Klimat i zagrożenia naturalne (w tym klęski żywiołowe)

Klimat województwa należy do umiarkowanych, o przewadze wiatrów zachodnich. Na korzystne warunki klimatyczne składają się nieduże deniwelacje terenu, przy jednocześnie urozmaiconej rzeźbie terenu, dużej lesistości oraz obecności dużych rzek i jezior. Poniżej zaprezentowano dane prezentujące kluczowe charakterystyki klimatologiczne wybranych elementów meteorologicznych na obszarze Polski (informacje pochodzą z Centralnej Bazy Danych Historycznych IMGW-PIB). Z pierwszej serii trzech map widoczny jest wzrost średnich temperatur na przestrzeni lat pomiędzy 1971-2000 a 1981-2010. Kontekstowo zaprezentowano dane z 2019 r. w którym to średnie temperatury w zależności od analizowanego obszaru były wyższe o ok. 2 st. C w porównaniu do danych z wielolecia (brak jest jeszcze danych z wielolecia 1991-2020).

Jeżeli zaś chodzi o sumy opadów (drugi zestaw map) zmiany są mniej widoczne i dotyczą wybranych rejonów lubuskiego.

Ostatni zaprezentowany zestaw map prezentuje maksymalne temperatury 95%. Widoczny jest wzrost wartości maksymalnych (o ok. 1-2 st. C) temperatur dla wielolecia (pomiędzy 1971-2000 a 1981-2010). Kontekstowo zaprezentowano dane z 2019 r. w którym to średnie temperatury w zależności od analizowanego obszaru były wyższe o ok. 2-3 st. C w porównaniu do danych z wielolecia.

Mapa 8 Temperatury średnie w Polsce (wielolecie 1971-2000).

Źródło: IMGW-PIB (dostęp: 30.04.2020 r.).

Mapa 9 Temperatury średnie w Polsce (wielolecie 1981-2010).

Źródło: IMGW-PIB (dostęp: 30.04.2020 r.).

Mapa 10 Temperatury średnie w Polsce (rok 2019).

Źródło: IMGW-PIB (dostęp: 30.04.2020 r.).

Mapa 11 Sumy opadów w Polsce (wielolecie 1971-2000).

Źródło: IMGW-PIB (dostęp: 30.04.2020 r.).

Mapa 12 Sumy opadów w Polsce (wielolecie 1981-2010).

Źródło: IMGW-PIB (dostęp: 30.04.2020 r.).

Mapa 13 Sumy opadów w Polsce (rok 2019).

Źródło: IMGW-PIB (dostęp: 30.04.2020 r.).

Mapa 14 Temperatury maksymalne 95% w Polsce (wielolecie 1971-2000).

Źródło: IMGW-PIB (dostęp: 30.04.2020 r.).

Mapa 15 Temperatury maksymalne 95% w Polsce (wielolecie 1981-2010).

Źródło: IMGW-PIB (dostęp: 30.04.2020 r.).

Mapa 16 Temperatury maksymalne 95% w Polsce (rok 2019).

Źródło: IMGW-PIB (dostęp: 30.04.2020 r.).

Tabela 17 Temperatura powietrza i opady atmosferyczne odnotowane na stacjach meteorologicznych w lubuskim.

Stacja

meteorologiczna IMiGW Parametr:

wielolecie: rok:

1971-2000

1991-2000

2001-2005

2001-2010 2018 Gorzów Wielkopolski średnia temperatura powietrza [⁰C] 8,6 9,0 9,2 9,3 10,7 średnia roczna suma opadów atmosferycznych [mm] 531 541 553 572 396

Zielona Góra średnia temperatura powietrza [⁰C] 8,5 8,8 9,1 9,2 10,7

średnia roczna suma opadów atmosferycznych [mm] 572 598 553 591 402 Dane za okresy wieloletnie dotyczą średnich rocznych z tych okresów.

Źródło: dane Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Klimat i jego zmiany stają się coraz bardziej kluczowym wyzwaniem dla świata i jego regionów. Skutkiem zmian klimatu jest zwiększenie częstotliwości występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych. Jednym z najbardziej widocznych czynników zmian klimatu jest wzrost globalnej temperatury powietrza, który wpływa na inne zjawiska klimatyczne – znane również w Polsce – takie jak susze (skutkujące nieurodzajem czy podwyższonym zagrożeniem pożarowym), silne wiatry czy gradobicia. W omawianym zakresie równie groźne są nawalne deszcze i wynikające z nich powodzie. Ponadto prognozowane podniesienie się poziomu morza skutkować będzie większą intensyfikacją zalewania terenów niżej położonych i wzrostem częstotliwości powodzi sztormowych. Powyższe będzie miało negatywny wpływ na bezpieczeństwo

osób i mienia. Zgodnie z informacjami podawanymi przez Ministerstwo Środowiska rok 2014 był najcieplejszym w historii prowadzenia pomiarów temperatury w naszym kraju, co jasno wskazuje, że problem zmian klimatycznych również na obszarze województwa lubuskiego narasta.

Niekorzystne zmiany klimatu – ocieplenie i zmniejszenie ilości opadów powodują powstanie niekorzystnego zjawiska, tj.

suszy rolniczej, dotkliwej dla produkcji żywności. Odnośnie tego zjawiska należy stwierdzić, że na terenie województwa lubuskiego przeważają gleby podatne na suszę i bardzo podatne na suszę, posiadające w składzie granulometrycznym głównie piaski luźne i słabogliniaste, co należy szczególnie brać pod uwagę w planowaniu zrównoważonej gospodarki wodnej. Susza rolnicza jest typowym następstwem suszy atmosferycznej (gdy spada ilość opadu), ale występuje przed suszą hydrologiczną (gdy spada poziom wody w rzekach, jeziorach i zbiornikach retencyjnych). Susza atmosferyczna stwarza również ryzyko pożarów, które w obliczu niekorzystnych warunków pogodowych i dużej lesistości województwa mogą powodować znaczne zagrożenia.

Przez województwo lubuskie przepływa druga co do wielkości rzeka w Polsce – Odra, generująca największe zagrożenie powodziowe. Narażone na niebezpieczeństwo powodzi są również tereny leżące wzdłuż rzeki Warty, Noteci, Bobru, Nysy Łużyckiej, a także Obrzycy. W PZPWL 62 gminy spośród 82 gmin województwa zakwalifikowano do obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi w skali dorzeczy. W związku z tym należy podkreślić istotność inwestycji w obiekty infrastruktury ochrony przeciwpowodziowej (zbiorniki retencyjne, wały i kanały przeciwpowodziowe, poldery stałe i przepływowe, urządzenia melioracyjne) oraz pozostałe prace związane z regulacją rzek. Aby zminimalizować zagrożenia, podejmowane są liczne przedsięwzięcia inwestycyjne, do których należy m.in.: budowa wałów przeciwpowodziowych w rejonie Słubic, Nowej Soli i Krosna Odrzańskiego. Inwestycja w Słubicach, o wartości 113 mln zł, pozyskała współfinansowanie z Banku Światowego. Oprócz Słubic, podobne inwestycje zostaną przeprowadzone w rejonie Nowej Soli oraz na odcinku Wężyska-Chlebowo w powiecie Krosno Odrzańskie. Ochronie przeciwpowodziowej służyła także budowa przepompowni i przebudowa Kanału Siedlickiego, co zwiększyło bezpieczeństwo mieszkańców Gorzowa Wlkp.

Od 1 stycznia 2018 r. realizację zadań wynikających z ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz.

310), dotychczas realizowanych przez Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze oraz Melioracje Lubuskie w Gorzowie Wielkopolskim przejęło na terenie województwa lubuskiego Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, posiadające na terenie kraju 11 Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej (RZGW), w tym we Wrocławiu, Poznaniu, Bydgoszczy i Szczecinie.

W ostatnich latach obserwowane jest częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych np. nawalnych opadów i gwałtownych wiatrów.

W województwie lubuskim szczególne znaczenie ma zarządzanie ryzykiem powodziowym. Zgodnie z zapisami art. 166 ust.

Prawa wodnego w SRWL 2030 wynika obowiązek uwzględnienia obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. Zgodnie z art. 163 ust. 5 Prawa wodnego ochronę przed powodzią prowadzi się z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Odry został przyjęty Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r., poz. 1938). Poniżej zamieszczono mapę obszarów województwa lubuskiego, na których wystąpienie powodzi jest prawdopodobne. W załączniku do niniejszego raportu zamieszczono mapy na oddzielnych arkuszach prezentujące zagadnienia związane z ryzykiem powodziowym oraz infrastrukturą przeciwpowodziową (rozdział 15.2).

Mapa 17 Obszary województwa lubuskiego, na których wystąpienie powodzi jest prawdopodobne.

Źródło: dane geoprzestrzenne KZGW (http://www.kzgw.gov.pl) oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze (Departament Geodezji, Gospodarki Nieruchomościami i Planowania Przestrzennego, Wydział Planowania Przestrzennego - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubuskiego (PZPWL) wraz z planami zagospodarowania przestrzennego miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego Zielona Góra i Gorzów Wlkp.

W województwie lubuskim, ryzyko zalań, podtopień i powodzi dotyczy przede wszystkim rzek: Odra, Warta, Noteć, Bóbr z Kwisą, Nysa Łużycka z Lubszą. Powódź na Odrze jest szczególnym zagrożeniem dla miejscowości: Nowa Sól, Krosno Odrzańskie, Słubice, Kostrzyn nad Odrą i Słońsk. Wylewy Warty stanowią największe zagrożenie dla Gorzowa Wlkp., a Noteci – dla Drezdenka. Największe ryzyko powodziowe związany z wystąpieniem powodzi na rzece Bóbr dotyczy miejscowości Szprotawa oraz Żagań, zaś na rzece Nysa Łużycka – większych miast jak Przewóz i Gubin. Natomiast zarówno w zlewni Bobru i Nysy Łużyckiej oprócz wyżej wymienionych miast znajdują się mniejsze miejscowości oraz pojedyncze zabudowania, dla których ryzyko powodziowe i tym samym zagrożenie zalaniem jest jeszcze wyższe. W mieście Gubin brakuje wałów po stronie polskiej, ponadto wysokość terenu pasa nadrzecznego jest na niektórych odcinkach znacząco niższa niż wały po stronie niemieckiej – powoduje to skierowanie fali powodziowej na tereny po stronie polskiej.

Powyższe ustalenia znajdują potwierdzenie w zapisach Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Odry przyjętym Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r., poz. 1938), w którym wymienione powyżej lokalizacje zakwalifikowano do tzw. obszarów problemowych o największym ryzyku powodziowym.

Stopień zagrożenia powodziowego miasta Gubin jest wyższy od wód rzeki Lubszy niż od wód rzeki Nysy Łużyckiej.

Wezbranie wód w rzece Nysa Łużycka powoduje przy wyższych stanach wody w rzece Lubszy cofkę piętrzenia na odcinku 2 km przez centrum miasta Gubin, powodując zalewanie i podtapianie zabudowań w mieście (co wykazały powodzie w latach minionych – szczególnie zaś w roku 2010 i 2011).

Do grupy gmin, które objęte są obszarami szczególnego zagrożenia powodzią zakwalifikowano na terenie województwa lubuskiego 62 gminy: Bledzew, Bobrowice, Bogdaniec, Bojadła, Brody, Bytnica, Bytom Odrzański, Cybinka, Czerwieńsk, Dąbie, Deszczno, Dobiegniew, Drezdenko, Gorzów Wlkp., Górzyca, Gubin (gmina miejska), Gubin (gmina wiejska), Iłowa, Jasień, Kargowa, Kostrzyn nad Odrą, Krosno Odrzańskie, Krzeszyce, Lubiszyn, Lubsko, Łagów, Łęknica, Małomice, Maszewo, Międzyrzecz, Niegosławice, Nowa Sól (gmina miejska), Nowa Sól (gmina wiejska), Nowogród Bobrzański, Otyń, Przewóz, Przytoczna, Pszczew, Rzepin, Santok, Siedlisko, Skwierzyna, Słońsk, Słubice, Stare Kurowo, Sulechów, Sulęcin, Szlichtyngowa, Szprotawa, Torzym, Trzciel, Trzebiechów, Trzebiel, Witnica, Wschowa, Zabór, Zbąszynek, Zielona Góra, Zwierzyn, Żagań (gmina miejska), Żagań (gmina wiejska), Żary (gmina wiejska). Na terenie wszystkich wskazanych gmin

stwierdzono występowanie obszarów o wysokim prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi (uwzględniając wszystkie trzy scenariusze określone na mapach zagrożenia powodziowego, prawdopodobieństwo wystąpienia: 0,2%, 1% oraz 10%) oraz takie, których obszar narażony jest na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego.

Powyższe obszary zostały wyznaczone w ramach realizacji projektu pn. „Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami”. Wstępna ocena ryzyka powodziowego powstała jako jeden z pierwszych dokumentów planistycznych wymaganych Dyrektywą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r.

w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim. Celem wstępnej oceny ryzyka powodziowego było wyznaczenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, czyli obszarów, na których istnieje znaczące ryzyko powodziowe lub na których wystąpienie dużego ryzyka jest prawdopodobne. W ramach wstępnej oceny ryzyka powodziowego zidentyfikowano znaczące powodzie historyczne, jak również powodzie, które mogą wystąpić w przyszłości (tzw. powodzie prawdopodobne), które stanowiły podstawę do wyznaczenia obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego wykonano dokładne mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego²³.

W ramach realizacji postanowień wynikających z zapisów SRWL 2030 niezbędna jest koncentracja na odpowiednim zarządzaniu ryzykiem powodziowym zgodnie z potrzebami środowiska poprzez stosowanie tzw. biernej ochrony polegającej na wyeliminowaniu lub unikaniu rozwoju zagospodarowania na terenach obszarów o szczególnym zagrożeniu wystąpieniem powodzi. Przez obszary szczególnego zagrożenia powodzią rozumie się: obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi 1%, obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi 10% oraz obszary między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano wał przeciwpowodziowy, a także wysypy i przymuliska powstałe w sposób naturalny na gruntach pokrytych wodami powierzchniowymi, stanowiące działki ewidencyjne. Na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, zgodnie z treścią art. 77 ust. 1 pkt 3) lit a) oraz b) Prawa wodnego zakazuje się m.in. gromadzenia ścieków, nawozów naturalnych, środków chemicznych, a także innych substancji mogących zanieczyścić wody, jak również lokalizacji nowych cmentarzy (od tego zakazu po spełnieniu obowiązków ustawowych przewidziane jest zwolnienie).

Inwestycje przeciwpowodziowe na terenie województwa lubuskiego powinny obejmować w szczególności budowę wałów przeciwpowodziowych, a także innych budowli, takich jak: jazy, przepusty, wały cofkowe, zbiorniki retencyjne. Szczególnie ważna jednak powinna być koncentracja na odpowiednim zarządzaniu ryzykiem powodziowym zgodnie z potrzebami środowiska poprzez stosowanie tzw. biernej ochrony polegającej na wyeliminowaniu lub unikaniu rozwoju zagospodarowania na terenach obszarów o szczególnym zagrożeniu wystąpieniem powodzi.

Ponadto w zakresie innych zagrożeń niż powodzie, prognozowany jest dalszy wzrost naturalnie wysokiej temperatury powietrza na obszarach silnie zurbanizowanych wzmacniany efektem miejskiej wyspy ciepła. Powyższe istotnie wpłynie na jakość życia ludzi i zwierząt, a głównie na spadek komfortu termicznego oraz zagrożenie życia i zdrowie. Nasilenie zjawiska miejskich wysp ciepła w okresie letnim ma bardzo negatywny wpływ na zdrowie mieszkańców. Miejskie wyspy ciepła (MWC) są silnie skorelowane z gęstością zaludnienia oraz udziałem powierzchni nieprzepuszczalnych (utwardzonych). Roślinność ma ujemny wpływ na intensywność MWC, stąd zwiększanie powierzchni biologicznie czynnych jest jednym ze sposób przeciwdziałania temu zjawisku.

Poniżej zamieszczone zostały scenariusze klimatyczne sporządzone w ramach projektu pt. „Opracowanie i wdrożenie strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu” o akronimie KLIMADA²⁴. Scenariusze te opracowano z wykorzystaniem hydrodynamicznych modeli systemu klimatycznego w dwóch okresach (lata 2021–2050 oraz 2071–2100). Pomimo, iż dłuższa perspektywa czasowa nie pokrywa się z okresem programowania wynikającym ze SRWL 2030, dane te przedstawiono z uwagi na zasadność pokazania trendów prognozowanych zmian klimatycznych.

Do analizy prognozowanych zmian temperatury zastosowano metodę percentyli 10. i 90²⁵ (mapy poniżej). w województwie lubuskim dla obu okresów (tj. lat 2021-2050 oraz 2071-2100) i dla obu sezonów (zima, lato) prognozowany jest wzrost średniorocznej temperatury powietrza. W sezonie zimowym prognozuje się wzrost w zakresie temperatur niskich (percentyl 10.) o ok. 1-2^oC (w przypadku lat 2021-2050) i ok. 3-4^oC (w przypadku lat 2071-2100). W przypadku temperatur wysokich (percentyl 90.) w sezonie zimowym zmiany te wynoszą odpowiednio ok. 1-2 ^oC oraz ok. 3^oC.

23 http://www.isok.gov.pl/pl/mapy-zagrozenia-powodziowego-i-mapy-ryzyka-powodziowego (dostęp: 30.04.2020 r.).

24 http://klimada.mos.gov.pl (dostęp: 30.04.2020 r.).

25 Percentyl 10. wskazuje wartości temperatury, poniżej których występuje 10% wszystkich wartości temperatury w danym okresie, natomiast percentyl 90.

odcina 10% największych wartości temperatury.

W sezonie letnim okresu 2021-2050 prognozuje się wzrost w zakresie temperatur niskich o ok. 0,5-1^oC. W sezonie letnim okresu 2071-2100 wzrost w zakresie temperatur niskich jest prognozowany o ok. 2^oC. W przypadku temperatur wysokich w prognozowany jest wzrost o ok. 1-1,5^oC. W okresie 2071-2100 prognozowany jest wzrost temperatur wysokich o ok. 2-3^oC.

Mapa 18 Różnice wartości percentyli (10., 90.) temperatury powietrza [^oC], pomiędzy okresami 2021–2050 oraz 2071–

2100, a okresem referencyjnym 1971–2000; zima i lato.

Źródło: http://klimada.mos.gov.pl (dostęp: 30.04.2020 r.).

Poniżej zamieszczono informacje nt. Względnych zmian opadów. Rozkład przestrzenny zmian opadu wskazuje na zwiększenie opadu zimowego dochodzące od ok. 6% (w rejonach południowych województwa) do ok. 12% w latach 2021–

2050 i do ok.16-18% w latach 2071–2100. W sezonie letnim okresu 2021-2050 prognozowany jest wzrost opadu o ok. 2-6%, zaś w latach 2071-2100 spadek o ok. 4-8%). W okresie wiosennym 2021-2050 r. prognozuje się w zależności od regionu województwa nieznaczne spadki (o ok. 2%) i wzrosty (o ok. 2%) wartości opadu, zaś w latach 2071-2100 wzrost (o ok. 4-8%). W sezonie jesiennym w przypadku obu analizowanych okresów zmiany są zasadniczo zbliżone (wzrost opadów o ok.

2% w okresie 2021-2050 i w latach 2071-2100 także o ok. 2% w przypadku większości województwa z wyjątkiem rejonów południowych, gdzie wzrost może osiągać ok. 4%).

Mapa 19 Względne zmiany opadu [wyrażone w %] dla zimy, lata, wiosny i jesieni pomiędzy okresami 2021–2050 oraz 2071–2100 a okresem referencyjnym 1971–2000.

Źródło: http://klimada.mos.gov.pl (dostęp: 30.04.2020 r.).

Prognozowany rozkład liczby dni z temperaturą maksymalną przewyższającą 25^oC (mapa poniżej) w województwie lubuskim jest zbliżony do tego obserwowanego dla całego kraju (wykazuje charakter równoleżnikowy i wzrasta w kierunku południowym). Na południu województwa różnica pomiędzy okresem 1971–2000 i 2041–2070 wynosi ok. 12-15 dni, zaś w pasie północnym ok. 15-18 dni.

Mapa 20 Różnica liczby dni z temperaturą maksymalną większą od 25^oC pomiędzy okresem 1971–2000 i 2041–2070.

Źródło: http://klimada.mos.gov.pl (dostęp: 30.04.2020 r.).

Susza rolnicza²⁶

O wystąpieniu suszy decyduje cały kompleks warunków meteorologicznych i glebowych. W Systemie Monitoringu Suszy warunki meteorologiczne powodujące suszę są określane za pomocą klimatycznego bilansu wodnego (KBW). KBW wyraża różnicę pomiędzy opadem atmosferycznym a ewapotranspiracją potencjalną. Opad atmosferyczny jest mierzony na stacjach meteorologicznych natomiast wartość ewapotranspiracji potencjalnej (wyrażającej w przybliżeniu zdolność wyparowania wody z dobrze uwilgotnionego trawnika) oblicza się wykorzystując metodę Penmana. Wartość tę z wystarczającą precyzją można również wyznaczyć korzystając z wzorów uproszczonych, które uwzględniają elementy meteorologiczne mierzone standardowo na stacjach meteorologicznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW).

Jak wynika z danych prezentowanych przez IUNG średnie wartości KBW dla lubuskiego w poszczególnych okresach raportowania, na podstawie której dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą bardzo często mają duże ujemne wartości. Oznacza to, że lubuskie notuje największy deficyt wody w skali całego kraju.

Poniżej zaprezentowano problematyczne zjawisko za pomocą map opracowanych przez IUNG dla zbóż (które stanowią główny „produkt” upraw rolniczych w regionie).

26 System Monitoringu Suszy Rolniczej, IUNG-PIB 2012.

Mapa 21 Potencjalne zasięgi suszy – udział gleb zagrożonych suszą (Rok: 2019; okres: 09; 11.VI - 10.VIII).

Zboża jare Zboża ozime

Źródło: IUNG Puławy (dostęp: 30.04.2020 r.). Źródło: IUNG Puławy (dostęp: 30.04.2020 r.).

Legenda:

Kryterium suszy (wg. Roz. MRiRW) nie zostało przekroczone

< 10 % gleb 10 - 30 % gleb 30 - 50 % gleb 50 - 80 % gleb

> 80 % gleb

Oprócz KBW do wyznaczenia obszarów dotkniętych suszą brane są pod uwagę także właściwości retencyjne gleb, ustalone według kategorii glebowych. Wyróżnia się cztery kategorie gleb:

 I – bardzo lekka (bardzo podatna na suszę) – są to gleby, które mają w składzie granulometrycznym głównie piaski: luźny, luźny pylasty, słabo gliniasty, słabo gliniasty, pylasty;

 II – lekka (podatne na suszę) – są to gleby, które mają w składzie granulometrycznym głównie piaski: gliniasty lekki, gliniasty lekki pylasty, gliniasty mocny, gliniasty mocny pylasty;

 III – średnia (średnio podatna na suszę) – są to gleby, które mają w składzie granulometrycznym głównie glinę:

lekką, lekka pylastą, pył: gliniasty, zwykły, piaszczysty;

 IV – ciężka (mało podatna na suszę) – są to gleby, które mają w składzie granulometrycznym głównie glinę:

średnią, średnią pylastą, ciężką, ciężką pylastą, pył ilasty, ił, ił pylasty.

Na terenie województwa lubuskiego przeważają gleby posiadające w składzie granulometrycznym głównie piaski luźne i słabogliniaste. Są to gleby bardzo podatne na suszę. Duży udział mają również gleby podatne na suszę.

Procesy erozyjne

Procesy erozyjne polegające na wymywaniu czy wywiewaniu zależą przede wszystkim od ukształtowania terenu i rodzaju gleby, a czynnikiem wpływającym na skalę zagrożenia jest pokrywa roślinna. Erozja gleb następuje głównie w przypadku pozostawienia powierzchni gleby jako odkrytej, w swobodnym kontakcie z otoczeniem. W ten sposób umożliwia się inicjowanie i rozwój procesów erozji wietrznej i wodnej powierzchniowej. Wiąże się to z efektem zwiewania lub spłukiwania najbardziej rolniczo przydatnej ornej warstwy gleby i przede wszystkim posiada charakter skutków i zmian mechanicznych.

Skutki i wielkość erozji w znacznej mierze zależą od warunków środowiska (np. nachylenia terenu) oraz innych przyczyn, z których ważny jest m.in. czynnik czasu ekspozycji na wiatr, opady i wielkość odsłoniętej powierzchni gruntu. Erozja gleb związana jest głównie z niewłaściwą gospodarką rolną.

Na terenie województwa lubuskiego największą powierzchnię zajmują tereny rolnicze przeznaczone pod uprawę zbóż i roślin okopowych. Nieprawidłowy sposób użytkowania tych gruntów szczególnie w kilku regionach województwa może prowadzić do ich przesuszenia i wzmożonej erozji gleb. Do takich miejsc zalicza się m. in Kotlina Kargowska, tereny pojezierne i wybrane strefy Wału Trzebnickiego najbardziej narażone na erozję wiatrową i niszczenie zboczy²⁷.

Analiza stanu zjawisk erozyjnych na terenie województwa lubuskiego wykazała, że w niektórych gminach występuje zagrożenie erozją wodną. Stan zagrożenia przyjęty na poziomie 6–8% powierzchni odnotowano w gminach: Bojadła, Drezdenko, Jasień, Kożuchów, Krosno Odrzańskie, Lipinki Łużyckie, Przytoczna, Zabór, Zielona Góra, na poziomie 9–11%

powierzchni w gminach: Bogdaniec, Cybinka, Deszczno, Górzyca, Kolsko, Lubsko, Otyń, Słubice, zaś na poziomie 11–20%

powierzchni w gminach: Bytom Odrzański, Krzeszyce, Nowe Miasteczko, Siedlisko, Stare Kurowo, Trzebiechów i Zwierzyn.

Na pozostałym obszarze województwa zagrożenie zjawiskami erozji wodnej nie przekracza 5%, a na samej północy, gdzie dominują najmłodsze utwory polodowcowe, kształtuje się na poziomie poniżej 2%²⁸.

Źródłem zagrożeń może być także możliwość osuszenia gruntów, a także przesuszenia gleb uprawnych w wyniku niewłaściwego odwodnienia. Zabiegi melioracyjne mogą prowadzić do zmiany naturalnej struktury gleby i jej potencjału przyrodniczego, co wywołuje najpierw spadek plonowania, a w ostateczności prowadzi do degradacji i przekształcenia gleb.

Na terenie województwa lubuskiego przekształcenia gleb i zanik siedlisk może wiązać się z m.in. z przekształceniem łąk wilgotnych/podmokłych w pola uprawne w wyniku melioracji. Problem ten dotyczy m.in. dolin rzecznych i tarasów zalewowych (np. Dolina Dolnego Bobru)²⁹.

W dokumencie Prognoza oddziaływania na środowisko do projektu Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego Projekt Prognozy (Stron 70-81)