na przestrzeni ostatniej dekady niemcy miały okresowe trudności ze speł‑
nieniem kryterium dotyczącego dopuszczalnej wysokości deficytu budżetowego, nie spełniały go w całym okresie w odniesieniu do wysokości długu publicznego
Bezpośrednio przed kryzysem gospodarczym lat 2008–2009 osiągnęły niewielką nadwyżkę w budżecie państwa Wskutek konieczności sfinansowania programów antykryzysowych deficyt budżetowy znacznie wzrósł, w 2010 r wyniósł 4,1% pkB, tym samym dług publiczny zwiększył się i przekroczył 80 % pkB
niemcy jako pierwszy kraj członkowski unii europejskiej po przezwyciężeniu tendencji spadkowych w gospodarce po kryzysie lat 2008–2009 zapoczątkowały sanację finansów publicznych W 2010 r opracowano plan oszczędności w wydat‑
kach budżetowych na lata 2011–2014 oraz wprowadzono hamulec zadłużeniowy (na początku 2011 r ), mający na celu ograniczenie deficytu budżetu federalnego od 2016 r do 0,35 % pkB Wejście w życie hamulca zadłużeniowego i rozpoczęta realiza‑
cja programu oszczędności budżetowych przyniosły redukcję deficytu budżetowego w latach 2011–2012 Sprzyjał temu korzystny splot okoliczności Wprowadzenie hamulca zadłużeniowego, który zaczął obowiązywać od 1 01 2011 r , zmienia zasad‑
niczo możliwość prowadzenia polityki budżetowej, stając się jej substytutem niemiecka polityka budżetowa przez prawie całą dekadę nie wspierała wzro‑
stu gospodarczego, z wyjątkiem kryzysu lat 2008–2009 Cechowała ją pasywność, co oznacza, że opierała się na koncepcji automatycznych stabilizatorów, która ma pewne słabości Jak podkreśla g horn, w dłuższych okresach niekorzystnej koniunktury nie działają one w pełni17 polityka budżetowa miała dwa cele: kon‑
solidację finansów publicznych oraz obniżanie podatków dla przedsiębiorstw ten ostatni był konsekwentnie realizowany natomiast pierwszego z nich, tj defi‑
cytu budżetowego, nie udało się w pełni osiągnąć – nie zawsze utrzymywano pkB poniżej 3 %
polityka budżetowa w czasach kryzysu była odmienna, co wyrażało się w realiza‑
cji programów antykryzysowych Oznaczało to powrót do teorii keynesa zrodzone z potrzeby chwili aktywne działania antykryzysowe i w związku z tym zwiększenie wydatków państwa nie świadczą jednak o zmianie paradygmatu polityki gospo‑
darczej niemiec, a raczej o jej pragmatycznym charakterze panowanie dominu‑
jącej doktryny zostało zawieszone tylko na czas trwania kryzysu Wyrazem tego jest między innymi wprowadzenie hamulca zadłużeniowego do konstytucji rfn, a następnie opracowanie programu oszczędności budżetowych na lata 2011–2015 Bezpośrednio po przezwyciężeniu spadku pkB polityka budżetowa była chwiejna Wyrażało się to w wahaniu: czy stosować dalsze impulsy wzrostu czy też prioryte‑
tem powinna być konsolidacja budżetów publicznych W 2010 r istniała wyraźna sprzeczność między pragmatyczną polityką zwiększania zadłużenia finansów publicznych a obniżaniem podatków
Wprowadzenie hamulca zadłużeniowego jest przedmiotem kontrowersji, krytycy podkreślają przede wszystkim to, że może mieć on wpływ na spowolnienie wzrostu gospodarczego, a także wywołać negatywne skutki dla partnerów gospodarczych niemiec Jak określił to cytowany wcześniej J Stiglitz, tego rodzaju program konso‑
lidacji finansów publicznych jest „spacerem na krawędzi przepaści” lepsze warunki dla konsolidacji finansów publicznych niemiec w przyszłości stwarza zawarcie umowy międzyrządowej – tzw paktu fiskalnego, który wymusza więcej dyscypliny finansowej w krajach strefy euro
Bibliografia
Arbeitsgruppe
1 Alternative Wirtschaftspolitik, Memorandum 2011, Strategien gegen Schuldenbremse, Exportwahn und Eurochaos, papyrossa verlag, koeln 2011
Aufschwung
2 für Deutschland, Plaedoyer international renommierten Oekonomen für eine bessere Wirtschaftspolitik, red r Schettkat, J langkau, verlag J h dietz, Bonn 2007
Bach S
3 et al , Deutschland muss mehr in seine Zukunft investieren, „diW Wochenbe‑
richt”, nr 26/2013 Bofinger p ,
4 Ist der Markt noch zu retten? Warum wir jetzt einen starken Staat brauchen, econ, Berlin 2009
Bofinger p ,
5 Wir sind besser als wir glauben, rowohlt taschenbuch verlag, reibeck bei hamburg 2006
Boss A ,
6 klodt h , Haushaltskonsolidierung und Subventionsabbau, „kieler Beiträge zur Wirtschaftspolitik” 2001, nr 3
Bräuninger m ,
7 Finanzpolitik zwischen Stabilisierungs‑ und Konsolidierungspolitik,
„Wirtschaftsdienst”, nr 1/2010 Bräuninger m ,
8 Warum Konjunkturprogramme?, „Wirtschaftsdienst”, nr 1/2009 Brenke k ,
9 zimmermann k f , Die Bundespolitik: unter Sanierungsängsten im Re‑
formstau, „vierteljahreshefte zur Wirtschaftsforschung”, nr 1/2010 Bundesfinanzministerium,
10 Entwicklung des Bundeshaushaltes bis einschliesslich August 2013, monatsbericht, August 2013
deutsch
11 e Bundesbank, monatsbericht, Juli 2006 deutsche
12 Bundesbank, monatsbericht, Juni 2013 Die
13 grosse Schwäche Deutschlands sind die fehlenden Investitionen: Sieben fragen an Mar‑
cel Fratscher, „diW Wochenbericht”, nr 26/2013 fichtner
14 i in , Herbstgrundlinien, „diW Wochenbericht”, nr 38/2013 Dokąd
15 zmierzają Niemcy. Reformy polityczne, gospodarcze i społeczne, red B Brocka‑
‑palacz, Sgh, Warszawa 2008
gebhardt h ,
16 Siemers l , Perspektiven und Optionen einer wachstumsorientierter Fi‑
nanzpolitik, „Wirtschaftsdienst”, nr 6/2008 hildebrandt A ,
17 Gegen die Wand? Die Entwicklung der ostdeutschen Länderhaushalte bis 2020, „Wirtschaftsdienst”, nr 4/2011
holtemoeller O ,
18 Aufschwung in Deutschland – ungeloeste Probleme im Euroraum,
„Wirtschaftsdienst”, nr 4/2011 holtemoeller O ,
19 Die Konsolidierung des deutschen Staatshaushaltes steht auf wackeligen Fuessen, „Wirtschaft im Wandel”, nr 1/2013
horn g A ,
20 Sparwut, die deutsche Krankheit Soziaabbau, hanser verlag, münchen‑
‑Wien 2005 horn g A ,
21 Stein u , Kapital gewinnt ‑Arbeit verliert, „Wirtschaftsdienst”, nr 7/2010 huebner m ,
22 Das Wachstumsbeschleunigungsgesetz: Eine makroeokonomische Analyse,
„Wirtschaftsdienst”, nr 4/2010 huether m ,
23 Wirtschaftpolitische Leitlinien in der Krise, „Wirtschaftsdienst”, nr 4/2009
interview
24 des manager magazins mit Joseph Stiglitz, Eingang am Rand des Abgrunds,
„manager magazin online”, 21 08 2013 r Jendroszczyk p ,
25 Merkel szczodra jak nigdy, „gazeta Wyborcza” z 20 06 2013 r kirchhof p ,
26 poss J , Wiegard W , Haushaltkonsolidierung und Steuerpolitik, „ifo‑Sch‑
nelldienst”, nr 12/2011 klaude
27 r W , Mit Nachfrage gegen Konjunkturflaute und drohende Weltwirtschaftskrise?
„Wirtschaftsdienst”, nr 10/2001 kromphardt J ,
28 Sind die Loehne in Deutschland zu hoch?, „WSi‑mitteilungen”, nr 6/2004
kromphardt J ,
29 Sparpaket: weder gut für Deutschland noch für unsere Nachbarn, „Wirt‑
schatsdienst”, nr 7/2010 Mit
30 dem Sparpaket stärken wir die Wachstumskräfte, „Schlaglichter der Wirtschafts‑
politik”, Juli 2010 nerb g ,
31 Keynessche Nachfrageschwäche – das derzeit dominierende Problem in der deutschen Industrie, „ifo Schnelldienst”, nr 11/2009
niemeier e ,
32 Ursachen für die deutsche Wachstumsschwäche und Arbeitslosigkeit,
„Wirtschaftsdienst”, nr 9/2009 Polska ‑Niemcy
33 po rozszerzeniu Unii Europejskiej. Bilans i perspektywy, red W mała‑
chowski, Sgh, Warszawa 2009 Przedmowa
34 , w: Kurswechsel für Deutschland, Die Lehren aus der Krise, red B huber, Campus verlag, frankfurt/new york 2010
Sachverständigenrat,
35 Jahresgutachten 2010/2011, Chancen für einen stabilen Auf‑
schwung, Wiesbaden 2009 Sinn h W ,
36 Ist Deutschland noch zu retten?, ullstein verlag, Berlin 2005
Steinherr A ,
37 Makroekonomie, Geld und Finanzen: Flankierung einer efektiven Reform‑
politik, w: Wirtschaftspolitische Aspekte der neuen Schuldenregel, „Schlaglichter der Wirtschaftspolitik”, April 2011
Wahltag
38 ist Zahltag, „Spiegel”, nr 35/2013 Weizsäcker C C ,
39 Notwendigkeit der Staatsschulden, „Wirtschaftsdienst”, nr 11/2010