W literaturze przedmiotu nie występuje jednolita definicja sukcesu inku-batorów przedsiębiorczości jak i czynników, dzięki którym jest on osiąga-ny. Dla wielu ośrodków może nim być np. określona wartość przychodów wypracowanych przez objęte wsparciem jednostki, określona liczba osób 63 Ibidem, s. 63.
64 M. Matusiak, Inkubatory przedsiębiorczości, [w:] K. B. Matusiak (red.), Ośrodki
inno-wacji i przedsiębiorczości w Polsce, PARP, Warszawa 2010, s. 78. 65 K. B. Matusiak, Inkubatory…, s. 51.
66 Ibidem, s. 55. 67 Ibidem, s. 81.
zatrudnionych w inkubowanych podmiotach czy też wysoki wskaźnik przeżywalności przedsiębiorstw. Innymi słowy, pomimo porównywal-nych wskaźników, mierzących skuteczność działania inkubatorów przed-siębiorczości, część z tych organizacji może określić bieżącą sytuację jako sukces, natomiast inne wręcz przeciwnie68. Fakt ten wynika ze specyfiki poszczególnych organizacji inkubujących podmioty gospodarcze, co zo-stało również zauważone w literaturze przedmiotu. Przykładowo A. Ber-gek i C. Norrman uważają, iż inkubatory przedsiębiorczości odnoszą sukces wtedy, gdy dochodzi do swoistego kompromisu pomiędzy okre-ślonymi celami i osiągniętymi wynikami69. W związku z tym powodzenie działalności inkubatora przedsiębiorczości jest kwestią zindywidualizo-wanej interpretacji, jednakże determinanty pozwalające je osiągnąć mogą być takie same w przypadku zupełnie odmiennych organizacji inkubują-cych przedsiębiorstwa. Na potrzeby dalszych rozważań przyjęto, iż bez względu na sposób definiowania sukcesu inkubatora przedsiębiorczości, jest on uzależniony od skuteczności jego działania, która z kolei jest defi-niowana jako stopień, w jakim planowane działania zostały zrealizowane, a planowane cele osiągnięte.
Biorąc pod uwagę fakt, iż inkubatory przedsiębiorczości nie są iden-tyczną formą wspierania inkubowanych podmiotów gospodarczych we wszystkich krajach, w których są zlokalizowane, warto zwrócić uwagę na ich specyfikę, a tym samym czynniki decydujące o tym, że skuteczność działania tych organizacji jest różna. Analizując literaturę przedmiotu, można znaleźć liczne badania identyfikujące różnorodne faktory mają-ce istotne znaczenie dla sposobu funkcjonowania instytucji inkubują-cych przedsiębiorstw. Wspomniane publikacje dzielą się na takie, które traktują inkubatory przedsiębiorczości jako jednolitą formę instytucji wspierających postawy przedsiębiorcze, oraz takie, które skupiają się na poszczególnych rodzajach analizowanych organizacji zgodnie z przyjętą wcześniej typologią.
Na przykładzie analizy sposobu funkcjonowania organizacji inkubują-cych podmioty gospodarcze w Polsce przedstawionej w punkcie 3.2.3 ni-niejszej pracy można zauważyć pewne różnice pomiędzy poszczególnymi typami ośrodków, co wynika z ich specyfiki. Jednakże pomimo wspo-mnianych cech charakterystycznych niekiedy wyłącznie dla określonego rodzaju inkubatorów przedsiębiorczości, występuje wiele charakterystyk czy też czynników, które wpływają na skuteczność prowadzonej działal-ności przez zdecydowaną większość organizacji.
68 S. Akçomak, Incubators…, s. 237.
69 A. Bergek, C. Norrman, Incubator best practice: A framework, “Technovation” 2008, vol. 28, s. 20–28.
143 Analiza wyników dotychczasowych badań...
Przegląd literatury przedmiotu dotyczącej kluczowych czynników sukcesu inkubatorów przedsiębiorczości warto zacząć od zaprezento-wania faktorów zidentyfikowanych przez Organizację Narodów Zjedno-czonych. Wspomniana jednostka wyodrębniła determinanty decydujące o sukcesie procesu inkubacji – zostały one określone w sposób ogólny i w postaci rekomendacji skierowano je do decydentów najczęściej na szczeblu krajowym. Wśród nich wyróżnia się m.in. konieczność two-rzenia przedsiębiorstw opartych na wiedzy w korelacji z zachętami do wdrażania innowacji oraz podejmowania ryzyka70. Pogląd ten wydaje się racjonalny, natomiast jego przejawem w praktyce jest obserwowana na całym świecie tendencja do tworzenia technologicznych inkubatorów przedsiębiorczości najczęściej współpracujących z jednostkami z sekto-rów zaawansowanych technologicznie.
W dokumencie opracowanym przez Organizację Narodów Zjednoczo-nych zwraca się również uwagę na potrzebę koncentracji długotermino-wych planów wokół rozwoju zbieżnych systemów wsparcia przedsiębior-czości71, obejmujących pełny zakres usług dedykowanych dla podmiotów z sektora MSP oferowanych przez inkubatory przedsiębiorczości72. To właśnie skuteczny i efektywny system wspierania przedsiębiorstw, zbu-dowany na różnorodnych usługach, jest kluczem do osiągnięcia sukcesu według wielu autorów73. Wskazuje się przy tym, że oprócz samego posia-dania szerokiej gamy instrumentów wspomagania podmiotów gospodar-czych, ważne jest, aby inkubator zagwarantował wszystkim współpracu-jącym z nim jednostkom równy dostęp do nich74.
Z perspektywy funkcjonowania instytucji inkubujących podmioty go-spodarcze podkreśla się również fundamentalne znaczenie proaktywnego nastawienia rady nadzorczej oraz dokładnej selekcji i szkolenia kadry zarzą-dzającej. Osoby te odgrywają bardzo istotną rolę w rozwijaniu inkubatorów przedsiębiorczości jako jednej z form wspomagania postaw przedsiębior-czych75, w związku z czym sprecyzowano dobre zarządzanie ośrodkiem, które powinno się zaczynać od selekcji sponsorów oraz ustanowienia 70 Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, Strengthening
technolo-gy incubation system for creating high technolotechnolo-gy-based enterprises in Asia and the Pacific, United Nations Publications, Bangkok 2001, s. 117–118.
71 Ibidem .
72 J. Wiggins, D. V. Gibson, Overview…, s. 58.
73 A. Goldstein [et al.], Small Business Incubator Report New Orleans, Louisiana, New Orleans Economic Development, New Orleans 2006, s. 12.
74 L. Peters, M. Rice, M. Sundararajan, The role of incubators in the entrepreneurial
process, “Journal of Technology Transfer” 2004, vol. 29, s. 88.
75 D. A. Lewis, Does Technology Incubation Work? A Critical Review, “Reviews of Eco-nomic Development Literature and Practice” 2001, no. 11, s. 8.
odpowiedniej struktury organizacyjnej, zapewniającej możliwość prze-kazywania części obowiązków interesariuszom76, do których należą m.in. instytucje naukowe, sektor prywatny, agencje pozarządowe oraz stowarzy-szenia krajowe77. Bardzo ważna jest również rola, jaką odgrywają instytucje wspomagające podmioty gospodarcze w procesie inkubacji, reprezentując je w kontaktach z partnerami biznesowymi. Liczni autorzy zwracają uwa-gę na konieczność wypracowania wspólnego stanowiska, które będzie ko-rzystne zarówno dla inkubatora, jak i jednostek objętych wsparciem78.
W literaturze przedmiotu duży nacisk kładzie się również na współ-pracę organizacji inkubujących przedsiębiorstwa z uczelniami wyższy-mi79 – według niektórych autorów odpowiedzialność za budowanie po-zytywnych relacji w największym stopniu ponosi menedżer ośrodka80. W zakresie jego działań jest również propagowanie przedsiębiorczości w społeczności lokalnej, co z jednej strony może zaowocować wzrostem liczby przedsięwzięć biznesowych, zaś z drugiej wsparciem wspomnianej wspólnoty, które również jest zaliczane przez wielu ekspertów do czynni-ków sukcesu inkubatora przedsiębiorczości81.
Znaczenie kadry zarządzającej dla wysokiej skuteczności funkcjono-wania podkreśla również Organizacja Współpracy Gospodarczej i Roz-woju (OECD)82. Pogląd ten podziela m.in. O. Adegbite, według którego wiedza i zaangażowanie menedżerów jest kluczem do powodzenia in-stytucji inkubującej podmioty gospodarcze83. W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę m.in. na mnogość działań należących do obowiązków osób zarządzających inkubatorami przedsiębiorczości (selekcja przedsię-biorstw, doradztwo, budowanie sieci współpracy itd.), a także osób za-trudnionych w tych ośrodkach. To właśnie kreatywność i determinacja zespołów ludzi współpracujących przy inkubowaniu podmiotów gospo-76 Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, Strengthening…,
s. 117–118.
77 L. G. Vasilescu, Business incubators in CEE countries – new coordinates for
deve-lopment, Annals of University of Craiova, “Economic Sciences Series”, vol. 2 (36), Craiova 2008, s. 676.
78 P. A. Abetti, Government-Supported…, s. 36.
79 R. Lalkaka, Best Practices’ in Business Incubation: Lessons (yet to be) Learned, Busi-ness & Technology Development Strategies LLC, New York 2001, s. 33.
80 H. Lofsten, P. Lindelof, Determinants for an entrepreneurial lieu: Science Parks and
business policy in growing firms, “Technovation” 2003, vol. 23, s. 51–64.
81 S. M. Hackett, D. M. Dilts, A Systematic Review of Business Incubation Research, “Journal of Technology Transfer” 2004, vol. 29, s. 66.
82 Business incubation: international case studies, OECD Publishing, Paris 1999, s. 16–17.
83 O. Adegbite, Business Incubators and Small Enterprise Development: The Nigerian
145 Analiza wyników dotychczasowych badań...
darczych może przyczynić się w dużym stopniu do odniesienia sukcesu przez instytucje zajmujące się inkubacją84.
W kontekście otoczenia inkubatorów przedsiębiorczości wskazuje się, że lokalizacja tych ośrodków powinna być atrakcyjna85, a także połączona z infrastrukturą uczelni wyższych (zwłaszcza technicznych), laboratoriów badawczych, a także obiektami kulturalnymi oraz rekreacyjnymi. Bardzo istotna jest również sieć współpracy86 (wewnętrzna i zewnętrzna)87, któ-ra powinna być stworzona zarówno na płaszczyźnie lokalnej/regional-nej, jak i krajowej88. W przypadku pierwszej z nich literatura przedmiotu zwraca uwagę, iż szczególnie korzystną dla inkubowanych podmiotów może być współpraca dojrzałych przedsiębiorstw (funkcjonujących od kilku lat) z nowo tworzonymi89.
Sieć współpracy obejmuje kontakty zarówno o charakterze formal-nym, jak i nieformalnym90, stając się wartością dodaną całego procesu inkubacji91. Wskazuje się, iż obecnie w wybranych krajach sieci współ-pracy przynoszą nawet większe korzyści od udostępniania infrastruktu-ry i powierzchni użytkowej92. Jednocześnie część autorów zwraca uwagę na fakt, że nieprzyjazne otoczenie, w tym brak lub niewystarczająca sieć współpracy zewnętrznej, nie stanowi przeszkody dla odniesienia sukce-su przez instytucje inkubujące podmioty gospodarcze. Niezwykle istotne jest wówczas traktowanie inkubatorów przedsiębiorczości przez władze lokalne lub rządowe jako komponentu większego, zintegrowanego syste-mu wspierania przedsiębiorczości93.
Organizacja Narodów Zjednoczonych wskazuje ponadto, iż dla pra-widłowego funkcjonowania procesu inkubacji rynki kapitałowe muszą 84 K. B. Matusiak, M. Mażewska, K. Zasiadły, Rozwój…, s. 13.
85 E. Autio, M. Kloftsen, A Comparative Study of Two European Business Incubators, “Journal of Small Business Management” 1998, vol. 36 (1), s. 30–43.
86 C. Tamasy, Rethinking technology-oriented business incubators: developing a
ro-bust policy instrument for entrepreneurship, innovation and regional development?, “Growth and Change” 2007, vol. 38 (3), s. 460–473.
87 RESI, Maryland Incubator Impact Analysis, Towson University, Towson 2001, s. 40. 88 Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, Strengthening…, s. 117–118. 89 M. Davies, Mixed-use Incubator Handbook: A Start-up Guide for Incubator
Develo-pers, infoDev, USA 2009, s. 6.
90 L. Rothschild, A. Darr, Technological Incubators and the Social Construction of
Inno-vation Networks: An Israeli Case Study, “Technovation” 2005, vol. 25 (1), s. 61. 91 M. T. Hansen, H. W. Chesbrough, N. Nohria, D. N. Sull, Networked incubators:
Ho-thouses of the new economy, “Harvard Business Review” 2000, vol. 78 (5), s. 74–84. 92 Global Practice…, s. 19.
93 I. Daskalopoulou, P. Liargovas, A. Petrou, A comparative study of business
incuba-tors and technoparks in the EU, “International Journal of Innovation and Regional Development” 2010, vol. 2 (3), s. 198–220.
być odpowiednio skonstruowane, tzn. tak, aby zapewniały kapitał inwe-stycyjny i obrotowy dla inkubatora oraz źródła finansowania dla inku-bowanych podmiotów. W literaturze przedmiotu wskazuje się, iż oprócz możliwości pozyskania środków finansowych przez organizacje inkubu-jące podmioty gospodarcze bardzo ważne jest także ich ewentualne sa-mofinansowanie. Zakłada się, że niezależność finansowa może wydatnie przyczynić się do odniesienia sukcesu przez inkubatory, a tym samym pozytywnie wpłynąć na poprawę ich skuteczności94.
W kontekście prowadzonej przez inkubatory przedsiębiorczości działal-ności zwraca się również szczególną uwagę na fakt, iż instytucja inkubują-ca podmioty gospodarcze jest nie tylko określoną siedzibą, lokalizacją czy budynkiem, ale przede wszystkim spójnym systemem wsparcia skoncen-trowanym na inkubowanych jednostkach w celu ich przetrwania i rozwo-ju. W związku z tym wysokość czynszów i opłat z jednej strony musi być przystępna dla przedsiębiorstw, zaś z drugiej stanowić źródło dochodu dla instytucji udzielających wsparcia w ramach procesu inkubacji95.
Jednym z istotniejszych czynników sukcesu jest ponadto permanentne monitorowanie skuteczności funkcjonowania inkubatora oraz bieżącej sytuacji poszczególnych przedsiębiorstw96. Organizacja Narodów Zjed-noczonych podkreśla, że przeprowadzanie tego typu analiz jest kluczowe i w razie potrzeby pozwala podjąć odpowiednie działania mające na celu poprawę w określonych obszarach działania97.
Zgodnie z ujęciem problematyki reprezentowanym przez K. B. Ma-tusiaka oraz K. Zasiadłego fundamentalnymi determinantami sukcesu procesu inkubacji przedsiębiorczości są98:
• zarząd, który organizuje środki i rozwija sieć współpracy odpo-wiednio do potrzeb przedsiębiorców – klientów,
• partycypowanie w korzyściach wynikających ze wspólnej infra-struktury,
• selekcja inkubowanych podmiotów gospodarczych i proces przy-spieszonego rozwoju, który prowadzi do zwiększenia samodziel-ności poszczególnych przedsiębiorstw oraz przygotowania ich do wyjścia z programu,
94 K. B. Matusiak, M. Mażewska, K. Zasiadły, Rozwój…, s. 13.
95 Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, Strengthening…, s. 117–118.
96 H. Etzkowitz, J. M. Carvalho de Mello, M. Almeida, Towards“meta-innovation” in
Brazil…, s. 420.
97 Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, Strengthening…, s. 117–118.
98 K. B. Matusiak, K. Zasiadły, Rozwój inkubatorów technologicznych, [w:] K. B. Matu-siak (red.), Ośrodki innowacji w Polsce, PARP, Poznań, Warszawa 2005, s. 103.
147 Analiza wyników dotychczasowych badań...
• pomoc w uzyskaniu środków finansowych niezbędnych dla rozwo-ju inkubowanych podmiotów.
Wspomniany proces selekcji według opinii wielu autorów istotnie wpływa na skuteczność funkcjonowania inkubatora przedsiębiorczości99. W literaturze przedmiotu można zauważyć pogląd, iż sukces organiza-cji inkubującej podmioty gospodarcze zależy od sukcesu inkubowanych przedsiębiorstw100. Proces selekcji sprowadza się do zidentyfikowania najbardziej perspektywicznych w ocenie poszczególnych instytucji in-kubujących przedsiębiorstwa projektów biznesowych oraz poszukiwania potencjalnych przedsiębiorców101, którzy niekiedy dzięki niewielkiemu wsparciu będą potrafili stworzyć odnoszące sukcesy rynkowe podmio-ty gospodarcze102. Problem ten jest skorelowany ze wspieraniem postaw przedsiębiorczych, który stanowi jeden z celów funkcjonowania inkuba-torów przedsiębiorczości na całym świecie.
Równie istotne jest określenie maksymalnego okresu inkubacji103 (li-czonego w miesiącach lub latach) – transparentne i czytelne zasady ofero-wania pomocy dla przedsiębiorstw pozwolą im lepiej przygotować się na opuszczenie inkubatora przedsiębiorczości. Sam proces wyjścia z inku-batora jest również istotnym zagadnieniem, któremu badacze poświęcają wiele uwagi104, podkreślając jednocześnie jego znaczenie np. dla tworze-nia zewnętrznej sieci współpracy.
Oprócz wymienionych czynników warto pamiętać o jeszcze jednym fak-torze, mianowicie tworzeniu pozytywnego klimatu dla przedsiębiorczości105. Determinanta ta może wydawać się na tyle oczywista, iż nie zostanie ona po-traktowana jako warunek niezbędny do odniesienia sukcesu przez inkubator przedsiębiorczości, jednakże w praktyce może ona być tym faktorem, który przesądzi o skuteczności instytucji inkubującej podmioty gospodarcze106.
99 E. Scaramuzzi, Incubators in Developing Countries: Status and Development
Per-spectivess, infoDev Program, The World Bank, Washington 2002, s. 28–30. 100 L. Peters, M. Rice, M. Sundararajan, The role…, s. 83–91.
101 Z. M’Chirgui, Assessing the Performance of Business Incubators: Recent France
Evidence, “Business and Management Research” 2012, vol. 1 (1), s. 67. 102 A. Goldstein [et al.], Small…, s. 12.
103 F. Martin, Business incubators and enterprise development: neither tried or tested, “Journal of Small Business and Enterprise Development” 1997, vol. 4 (1), s. 3–11. 104 Global Good Practice in Incubation Policy Development and Implementation,
in-foDev, Washington 2010, s. 12.
105 E. M. Zablocki, Formation of a business incubator, [w:] A. Krattiger, R. T. Maho-ney, L. Nelsen, [et al.] (eds.), Intellectual property management in health care and
agricultural innovation: a handbook of best practices, MIHR, Oxford 2007, s. 1313. 106 T. K. Sung, D. V. Gibson, B. S. Kang, Characteristics of technology transfer in
bu-siness ventures: the case of Daejeon, Korea, “Technological Forecasting & Social Change” 2003, vol. 70, s. 453.