Wodowanie jachtów to operacja polegająca na przeniesieniu jednostek pływających z lądu na wodę, podczas gdy slipowanie uznać można za operację odwrotną, ponieważ polega ona na wyciągnięciu jednostek z wody i umieszczeniu ich na lądzie. Obie opera-cje przeprowadzane są z wykorzystaniem wyspecjalizowanego sprzętu.
Najczęstsze powody slipowania to:
· chęć zabezpieczenia kadłubów jachtów przed działaniem lodu w basenach porto-wych w okresie zimowym,
· potrzeba dokonania przeglądów podwodnej części jednostki oraz ewentualnego wykonania napraw i konserwacji,
· chęć przetransportowania jachtu na inny akwen.
Pierwszą z przyczyn można uznać za zdecydowanie najczęstszą w przypadku por-tów działających w klimacie umiarkowanym. Ten rodzaj slipowania jest planowany z wy-przedzeniem i odbywa się raz w roku, na zakończenie sezonu żeglarskiego – w Polsce
jest to zazwyczaj październik. Wodowanie natomiast najczęściej organizowane jest w kwietniu.
W przypadku slipowania w celu wykonania niezbędnych napraw wcześniejsze za-planowanie jego przeprowadzenia nie zawsze jest możliwe. Jeżeli uszkodzenie nastąpi podczas rejsu i jest na tyle poważne, że istnieje obawa o bezpieczeństwo dalszej żeglugi, to slipowanie powinno być zrealizowane w najbliższym możliwym porcie, który świad-czy taką usługę oraz usługi naprawcze.
Slipowanie realizowane w celu zmiany akwenu odbywa się na zlecenie armatora (ar-matorów) jachtu. W przypadku większych jednostek ma miejsce raczej rzadko i to prak-tycznie tylko wtedy, kiedy zmiana akwenu ma być długoterminowa lub permanentna. Wynika to ze stopnia trudności zarówno samego procesu slipowania, jak i transportu ładunku wielkogabarytowego drogą lądową. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku niewielkich jednostek pływających, które z łatwością, po udostępnieniu właściwej infra-struktury na terenie portu jachtowego, mogą być wyciągane z wody przez samego właś-ciciela, a następnie bez większych problemów transportowane. W tym przypadku wo-dowanie i slipowanie może być realizowane wielokrotnie w ciągu sezonu żeglarskiego.
Prawidłowe wykonanie operacji slipowania i wodowania uwarunkowane jest odpo-wiednim doborem sprzętu. Wybór ten zależy m.in. od:
· cech slipowanej jednostki, tj. rodzaju, kształtu, ciężaru, szerokości oraz długości; · cech nabrzeża;
· wyposażenia portu;
· możliwości finansowych operatora jachtu.
Na dobór urządzeń ma także wpływ konstrukcja nabrzeży, placów składowych i dróg dojazdowych w porcie.
Kolejną istotną kwestią warunkującą dostępność urządzeń w danym porcie są czyn-niki finansowe. Zakup lub budowa elementów wyposażenia technicznego do wykony-wania operacji wodowykony-wania i slipowykony-wania jachtów, a następnie ich utrzymanie w stanie zdatnym do eksploatacji, wiążą się najczęściej z koniecznością dużych nakładów finan-sowych. Z tego powodu porty muszą przeprowadzać analizę kosztów wybranych urzą-dzeń w stosunku do wymaganych potrzeb eksploatacyjnych.
Koszty związane z wykonaną operacją wodowania lub slipowania ponoszone są przez armatorów jachtów, dlatego też niezbędne jest uwzględnienie ich możliwości fi-nansowych.
Podział urządzeń do wyciągania i wodowania jachtów przedstawiono na rysunku (zob. rysunek 1).
Rysunek 1. Rodzaje urządzeń stosowanych w portach jachtowych
Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Mazurkiewicz 2010, s. 376].
Pochylnie (rampy, slipy) to budowle hydrotechniczne, których celem jest niwelowa-nie różnicy poziomu pomiędzy nabrzeżem a wodą i wprowadzeniwelowa-nie jednostki do wody na bezpieczną głębokość. Wodowanie lub wyciąganie jachtów z wody za pomocą po-chylni możliwe jest jedynie przy jednoczesnym zastosowaniu przyczep (wózków) pod-łodziowych oraz specjalnych wind lub odpowiednich środków transportu pełniących funkcję ciągników. W przypadku niewielkich jednostek pływających może to być nawet samochód osobowy. Oczywiście konstrukcje slipów (ich szerokość, długość, kąt nachy-lenia oraz nawierzchnia) muszą być dostosowane do parametrów obsługiwanych jedno-stek oraz właściwości akwatorium portowego.
Wózki widłowe to urządzenia, które również mogą być wykorzystywane do wo-dowania i slipowania jachtów. Stosunkowo duże prędkości podnoszenia i opuszczania wideł oraz duża prędkość jazdy samego wózka sprawiają, że są one bardzo wydajne. Urządzenia te będą szczególnie przydatne w dużych portach jachtowych, zwłaszcza ta-kich, które posiadają wielopoziomowe magazyny do składowania jachtów. Nadają się do obsługi jednostek, których ciężar nie przekracza kilkunastu ton. Obecnie w ofercie róż-nych producentów znajdują się wózki, których konstrukcja umożliwia opuszczenie wideł poniżej linii nabrzeża. Różnica poziomów może osiągać ponad 3,5 m [https://marinetra-velift.com, dostęp: 16.04.2018]. Parametry tych wózków pozwalają również na unoszenie jednostek na wysokość powyżej 16 m.
Samojezdne podnośniki bramowe mogą służyć do obsługi nawet bardzo dużych i ciężkich jednostek. Wymagają jednak dwóch nabrzeży (ewentualnie: pirsów, pomo-stów lub estakad), po których poruszają się ich koła oraz między które wpływa dokowa-na jednostka [Mazurkiewicz 2010, s. 376].
Dźwignice stacjonarne i samojezdne (żurawie) to urządzenia, które służą nie tylko do wodowania jednostek i ich wyciągania z wody (mogą to być średnie i duże jachty), ale także do umieszczania ich na przyczepach i wózkach podłodziowych w celu transportu lub magazynowania.
Na potrzeby artykułu przeprowadzono badanie dotyczące dostępności poszcze-gólnych urządzeń na terenie polskich portów jachtowych leżących w województwach:
zachodniopomorskim i pomorskim (zob. tabela 1). W przypadku województwa zachod-niopomorskiego analizowano porty należące do Zachodzachod-niopomorskiego Szlaku Żeglar-skiego (łącznie 38 obiektów), a w przypadku województwa pomorŻeglar-skiego – porty leżące wzdłuż wybrzeża Bałtyku oraz porty należące do Pętli Żuławskiej (łącznie 46 obiektów).
Żaden z badanych portów nie dysponował samojezdnym podnośnikiem bramo-wym, a także wózkami widłowymi, które mogłyby być użyte do wodowania jednostek (urządzeń tych nie ujmowano więc w tabeli). W wyniku badania ustalono, że najczęściej spotykane w portach urządzenia wspomagające wodowanie i slipowanie jachtów to po-chylnie (zob. tabela 1). Duża popularność ramp wynika zapewne z faktu, że ich budowa wiąże się z koniecznością poniesienia tylko jednorazowego wydatku, a konserwacja nie jest specjalnie uciążliwa i kosztowna. Trzeba jednak pamiętać, że pochylnia jest tylko budowlą hydrotechniczną. Dzięki niej można używać do slipowania i wodowania jedno-stek przyczep podłodziowych holowanych przez ciągnik.
Tabela 1. Wyposażenie techniczne do wodowania i slipowania jachtów w portach województwa zachodniopomorskiego i pomorskiego – statystyka
Województwo Liczba portów Liczba portów posiadających pochylnie % Liczba portów posiadających żurawie stacjonarne % Województwo zachodniopomorskie 38 21 55 11 29 Województwo pomorskie 46 26 56 12 26
Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Walczukiewicz 2018].
W przypadku dźwignic stacjonarnych port musi ponieść wysoki koszt związany z ich zakupem i instalacją, z tego powodu porty najczęściej nie posiadają takich urządzeń. Inaczej wygląda sytuacja, jeśli chodzi o żurawie samojezdne. Wynajmowane są – od firm świadczących usługi dźwigowe – tylko wtedy, kiedy pojawia się potrzeba. Z tego powo-du są one w Polsce najczęściej używane do wodowania i wyciągania z wody jachtów, także w portach, w których dostępne są inne urządzenia.
W dalszej części artykułu rozpatrywane będą zagadnienia dotyczące aspektów lo-gistycznych wodowania i slipowania jachtów przeprowadzanych właśnie z zastosowa-niem żurawia samojezdnego.