Punktem wyjścia w otwarciu nowych kierunków działań, jest przyję-cie, że ten wiek przynosi bezprecedensowe zmiany, które wymagają od nas koniecznego zrozumieniu roli i znaczenia lasu w zachowaniu trwałości na-szego istnienia. Zmiany te dokonają się na każdym kontynencie i w każdym kraju na świecie. Związki zachodzące pomiędzy rozwojem cywilizacyjnym człowieka a trwałością istnienia lasów muszą być zarówno rozumiane, jak i właściwie ocenione. Nie mamy, do tej pory, lepszych narzędzi kształtują-cych te relacje niż leśnictwo.
Potrafimy w sposób odpowiedni i przewidywalny kształtować las i mieć decydujący wpływ na pełnienie przez lasy dotychczas wszystkich
przypisy-wanych im funkcji (w przeważającej części jeszcze niepoznanych), w każdej skali odniesień – od poziomu lokalnego, aż po globalny. Jeżeli nie wykorzy-stamy tego potencjału naszej wiedzy, to staniemy się ofiarą nieumiejętności wprowadzania nowych rozwiązań w leśnictwie.
Obecny wymiar problemów, rola i znaczenie lasów i leśnictwa jest jed-nocześnie pochodną naszych wcześniejszych działań. Nie da się rozdzielić wzajemnych powiązań i usług, które są obecne w relacjach „las – człowiek”
i „człowiek – las”, a które doprowadziły do osiągnięcia obecnego poziomu cywilizacyjnego przez ludzkość.
To szybkie tempo zachodzących zmian w środowisku, w znacznym zakresie niepoddające się już kontroli człowieka, nie tylko może zmienić, ale już zmienia postawę społeczeństwa, domagającego się, między innymi, wprowadzenia czytelniejszych i bardziej zrozumiałych zasad oceny zacho-dzących zmian środowiskowych i stosowania określonych i akceptowalnych reguł zarządzania środowiskiem przyrodniczym.
Paradygmat zrównoważonego rozwoju, obecnie bardzo silnie forso-wany przez kraje rozwinięte, a przyjęty w dużym zakresie również przez kraje rozwijające się, ma zarówno ogromny potencjał wpływów w zakresie prowadzonej gospodarki (w tym i leśnictwa), jak i oczywiste słabości, nie tyl-ko w warstwie teoretycznej, ale także w jej implementacji. Zwracam uwagę na obecną sytuację, kiedy coraz szerzej jest brana pod uwagę prowadzona polityka rozwoju odnosząca się nie tylko do społecznych, gospodarczych, politycznych i kulturowych, ale i ekologicznych konsekwencji przyjętego kierunku rozwoju.
Jako ludzkość jesteśmy na takim etapie rozwoju cywilizacyjnego, w którym traktowanie dóbr naturalnych, z których korzystamy od zawsze, przeważnie bez umiaru i ograniczeń, wymaga globalnego zrozumienia i glo-balnego współdziałania.
Wszystkie zasoby, wszystkie korzyści czerpane z lasu – i te bezpośred-nio otrzymywane, i te, które otrzymujemy w sposób pośredni, często niewi-doczny, często niemierzalny i często polegający na wartościach moralnych, religijnych, historycznych i kulturowych – są tylko i jedynie wtedy odnawial-ne, kiedy las jest odnawialny. Mamy dużo, zbyt dużo przykładów, zarówno z historii naszego rozwoju, jak i z teraźniejszości, że nadal nie jest to w pełni właściwie rozumiane – ze wszystkimi złymi konsekwencjami, zarówno dla leśnictwa, jak i społeczeństwa.
Rozumienie lasu wymaga, zatem poznania nie tylko jego natury, funk-cjonowania ekosystemów leśnych, całej skomplikowanej mechaniki
wytwa-Złożoność problematyki użytkowania przyrody
rzania dóbr, z których korzystamy, często nie zdając sobie z tego sprawy, albo też nie potrafiąc ich nazwać, ale przede wszystkim wymaga poznania samych siebie.
Leśnictwo, jako gałąź nauki, ma swoją bardzo długą historię i jak każda dziedzina wiedzy miało w różnych okresach historii większą lub mniejszą dynamikę rozwoju. W ciągu ostatnich dwustu lat innowacje i odkrycia ba-dawcze w leśnictwie, inaczej niż w takich dziedzinach jak rolnictwo, energe-tyka, informatyka czy medycyna, były stosunkowo ograniczone. Stan wiedzy z zakresu nauk przyrodniczych, w tym i leśnych, był w pewnym zakresie i w określonym czasie niewystarczający, aby zapewnić informację odpowia-dającą wyzwaniom czasów i umożliwiającą udzielenia odpowiedzi na pyta-nia stawiane leśnictwu i przez samo leśnictwo.
Dyskusje o przyszłości lasów i leśnictwa dotyczą również sfery komu-nikacji społecznej, w tym zarówno powiązań międzysektorowych, jak i od-powiednich form i skuteczności przekazu informacji społeczeństwu. Podsu-mowanie wyników sesji nad wynikami badań w tym zakresie, które miało miejsce w 2015 roku podczas Światowego Kongresu Leśnego w Durbanie, wskazuje na konieczność zmiany narracji przedstawiania społeczeństwu pro-blemów lasów i leśnictwa.
Przedstawianie prowadzenia leśnictwa jako działań zapobiegających wylesieniu, degradacji lasów i utracie bioróżnorodności czy jako regulowa-nia stosunków wodnych jest w zgodzie z prawdą, ale przekazujemy jedno-cześnie społeczeństwu pesymistyczny obraz ciągłych zagrożeń lasu, nega-tywnych zjawisk, które pomimo wysiłków w prowadzeniu leśnictwa nie są usuwane do końca. Znacznie mniejszą uwagę poświęca się przekazywaniu pozytywnego obrazu leśnictwa, podkreślaniu osiągnięć, które nie są identy-fikowane z działalnością leśną, która pozwala zrozumieć – choć w części – wielowymiarowość tego, co kryje się pod pojęciem las i leśnictwo. Prowadzi to do rosnących wątpliwości wyrażanych przez społeczeństwo, co do pro-wadzenia leśnictwa. Przykładem jest tu zarówno powszechne przekonanie, że na wszystkich kontynentach powierzchnia lasów maleje, a nie wzrasta, jak i brak wiedzy o tym, że przeważająca część lasów świata jest tylko w części bezpośrednio użytkowana przez człowieka.
Praca „Cultural heritage and sustainable forest management: the role of traditional knowledge” (IUFRO 2006), udowodnia ścisły związek pomiędzy wiedzą tradycyjną a akademicką w leśnictwie i ich wzajemne przenikanie, ale przede wszystkim – ich nierozdzielność. Nie ma dwóch oddzielnie
rozu-mianych rodzajów wiedzy leśnej – jest tylko jedna wiedza i zrozumienie lasu wynikające z połączenia obu tych równoważnych strumieni wiedzy.
Leśnictwo zbliża się nieuchronnie do tego punktu, w którym bez uru-chomienia specjalnych mechanizmów pomocy finansowej i aktywnego współdziałania z innymi sektorami, jego możliwości zarówno w realizacji nałożonych obowiązków, jak i zaspokojenia oczekiwań społecznych, zosta-ną wyczerpane. Ponadczasowym źródłem wiedzy o powadze tego problemu i ważności leśnictwa w rozwiązywaniu skomplikowanych problemów jest opublikowana przez UNDP książka „Economics of Protected Areas and Its Ef-fect on Biodiversity”, opisująca nowe metodologie oceny ekonomicznej oraz zmian środowiskowych w wyniku działań chroniących środowisko.