START-UPY TECHNOLOGICZNE – SPECYFIKA I SPOSOBY
3.3. Przedsiębiorczość technologiczna podstawą nowych technologicznych przedsiębiorstw
Jak już wcześniej wspomniano, działalność firm technologicznych oparta jest na wynikach badań i potencjału badawczego przedsiębiorstw, instytucji naukowych i niezależnych wynalazców. Proces przekształcenia wyników badań naukowych w towary i usługi określa się natomiast mianem przedsiębiorczości technologicznej. Pojęcie przedsiębiorczości technologicznej jest jednakże rozmaicie interpretowane w literaturze z zakresu przedsiębiorczości. Dlatego też w tej części rozdziału skon-centrowano się na interpretacji tego zjawiska, rozpoczynając rozważania od pre-zentacji pojęcia przedsiębiorczości intelektualnej, która niekiedy jest utożsamiana z przedsiębiorczością technologiczną. I tak np. S. Kwiatkowski pod pojęciem przed-siębiorczości intelektualnej rozumiał „połączenie sfery nauki i potencjału intelektu-alnego z rynkiem poprzez tworzenie i rozwój nowych innowacyjnych podmiotów
w środowisku naukowym”7. Inaczej interpretują pojęcie przedsiębiorczości
intelek-tualnej H. Bąk i P. Kulawczuk, stwierdzając, iż „w literaturze przedmiotu akcentuje się pewien nurt przedsiębiorczości, który bazuje na wiedzy, zwłaszcza chronionej, w tym własności przemysłowej. Jest on określany mianen przedsiębiorczości inte-lektualnej, charakteryzującej się między innymi umiejętnością obserwacji,
dostę-pem do informacji i jej przetwarzaniem, kreatywnością i innowacyjnością”8.
Biorąc pod uwagę przedsiębiorczość technologiczną można zauważyć, iż w lite-raturze spotyka się wiele prac traktujących przedsiębiorczość technologiczną jako warunek rozwoju współczesnych przedsiębiorstw. J. Stachowicz określa przedsiębior-czość technologiczną jako szczególny przypadek zachowań przedsiębiorczych lidera, zespołów pracowniczych, a także całego przedsiębiorstwa wysokich technologii, w których twórczo usytuowana innowacyjność produktowa i procesowa staje się siłą motoryczną budowy i rozwoju współczesnych przedsiębiorstw. Z kolei W. M. Gru-dzewski i I. K. Hejduk twierdzą, że przedsiębiorczość technologiczna to zjawisko
7 S. Kwiatkowski, Przedsiębiorczość intelektualna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
8 M. Bąk, P. Kulawczuk, Przedsiębiorczość intelektualna i technologiczna w XXI wieku, Krajowa Izba Gospodarcza, Warszawa 2009, s. 7.
Rozdział 3. Start-upy technologiczne – specyfika i sposoby ich tworzenia 59 obejmujące firmy, które „tworzą nowe produkty, stosują nowoczesne technolo-gie, elastycznie reagują na zmiany zachodzące na rynku, jak również wprowadzają innowacje we wszystkich dziedzinach funkcjonowania swojego przedsiębiorstwa,
a także u kooperantów”9. K. M. Matusiak i M. Matusiak uważają, iż
przedsiębior-czość technologiczna jest narzędziem przekształcenia badań i potencjału instytucji naukowych w towary i usługi, co bezpośrednio lub pośrednio zwiększa korzyści konsumentów i urealnia szybszy wzrost gospodarki w przyszłości. Następnie nowa wiedza jest transferowana do prywatnych przedsiębiorstw, co zwiększa ich produk-tywność, a w konsekwencji powstawania nowych firm – zwiększają się inwestycje
i zatrudnienie, także w dziedzinach wysokich technologii10.
W opinii S. Lachiewicza, M. Matejuna, A. Walecka przedsiębiorczość technolo-giczna jest procesem zapewnienia wyższej użyteczności wyników badań naukowych poprzez skuteczną współpracę między instytucjami naukowymi, badawczo-roz-wojowymi, instytucjami rynku kapitałowego i sfery okołobiznesowej oraz przed-siębiorstwami zajmującymi się wytwarzaniem i sprzedażą wyrobów bądź usług
zaawansowanych technologicznie11. Jak można zauważyć, w większości
przedstawio-nych wyżej definicji przedsiębiorczości technologicznej słusznie akcentuje się fakt przekształcenia wyników badań naukowych w produkty lub usługi. Wyniki badań naukowych prowadzonych przez przedsiębiorstwa, jak też instytucje naukowo-badaw-cze w postaci wynalazków i odkryć same w sobie nie mają wartości komercyjnej. Dopiero ich wdrożenie do praktycznego zastosowania przynosi skutek w postaci technologii. Również technologia jako taka nie ma wartości komercyjnej, dopiero połączona z innymi technologiami tworzy fundament nowego produktu. Tech-nologia połączona ze światem komercyjnym tworzy nowe produkty, które mogą być wykorzystane w celu osiągnięcia zysku. Relacje wzajemnych powiązań między światem komercyjnym i techniki oraz innowacjami technologicznymi i przedsię-biorczością technologiczną przedstawiono na rysunku 3.2. Jak można zauważyć, przedsiębiorczość obejmuje działania w sferze produktu, procesu i rozwoju rynku, które przynoszą skutek w postaci innowacji technologicznych. Uwzględnia też zdol-ności administracyjne, tworząc fundament do skutecznego zarządzania organizacją.
9 W. M. Grudzewski, I. K. Hejduk, Zarządzanie innowacjami. Zaawansowanie technologii i wyzwanie ich komercjalizacji, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2008, s. 80.
10 K. B. Matusiak, M. Matusiak, Pojęcie i ekonomiczne znaczenie przedsiębiorczości akademickiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego”, nr 453, Szczecin 2007, s. 160.
11 Przedsiębiorczość technologiczna w małych i średnich przedsiębiorstwach. Czynniki sukcesu, red. S. Lachiewicz, M. Matejun, A. Walecka, Wydawnictwo WNT, Warszawa 2013, s. 18.
Krystyna Poznańska
60
Rysunek 3.2. Przedsiębiorczość technologiczna
! ! ! Przedsiębiorczość technologiczna innowacje technologiczne wynalazki/odkrycia – nowe technologie zdolności administracyjne rozwój produktu/procesu rozwój rynku badania [B] rozwój [R] Majster-kowanie
Źródło: opracowanie własne na podstawie R. A. Burgelmann Modesto, A. Maidiquideo, S. Wheelwright, Strategic management of Technology and Innovation, secend edition, McGraw-Hill, New York 2007, s. 1–14.
Należy podkreślić, iż problematyka przedsiębiorczości technologicznej nie dotyczy tylko nowych przedsiębiorstw. M. Spiegel i C. Marxt uważają, iż należy ją odnosić również do firm istniejących. Definiują oni bowiem przedsiębiorczość technologiczną jako tworzenie, eksploatację i odnawianie produktów, usług i pro-cesów w firmach zorientowanych na technologię. W tym celu wyodrębnili trzy fazy procesu przedsiębiorczego. Pierwsza faza związana jest z poszukiwaniem i wykry-waniem okazji technologicznych, przygotoi wykry-waniem do komercjalizacji nowych roz-wiązań technologicznych i budowaniem modeli biznesowych. Druga faza obejmuje projektowanie produktów i usług, przygotowanie prototypów i inne działania zwią-zane z komercjalizacją nowych rozwiązań na poziomie biznesowym i systemowym. Ostatnia faza procesu przedsiębiorczego, określana przez M. Spiegela i C. Marxta jako odnowienie, to proces ciągłego dostosowania się do potrzeb rynku i obejmuje zarówno zarządzanie cyklem życia produktu i technologii, jak i odnawianie strate-gii i innowacji modelu biznesowego. Ponadto, niezbędne jest stałe monitorowanie innowacji i śledzenie trendów i kierunku rozwoju technologii (tabela 3.1).
Rozdział 3. Start-upy technologiczne – specyfika i sposoby ich tworzenia 61
Tabela 3.1. Dojrzałe/istniejące firmy technologiczne
Tworzenie Eksploatacja Odnowienie
Poziom
produktu/usługi Kreatywność i zarządzanie pomysłami Projektowanie produktów i usług, prototypy, testy Zarządzanie cyklem życia, zarządzanie trajektorią technologii Poziom biznesowy/firmowy Rozpoznawanie szans, budowanie strategii i modeli biznesowych Zarządzanie projektami, zarządzanie operacyjne, zarządzanie wiedzą Odnowienie strategii, innowacje modeli biznesowych Poziom systemowy Polityka w zakresie nauki,
technologii i innowacji Transfer technologii, implementacja innowacyjnych pomysłów
Monitorowanie innowacji, rozpoznawanie trendów i kierunków rozwoju Źródło: M. Spiegel, C. Marxt, Defining Technology Entrepreneurship, Industrial Engineering and Engineering Man-agement, IEEE, Singapore 2011, s. 1625.
Specyficznym rodzajem przedsiębiorczości technologicznej jest przedsię-biorczość akademicka. Początkowo pojęcie to ograniczano do tworzenia firm technologicznych, tzw. spin-off i spin-out, przez pracowników. Przykładowo W. M. Grudzewski i I. K. Hejduk definiują przedsiębiorczość akademicką jako „podejmowanie działalności gospodarczej przez ludzi zajmujących się
działalno-ścią naukową i posiadających określoną pozycję w środowisku akademickim”12.
Obecnie przedsiębiorczość akademicka jest rozumiana znacznie szerzej, gdyż obejmuje nie tylko tworzenie firm technologicznych, lecz także wszelkie działania uczelni związane z oferowaniem określonego know-how i jego sprzedaż
na zasa-dach rynkowych13. Tak rozumiana przedsiębiorczość ma wiele źródeł. Do
pod-stawowych z nich można zaliczyć14:
• w działaniach dotyczących komercjalizacji nowych pomysłów z nauki do gospo-darki, szczególnie efektywny jest model „wynalazca przedsiębiorca”, umoż-liwiający bieżącą korektę nowych rozwiązań pod kątem oczekiwań rynków i konsumentów,
• narastająca presja innowacyjna prowadzi do skracania czasu od pomysłu do rynkowego zastosowania, co wymusza przestrzenne zbliżenie instytucji nauko-wej czy uniwersytetu, naukowca i przedsiębiorcy; innowacja w coraz większym
12 W. M. Grudzewski, I. K. Hejduk, Przedsiębiorstwo przyszłości, Difin, Warszawa, 2000, s. 257.
13 Takie podejście spotyka się w kulturze anglosaskiej.
14 K. B. Matusiak, K. Zasiadły, Rekomendacje dla Polski, w: Innowacyjna przedsiębiorczość akademicka – światowe doświadczenia, red. J. Guliński, K. Zasiadły, PARP, Warszawa 2005, s. 145–148.
Krystyna Poznańska
62
zakresie staje się produktem środowiska, w którym działa przedsiębiorca (śro-dowisko innowacyjne),
• wzmożone poszukiwanie nowych form zwiększania dochodów szkół wyższych i instytucji naukowych poprzez udrożnienie kanałów komunikacji i współpracy z biznesem, a w konsekwencji sprzedaż technologii i usług badawczych, • coraz silniejszą potrzebę uatrakcyjnienia oferty edukacyjnej o przygotowanie
praktycznego wykorzystania zdobywania wiedzy we własnej firmie,
• coraz bardziej wymagający rynek tworzy trudną do pokonania barierę dla ambitnych absolwentów szkół wyższych, a samozatrudnienie staje się relatyw-nie prostą drogą do pokonania impasu w tym zakresie.
Podstawą przedsiębiorczości akademickiej są ludzie o określonych kompeten-cjach, których cechuje kreatywność i wytrwałość w rozwiązywaniu problemów, otwartość na współpracę i intuicja w dostrzeganiu punktów stycznych między
wie-dzą, technologią i często utajonymi potrzebami rynku15.
Od przedsiębiorczości technologicznej należy też odróżnić przedsiębiorczość ambitną, która obejmuje wszelkie działania zorientowane na innowacje. Oprócz innowacji technologicznych mogą to być innowacje w zakresie organizacji i zarzą-dzania, jak też w sferze marketingu. Firmy rozwijające się dynamicznie mogą funk-cjonować nie tylko w sektorach zaawansowanej technologii, lecz także w dziedzinach uznawanych za tradycyjne, jak np. w handlu czy w transporcie. Powiązania między przedsiębiorczością technologiczną a przedsiębiorczością ambitną przedstawiono na rysunku 3.3.
Podsumowując dotychczasowe rozważania, należy podkreślić, iż każdy z wyod-rębnionych rodzajów przedsiębiorczości jest ważny i zasługuje na uwagę zarówno władz centralnych, jak i regionalnych. Jednakże biorąc pod uwagę konieczność podniesienia poziomu innowacyjności gospodarki polskiej i jej konkurencyjno-ści, należy zwrócić uwagę na wspieranie nowych firm technologicznych, których powstanie i rozwój może być czynnikiem stymulującym zmiany strukturalne w gospodarce. Szczególne wsparcie jest zbędne na etapie startu, gdyż wtedy firmy te borykają się z wieloma problemami finansowymi, ale też z wysokim ryzykiem
finansowym i rynkowym16.
15 K. Poznańska, Przedsiębiorczość akademicka – specyfika i uwarunkowania rozwoju, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, Katowice 2014, s. 165.
16 K. Poznańska, K. Kraj, Tworzenie małych innowacyjnych przedsiębiorstw, w: Własność intelektualna. Wybrane aspekty ekonomiczne, red. M. A. Weresa, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2009, s. 134–139.
Rozdział 3. Start-upy technologiczne – specyfika i sposoby ich tworzenia 63
Rysunek 3.3. Formy ambitnej przedsiębiorczości
Źródło: J. Cieślik, Przedsiębiorczość dla aktywnych, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006, s. 336.