Komponenty norm prawnych

PoniewaŜ poszczególne komponenty normy prawnej będą analizowane z wzięciem pod uwagę dwuczłonowej koncepcji normy prawnej, rozwaŜona zostanie więc budowa dwóch norm:

(i) sankcjonowanej,

(ii) sankcjonującej.

6.4.1 Norma sankcjonowana

Norma sankcjonowana określa:

(i) adresata i warunki, w jakich jest mu coś nakazane, zakazane lub dozwolone

czynić (hipoteza),

(ii) treść owego nakazu, zakazu lub dozwolenia (dyspozycja) (Stawecki, Winczorek

2002: 88).

Hipoteza stanowi zwykle jeden z bardziej rozbudowanych elementów normy prawnej. W przepisach prawnych nie zawsze kompontent ten wyraŜony jest wprost, moŜe być rozproszony w tekstach aktów normatywnych tak, Ŝe osoba niemająca przygotowania prawniczego moŜe mieć trudności z jej wyodrębnieniem. Hipoteza moŜe takŜe wskazywać szczegółowo cel działania podmiotu prawa albo sposób działania. MoŜe równieŜ zawierać określenia pewnych zachowań ludzkich, stanów powstałych

w wyniku działania praw przyrody, funkcjonowania gospodarki, zjawisk zewnętrznych w stosunku do adresata, moŜe takŜe określać miejsce działania albo czas czy teŜ moment działania.

Jak juŜ zostało wspomniane, wydedukowanie normy prawnej z przepisu nie zawsze odbywa się w sposób prosty. PoniewaŜ normy zawarte są w przepisach, są one interpretowane z przepisów i hipotezy mogą być w nich umieszczone w róŜny sposób. W wielu wypadkach przepis prawny sformułowany jest w postaci zdania warunkowego. Zdanie takie składa się z poprzednika, który określa okoliczności zachowania się adresata i wyraŜa się zwrotem jeŜeli, oraz z następnika, który wyraŜa się zwrotem to. W takim przypadku poprzednik często stanowi hipotezę normy. W przedstawionych poniŜej przepisach prawnych wraz z ich tłumaczeniami wyróŜniliśmy ich część stanowiącą hipotezę:

Przykład 1. Język źródłowy: węgierski (dalej: J.ź.: W.)

Ha a büntetıeljárást felfüggesztik, a felfüggesztés tartama az elévülés határidejébe nem számít be.

JeŜeli postępowanie karne zostanie zawieszone okresu zawieszenia nie wlicza się do okresu po jakim nastąpi przedawnienie.

Przykład 2. Język źródłowy: angielski (dalej: J.ź.: A. )

Przykłady są fragmentami tekstów zamieszczonych na oficjalnych stronach internetowych Unii Europejskiej, tak więc teksty w kaŜdym języku mają równy status. JednakŜe dla celów badawczych przyjęte zostało, Ŝe językiem źródłowym jest język angielski, a teksty w języku polskim i węgierskim są tłumaczeniami.

If it is not possible to carry out complete re-estimation of the output of dwelling services annually, Member States may extrapolate a given base year figure using appropriate quantity, price and quality indicators.

JeŜeli nie jest moŜliwe przeprowadzenie corocznego pełnego ponownego szacowania produkcji usług mieszkaniowych, Państwa Członkowskie mogą dokonywać ekstrapolacji danych liczbowych dla danego roku bazowego, stosując odpowiednie wskaźniki ilościowe, cenowe i jakościowe.

Amennyiben nem lehetséges a lakásszolgáltatások termelési értékének teljes körő újrabecslését évente elvégezni, a tagállamok extrapolálhatják az adott bázisév adatait a megfelelı mennyiségi, ár- és minıségi mutatószámok felhasználásával.

Dyspozycją nazywa się tę część normy, która określa treść zachowania zakazanego, nakazanego lub dozwolonego, albo treść decyzji, którą naleŜy podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów. Przedmiotem dyspozycji mogą być czyny, lub czynności konwencjonalne (Stawecki, Winczorek 2002: 66), np.:

Przykład 3. J.ź.: P.

JeŜeli grupa albo związek określone w § 1 mają charakter zbrojny, albo mają na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, sprawca podlega

50

Ha az 1.§-ban leírt csoport vagy szervezet fegyveres jellegő, vagy terrorista jellegő bőncselekményt tervez, az elkövetı hat hónaptól nyolc évig terjedı szabadságvesztéssel

büntetendı.

6.4.2 Norma sankcjonująca

Norma sankcjonująca stanowi, iŜ w przypadku naruszenia normy sankcjo-nowanej (co występuje tu jako hipoteza) zostanie zastosowana dolegliwość, której rodzaj i stopień jest wyznaczony w treści tej normy. Dyspozycja normy sankcjonującej przewiduje więc zarówno obowiązek ponoszenia skutków naruszenia normy sankcjo-nowanej, jak i upowaŜnienie (kompetencję) dla organów państwa do realizacji tych skutków. O ile więc norma sankcjonowana skierowana jest do pewnej kategorii adresatów określonych rodzajowo, o tyle norma sankcjonująca skierowana jest zawsze do organów władzy publicznej, poniewaŜ tylko oni posiadają kompetencję do stwierdzenia naruszenia normy sankcjonowanej i zastosowania wobec jej naruszyciela określonej dolegliwości (sankcji).

Pojęcia sankcji nie będziemy odnosić do struktury normy, tylko do skutku prawnego naruszenia normy. W języku prawniczym sankcja występuje w znaczeniu językowym, jako treść normy zachowania (zapowiedzi określonej dolegliwości) i w znaczeniu realnym oraz jako społeczny fakt podjęcia określonych kroków dole-gliwych wobec podmiotów zachowujących się niezgodnie ze wzorami zachowań zawartymi w normie. O ile w prawie pojęcie to oznacza zawsze jakąś dolegliwość ponoszoną za złamanie normy, o tyle w etyce, psychologii i socjologii pojęcia tego uŜywa się równieŜ w kontekście nagród za zachowania zgodne z normą (Stawecki, Winczorek 2002: 82n).

Najczęściej wyróŜnia się trzy rodzaje sankcji prawnej:

(i) egzekucyjną

(ii) niewaŜności (bezskuteczności),

(iii) karną (represyjna, penalna).

Sankcja egzekucyjna polega na przymusowym wykonaniu tego, co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata lub unicestwieniu tego, co zostało przez niego uzyskane wbrew zakazowi. (Stawecki, Winczorek 2002: 83). W podanych poniŜej przepisach wyróŜnione zostały istotne fragmenty sankcji egzekucyjnej:

Przykład 4. J.ź.: P.

Wymierzone łączne kary pienięŜne, nieuiszczone w wyznaczonym terminie,

podlegają wraz z odsetkami za zwłokę przymusowemu ściągnięciu w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

A kijelölt idıszakban nem fizetett kiszabott összes penzügyi büntetés a késedelmi százalékkal együtt a kényszeres behajtás alá esik a közigazgatási behajtási eljárásról szóló jogszobályokban elıírtak szerint.

Przykład 5. J.ź.: W.

A 30. §-ban meghatározott engedélyt a hatóság visszavonja, az üzemeltetıt a súlyos ipari baleset megelızéséhez szükséges intézkedések megtételére kötelezi, ha a biztonságos üzemeltetés feltétele bármely okból hiányzik.

Pozwolenie, o którym mowa w § 30 zostanie cofnięte przez urząd, a przed-siębiorca zostanie zobowiązany do podjęcia stosownych kroków dla zapobieŜenia

cięŜkim wypadkom przemysłowym, jeŜeli z jakiegokolwiek powodu nie jest spełniony warunek bezpiecznego działania.

Przykład 6. J.ź.: A.

(Penalties applicable to importers)

If applications or declarations relating to “A” licences presented by an importer to the competent authorities of a Member State are found to contain false, misleading or inaccurate information and unless such information is clearly due to a genuine error, the competent authorities of the Member States concerned shall, depending on the seriousness of the case, exclude the importer in question from the "A"

licence applications system for up to four quarters following the finding, without prejudice to the application of any relevant national laws. In such cases, the

security referred to in Article 5(3) shall be forfeit in full. (Kary stosowane wobec importerów)

JeŜeli wnioski lub oświadczenia odnoszące się do pozwoleń typu „A" złoŜone przez importera właściwym organom Państwa Członkowskiego zawierają fałszywe, wprowadzające w błąd lub nieprawidłowe informacje, o ile informacje te nie są wynikiem autentycznej pomyłki, właściwe organy zainteresowanych Państw Członkowskich, zaleŜnie od wagi sprawy, wykluczą danego importera z systemu

wniosków o wydanie pozwoleń typu „A” przez okres do czterech kwartałów od wykrycia nieprawidłowości, bez uszczerbku dla stosowania jakichkolwiek odpowiednich przepisów prawa krajowego. W takich przypadkach zabezpieczenie określone w art. 5 ust. 3 ulega przepadkowi w całości.

(Az importırökkel szemben alkalmazandó szankciók)

Amennyiben megállapítják, hogy az importır által a tagállam illetékes hatóságainak bemutatott, az „A” engedélyekre vonatkozó kérelmek vagy nyilatkozatok hamis, félrevezetı vagy hibás információt tartalmaznak, kivéve ha világosan látszik, hogy tévedésrıl van szó, az érintett tagállamok illetékes hatóságai kizárják az érintett

importırt az „A” engedélykérelmi rendszerbıl az e megállapítást követı négy negyedéves idıszakra, ennek súlyosságától függıen, tekintet nélkül bármely vonatkozó nemzeti jogszabály alkalmazására. Ilyen esetekben az 5. cikk (3) bekezdésében említett biztosíték teljes egészében elvész.

Kolejnym rodzajem sankcji jest sankcja niewaŜności, albo bezskuteczności. Ma ona zastosowanie, jeŜeli czynności konwencjonalne zostały podjęte z naruszeniem prawa. W takim wypadku sankcja polega na odebraniu czynnościom skuteczności prawnej (Stawecki, Winczorek 2002: 83). W podanych poniŜej przepisach wyróŜnione zostały istotne fragmenty sankcji niewaŜności:

Przykład 7. J.ź.: P.

Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest niewaŜna.

A cselekvıképtelen személy jognyilatkozata semmis.

Przykład 8. J.ź.: W.

Érvénytelen a házasság, ha a házasulók valamelyikének korábbi házassága

52

Związek małŜeński jest niewaŜny, jeŜeli wcześniejszy związek małŜeński którejś ze stron zawierających małŜeństwo jest nadal waŜny.

Przykład 9. J.ź.: A.

The conditions for the test should be arranged so that the air temperature and the humidity measured at the engine intake is set to standard conditions during the test run. The standard should be 6 ± 0,5 g water per kg dry air at a temperature interval of 298 ± 3 K. The test is void if these conditions are not met.

Warunki badania powinny być tak ustalone, aby temperatura i wilgotność powietrza na wlocie do silnika były równe warunkom normalnym podczas badania. Normą powinno być 6 ± 0,5 g wody na kg suchego powietrza w przedziale temperatur 298 ± 3 K. Badanie jest niewaŜne, jeśli te warunki nie są spełnione.

A vizsgálat feltételeit úgy kell elıkészíteni, hogy a motor szívócsövénél mért levegıhımérséklet és légnedvesség a vizsgálat alatt normál körülményekre legyen beállítva. A normál viszony legyen 6 ± 0,5 g víz/kg száraz levegı és 298 ± 3 K hımérséklet intervallumban. Ha ezen feltételeket nem teljesítik, a vizsgálat

érvénytelen.

Sankcja karna, inaczej represyjna czy teŜ penalna, jest to sankcja groŜąca za dokonanie czynów zabronionych lub rzadziej, za zaniechanie dokonania czynów nakazanych. Polega ona na pozbawieniu naruszyciela zakazu cennych dla niego dóbr. Do dóbr takich zaliczymy m.in. wolność, wartości majątkowe czy teŜ prawa rodzicielskie (Stawecki, Winczorek 2002: 83). W podanych poniŜej przepisach wyróŜniliśmy istotne fragmenty sankcji karnej:

Przykład 10. J.ź.: P.

Kto sprowadza niebezpieczeństwo dla Ŝycia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia w wielkich rozmiarach podlega karze pozbawienia wolności od sześciu miesięcy

do lat ośmiu.

Aki veszélyezteti több személy életét vagy egészségét vagy vagyonát nagy mértékben, hat évtıl nyolc évig terjedı szabadságvesztéssel büntetendı.

Przykład 11. J.ź.: W.

Aki házasságának fennállása alatt újabb házasságot köt, vagy aki házassági kötelékben levı személlyel köt házasságot, bőntettet követ el, és három évig

terjedı szabadságvesztéssel büntetendı.

Kto, będąc w związku małŜeńskim, zawiera nowy związek małŜeński lub kto zawiera związek małŜeński z osobą związaną węzłem małŜeńskim, popełnia przestępstwo i podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.

Zaniechanie i sankcja za zaniechanie mogą być wyraŜone następująco: Przykład 12. J.ź.: W.

Aki hitelt érdemlı tudomást szerez arról, hogy összeesküvés, lázadás, hazaárulás, vagy kémkedés elkövetése készül, és errıl a hatóságnak jelentést nem tesz, bőntettet követ el, és három évig terjedı szabadságvesztéssel büntetendı.

Kto posiadł wiarygodne informacje o przygotowywanym spisku, buncie, zdradzie lub szpiegostwie, lub o popełnieniu takich przestępstw i nie powiadomi o tym władz, popełnia przestępstwo i podlega karze pozbawienia wolności do lat

trzech.

Przykład 13. J.ź.: A.

Any failure to comply with the obligations pursuant to this Regulation, whether intentionally or through negligence on his or her part, shall make an official or other servant of the European Communities liable to disciplinary action, in accordance with the rules and procedures laid down in the Staff Regulations of Officials of the European Communities or in the conditions of employment applicable to other servants.

Niedopełnienie zobowiązań wynikających z niniejszego rozporządzenia, niezaleŜnie od tego, czy celowo czy przez zaniedbanie, powoduje, Ŝe urzędnik lub inny funkcjonariusz Wspólnot Europejskich podlega karze dyscyplinarnej zgodnie z regułami i procedurami ustanowionymi przez regulamin pracowniczy urzędników Wspólnot Europejskich lub w warunkach zatrudnienia mających zastosowanie do innych pracowników.

Ha az Európai Közösségek tisztviselıje vagy más alkalmazottja az e rendeletben foglalt kötelezettségeit szándékosan vagy gondatlanságból megszegi, ellene az Európai Közösségek tisztviselıinek személyzeti szabályzatában elıírt, illetve az egyéb alkalmazottakra vonatkozó alkalmazási feltételekben elıírt szabályoknak és eljárásoknak megfelelıen fegyelmi eljárás indul.