Ostatnia ingerencja ustawodawcy w przedmiotową materię poszła w kie-runku znacznego sformalizowania procedury. Określono bowiem, że:
Inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgło-szony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpie-niem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wyko-nawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę (§ 1).
§ 4 art. 6471 k.c.44 stanowi, że „Zgłoszenie oraz sprzeciw, o których mowa w § 1, wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności”.
within the European legal system: party autonomy and information requirements [w:]
A. Janssen, R. Schulze, G. Howells, Information Rights and Obligations: A Challenge for Party Autonomy and Transactional Fairness, Routledge 2017, s. 17 i n.
44 Ustawa z dnia 9 marca 2017 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia do-chodzenia wierzytelności, http://orka.sejm.gov.pl/opinie8.nsf/nazwa/1185_u/$fi-le/1185_u.pdf. Do zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy umów o roboty budowlane oraz odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia za roboty bu-dowlane na podstawie takich umów wykonanych przez podwykonawcę, stosuje się art. 6471 k.c. w brzmieniu dotychczasowym (w omawianym w tym miejscu zakresie ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia), Uchwała Sena-tu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 marca 2017 r. w sprawie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, druk nr 1439. Por.
również inne rozwiązania, jak np. wprowadzające możliwość wydania tzw. europej-skiego nakazu zabezpieczenia (zarówno przed wytoczeniem powództwa w sprawie głównej, w jej trakcie, jak i po zakończeniu sprawy) na rachunku bankowym dłuż-nika dal celów ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności, w Ustawie z dnia 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2017, poz. 85.
AR T YKUŁY
Wskazane zgłoszenie nie jest wymagalne w sytuacji, gdy inwestor z wy-konawcą określą w umowie, szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez konkretnego podwykonawcę. Również w odsieniu do tej umowy zastrzeżona jest forma pisemna pod rygorem nie-ważności. Wprowadzone wymogi odnoszą się odpowiednio do solidar-nej odpowiedzialności inwestora, wykonawcy i podwykonawcy, który zawarł umowę z dalszym podwykonawcą, za zapłatę wynagrodzenia dal-szemu podwykonawcy45.
Zgodnie z założeniami, towarzyszącymi wprowadzonym zmianom regulacji46, wskazana nowelizacja ma usunąć wiele istotnych dla prak-tyki orzeczniczej problemów związanych z odkodowywaniem treści dorozumianej czynnej zgody i prowadzić do likwidacji występującego w praktyce zjawiska nadmiernie liberalnej jej wykładni47. Niewątpliwie następstwo niesformalizowania warunków materialnoprawnych sku-teczności zgody inwestora prowadziło do uznawania za nią już sam fakt tolerowania obecności podwykonawcy na budowie, przyjęcia przez nie-go wykonawstwa określonych robót albo wywodzenia znie-gody już z moż-liwości zapoznania się z umową o podwykonawstwo48. Wskazana
no-45 Na marginesie w kwestii odpowiedzialności przedsiębiorstwa, w charakterze po-ręczyciela, za zapłatę wynagrodzenia minimalnego pracownikom zatrudnionym przez podwykonawcę, Sprawa C-60/03 Wolff & Müller GmbH & Co. KG gegen José Filipe Pereira Félix, ECR 2004, s. I-09553. Interesujące jest to co jedna ze stron w tej sprawie podniosła, że przepisy § 1a Arbeitnehmer-Entsendegesetz (BGBl. 1998 I, str. 3843) są korzystne dla pracowników delegowanych, ponieważ wskazują, obok pierwszego dłużnika z tytułu wynagrodzenia minimalnego, czyli pracodawcy, na drugiego dłużnika, który jest odpowiedzialny solidarnie z pierwszym i jednocześnie jest co do zasady w większym stopniu wypłacalny (przepisy takie ze względu na ich naturę powinny gwarantować ochronę pracowników delegowanych).
46 Należy zaznaczyć, że w ujęciu ogólnym projekt ustawy miał na celu wprowadzenie różnych rozwiązań służących zwiększeniu wiarygodności oceny zdolności płatni-czej kontrahenta i skuteczności uzyskania zapłaty należności. Celowi wzmocnienia praw i gwarancji dla wierzycieli służy m.in. możliwość uzyskiwania informacji o zo-bowiązaniach potencjalnego kontrahenta, określenie okoliczności uzasadniających zawarcie ugody, podniesienie górnego progu wartości przedmiotu, jak i niżej omó-wiona potrzeba wyważenia interesów zarówno inwestora, jak i wykonawcy.
47 Szerzej w kwestii niezbędności takich rozwiązań K. Zagrobelny, Odpowiedzialność inwestora…, s. 240 i n.
48 Trafnie dostrzega się (Notatka dotycząca petycji w sprawie zmiany art. 6471 kc usta-wy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, BAS-WAL-2212/15), że zasadniczo
AR T YKUŁY
welizacja spotkała się z różnym przyjęciem. Zdaniem części gremiów opiniujących może ona spowodować w praktyce, że w większości przy-padków taka solidarna odpowiedzialność nie powstanie. Inwestor przy możliwości niezatwierdzenia podwykonawstwa będzie mógł się uwolnić od odpowiedzialności solidarnej a ochrona podwykonawców w stosun-ku do inwestorów uregulowana w art. 6471 kc stanie się iluzoryczna49. W ocenie skutków regulacji50 położono akcent na istotę proponowanych rozwiązań. Podniesiono m.in., że w realizacji umowy będą uczestniczyć podwykonawcy o silnej pozycji rynkowej, a więc tacy, którzy będą w sta-nie uzależnić zawarcie umowy od objęcia inwestora solidarną odpowie-dzialnością. Rodzi się jednak pytanie, czy powyższa argumentacja znaj-duje pełne uzasadnienie aksjologiczne.
Podsumowanie
O korzyściach z nowelizacji przesądzi praktyka. Jednak zważywszy na okoliczność, że odpowiedzialność solidarna inwestora z wykonawcą za zapłatę wykonanych przez podwykonawcę prac budowlanych stano-wi mechanizm o charakterze gwarancyjnym, w swej istocie wyjątkowy, ponieważ stanowi odejście od fundamentalnych reguł obligacyjnych,
cel wprowadzenia w życie przepisów chroniących podwykonawców jest realizowa-ny, to drugie z założeń towarzyszących regulacji odnośnie zapewnienia inwestorom podstawowych gwarancji przynależnych im praw należy uznać za nierealizowany w praktyce orzeczniczej.
49 Takiemu stanowisku dał wyraz Polski Związek Pracodawców Budownictwa, PZPB/
JS/82/2016 w opinii z dnia 31 maja 2016 r. Por. w tym zakresie opinię Związku Re-wizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych RP do senackiego projektu ustawy o zmia-nie ustawy – Kodeks cywilny (druk nr 152) z dnia 3 czerwca 2016 r.
50 Do Projektu Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (druk nr 768) z dnia 8 lipca 2016 r. W odniesieniu do skutków regulacji na konkurencyjność gospodarki i przed-siębiorczość wskazuje się, że „zmniejszenie ochrony podwykonawców przed ban-kructwem generalnego podwykonawcy może zwiększyć ryzyko prowadzenia dzia-łalności gospodarczej, co może przełożyć się na wyższy koszt finansowania i w re-zultacie wzrost kosztów budowy m2 w skali całej gospodarki”. Z kolei „większa ochrona inwestorów może zmniejszyć ryzyko inwestycyjne, obniżyć koszt finanso-wania i w konsekwencji doprowadzić do zwiększenia popytu na nowe budynki”.
AR T YKUŁY
rozwiązania prawne i praktyka ich stosowania nie mogą podważać wy-mogów proporcjonalności i konieczności odpowiedzialności ex lege.
Niewątpliwie wprowadzane zmiany mają w założeniu równoważyć in-teresy inwestora oraz podwykonawców. Można mieć jednak pewne wątpliwości, czy korekta przepisów w kierunku wzmocnienia pozycji inwestorów nie zmarginalizuje instytucji gwarancyjnej ochrony pod-wykonawców przez „lawinę” zgłoszeń sprzeciwów lub brak akceptacji umów o podwykonawstwo. Słuszne wydaje się stanowisko dotyczące wyważania, zarówno przez standardy potencjalne, wyznaczone literą prawa, jak i praktykę ich stosowania, interesów inwestora i podwyko-nawcy poprzez ustawową modyfikację reżimu w kierunku odpowie-dzialności subsydiarnej typu gwarancyjnego, co należałoby rozumieć w ten sposób, że skuteczne roszczenie podwykonawcy wobec inwestora mogłoby mieć miejsce jedynie w sytuacji bezskuteczności zaspokojenia wierzytelności z majątku wykonawcy.
Bibliografia
Borysiak W., Bosek L. [w:] Konstytucja RP, tom I. Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Brzozowski A., Solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy (ge-neralnego wykonawcy) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwyko-nawcy w świetle art. 6471 Kodeksu cywilnego [w:] M. Pyziak-Szafnicka (red.), Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci profesora Adama Szpunara, Kraków 2004.
Drapała P., Glosa do uchwały (III CZP 6/08) [w:] OSP 2009, nr 6, s. 458.
Drapała P., Glosa do wyroku SN z dnia 6 października 2010 r., II CSK 210/10, OSP 2012, nr 5, s. 317.
Gozzo P., The strategy and the harmonization process within the European legal system: party autonomy and information requirements [w:] A. Jans-sen, R. Schulze, G. Howells, Information Rights and Obligations: A Chal-lenge for Party Autonomy and Transactional Fairness, Routledge 2017.
Gutowski M., Glosa do tej uchwały (III CZP 6/08), „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2009, nr 9, poz. 90.
AR T YKUŁY
Gutowski M., Odpowiedzialność inwestora w umowach o roboty budowlane (na tle 6471 § 5 Kodeksu cywilnego), PiP 2008, nr 2.
Jachowicz M., Odpowiedzialność gwarancyjna inwestora w procesie inwe-stycyjnym, „Zarządzanie i Finanse” 2015, nr 2.
Jamka M., K. Orzechowski, Zgoda inwestora na umowę generalnego wyko-nawcy z podwykonawcą, „Monitor Prawniczy” 2009, nr 17.
Kołakowski K. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zo-bowiązania, t. 2, pod red. G. Bieńka, Warszawa 2011.
Kordela M., Pewność prawa jako wartość konstytucyjna [w:] S. Czepita, M. Dybowski, R. Hauser, M. Hermann, M. Kordela, E. Łętowska, A. Łyszkowska, J. Mikołajewicz, M. Smolak, J. Trzciński, S. Wron-kowska, M. Zirk-Sadowski, Wykładnia Konstytucji. Aktualne proble-my i tendencje, Warszawa 2016.
Łętowska E., Interpretacja a subsumpcja zwrotów niedookreślonych i nie-ostrych, PiP 2011, z. 7–8 .
Olejniczak A. [w:] Kodeks cywilny, Zobowiązania, t. III, część ogólna, pod red. A. Kidyby, Warszawa 2014 .
Safjan M., Granice uprzywilejowania wyrównawczego, „Przegląd Sejmo-wy” 2011, tom 6.
Sokolewicz W., M. Zubik [w:] M. Derlatka, K. Diałocha, L. Garlicki, P. Sarnecki, W. Sokolewicz, J. Trzciński, M. Wiącek, M. Zubik, Kon-stytucja Rzeczypospolitej Polskiej: Komentarz I, Warszawa 2016.
Stefanicki R., Ograniczenia swobodnego przepływu usług (kapitału) uspra-wiedliwione względami interesu publicznego w świetle orzecznictwa Eu-ropejskiego Trybunału Sprawiedliwości [w:] Problemy współczesnego prawa międzynarodowego europejskiego i porównawczego, vol. 3, Insty-tut Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
Strzępka J. [w:] System prawa handlowego. Prawo umów handlowych, pod red. S. Włodyki, tom V, Warszawa 2011.
Strzępka J., Zgoda inwestora na zawarcie umowy o wykonawstwo, „Moni-tor Prawniczy” 2012, nr 21.
Szostak R., O potrzebie uchylenia art. 6471 Kodeksu cywilnego, PPH 2008, nr 6.
Zagrobelny K., Odpowiedzialność inwestora z umowy o roboty budowlane, Warszawa 2013.
AR T YKUŁY
Sławomir Czarnow1