające na zmianach w sposobie realizacji, które wyelimi-nują zagrożenia i wykreują wariant obarczony najmniejszym ryzykiem, • łagodzenie ryzyka – sprowadzające się do minimalizacji skutków i/lub

praw-dopodobieństwa wystąpienia ryzyka,

• transferowanie ryzyka – obejmujące rozłożenie lub przeniesienie ryzyka na inny podmiot, co często zdarza się w przypadku szybko rozwijających się start-upów. Nie do przecenienia pozostaje też nieustanna analiza ryzyka wraz z jego oceną, a także jego dalsze monitorowanie pod kątem zidentyfikowanych i potencjalnych zagrożeń. Jak już nadmieniono, pomiar i ocena ryzyka w ramach przedsięwzięć inwestycyjnych stanowi współcześnie niezwykle ważne zagadnienie, które znaj-duje potwierdzenie teoretyczne i praktyczne w liczbie znanych i używanych metod badania tegoż ryzyka. W związku z faktem, że start-upy współtworzą wspomniane przedsięwzięcia, dobrze jest stosować metody oceny ryzyka z uwzględnieniem pew-nych wskazówek, które pozwolą dobrać odpowiednie rozwiązanie w zależności od indywidualnych warunków realizacji danego start-upu. Na szczególną uwagę

zasłu-gują tutaj kwestie, takie jak26:

• umiejętność zastosowania metod oceny ryzyka w praktyce,

• koszty zastosowania określonych metod, także w relacji do uzyskanych rezultatów, • dostępność do aktualnych danych i informacji oraz uwzględnianie ich zmian

w czasie,

• znajomość uwarunkowań inwestycyjnych i planowanego horyzontu czasowego, • posiadana wiedza i doświadczenie w zakresie szacowania skali

i prawdopodo-bieństwa zdarzeń mających wpływ na ryzyko inwestycyjne,

• zdiagnozowanie kluczowych determinant ryzyka w skali makro-, mezo- i mikro-ekonomicznej dla realizowanego start-upu,

• skłonność inwestorów i/lub realizujących start-up do podejmowania decyzji w warunkach niepewności i ryzyka.

25 Nowoczesne zarządzanie projektami, red. M. Trocki, PWE, Warszawa 2012, s. 302–303.

Rozdział 7. Pomiar i ocena ryzyka w przedsięwzięciach typu start-up 159 Wszystkie wymienione wskazówki są bardzo istotne z punktu widzenia poprawy jakości analizy i oceny ryzyka, ale punktem wyjścia jest naturalnie znajomość pod-stawowych metod służących badaniu tego zjawiska w kontekście realizowanego start-upu.

Najczęściej stosowanymi metodami pomiaru i oceny ryzyka, znajdującymi zastosowanie w przypadku wszystkich przedsięwzięć inwestycyjnych, a więc i start--upów, są tzw. metody pośrednio ujmujące ryzyko w procesie podejmowania decyzji, czyli stanowiące osobne kryterium procesu decyzyjnego i wymagające pozyskania

dodatkowych informacji27. Do metod tych zaliczamy m.in.28:

• metody scenariuszowe.

• metody statystyczno-probabilistyczne, • metody symulacyjne,

• metodę analizy wrażliwości.

Drugą grupę metod pomiaru ryzyka tworzą tzw. metody bezpośrednie, zwane też metodami korygowania efektywności, które wprost ujmują ryzyko względem wybranego kryterium decyzyjnego, powiązanego z określoną metodą oceny

opła-calności przedsięwzięcia inwestycyjnego (najczęściej metodą NPV)29. Metody

te znacznie lepiej nadają się do oceny opłacalności start-upów, gdyż szacując ryzyko, tj. zwiększając jego poziom i zakres, w sposób bezpośredni uwzględniają je w przy-jętej metodzie, przez co ułatwiają podjęcie optymalnej decyzji inwestycyjnej wyłącz-nie przez pryzmat uzyskanych wyników. W skład metod bezpośrednich wchodzą

m.in. trzy techniki analityczne30:

• stopa dyskontowa z ryzykiem (uwzględniająca ryzyko), • równoważnik pewności,

W dokumencie Start-up a uwarunkowania sukcesu: wymiar teoretyczno-praktyczny (Stron 150-160)