niemcy uznają konkurencyjność za czynnik kluczowy dla przyszłości gospo‑
darki unii europejskiej, ale sposób jej odgórnego zaordynowania – jednakowego dla wszystkich, opartego na idei harmonizacji, proponowany między innymi pod hasłem przeciwdziałania dumpingowi socjalnemu, nie spotyka się z zainteresowa‑
niem wielu państw unii europejskiej (budzi wątpliwości między innymi Szwecji i polski) poprawa konkurencyjności oznacza w takim ujęciu dostosowania cenowe
21 S homburg, On European Austerity, „CeSifo forum” 2013, 14(2), s 38–40
22 O holtemöller, t knedlik, A lindner, Die Europäische Schulden‑ und Vertrauenskrise: Ursachen,
i szereg reform kanclerz A merkel23 wraz z prezydentem francji f hollandem domagają się lepszej koordynacji działań w obszarach kluczowych, takich jak rynek pracy, polityka socjalna czy system podatkowy ekonomiści zgromadzeni wokół monachijskiego ifo proponują zmiany mające na celu uelastycznienie procesu zatrudniania i zwalniania pracowników, np powołanie specjalnych sądów pracy Sugerują potrzebę likwidacji samoistnie powstałego dualnego rynku pracy różni‑
cującego trwale i czasowo zatrudnionych, silnie dyskryminującego, prowadzącego do pauperyzacji części społeczeństwa i rozwoju prekariatu24 Opowiadają się za doskonaleniem systemu kształcenia zawodowego i stosowaniem umów taryfowych nie w przekroju branż, ale w odniesieniu do wybranych, faktycznie uzwiązkowio‑
nych przedsiębiorstw poprawę konkurencyjności może przynieść także dewaluacja fiskalna przeprowadzona poprzez wzrost opodatkowania pośredniego i obniżkę bezpośredniego25
z konkurencyjnością wiąże się też problem nierównowag w systemie tArget26 dysproporcje między deficytami i nadwyżkami w saldach na rachunkach obrotów bieżących w interpretacji niemieckiej wynikają właśnie z różnic w poziomach kon‑
kurencyjności eksportu27 Obecne dysproporcje w zasadzie sugerowałyby koniecz‑
ność zastosowania jednego z dwóch drastycznych rozwiązań: silnej wewnętrznej dewaluacji dającej szansę na przywrócenie konkurencyjności i zmiany w zakresie sald obrotów bieżących lub wyjścia ze strefy euro, przywrócenia waluty narodowej i w ten sposób odbudowy konkurencyjności Według części badań naukowych głównym czynnikiem odpowiedzialnym za powstawanie asymetrii między bilan‑
sami obrotów bieżących poszczególnych krajów członkowskich, czego emanacją jest nierównowaga tArget w strefie euro, są nieodpowiednie polityki fiskalne28 przyczyniły się one w warunkach wspólnej waluty i polityki jednej stopy pro‑
centowej do silnych przepływów kapitału z gospodarek o zdrowych finansach
23 http://www rp pl/artykul/13,1015445‑ merkel ‑przeciwna ‑zwiekszeniu ‑uprawnien‑
‑komisji‑europejskiej html
24 g Bertola, J driffill, h James, h‑W Sinn, J ‑e Sturm, Á valentinyi, op cit , s 1–116
25 zmniejszenie obciążeń pit i Cit powinno zaowocować spadkiem cen i płac, a więc umożliwić dewaluację wewnętrzną dodatkowo wzrost podatków pośrednich spowoduje zwiększenie sprzedaży za granicę
26 g Bertola, J driffill, h James, h‑W Sinn, J ‑e Sturm, Á valentinyi, op cit , s 1–116
27 nierównowagi te mogą wynikać też z ograniczeń importowych, np w związku z nieelastycznym rynkiem i regulacjami, niską konsumpcją wewnętrzną czy wadliwymi mechanizmami krajowego rynku finansowego, w którym nadmiar zgromadzonych środków (oszczędności), przy braku atrakcyjnych możli‑
wości zainwestowania, szuka ujścia za granicą A hobza, S zeugner, Should Eurozone current ‑account sur‑
pluses be reduced?, http://www voxeu org/article/should ‑eurozone ‑current‑account ‑surpluses‑be‑reduced, 26 04 2013 r Wówczas nierównowaga jest wyrazem nieoptymalnej alokacji czynników produkcji i wymaga reform strukturalnych
28 g Schnabl, t Wollmershäuser, Fiscal Divergence and Current Account Imbalances in Europe,
„CeSifo Working paper”, no 4108, february 2013
publicznych do krajów z wyższymi poziomami deficytów budżetowych przekazy środków publicznych w ramach tArget jedynie finansują deficyty na rachunku obrotów bieżących i rekompensują odpływ kapitału z krajów południa29 Choć działają one jak swoisty bezpiecznik dla sfery realnej, oznaczają problemy dla sek‑
tora publicznego – banków centralnych30 nadal wzbudzając kontrowersje, przez jednych traktowane są jako działania w ramach mandatu eBC, przez innych jako jawny bail‑out pozwalający inwestorom na pozbycie się toksycznych aktywów na koszt podatnika europejskiego31 Są barometrem spójności strefy euro oraz uwy‑
puklają faktyczną fragmentację strefy i jej wewnętrzne nierównowagi niemieckich ekonomistów niepokoi skala narastających obciążeń rfn, zwłaszcza w świetle decyzji moody’s o rozważaniu właśnie z racji tychże sald tArget obniżenia ratingu holandii i niemiec potrzeba wypracowania pewnego systemu regulowania należ‑
ności wydaje się nieodzowna32 Wśród przedkładanych propozycji – teoretycznych prób rozwiązania problemu tArget – pojawiają się opcje ex ante zapobiegające narastaniu nierównowag, obejmujące np większą centralizację polityki w eBC lub utrzymanie decentralizacji, a więc samodzielności narodowych banków centralnych, ale kosztem wyższych zabezpieczeń (collateral), wprowadzenia progów płynności Występują też rozwiązania ex post korygujące nierównowagi, np poprzez transfer aktywów lub zabezpieczeń z krajów dłużników, albo modyfikujące dochody płynące z polityki monetarnej33 istnieje też szerszy zakres instrumentów określających praprzyczyny nierównowag, w tym działania w zakresie konsolidacji fiskalnej czy poprawy konkurencyjności (zapobiegające niekontrolowanej ucieczce kapitału, czyli tzw wysychaniu rynku)
pewne rozczarowanie co do efektów zaordynowanych środków polityki konsoli‑
dacji, ograniczone sukcesy na polu poprawy konkurencyjności czy wręcz deflacyjna spirala pogrążająca kraje południa sprawiają, że formułowane są żądania symetrycz‑
nego udziału niemiec w kosztach równoważenia konkurencyjności, rozumianego
29 p Cour ‑thimann, CESifo Forum Special Issue April 2013: Target Balances and the Crisis in the Euro Area, ifo institute, munich 2013
30 Target balances are a double edged sword: they seem to be public sector risks as they are financial claims and liabilities among public sector institutions. At the same time, however, by reflecting the Eurosys‑
tem liquidity support they appear to be adjustment valves that direct pressures away from the real economy ibidem, s 46
31 ibidem, s 5–50
32 pionier badań nad tym zagadnieniem – h ‑W Sinn opublikował nawet książkę w 2012 r pt Die Tar‑
get Falle, w której argumentuje, że system tArget jest „pułapką” wymagającą kolejnych operacji pomocowych jedna za drugą, które prowadzą w efekcie do przeniesienia „złych aktywów” z rąk prywatnych inwestorów do podatników zaburza to mechanizm efektywnej alokacji środków i wymaga wprowadzenia systemu zabezpieczeń, choć uczynienie tego na wzór amerykański przy obecnych uregulowaniach strefy euro jest w zasadzie nierealne
jako przyzwolenie na wzrost cen bądź pobudzenie tego wzrostu poprawa konku‑
rencyjności oferty krajów peryferyjnych nastąpiłaby wówczas poprzez pogorsze‑
nie tejże konkurencyjności po stronie niemieckiej takie postulaty spotykają się w rfn ze sprzeciwem konkurencyjności nie można bowiem ograniczać tylko do kwestii kształtowania się cen przesądza o niej przede wszystkim produktywność krajowych przedsiębiorstw zatem działania mające na celu poprawę konkurencyj‑
ności powinny się skupiać na stymulowaniu rozwoju i pojawianiu się nowych firm o wysokim poziomie wydajności niewątpliwie sprzyja temu właściwie działający, czyli usprawniający optymalną alokację środków, system finansowy, co w realiach unii europejskiej wymaga powstania unii bankowej34