Kształtowanie współpracy gospodarczej Niemiec i Rosji 3.1.
Od wielu lat gospodarki niemiec i rosji łączą wzajemne powiązania gospodarcze rola niemiec w relacjach z rosją opiera się głównie na byciu jednym z najważniejszych inwestorów, a także największym wierzycielem natomiast rosja zapewnia niemcom dostęp do surowców niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania gospodarki energetycznej, na które, ze względu na znikome zasoby, niemcy są skazane12
Wymiana handlowa niemiec i rosji wykazuje ujemne saldo w bilansie niemiec Jest to związane ze wspomnianą wcześniej koniecznością zaopatrywania się przez niemcy w surowce energetyczne pomimo tak ważnego przedmiotu wymiany handlowej rosja nie plasuje się w ostatnich latach w pierwszej dziesiątce partnerów handlowych niemiec13
1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012
0 Wartość obrotów eksportu i importu w latach 1996-2012 (mln EUR)
Rysunek 4. Kształtowanie wymiany handlowej Niemiec z Rosją w latach 1996–2012 (w mln EUR)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie f kamiński, Gospodarka Niemiec a kraje Europy Środkowej i Wschodniej, Sgh, Warszawa 2006, s 256; Statistisches Bundesamt, Außenhandel. Rangfolge der Handelspartner im Außenhandel der Bundesrepublik Deutschland, Wiesbaden 2006; Statistisches Bundesamt, Außenhandel Rangfolge der Handel‑
spartner im Außenhandel der Bundesrepublik Deutschland, Wiesbaden 2010; Statistisches Bundesamt, Außenhandel Rangfolge der Handelspartner im Außenhandel der Bundesrepublik Deutschland, Wiesbaden 2012
12 f kamiński, Gospodarka Niemiec a kraje Europy Środkowej i Wschodniej, Sgh w Warszawie, Warszawa 2006, s 253
13 t Sporek, Rosja i Niemcy jako główni aktorzy na scenie gospodarczej współczesnej Europy, w: Zmiana miejsca Niemiec i Rosji w gospodarce światowej w pierwszej dekadzie XXI wieku. Implikacje dla Polski,
Jak widać na rysunku 4, wymiana handlowa pomiędzy oboma krajami z roku na rok staje się coraz intensywniejsza niezmiennie każdego roku można zaobserwować przewagę importu z rosji do niemiec, której dokładne wartości prezentuje tabela 5
Tabela 5. Saldo wymiany handlowej Niemiec i Rosji w latach 1996–2012 (w mln EUR)
Rok Saldo wymiany handlowej (w mln EUR)
1996 –2 039
1998 –281
2000 –8 042
2002 –1 963
2004 –1 336
2006 –6 658
2008 –4 774
2010 –5 486
2012 –4 403
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych z rysunku 4
Ropa naftowa i gaz ziemny Metal Wyroby koksownicze Produkty chemiczne 0
5000 10000 15000 20000 25000 30000
2008 2009 2010
Wartość towaru (mln EUR)
Rysunek 5. Przedmiot importu z Rosji stanowiący największą część importowanych produktów (w mln EUR)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Statistisches Bundesamt, Außenhandel Rangfolge , op cit , 2010, s 60
rosjanie wykazują zainteresowanie przede wszystkim niemieckimi maszy‑
nami, urządzeniami, samochodami i ich częściami składowymi oraz wyrobami chemicznymi, a więc produktami, który dominują w ogólnej strukturze towarów eksportowanych przez niemcy dużym zainteresowaniem i popytem cieszą się
także urządzenia należące do grupy wysokich technologii, pomimo faktu że niemcy słyną raczej z dostarczania produktów o średnim zaawansowaniu technologicznym znikomy udział stanowią natomiast wyroby spożywcze i odzieżowe14
zupełnie inaczej kształtuje się struktura importu rosyjskich dóbr do niemiec próżno szukać tu towarów odznaczających się wysokim zaawansowaniem technolo‑
gicznym import oparty jest bowiem niemal wyłącznie na surowcach mineralnych, głównie ropie naftowej i gazie ziemnym
rosja jest państwem, który ponad 4000 firm wybrało jako rynek dla rozwoju własnych działalności – ich właścicielami są w 100 % niemieccy przedsiębiorcy lub przedsiębiorstwa funkcjonujące w ramach joint ventures W ostatnich latach dostrzega się jednak wyraźnie malejące zainteresowanie tym krajem do najsłab‑
szych stron rosji jako kandydata do przyjęcia zagranicznych inwestycji bezpośred‑
nich (ziB) zalicza się:
niejasne przepisy prawne,
• brak pewności co do przestrzegania obowiązującego w rosji prawa (zwłaszcza
•
prawa własności),
fatalna jakość infrastruktury,
• niskie kwalifikacje siły roboczej
• 15
pomimo malejącej ilości inwestycji na rynku rosyjskim władze obu państw starają się zachęcić swoich obywateli do wzajemnej współpracy, tworząc szereg programów, których zadaniem jest np ubezpieczanie kredytów eksportowych, organizacja spotkań dotyczących współpracy energetycznej czy tworzenie przed‑
stawicielstw na terenie kraju kontrahenta16
Choć w zabiegi mające na celu zacieśnienie współpracy włączają się obie strony, to wyraźnie zarysowuje się asymetria wzajemnych relacji i efektów osiągniętych dzięki temu układowi każdy z tych krajów pragnie zrealizować własne plany:
dla niemiec jest to zwiększenie udziału w rosyjskim sektorze energetycznym, natomiast rosja ma nadzieję, że dzięki współpracy z niemcami – gospodarczym liderem w europie, łatwiej będzie jej forsować własne idee w negocjacjach z unią europejską oraz zyska europejskich klientów
Stosunki gospodarcze Niemiec i Chin 3.2.
Chińska gospodarka w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci rozwijała się w nie‑
bywałym tempie, aby w 2010 r stać się drugą (pod względem pkB) gospodarką
14 f kamiński, op cit , s 258–259
15 ibidem, s 267–270
16 Ośrodek Studiów Wschodnich im m karpia, Relacje gospodarcze Niemiec z krajami Europy
świata, należeć do czołówki globalnych eksporterów i być odporną na światowy kryzys w 2009 r Większości gospodarek przyniósł on niebywałe straty, natomiast gospodarka chińska zanotowała wzrost te osiągnięcia pozwalają włączyć Chiny do grona głównych światowych graczy, z którymi współpraca stwarza ogromne możliwości, co próbują wykorzystać niemcy17
Stosunki gospodarcze między niemcami i Chinami rozwijają się od kilkuset lat relacje te zostały zapoczątkowane w XiX w , pogłębione w następnych dekadach, aby wreszcie w 1972 r uzyskać charakter oficjalny dzięki nawiązanym stosunkom dyplomatycznym Szczególny kształt tej współpracy nadają zapewne porozumienia zawarte przez władze obu krajów, np układ o współpracy gospodarczej, przemy‑
słowej i technicznej czy późniejsze dotyczące sprawowania szczególnej opieki nad wzajemnymi inwestycjami kapitałowymi, a także układ gwarantujący nienakładanie podwójnego opodatkowania i szereg innych podpisanych na przestrzeni ostatnich kilku lat dowodem zażyłości niemiec i Chin jest również fakt posiadania licznych przedstawicielstw handlowych w tych krajach:
niemieckiej izby przemysłowo ‑handlowej w pekinie, Szanghaju oraz
•
guangzhou;
deutsche Schule, instytutu goethego w pekinie, Szanghaju i Changchun;
•
licznych delegacji na obszarze Chin, deutsche Akademische Austauschdienst
• oraz fundacji konrada Adenauera18
momentem, w którym chińscy rządzący docenili wartość obcego kapitału dla gospodarki, był przełom lat 70 i 80 XX w deng Xiaoping próbował wówczas wzbudzić zainteresowanie zagranicznych inwestorów, oferując im ulgi podatkowe i inne korzyści, na które nie mogli liczyć rodzimi przedsiębiorcy nasilenie tego procesu miało miejsce w latach 90 i było środkiem na przezwyciężenie panującego niskiego tempa wzrostu gospodarczego Aby dodatkowo podsycić chęć lokowania kapitału na chińskim rynku, zdecydowano się na zastosowanie szeregu innych instrumentów takich jak:
przywileje w systemie celnym;
•
udogodnienia związane z wynajmem gruntów, obrotem waluty;
• zmniejszenie zawiłości regulujących kwestie wizowe
•
niemieccy przedsiębiorcy zaczęli chętniej lokować swoje inwestycje w Chinach dopiero na początku XXi w zachęciły ich do tego obiecujące przemiany zachodzące
17 Centrum Stosunków międzynarodowych, Niemiecko ‑chińskie stosunki gospodarcze, nr 15, s 2–3, 16 03 2011 r
18 t Sporek, Analiza stosunków handlowych pomiędzy Chinami a Unią Europejską, w: Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze – integracja regionalna w Europie i na świecie, red t Sporek, „Studia ekonomiczne”, nr 123, uniwersytet ekonomiczny w katowicach, katowice 2012, s 21–38
wtedy w chińskiej gospodarce, w wyniku czego niemcy stały się ósmym co do wielkości zagranicznym i największym europejskim inwestorem (od roku 1999)
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 18000
Zrealizowane inwestycje
(mln USD) Wielkości skumulowane
(mln USD)
Wartość (mln USD)
Rysunek 6. Kształtowanie się niemieckich ZIB w latach 2000–2009 (w mln USD)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w Centrum Stosunków międzynarodowych, op cit , s 18
największą część niemieckich ziB (25 %) w Chinach stanowią handel i naprawa pojazdów, 16 % przeznaczane jest na budowę maszyn oraz pojazdów, a 10 % na instytucje kredytowe inaczej wygląda sytuacja inwestorów chińskich, którzy zain‑
teresowali się inwestycjami na rynkach europejskich dopiero w 2010 r (w połowie są to inwestycje zlokalizowane na rynku niemieckim) Specyficzny jest jednak fakt, że 80 % zainwestowanego kapitału stanowią papiery wartościowe19
Współpraca Chin w sferze wymiany handlowej koncentruje się na unii euro‑
pejskiej, w której niemcy odgrywają wiodącą rolę Współpraca handlowa nabrała większego znaczenia w momencie, gdy Chiny przystąpiły do WtO20 W niemieckim eksporcie Chiny zyskały czołową pozycję wśród azjatyckich kontrahentów w 2002 r W miarę rozwoju współpracy w 2010 r Chiny stały się trzecim pod względem
19 t Sporek, Niemiecki przemysł motoryzacyjny na tle wybranych krajów, regionu i świata – kon‑
kurencyjność, innowacyjność i wartość eksportu, w: Innowacyjność i wiedza we współczesnym handlu międzynarodowym, red S Wydymus, m maciejewski, uniwersytet ekonomiczny w krakowie, kraków 2012, s 195–205
wielkości obrotów partnerem niemiec podobnie jak w przypadku rosji bilans handlowy wskazuje ujemne saldo – niemcy więcej importują od swoich azjatyckich partnerów, niż dostarczają
fakt, na który powinno się zwrócić uwagę, dotyczy struktury wymiany towa‑
rowej pomiędzy niemcami i Chinami przedmiotem transakcji są bowiem wyroby zaliczające się do produktów średnio zaawansowanej lub wysokiej technologii, co wskazuje na poziom rozwoju cywilizacyjnego tych państw21
Rysunek 7. Kształtowanie się handlu zagranicznego Niemiec i Chin w latach 1980–2010 (w mln EUR)
Źródło: Centrum Stosunków międzynarodowych, op cit , s 21
Tabela 6. Udział poszczególnych grup towarów w niemieckim eksporcie do Chin w 2009 r.
Przedmiot eksportu Udział w ogólnym eksporcie
Wyroby żelazne 3 %
Elektronika 4 %
Maszyny 33 %
Pojazdy samochodowe i części do nich 15 %
Produkty elektrotechniczne 11%
Produkty przemysłu chemicznego 10 %
Towary techniki regulacyjno -pomiarowej 5 %
Pozostałe 19 %
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w Centrum Stosunków międzynarodowych, op cit , s 22, 16 03 2011 r
21 Centrum Stosunków międzynarodowych, op cit , s 15
Tabela 7. Udział poszczególnych grup towarów w niemieckim imporcie do Chin w 2009 r.
Przedmiot importu Udział w ogólnym eksporcie
Elektronika 31,7 %
Produkty elektrotechniczne 8,1%
Towary przemysłu metalurgicznego 3,9 %
Maszyny 4,5 %
Produkty przemysłu chemicznego 4,1%
Wyroby przemysłu tekstylno ‑odzieżowego 15,2 %
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w Centrum Stosunków międzynarodowych, op cit , s 22
Bibliografia
Bossak J W ,
1 Systemy gospodarcze a globalna konkurencja, Sgh w Warszawie, War‑
szawa 2006 Centrum
2 Stosunków międzynarodowych, Niemiecko ‑chińskie stosunki gospodarcze, nr 15, 16 03 2011 r
deszczyńsk
3 i p , Wpływ pomocy gospodarczej RFN dla krajów rozwijających się na jej międzynarodową konkurencyjność, w: Międzynarodowa konkurencyjność Niemiec w roz‑
szerzonej Unii Europejskiej, red m Weresa, Sgh w Warszawie, Warszawa 2006 Economic
4 Freedom of the Word: 2013 Annual Report kamiński f ,
5 Gospodarka Niemiec a kraje Europy Środkowej i Wschodniej, Sgh w War‑
szawie, Warszawa 2006 Ośrodek
6 Studiów Wschodnich im m karpia, Relacje gospodarcze Niemiec z krajami Europy Środkowo ‑Wschodniej, Warszawa 2008
Sporek t ,
7 Analiza stosunków handlowych pomiędzy Chinami a Unią Europejską, w: Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze – integracja regionalna w Europie i na świecie, red t Sporek, „Studia ekonomiczne”, nr 123, uniwersytet ekonomiczny w katowicach, katowice 2012
Sporek t ,
8 Handel zagraniczny Niemiec na przełomie XX i XXI wieku, w: Udział wybra‑
nych krajów Unii Europejskiej w procesach rozwoju gospodarki światowej, red t Sporek, uniwersytet ekonomiczny w katowicach, katowice 2010
Sporek t ,
9 Niemiecki przemysł motoryzacyjny na tle wybranych krajów, regionu i świata – konkurencyjność, innowacyjność i wartość eksportu, w: Innowacyjność i wiedza we współ‑
czesnym handlu międzynarodowym, red S Wydymus, m maciejewski, uniwersytet ekonomiczny w krakowie, kraków 2012
Sporek t ,
10 Rosja i Niemcy jako główni aktorzy na scenie gospodarczej współczesnej Europy, w: Zmiana miejsca Niemiec i Rosji w gospodarce światowej w pierwszej dekadzie XXI wieku. Implikacje dla Polski, Oficyna Wydawnicza Sgh, Warszawa 2012 Statistisches
11 Bundesamt, Außenhandel. Rangfolge der Handelspartner im Außenhandel der Bundesrepublik Deutschland, Wiesbaden 2006
Statistisches
12 Bundesamt, Außenhandel Rangfolge der Handelspartner im Außenhandel der Bundesrepublik Deutschland, Wiesbaden 2010
Statistisches
13 Bundesamt, Außenhandel Rangfolge der Handelspartner im Außenhandel der Bundesrepublik Deutschland, Wiesbaden 2012
14 The World Competitiveness Scoreboard (2008–2012), w: IMD World Competitiveness Yearbook (2008–2012)
Wef,
15 The Global Competitiveness Report 2012–2013 World
16 Bank and international finance Corporation, Doing business in a more trans‑
parent world (2008–2013) World
17 Bank and international finance Corporation, Doing business in a more trans‑
parent world 2012 World
18 Bank and international finance Corporation, Doing business in a more trans‑
parent world 2013.