Kraków jako metropolia kultury, nauki i sportu

Analizując możliwości wpływu samorządu lokalnego na rozwój funkcji metropolitalnych, należy szczególną uwagę poświęcić kulturze jako funkcji Krakowa od wieków oddziałującej nie tylko na najbliższe otoczenie, ale także w wymiarze ponadnarodowym. Samorząd lokalny może kreować ten rodzaj aktywności w dość ograniczony sposób, o czym wspomniano w początkowej czę-ści opracowania. Zakres podmiotowej własnoczę-ści instytucji kultury jest odgórnie narzucany, choć miasto rozwija też sieć jednostek, dla których jest tzw. organem prowadzącym. Rola samorządu polega także na ustaleniu katalogu produktów kulturalnych, w szczególności tych wpisanych na stałe do kalendarza imprez kulturalnych. Bezpośrednie wydatki z budżetu miasta na kulturę i dziedzictwo narodowe obejmują oprócz dotacji dla wspomnianych instytucji także inne tytuły, wśród których wymienić można chociażby program mecenatu kulturalnego oraz działania w zakresie ochrony dziedzictwa narodowego.

120 Na podstawie wywiadu przeprowadzonego w Centrum Obsługi Inwestorów i Promocji Gospodarczej w Wydziale Strategii i Rozwoju Miasta UMK.

Instytucje kultury

W przypadku instytucji kultury zakres i skala ich posiadania przez miasto, przejęte na początku lat 90. jako konsekwencja tzw. ustawy kompetencyjnej, sta-nowiły wykładnię ówczesnej myśli politycznej o roli władz miejskich w kształto-waniu życia kulturalnego. Kraków, podobnie jak inne duże miasta Polski, stał się w głównej mierze właścicielem instytucji o znaczeniu lokalnym (domów kultury, bibliotek itp.). Te fundamentalne zmiany naruszyły ustabilizowany system funk-cjonowania kultury w mieście, powodując wiele problemów prawnych i admini-stracyjnych, a także burząc zasady mecenatu kulturalnego. W kolejnych latach nieco rozszerzono zakres kompetencji samorządów gminnych. W 1994 r. miasto przejęło w ramach pilotażu osiem instytucji kultury o znaczeniu ponadlokalnym (trzy teatry, dwa muzea, orkiestrę Capella Cracoviensis, Biuro Wystaw Artystycz-nych oraz Estradę Krakowską). Powołano również nową ponadlokalną instytucję kultury – orkiestrę Sinfonietta Cracovia, oraz zainaugurowano działalność Cen-trum Informacji Kulturalnej121. Drugi rok funkcjonowania pilotażu skutkował oddaniem pod zarząd wojewody trzech instytucji, które w 1994 r. objęte były programem pilotażowym, tj.: Teatru Bagatela, Muzeum Historii Fotografii oraz orkiestry Capella Cracoviensis. Estradę Krakowską postawiono w stan likwidacji, zaś Biuro Wystaw Artystycznych przekształcono w Galerię Sztuki Współczesnej „Bunkier Sztuki”. Teatr Maszkaron włączono w struktury Teatru Ludowego122. Z dniem 1 stycznia 1996 r. prowadzenie instytucji przejętych w ramach pilotażu stało się zadaniem własnym samorządu Krakowa. W 1997 r. powstała pierwsza instytucja kultury o charakterze państwowo-gminnym – Krakowski Teatr Scena STU123, zaś w 1998 r. – Muzeum Inżynierii Miejskiej przy ul. św. Wawrzyńca124. W 1997 r. miasto wzbogaciło się też o specyficzną jednostkę – Biuro Festiwalowe „Kraków 2000” (po zakończeniu festiwalu zostało ono przekształcone w podmiot organizujący główne imprezy festiwalowe w mieście).

W 1999 r., w związku z reformą ustrojową, Kraków jako miasto na prawach powiatu, przejął prowadzenie trzech teatrów, jednego muzeum i jednej orkiestry. W 2000 r. powołano kolejną instytucję kultury, która prowadzona jest wspólnie z województwem małopolskim, tj. Muzeum Armii Krajowej. Do instytucji kul-tury podlegających gminie w 2009 r. dołączyły kolejne trzy instytucje teatralne, tj.: Teatr Łaźnia Nowa, Teatr KTO oraz Balet Dworski „Cracovia Danza”. W tym samym roku powołano do życia także Instytut Dialogu Międzykulturowego

121 Raport o stanie miasta 1994.

122 Raport o stanie miasta 1995.

123 Udział miasta w organizowaniu instytucji polegał na wykupieniu kamienicy przy al. Kra-sińskiego, będącej siedzibą teatru. Miasto i wojewoda podzielili koszt funkcjonowania instytucji pomiędzy budżet gminny i centralny. Za: Raport o stanie miasta 1997. Obecnie teatr prowadzą wspólnie województwo małopolskie i miasto Kraków.

90

im. Jana Pawła II – wspólny projekt trzech podmiotów: samorządu miejskiego, samorządu wojewódzkiego oraz Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się”. W 2010 r. rozpoczęło działalność Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK, którego zadaniem jest prezentacja i kolekcjonowanie sztuki polskiej powstałej w II połowie XX w. oraz współcześnie tworzonej125. W 2010 r. powołano także nowy oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa w formie szlaku tury-stycznego „Śladem europejskiej tożsamości Krakowa” w podziemiach Rynku Głównego. Jest to ciekawy element miejskiego krajobrazu muzealnego, wyko-rzystujący na powierzchni ok. 6 tys. m2 najnowsze techniki prezentacji126. Takie wykorzystanie tej przestrzeni wydaje się zdecydowanie lepsze niż planowana w 2005 r. adaptacja podziemi rynku na cele komercyjne127. W tabeli 2.4 przed-stawiono stan posiadania samorządu miejskiego w zakresie instytucji kultury w latach 1990, 2000 i 2013 w porównaniu ze stanem sprzed reformy.

Posiadanie instytucji kultury wiąże się z koniecznością ponoszenia nakładów na ich modernizację i rozwój. Analiza budżetów miasta Krakowa w zakresie inwestycji strategicznych, a także Raportów o stanie miasta sporządzonych za lata 1991–2011 pozwala na zidentyfikowanie ważniejszych prac tego rodzaju w istniejących instytucjach kultury, a także nakładów na tworzenie nowej infrastruktury kulturalnej w mieście. Wskazuje ona na szczególne przyspiesze-nie procesu inwestowania w infrastrukturę kulturalną po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, co związane jest z dostępem do dodatkowego finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych (w tym o charakterze metropolitalnym). W latach poprzedzających wstąpienie Polski do UE miasto przeprowadzało wprawdzie inwestycje w obiektach instytucji kultury, ale nie miały one takiego tempa i roz-machu jak obecnie128.

W grupie prowadzonych przez miasto instytucji kultury o znaczeniu metro-politalnym na szczególną uwagę zasługuje wykreowanie centrum muzealnego i kulturalnego w obrębie kwartału św. Wawrzyńca129. Dostrzeżenie przez samorząd potencjału tkwiącego w dawnych obiektach związanych z inżynierią 125 Informacje zawarte w Biuletynie Informacji Publicznej UMK, www.wrotamalopolski.pl/ root_BIP/BIP_w_ Malopolsce/root_UM/podmiotowe/Jednostki+organizacyjne/Kultura/ (dostęp: 1.03.2013).

126 M. Kot, Pod Rynkiem powstaje muzeum, „Krakow.pl” z 14 października 2009 r., s. 7.

127 Z pomysłem adaptacji podziemi Rynku Głównego na cele komercyjne, realizowanej z funduszy prywatnych w ramach tzw. koncesji, wystąpiła znana w Krakowie rodzina przedsię-biorców. Za: J. Kłeczek, Pomysł na finansowanie remontu Rynku Głównego z prywatnych

pienię-dzy, „Gazeta Wyborcza” z 23 lutego 2005 r.; M. Kęskrawiec, G. Indulski, Biznesmen w opałach,

„Newsweek” z 22 września 2008 r., s. 34–35.

128 Wśród instytucji kultury, w których przeprowadzono prace inwestycyjne i remontowe przed 2004 r., należy wymienić: galerię Bunkier Sztuki, Teatr Ludowy, pałac Krzysztofory, zajezdnię tramwajową przy ul. św. Wawrzyńca.

miejską znakomicie wpisało się w rozpoczęte po 1990 r. w mieście procesy rewi-talizacyjne. Rewaloryzacja zespołu prowadzona była od 1988 r., w tym od 1996 r. współfinansowana przez Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków Krakowa oraz samorząd miejski. Dzięki tym pracom możliwe było powołanie w czerwcu 1998 r. Muzeum Inżynierii Miejskiej. Zadaniem muzeum jest: gromadzenie, dokumentowanie, ochrona i ekspozycja zabytków techniki, związanych z gospo-darką komunalną, komunikacją i inżynierią miejską130. Szczególne przyspiesze-nie procesów inwestycyjnych w tym miejscu odnotowano w związku z pozyska-niem funduszy europejskich131. W 2007 r. miasto rozpoczęło realizację projektu pn. „Kwartał św. Wawrzyńca – budowa centrum kulturowego na krakowskim Kazimierzu”. Przedmiotem projektu były działania budowlano-konserwatorskie 130 Uchwała nr CXXII/1112/98 Rady Miasta Krakowa z dnia 18 czerwca 1998 r. w sprawie utworzenia gminnej instytucji kultury: Muzeum Inżynierii Miejskiej.

131 Miasto aplikowało o nie już przy rozdysponowywaniu środków ze ZPORR; projekt nie został wtedy zakwalifikowany do finansowania.

Tabela 2.4. Stan posiadania miasta Krakowa w zakresie instytucji kultury w okresie od 1990 r. do marca 2013 r. Wyszczególnie-nie Stan posiadania przed reformą w 1990 r. Stan posiadania po reaktywowa-niu samorządu miejskiego w 1990 r. Stan posiadania na koniec 2000 r. Stan posiada-nia na 1 marca 2013 r. Teatry 12 + filharmonia – 4 (w tym jeden wojewódzko--gminny) 7 (w tym jeden wojewódzko--gminny) Orkiestry – – 2 2

Biblioteki ^{Miejska + 268} _punktów 3 dzielnicowe 4 z 72 agendami 4 z 64 agendami Domy i centra

kultury ^{8 3 14 4}

Ośrodki kultury 34 5 4 5 (z 38 klubami)

Muzea i galerie – – 5 (w tym jedno gminno-woje-wódzkie) 6 (w tym jedno gminno-woje-wódzkie) Inne – – ^{Biuro Festiwa-}lowe „Kraków

2000”

Krakowskie Biuro

Festiwa-lowe Źródło: Raport o stanie miasta 1991; Raport o stanie miasta 2000; Biuletyn Informacji Publicznej

92

i rewaloryzacyjne w ośmiu obiektach zespołu oraz na placach i dziedzińcu. Roz-winięcie bazy infrastrukturalnej pozwoliło na zwiększenie zakresu aktywności na terenie kwartału, w tym stworzenie miejsca nauki i techniki z rozbudowaną strefą science centre (interaktywnych wystaw umożliwiających samodzielne przeprowadzanie doświadczeń)132.

Kolejnym ważnym elementem planu inwestycyjnego oraz rewitalizacyjnego133 samorządu było rozpoczęcie prac nad utworzeniem w Krakowie Muzeum Sztuki Współczesnej, zlokalizowanego na terenie byłej fabryki Schindlera przy ul. Lipo-wej na Zabłociu134. W 2007 r. wyłoniono zwycięzcę konkursu na opracowanie koncepcji funkcjonalno-przestrzennej dla tego muzeum oraz rozpoczęto prace przy tworzeniu muzeum miejsca w dawnej fabryce. W roku następnym gmina rozpisała przetarg na wybór inwestora zastępczego i wykonawcę zadania pn. „Utworzenie Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie”. Zakończono również tworzenie muzeum miejsca, które następnie przekazano Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa.

Muzeum Sztuki Współczesnej wraz z muzeum miejsca stało się miejscem o dużym potencjale i szerokim zakresie zastosowań. Zostało ono wzbogacone o instytucję, której zadania obejmują: wielowątkową prezentację historii Kra-kowa w latach 1939–1945, udostępnianie przestrzeni potrzebnej do zorganizo-wania czasowych wydarzeń kulturalnych, a także pełnienie funkcji centrum wydarzeń o charakterze edukacyjnym135. Należy dodać, że w planach samorządu miejskiego było utworzenie w ciągu ul. Lipowej miejsc parkingowych oraz pod-ziemnego parkingu dla odwiedzających136. Stanowiłoby to niewątpliwie przykład kompleksowego przygotowania przestrzeni publicznej, o którym zapomniano, np. budując nową operę w Krakowie. Niestety, brak aktywności samorządu w

obsza-132 Na podstawie informacji prezentowanych w Miejskim Serwisie Internetowym Unijne Oblicze Krakowa (www.ue.krakow.pl).

133 Szerzej zob. D. Hołuj, Rola samorządu…, s. 180–185.

134 Rozpoczęcie prac w obiekcie było możliwe w związku z przejęciem w 2004 r. i wyku-pieniem w 2005 r. przez miasto terenów i budynków dawnej fabryki Emalia. Należy dodać, że lokalizacja Muzeum Sztuki Współczesnej w fabryce Schindlera wywoływała i nadal wywołuje liczne kontrowersje zarówno wśród opinii publicznej jak i w gronie radnych Miasta Krakowa. Przedmiotem sporu jest nowe przeznaczenie obiektu – istnieje obawa, że dzieła sztuki współcze-snej, nieraz kontrowersyjne, mogą godzić w pamięć tego miejsca. Argumenty przeciw takiej loka-lizacji Muzeum Sztuki Współczesnej zawiera stenogram LXXXVII sesji Rady Miasta Krakowa z dnia 2 grudnia 2009 r., s. 24–25.

135 L. Maciejewska, Muzeum Miejsca, „Kraków.pl” z 14 stycznia 2009 r., s. 12.

136 Wypowiedź wiceprezydenta Krakowa, T. Trzmiela dla Dziennika Polskiego: Muzeum

Sztuki Nowoczesnej ma harmonijnie wpisać się w teren dawnej Fabryki Schindlera, „Dziennik

rze Zabłocia w ostatnich latach wskazuje na coraz mniejsze szanse realizacji wspomnianego projektu137.

W ostatnich latach gmina przeprowadziła modernizację dwóch istniejących instytucji kultury – Muzeum Armii Krajowej oraz budynku głównego Muzeum Historycznego Miasta Krakowa (pałacu Krzysztofory), a także wspominane już wcześniej prace adaptacyjne w podziemiach Rynku Głównego. Szczegółowe zestawienie wydatków z budżetu miasta na realizację powyższych zadań w ostat-nich pięciu latach budżetowych zamieszczono w tabeli 2.5.

Tabela 2.5. Zestawienie rocznych planów wydatków i ich wykonania w zakresie kluczowych inwestycji w dziedzinie kultury w latach 2007–2011 (w mln zł)

Rok Kwartał św. Wawrzyńca Muzeum Sztuki Współczesnej oraz muzeum miejsca (ul. Lipowa) Modernizacja Muzeum Armii Krajoweja Modernizacja pałacu Krzysz-tofory, głów-nej siedziby Muzeum Histo-rycznego Mia-sta Krakowa Szlak tury-styczny w pod-ziemiach Rynku Głównego plan wydat-ków na 1.01. wyko-nanie wydat-ków na 31.12. plan wydat-ków na 1.01. wyko-nanie wydat-ków na 31.12. plan wydat-ków na 1.01. wyko-nanie wydat-ków na 31.12. plan wydat-ków na 1.01. wyko-nanie wydat-ków na 31.12. plan wydat-ków na 1.01. wyko-nanie wydat-ków na 31.12. 2007 4,20 3,76 5,60 5,59 0,70 0,29 1,08 1,08 – – 2008 8,44 4,69 10,24 6,38 0,00 0,13 3,60 2,17 0,00 0,99 2009 6,60 4,86 26,90 15,25 2,30 0,97 4,00 3,92 11,00 13,05 2010 1,28 1,28 52,94 36,58 2,12 2,71 10,79 2,50 24,08 26,22 2011 – – 13,47 10,15 2,76 4,10 4,47 3,64 9,62 9,86

a Wliczono wartość dotacji z budżetu województwa małopolskiego.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Sprawozdanie z wykonania budżetu Miasta Krakowa, za lata 2007–2011.

Wśród prowadzonych przez miasto w ostatnich latach modernizacji i remon-tów instytucji kultury należy wspomnieć również: adaptację pomieszczeń warsz-tatów Zespołu Szkół Mechanicznych na os. Szkolnym 25 na Teatr Łaźnia Nowa, modernizację Krakowskiego Teatru Scena STU, rewitalizację Zajazdu Kościusz-kowskiego i modernizację Teatru Bagatela, doposażenie KraKościusz-kowskiego Teatru Scena STU, modernizację Teatru Ludowego138.

137 D. Hołuj, Rewitalizacja czy jedynie miejska polityka inwestycyjna? Działania władz

Kra-kowa w obszarze poprzemysłowego Zabłocia, „Zarządzanie Publiczne” 2015, nr 1(29), s. 95–108. 138 Na podstawie: Raport o stanie miasta, za lata 2005–2011.

94

Słabą stroną infrastruktury kulturalnej miasta jest jej brak dla instytucji kul-tury o profilu muzycznym. Capella Cracoviensis rezyduje w budynku Filharmonii Krakowskiej, należącej do województwa małopolskiego, zaś Sinfonietta Cracovia ma siedzibę w Dworku Białoprądnickim. W 1999 r. ówczesny Zarząd Miasta Krakowa podjął decyzję w sprawie przekazania Fundacji Capella Cracoviensis terenu położonego przy ul. Piastowskiej z przeznaczeniem pod budowę centrum muzyki kameralnej. Budynek jednak nie powstał. W 2006 r., w związku z nie-zrealizowaniem inwestycji przez Fundację Capella Cracoviensis, a także wobec ciągłego braku odpowiedniej infrastruktury dla dwóch krakowskich orkiestr, pre-zydent miasta J. Majchrowski i marszałek województwa małopolskiego J. Sepioł, przystąpili do wspólnego planowania inwestycji w Cichym Kąciku z przeznacze-niem dla orkiestr miasta oraz Filharmonii Krakowskiej. Miasto miało przekazać nieruchomość pod inwestycję, a województwo – wkład finansowy na jej reali-zację. W 2007 r. budowa centrum koncertowego w Cichym Kąciku została ujęta w Wieloletnim planie inwestycyjnym na lata 2007–2016 jako inwestycja mająca służyć trzem instytucjom kultury: dwóm orkiestrom miejskim (Sinfonietta Cracovia oraz Capella Cracoviensis) oraz wojewódzkiej instytucji kultury – Fil-harmonii Krakowskiej im. Karola Szymanowskiego. Realizacja przedsięwzięcia miała być rozłożona na lata 2009–2012, zaś jej koszt miał wynieść 80,3 mln zł, na co składały się środki miasta oraz środki zewnętrzne niepodlegające zwrotowi. Samorząd miejski zrezygnował jednak z inwestycji w związku z sytuacją prawną gruntu, na którym miała powstać139. Wobec występujących problemów samorząd województwa małopolskiego rozpoczął poszukiwanie innych lokalizacji. Niezre-alizowanie tej inwestycji jest dla gminy szczególnie problematyczne w związku ze zmianą profilu zagospodarowania nieruchomości miejskich położonych przy rondzie Grunwaldzkim, uprzednio przeznaczonych m.in. pod teatr muzyczny, a w rzeczywistości na infrastrukturę kongresową.

W przypadku wydatków inwestycyjnych w dziale „kultura i ochrona dzie-dzictwa narodowego” zwraca uwagę struktura źródeł finansowania. Każde z wyżej wymienionych zadań inwestycyjnych było dofinansowywane (ze środ-ków Unii Europejskiej, z dotacji, czy też ze źródeł zewnętrznych podlegających zwrotowi – kredytów). Kraków otrzymał dofinansowanie w ramach Małopol-skiego Regionalnego Programu Operacyjnego m.in. na: projekt pn. Kwartał św. Wawrzyńca (ok. 50% wartości inwestycji), Muzeum Sztuki Współczesnej (ok. 50% wartości inwestycji), szlak turystyczny w podziemiach Rynku Głów-nego (ok. 40%). Zadania, na których realizację miasto się zadłużyło, to: projekt

139 Obowiązuje umowa pomiędzy miastem a jego jednostką w zakresie 30-letniej dzierżawy na cele budowy centrum muzycznego. Dyrektor Fundacji Capella Cracoviensis, S. Gałoński, nie chciał zrezygnować z umowy na rzecz budowy większego obiektu, w którym rezydowałyby trzy instytucje muzyczne. Za: J. Piekarczyk, Co jest grane w Cichym Kąciku?, „Kraków” 2008, nr 6(44), s. 10–12.

Kwartał św. Wawrzyńca, Muzeum Sztuki Współczesnej, utworzenie muzeum miejsca oraz modernizacja pałacu Krzysztofory. Inwestycja na Zabłociu została również dofinansowana z dotacji ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Można więc uznać, że miasto dość dobrze wykorzystało możliwość zwiększenia potencjału inwestycyjnego w związku z zewnętrznymi, szczególnie bezzwrot-nymi, źródłami finansowania. Można mieć jednak pewien niedosyt w związku z nierozwiązaniem problemów lokalnych instytucji muzycznych.

Analizując rozwój infrastruktury dla instytucji kultury w Krakowie, należy również odnieść się do faktu wykupienia przez miasto budynku dawnego kina Światowid z przeznaczeniem na filię Muzeum Historii Polski poświęconego cza-som PRL140. Posunięcie to można uznać za przyznanie się władz miasta do zanie-chania wobec pomysłu A. Wajdy na utworzenie w Krakowie Soclandu141. Pomysł powrócił do miasta już jako element instytucji kultury podlegającej ministrowi, nie samorządowi, jak planował pierwotnie reżyser. Po kilku latach istnienia jed-nostki w tej formie organizacyjnej władze Krakowa podjęły decyzję o stworzeniu nowej miejskiej instytucji kultury – Muzeum PRL-u. Jednostka zajmuje dawne kino Światowid142.

Szeroki zakres tworzonych nowych ram instytucjonalnych rozwoju kultury w mieście jest długo oczekiwaną odpowiedzią na potrzeby Krakowa w tym zakresie. Szczególnie ważne wydaje się kreowanie w mieście przestrzeni pre-zentacji dorobku sztuki współczesnej na Zabłociu, włączonej (podobnie jak pro-jekt pn. Kwartał św. Wawrzyńca) w proces wielowątkowej rewitalizacji miasta. Oba powyższe przykłady świadczą także o dostrzeżeniu przez władze Krakowa światowych trendów dotyczących adaptacji przestrzeni postindustrialnych, tak niedocenionych przy okazji zagospodarowywania terenów byłej fabryki Solvay w latach 90. oraz budowy centrum handlowego Galeria Kazimierz.

Finansowanie miejskich instytucji kultury

Obok finansowania lub współfinansowania inwestycji rozwojowych w insty-tucjach kultury samorząd miejski przekazuje w systemie rocznym dotacje podmiotowe prowadzonym przez siebie jednostkom. Zestawienie wysokości przekazanych dotacji instytucjom o znaczeniu ponadlokalnym w 2012 r. wraz 140 Rozmowa M. Frenkiel z S. Dziedzicem, dyrektorem Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta Krakowa: Kraków kulturą stoi, „Kraków.pl” z 30 września 2009 r., s. 22.

141 Promocja Nowej Huty, „Dziennik Polski” z 16 lutego 2001 r., dodatek „Kronika ska”, s. IV; To jest inne miasto, „Dziennik Polski” z 25 maja 2001 r., dodatek „Kronika Krakow-ska”, s. III.

142 Uchwała Rady Miasta Krakowa nr LX/853/12 z dnia 7 listopada 2012 r. w sprawie utwo-rzenia miejskiej instytucji kultury pod nazwą: Muzeum PRL-u (w organizacji).

96

z osiągniętymi przez instytucje przychodami własnymi oraz poniesionymi kosz-tami ujęto w tabeli 2.6.

Tabela 2.6. Koszty funkcjonowania instytucji kultury o znaczeniu ponadlokalnym prowadzonych przez miasto Kraków oraz wysokość dotacji podmiotowej w 2012 r. (w tys. zł)

Instytucja _ogółem^Koszty Dotacja

Udział środ-ków z dotacji w kosztach ogółem (w %) Teatr Ludowy 6 930 4 436 64,01 Teatr Bagatela 11 169 4 330 38,77 Teatr Groteska 8 596 4 629 53,85

Teatr Łaźnia Nowa 5 922 3 703 62,53

Teatr KTO 2 384 1 451 60,86

Cracovia Danza 872 759 87,04

Capella Cracoviensis 5 376 4 553 84,69

Sinfonietta Cracovia 1 968 1 276 64,84

Galeria Sztuki Współczesnej „Bunkier Sztuki” 2 395 1 521 63,51 Muzeum Historyczne Miasta Krakowa 24 892 16 064 64,53 Muzeum Historii Fotografii 2 328 1 997 85,78 Muzeum Inżynierii Miejskiej 5 091 2 108 41,41

Muzeum Armii Krajowej 2 273 1 744 76,73

Muzeum Sztuki Współczesnej 6 333 6 266 98,94

Razem 86 529 54 837 –

Źródło: dane udostępnione przez Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego UMK.

W 2012 r. miasto przekazało instytucjom kultury o ponadlokalnym znaczeniu 68,5 mln zł dotacji podmiotowych, co stanowiło 66% ogólnej puli dotacji prze-kazanych przez samorząd własnym instytucjom kultury. Średni udział dotacji podmiotowej w kosztach funkcjonowania instytucji ukształtował się na poziomie 63%, należy jednak zwrócić uwagę na jego zróżnicowanie w przypadku poszcze-gólnych jednostek (od 38,77% dla Teatru Bagatela do 98,94% dla Muzeum Sztuki Współczesnej – najmłodszej z krakowskich instytucji kultury).

Mechanizm finansowania jednostek pomimo postulowanych zmian nie został wprowadzony. Wyjątkiem jest podzielenie kwoty dotacji na dotyczącą kosztów bieżącego funkcjonowania oraz przeznaczoną na przedsięwzięcia twór-cze (od 2007 r.). W ramach finansowania instytucji kultury samorząd miejski wprowadził system premiowania i nagradzania dyrektorów instytucji i kultury

w zależności od wyników osiąganych przez jednostkę143. Zmiany te nie dopro-wadziły jednak do radykalnej zmiany sposobu myślenia o filozofii finansowania miejskich instytucji kultury. Po 1990 r. nie został wypracowany system ustalania wysokości dotacji o działaniu bodźcowym i rozwojowym. Obowiązujący od sześciu lat podział środków z dotacji na część ogólną związaną z kosztami funk-cjonowania jednostek oraz odrębną pulę na działalność podstawową (określone imprezy i wydarzenia) nie spełnia tych funkcji, ponieważ nie zawiera mechani-zmów konkurencyjnych przyznawania środków144.

Brak zmian w tym zakresie wydaje się potwierdzać słabość samorządu w zakresie wpływania na działalność kulturalną, która mu podlega. Zna-mienny jest fakt, że potrzeba zmiany systemu finansowania jest postulowana przez niektórych dyrektorów miejskich instytucji kultury. Dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, M. Niezabitowski, w artykule zamieszczonym w miesięczniku społeczno-kulturalnym „Kraków”, w związku z planowanymi w grudniu 2007 r. zmianami w systemie dotacyjnym dla instytucji kultury przed-stawił swój pomysł dotyczący nowych kryteriów przyznawania dotacji (oparte na ustaleniu minimalnego kosztu stałego funkcjonowania instytucji równego corocznej dotacji oraz ustaleniu puli środków rozdysponowywanych w ramach konkursu na najlepsze inicjatywy). Dyrektor podkreślił też, że pula konkursowa powinna być „najtrudniejszym pieniądzem” do pozyskania z budżetu oraz wyra-ził chęć „walki” o te środki145. Dyrektor Teatru Łaźnia Nowa, B. Szydłowski, również na łamach miesięcznika „Kraków” zaakcentował konieczność zmian w finansowaniu kultury przez ustalenie dwu-, trzyletnich kontraktów na reali-zację ministrategii funkcjonowania instytucji, z założeniem, że dofinansowa-nie powinno być skalkulowane jako koszt realizacji programu artystycznego z uwzględnieniem kosztów stałych (administracji i infrastruktury). Podobnie wypowiedział się były dyrektor Teatru Lalki, Maski i Aktora „Groteska”, J. Polewka, który stwierdził, że „podstawą dotacji i uznania potrzeb winna być przede wszystkim jakość, czyli poziom dokonań, a dopiero potem frekwencja lub liczba etatów”146. Takie podejście pozwoliłoby na zwiększenie efektywności 143 Zarządzenie nr 522/2007 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 9 marca 2007 r. w sprawie ustalania zasad premiowania kierujących miejskimi jednostkami organizacyjnymi oraz Zarządze-nie nr 114/2006 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 19 stycznia 2006 r. w sprawie szczególnych zasad i trybu przyznawania nagrody rocznej osobom kierującym samorządowymi jednostkami organizacyjnymi posiadającymi osobowość prawną, fundacją, samodzielnymi publicznymi zakła-dami opieki zdrowotnej oraz wzoru wniosku o przyznanie nagrody.