Królestwo Hiszpanii

Ustawodawca Hiszpanii przepisem art. 10 ustawy nr 35/1988 z dnia 22 listopada 1988 r. wprowadził regulację, która przewiduje, iż umowa, w której kobieta zobowiązuje się zajść w ciążę i urodzić dziecko na rzecz drugiej strony umowy jest bezwzględnie nieważna. Zgodnie z hiszpańskim prawem, Assisted Reproduction Act matką dziecka jest kobieta, która to dziecko urodziła. Natomiast ojciec biologiczny może skorzystać z prawa zakwestionowania swojego ojcostwa. Ponadto ustawa przewiduje możliwość narzucenia kary grzywny oraz kary zamknięcia ośrodka medycznego, który przeprowadzi wspomagany rozród w stosunku do matki zastępczej175.

Pierwsza hiszpańska ustawa wydana w sprawie wspomaganej reprodukcji została przyjęta w 1988 r. Hiszpańska ustawa 35/1988176 z dnia 22 listopada 1988 r. w sprawie technik wspomaganego rozmnażania przez człowieka przewidywała, że każda umowa o macierzyństwo zastępcze jest nieważna z mocy samego prawa, niezależnie od tego, czy umowa o surogację przewidywała odpłatność wykonania umowy czy też nie. Natomiast dzieci urodzone w wyniku takich ustaleń są uznawane za potomstwo kobiety, która je

174 L. Barron, A Baby Was Born in China 4 Years After His Parents Died, „New York Times”, http://time.com/5237297/baby-china-ivf-surrogacy-laos/, New York 2018,[odczyt: 27 czerwca 2018 r.].

175 M. Fras, D. Abłażewicz, Reżim prawny macierzyństwa zastępczego na tle porównawczym, [w:] „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego”, vol. VI, A.D. MMVIII, s. 56, http://www.europeistyka.uj.edu.pl/documents/3458728/3c4fd20e-64bc-42e9-95c4-baaadc5d3442, [odczyt: 19 czerwca 2018 r.], LEGAL AFFAIRS, A comparative study on the regime of surrogacy in EU Member States, [odczyt: 1 czerwca 2018 r].

176 Law No. 35/1988 of 22 Nov 1988 on Assisted Reproduction Procedures (Boletín Oficial del Estado, 24 Nov 1988, No. 282, pp. 33373-33378), https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11659178, [odczyt: 2 czerwca 2018 r.]

61

urodziła. Na mocy powyższej ustawy uznano, iż zawarcie umowy o macierzyństwo zastępcze jest poważnym przestępstwem.

Na podstawie powyższej regulacji w 1997 r. powołano do życia Krajowy Komitet do spraw Wspomaganej Prokreacji Ludzkiej. Głównym celem komitetu było przeprowadzenie badań w zakresie społecznych i prawnych problemów związanych z macierzyństwem zastępczym. W efekcie przeprowadzonych analiz opublikowano dwa raporty, pierwszy

w 1999 r.¹⁷⁷ oraz drugi w 2000 r. Podczas przeprowadzonych dyskusji, stale podnoszono, iż

należy wprowadzić zmiany do obowiązującej ustawy. W dniu 17 czerwca 1999 r. Trybunał

Konstytucyjny orzekł o konstytucyjności obowiązujących przepisów¹⁷⁸.

Nowa ustawa 14/2006, która zastąpiła wcześniejsze przepisy, zachowując tożsamość regulacji prawnych w tym zakresie. Powyższe decyzje zostały podjęte przez hiszpański

kongres deputowanych, w odpowiedzi na sprawę „Baby M.179”, która miała miejsce

w Stanach Zjednoczonych180.

W Hiszpanii w ostatnich latach wzrosła liczba par wyruszających za granicę w celu znalezienia matki zastępczej. Hiszpanie w tym celu udają się do Meksyku, Grecji, Ukrainy, Kanady i Stanów Zjednoczonych. Pomimo faktu, iż w Hiszpanii nie ma żadnych oficjalnych danych liczbowych, szacuje się, że międzynarodowe macierzyństwo zastępcze cieszy się większą popularnością, niż adopcja za granicą181.

Jedna z partii politycznych Hiszpanii Ciudadanos, zajmująca czwarte co do wielkości miejsce w Kongresie, zobowiązała się do zajęcia stanowiska w zakresie macierzyństwa zastępczego. Zdaniem Alberta Rivera, przywódcy partii Ciudadanos, „To nie w porządku, że

177 Comision Nacional de Reproduccion Human asistida (ESPAÑA), I Informe Anual. 1998 (conclusiones),

Ministerstwo de Sanidad y Consumo, Madrid, 1999,

https://archivos.juridicas.unam.mx/www/bjv/libros/5/2291/3.pdf, [odczyt: 2 czerwca 2018 r.].

178 J. V. Martinez, Comentario a la Sentencia del Tribunal Constitucional de 17 de junio de 1999 resolviendo El Recurso de Inconsitucinalidad no. 376/89 contra la Ley 35/1988 de noviemmbre somber Teenicas de Reproduccion Asistida, Revista de Derecho y Genoma, „Law and the Human Genome Review” 2000, Nr 12, s. 2000, Nr 12 s. 113-137, Deusto 2000, https://www.derecho.com/articulos/2002/06/01/comentario-a-la-stc-de- 17-de-junio-de-1999-resolviendo-el-recurso-de-inconstitucionalidad-contra-la-ley-35-1988-sobre-t-cnicas-de-reproducci-n-asistida-el-a/, [odczyt: 2 czerwca 2018 r.].

179 N .J . Super . Ch, In the Matter of Baby M, 225 N .J . Super 267, 1988.

180 I. A. Idiakez, The legal regulation of surrogate motherhood, [w:] „Surrogate pregnancy: an analysis of the current situation, Questions of the Víctor Grífolsi Lucas Foundation 03”, s. 68-69,

https://www.fundaciogrifols.org/documents/4662337/4689023/ethicq3.pdf/78934497-1a3c-479e-8fbe-31156b860199, [odczyt: 2 czerwca 2018 r.].

181 S. Urra., Will Spain ever legalize surrogacy? Faced with a growing trend, politicians need to take a stand on the issue, but deep divisions prevail, https://elpais.com/elpais/2017/06/29/inenglish/1498737625_194033.html, [odczyt: 2 czerwca 2018 r.].

62

ludzie muszą wydać 150.000 $, wziąć kredyt hipoteczny i udać się do USA, aby zostać ojcem lub matką”. W dniu 27 czerwca 2017 r. partia Ciudadanos przedstawiła Kongresowi projekt nowej ustawy regulującej altruistyczne macierzyństwo zastępcze. Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami, tylko kobiety w wieku od 25 do 45, posiadające obywatelstwo hiszpańskie lub legalnie mieszkające w Hiszpanii, które mają zapewnioną stabilną sytuację społeczno-ekonomiczną i własne potomstwo mogłyby zostać matkami zastępczymi. W dniu 2 lipca 2017 r. na wiecu zorganizowanym przez partię przywódca Ciudadanos, Albert Rivera zapytał: „Kim jesteśmy, aby powiedzieć innym, że nie mogą być rodzicami?" "Kim jesteśmy, aby uniemożliwić komuś zbudowanie rodziny poprzez jasne, precyzyjne i altruistyczne regulacje?" Proponowane rozstrzygnięcia ustawy przewidują także grzywny w wysokości do 1.000 € za drobne wykroczenia, dochodząc nawet do 1 miliona € za poważne wykroczenia, takie jak płacenie surogatce za co innego niż wydatki związane z ciążą i porodem. Jednakże partia ma poważne problemy z ustawową realizacją swoich postulatów, bowiem w skład partii wchodzi 32 posłów w 350 osobowym Kongresie. Żadna z trzech głównych partii Kongresu, rządzącej Partii Ludowej (PP), Partii Socjalistycznej (PSOE) i Podemosu otwarcie nie popiera

macierzyństwa zastępczego182.

Pablo Casado, rzecznik prasowy partii konserwatywnej PP, powiedział, że stanowisko partii jest jedynym „rozsądnym” rozwiązaniem. Natomiast Irene María Montero, z partii Unidos Podemos, nazwała surogację „komercjalizacją kobiecego ciała", chociaż przyznała również, że w jej grupie politycznej istnieją różne punkty widzenia i że ma miejsce wewnętrzna debata na ten temat. Natomiast główna partia opozycyjna uniemożliwiła wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych w stosunku do macierzyństwa zastępczego. Na kongresie PSOE w połowie czerwca 2017 r. hiszpańscy socjaliści zdecydowali, że „nie mogą stosować żadnej praktyki, która oznacza podważanie praw kobiet i dziewcząt lub wzmacnianie feminizacji ubóstwa". Podczas kampanii o partyjne prawybory na początku 2017 r. nowo wybrany sekretarz generalny, Pedro Sánchez otwarcie sprzeciwił się macierzyństwu zastępczemu, stwierdził, że nie jest zwolennikiem wykorzystywania kobiecego ciała do prostytucji, handlu ludźmi lub zastępczego macierzyństwa”. Zamiast legalizacji macierzyństwa zastępczego Pedro Sánchez zaproponował „przywrócenie" usługi

182 S. Urra., Will Spain ever legalize surrogacy? Faced with a growing trend, politicians need to take a stand on the issue, but deep divisions prevail, https://elpais.com/elpais/2017/06/29/inenglish/1498737625_194033.html, [odczyt: 2 czerwca 2018 r.].

63

wspomaganego rozrodu w publicznym systemie opieki zdrowotnej, poprzez zniesienie „ograniczenia ustalonego przez rząd PP"183.

Hiszpański Komitet Bioetyczny, który w reakcji na pytanie Ministerstwa Zdrowia o wyrażenie stanowiska w zakresie surogacji, wyraźnie opowiedział się przeciwko macierzyństwu zastępczemu w połowie maja 2017 r., proponując międzynarodowe ramy regulacyjne, które zakazywałyby tego rodzaju umowy „w celu zagwarantowania godności kobiety i dziecka". Szanse hiszpańskiego rządu na międzynarodową rezolucję zakazującą surogacji na całym świecie są bardzo małe184.

W odpowiedzi na próbę zalegalizowania surogacji w dniu 24 lutego 2017 r. stanowisko zajął również przedstawiciel Kościoła Katolickiego, rzecznik episkopatu Hiszpanii ksiądz José Gil Tamayo, który wskazał, że zdaniem kościoła już sama dyskusja nad próbą zalegalizowania macierzyństwa zastępczego jest szkodliwa. Stanowisko zostało uargumentowane poprzez unaocznienie, iż zarówno dzieci i kobiety nie można wycenić poprzez przedstawienie kwoty za „wynajęcie macicy” oraz „sprzedaż” dziecka. Proceder, który podlega debacie zarówno publicznej jak i politycznej jest niczym innym jak formą wykorzystywania kobiety i dziecka, które staje się w ten sposób przedmiotem konsumpcji,

za odpowiednią kwotę¹⁸⁵.