Kolejny omawiany dokument to protokół z przesłuchania świadka. Został on sporządzony według wskazówek udzielonych przez stronę polską, z uwzględnieniem wymagań prawa węgierskiego. W pierwszej kolejności przytoczone zostaną polskie przepisy określające wymagania co do treści, jakie powinny się w takim protokole znaleźć. Określa je art. 148 k.p.k. W myśl tego artykułu protokół powinien zawierać oznaczenie, datę i miejsce przeprowadzenia przesłuchania oraz wymieniać osoby w nim uczestniczące, dalej powinien zawierać opis przebiegu czynności oraz oświadczenia i wnioski jego uczestników, treść postanowień i zarządzeń wydanych w toku przesłuchania oraz w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności. W trakcie przesłuchania naleŜy równieŜ przestrzegać określonych procedur, których szczegóły określają art. 190 i 191 k.p.k. Według treści tam zawartych przed rozpoczęciem przesłuchania naleŜy uprzedzić świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy. W postępowaniu przygotowawczym
świadek powinien podpisać oświadczenie, Ŝe został uprzedzony o tej odpowiedzialności,
a przesłuchanie naleŜy rozpocząć od zapytania świadka o imię, nazwisko, wiek, zajęcie, miejsce zamieszkania, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarŜenie oraz stosunek do stron. W tym miejscu warto wspomnieć takŜe o treściach, jakie powinny być zawarte w protokole według prawa węgierskiego. Treści te określone są zarówno w przepisach dotyczących przesłuchania świadka, jak i oskarŜonego. W art. 87 ust. 1 k.p.k. zawarto m.in. informacje dotyczące tego, jakie dane osobowe naleŜy zawrzeć w protokole: nazwisko i imię osoby przesłuchiwanej, miejsce urodzenia, imię matki, miejsce zamieszkania, numer dowodu osobistego, obywatelstwo, zawód i miejsce pracy, wykształcenie, stan rodzinny, osiągany dochód i stan majątkowy, funkcje pełnione w organizacjach i stowarzyszeniach, stopień wojskowy, odznaczenia oraz wzmiankę o poprzedniej karalności i dane dotyczące karalności. Artykuł 76 ust. 1 określa sposób przesłuchania biegłego. Po ustaleniu danych osobowych biegłego naleŜy ustalić, czy jest on osobą zainteresowaną w sprawie i pouczyć go o konsekwencjach składania fałszywych zeznań. Po przedstawieniu opnii przez biegłego moŜna zadawać mu pytania. W art. 65–67 k.p.k. określono dokładnie warunki, w których świadka nie moŜna
przesłuchać. Niektóre z tych warunków zawarte są w treści omawianego protokołu, dlatego nie będą one tutaj szczegółowo omawiane. Z tekstu wyraźnie wyłaniają się kolejne etapy przesłuchania, więc z łatwością moŜna wyobrazić sobie jego przebieg. Przytaczany poniŜej tekst zawiera m.in. następujące komponenty:
(i) tytuł,
(ii) dane porządkujące: numer sprawy, imię i nazwisko referenta, miejsce
sporządzenia protokołu, datę, godzinę,
(iii) podanie przyczyny sporządzenia protokołu,
(iv) dane osób biorących udział w przesłuchaniu,
(v) dane świadka,
(vi) pouczenie świadka,
(vii) oświadczenie świadka i jego podpis,
(viii) kolejne pouczenia świadka,
(ix) oświadczenie świadka dotyczące pouczenia,
(x) oświadczenie o zaistniałych przeszkodach w składaniu zeznań,
(xi) pouczenia świadka,
(xii) oświadczenie świadka dotyczące pouczenia i jego podpis,
(xiii) tytuł,
(xiv) treść pytań osoby przesłuchującej i zeznań świadka,
(xv) oświadczenie końcowe świadka,
(xvi) dane końcowe: godzinę zakończenia przesłuchania, podpis osoby biorącej udział
w przesłuchaniu ze strony władz i osoby biorącej udział w postępowaniu.
Tekst 9
Jegyzıkönyv tanú kihallgatásáról Protokół z przesłuchania świadka
Készült a Budapesti Rendır-fıkapitányság Budapest, III Kerület, Esztergomi utca 29. szám alatti hivatalos helységében 2004. év február hó 04. napján 10 óra 00 perckor.
Sporządzono w siedzibie urzędowej Komendy Głównej Policji w Budapeszcie, III dzielnica, przy ulicy Esztergomi pod numerem 29, dnia 4 miesiąca lutego 2004 roku o godzinie 10 minut 00.
Kovács Ján tanú kihallgatása alkalmával.
W związku z przesłuchaniem świadka: Jána Kovácsa. Jelen vannak ...
W obecności ...
A nyomozó hatóság részérıl ... Ze strony władz śledczych ...
Eljárásban résztvevık és jogállásuk ... Uczestnicy postępowania i ich status prawny ...
172
A tanú adatai: Név / Születési idı, hely / Anya neve / Lakóhely címe / Tartózkodási hely címe / Foglálkozása / Volt-e büntetve hamis tanúzás miatt / Személyazonosító okmány száma / Állampolgársága / Munkahelye.
Dane świadka: / Nazwisko / Czas, miejsce urodzenia / Imię matki / Adres zameldowania / Adres pobytu / Wykonywany zawód / Czy był karany za fałszywe zeznania / Numer dokumentu toŜsamości / Obywatelstwo / Miejsce pracy.
A terhelttel, vogyis sértettel rokoni viszonyban van-e?
Czy pozostaje w stosunku pokrewieństwa z oskarŜonym lub poszkodowanym? Az ügyben más okból érdekelt, vogy elfogult-e?
Czy jest stroną zainteresowaną lub czy jest stroną w sprawie z innych przyczyn? Nem kérem adataim zárt kezelését.
Nie wnoszę o traktowanie moich danych jako poufnych.
Fragment zawierający pouczenia świadka o treściach ustawy jest bardzo obszerny. PoniŜej przedstawione zostały niektóre z warunków, celem egzemplifikacji i przedsta-wienia leksyki tekstów ustawowych wplecionej w tekst protokołu. Najpierw podane zostają warunki dotyczące praw świadka, tzn. określające, w jakich wypadkach świadek moŜe odmówić zeznań. W pierwszej kolejności wymienia się warunki obowiązujące generalnie:
Az 1998. évi XIX. törvény a Büntetı Eljárásról 96. § (1) bekezdés elsı mondata alapján a tanú kérelmére elrendeli a tanú adatainak zárt kezelését.
Ustawa XIX z 1997 r. o Postępowaniu Karnym w pierwszym zdaniu ust. 1 § 96 nakazuje, by na prośbę świadka traktować jego dane jako poufne.
Az 1998. évi XIX törvény a Büntetı Eljárásról 96. § (1) bekezdése alapján figyelmeztetem, hogy ön nem hallgatható ki tanúként:
(i) arról, amire lelkészként, illetıleg egyházi szmélyként, hivatásánál fogva titoktartási kötelezettsége áll fenn,
(ii) arról, amirıl mint védı szerzett tudomást,
(iii) ha öntıl testi, vagy szellemi állapota miatt nyilvánvalóan nem várható helyes vallomás,
(iv) ha ön az ügy tárgyára vonatkozó állam- vagy szolgálati titok birtokosa és titoktartási kötelezettsége alól nem kapott felmentést,
(v) ön a tanúvallomást megtagadhatja, ha: a. a terhelt hozzátartozója14;
b. önmagát, vagy hozzátarozóját bőncselekmény elkövetésével vádolná. W myśl Ustawy XIX z 1997 r. o Postępowaniu Karnym § 82 ust. 2 pouczam, Ŝe nie moŜe być Pan przesłuchiwany jako świadek:
(i) w kwestiach, co do których obowiązuje Pana tajemnica ze względu na pełnione przez Pana obowiązki duszpasterza lub funkcje kościelne,
14 W myśl definicji prawnej do grupy tej naleŜą: krewny w prostej linii i jego współmałŜonek, rodzic przysposabiający i dziecko przysposobione, rodzeństwo, współmałŜonek, konkubin(a) i narzeczony(a), krewni współmałŜonka w prostej linii i jego rodzeństwo oraz współmałŜonek brata lub siostry.
(ii) w kwestiach, o których uzyskał Pan wiedzę jako obrońca,
(iii) jeŜeli w oczywisty sposób nie moŜna od Pana oczekiwać właściwego zeznania z powodu stanu pańskiego ciała lub umysłu,
(iv) jeŜeli jest Pan w posiadaniu informacji dotyczących przedmiotu sprawy a stanowiących tajemnicę państwową i nie uzyskał Pan zwolnienia z obowią-zku dochowania tajemnicy,
(v) moŜe Pan odmówić złoŜenia zeznań, jeŜeli: a. jest Pan bliskim krewnym oskarŜonego,
b. gdyby miało to obciąŜyć za dokonanie przestępstwa Pana lub pańskiego bliskiego krewnego.
Po przedstawieniu świadkowi jego praw i obowiązków wynikających z ustaw świadek powinien potwierdzić, Ŝe zrozumiał oświadczenie i stwierdzić, czy wobec powyŜszego wystąpiły jakieś przeszkody w składaniu zeznań. PoniŜsze zdanie w języku polskim nie jest gramatyczne, co jest spowodowane tym, Ŝe tekst jest redagowany na podstawie wzoru zawartego w formularzu.
A figyelmeztetést megértettem, kijelentem, hogy tanúvallomásnak akadálya: nincs. Pouczenie zrozumiałem, oświadczam, Ŝe przeszkodą w zeznaniu jest: nie ma.
Dalej osoba przesłuchująca przedstawia kolejne obowiązki świadka, wraz z konsekwen-cjami ich nieprzestrzegania zawartymi w węgierskim k.k.
Figyelmeztetem, hogy köteles a legjobb tudomása és lelkiismerete szerint az igazat vallani.
Pouczam, Ŝe jest Pan zobowiązany do mówienia całej prawdy według posiadanej wiedzy i sumienia.
Figyelmeztetem, hogy a Büntetı Törvénykönyv 233. § (1) bekezdése alapján, aki a hatóság elıtt mást bőncselekmény elkövetésével hamisan vádol, vagy más ellen bőncselekményre vonatkozó koholt bizonyítékot hoz a hatóság tudomására, a hamis vád bőntettét követi el, amit a törvény büntetni rendel.
Pouczam, Ŝe na podstawie ust. 1 § 233 k.k., kto składa przed władzami fałszywe zeznania o popełnieniu innego przestępstwa lub zawiadamia władze o fikcyjnych dowodach dotyczących przestępstwa popełnionego przeciwko innej osobie, popełnia przestępstwo fałszywych zeznań, co według ustawy podlega karze. Figyelmeztetem, hogy a Büntetı Törvénykönyv 238. § (1) bekezdése alapján, az a tanú, aki a bíróság, vogy más hatóság elıtt az ügy lényeges körülményeire valótlan vallomást tesz, vagy a valót elhallgatja, hamis tanúzást követ el, amit a törvény büntetni rendel.
Pouczam, Ŝe na podstawie ust. 1 § 238 k.k., taki świadek, który przed sądem lub innymi władzami składa nieprawdziwe zeznanie dotyczące istotnych okoliczności sprawy, lub zataja prawdę, popełnia przestępstwo fałszywych zeznań, co według ustawy podlega karze.
Według wskazówek strony polskiej świadek zostaje równieŜ pouczony o obowiązkach wynikających z polskiego k.k.:
174
Figyelmeztetem továbba a lengyel Btk. 233. cikkelyében foglaltakra. Pouczam ponadto o treści art. 233 polskiego k.k.
Na końcu świadek potwierdza, Ŝe pouczenia zrozumiał i przyjął do wiadomości:
A hamis tanúzásra vonatkozó, a tanúkénti kihallgatás akadályaira vonatkozó, illetve a tanúkihallgatás megtagadására vonatkozó jogszabályokat megértettem, azokat tudomásul vettem.
Przepisy dotyczące fałszywych zeznań, przeszkód dotyczących przesłuchania świadka oraz odmowy zeznań przez świadka zrozumiałem i przyjąłem do wiadomości.
W następnej części przesłuchania w sposób zasadniczy zmienia się styl wypowiedzi, uŜywa się innej leksyki i struktur. Dotychczas operowano leksyką i konstrukcjami opartymi na języku ustaw i na pewnych stałych strukturach zawartych w formularzach. Dalej nastąpią pytania osoby przesłuchującej i wypo-wiedź świadka. Stosowana terminologia dotyczy przede wszystkim dziedziny związanej z przestępstwem, o którym mowa. Poza tym jednak, wyraźnie wyłaniają się pewne specyficzne, powtarzane kilkakrotnie zwroty, za pomocą których uczestnicy przesłuchania rozpoczynają wypowiedź. Wyodrębniono następujące wyraŜenia:
A tanú vallomása Zeznanie świadka
Konstrukcja stosowana wielokrotnie przez osobę przesłuchującą:
Kérem nyilatkozzon arra vonatkozóan, hogy ... Proszę wypowiedzieć się, czy ...
Konstrukcje stosowane przez świadka:
Feltett kérdésre elmondom, hogy ...
W odpowiedzi na powyŜsze pytanie oświadczam, Ŝe ... Az üggyel kapcsalatban elmondani kívánom, hogy ... W związku ze sprawą pragnę powiedzieć, Ŝe ...
A kérdéses IP címő számítógéprıl elmondani kívánom, hogy ... Na temat komputera o wymienionym adresie IP pragnę powiedzieć, Ŝe ... Tekintettel a fent leírtakra megállapítható, hogy ...
Uwzględniając powyŜsze moŜna stwierdzić, Ŝe ...
[...] így az intézményünk sérelmére elkövetett bőnügyek tetteseinek körözését nem tartjuk indokoltnak.
[...] tak więc nie uwaŜamy za uzasadnione ściganie sprawcy przestępstwa popełnionego na szkodę naszej instytucji.
Végezetül megjegyezni kívánom, hogy ... Na zakończenie pragnę zaznaczyć, Ŝe ...
Zeznanie świadek kończy oświadczeniem:
Mást az üggyel kapcsolatban elmondani nem tudok és nem is kívánok, a felvett jegyzıkönyv az általam elmondottakat helyesen tartalmazza, melyet elolvasás után helybenhagyólag aláírok.
W związku ze sprawą nic więcej nie potrafię i nie chcę powiedzieć, powyŜszy protokół zgadza się z tym, co powiedziałem i po przeczytaniu podpisuję zatwierdzając go.