z życia społecznego, z literatury, sztuki i nauki.
P R Z E Z
E d m u n d a S. J ^ a g a n o w sk ie g o .
S ezon s to łe c z n y .— D w ó r k r ó le w s k i.— L e o p o ld , k sią żę A lb a n y .— Z lite r a tu r y p o w ieścio w ej: ry s o g ó ln y . , , R o d z in a D a ily c h z Z ie lo n e g o B a g n a .“ — ,,M y D w o je .“ — „ S k rz y p e k z Q u a r tie r L u tin .“ — K a ro l R e a d e .— J e g o m e to d a — S z tu k i p ięk n e : ry s o g ó ln y .— A lm a T a d e m a .— H o o k .— M illa is .— L e ig h to n .— P o y n - t e r i M a rk s . — P a m ię tn ik i z życia i p ra c y ; c h a r a k te r y s ty c z n e o p is y M ill’a i L y tto u ’a. — O d c zy ty M o rfill'a o p ra w ie S lo w ia ô s k ié m . — J e g o „ L i t e r a t u r a
s ło w ia ń s k a .“ — G ło s z p u s z c z y .— D w a d z ie ła h is to ry c z n o .
I t is t h e s e a s o n ! Nie znamy stolicy kraju europejskiego, w któ- rejby „sezon“ tak był konwencjonalnie przyjęty i tak wyraźnie na wszystkie oddziaływał warstwy mieszkańców, jak tutaj, w Londynie, gdzie przecież pomiędzy ludnością, rozmaitych dzielnie wybitne spo
strzegam y i charakterystyczne różnice. Kafcdy mieszkaniec Londy
nu rad, gdy się sezon ryzpocznie, chociażby dlatego, że mu towarzy
szy najpiękniejsze pory roku: koniec wiosny i początek lata. Jeżeli zaś kto ma powody niezadowolnienia, to chyba... członek izby prawo
dawczej, skazany na słuchanie przeciągłych nocnych debatów, lub go- rzćj jeszcze— na pracę w komisyi.
Świat wielki zapełnia swoje rezydeneye w zachodnich dzielni
cach; okolice trzech zachodnich parków, ożywione ruchem pańskich ekwipaży; ulice Piccadilly, Rejenta i Bond roją się, o pewnych godzi
nach, rzeszą obcą zupełnie stałem u obywatelowi północy. Świat wiel
ki przybył odbyć wielki „jarm ark próżności!“ V a n i t y F a i r ! Z ja ką to niecierpliwością młode podlotki wyglądały majal Z ja k ą tosk rzę- tnością matki je wprowadzają teraz do tego „towarzystwa,“ w któ
rego życiu sezon stołeczny jest przesileniem! Jeżeli jest kuzyn jaki, albo przyjaciółka, mający prawo do dworskićj atmosfery, to pełnolet
ni młodzieniec i niekoniecznie pełnoletnia panienka, lub młoda mę
żatka, oczekują, gorączkowo wezwania lorda szambelana do pałacu Buckingham. Ileżto nocy bezsennych sprawiły dworskie kostiumy i prezentacyjne powłoki, sprowadzone z Paryża od W orth’a. Chwila jedna, przejście z pośrodka błyszczącego tłum u do obecności maje
statu, ,,révérence royale“ (achl ileżto ona kosztowała prób i niezado
wolenia!...); uścisk, lub ucałowanie krôlewskiéj ręki, słów kilka...
to i wszystko w pałacu! Ale, ja k inaczéj, ja k zupełnie inaczéj po pre- zentacyi zachowuje się towarzystwo względem osoby prezentowanej!
Znam zamożnego anglika, który obiecywał 5,000 f. szt. jednemu z dworskich dygnitarzy, by mu wyjednał wezwanie szambelańskie!
Nie udało się mu, i towarzystwo uznaje egzystencyą jego, ale nie je go żouy, którćj onego zaszczytu potrzeba było z przyczyn i względów wielu! Ileżto bowiem i jakich zapór znika w ulicy „jarm arku pró
żności,“ gdy się do niéj wchodzi przez podwoje pałacu w Iiensington!
Sezon, to żniwo teatrów i magazynów. Przem ysł i handel, li
tera tu ra i sztuki piękne wirują tanecznie na tandetowéj arenie... boć ostatecznie, tandeciarski to ten „jarm ark próżności!“ Beźto znów i jakich nadziei ubiera się podczas sezonu blichtrem, aby zyskać ma
rzoną rzeczywistość! Tym sposobem rujnują się jedni, a bogacą inni.
Pierwszym, koniec sezonu zapowiada post wielki; drugim, często bar
dzo zmartwychwstanie. Kupiec, blizki bankructwa w City, ostatnim groszem i zasobami ostatuiemi otwiera swą wystawę w W estendzie—
rouge et noir! Młodzi literaci, jak młode primadonny, młodz i m ala
rze i snycerze, jak redaktorowie młodych pism, założyciele nowych stowarzyszeń dobroczynnych i nowych sekt religijnych, wynalazcy no
wych ulepszeń i nowych „humbugów,“ ja k młodzi posłowie: wszyscy w czasie sezonu arrectis auribus adstant, gotowi na wezwanie F o rtu ny, łaknący łaskawego jej spojrzenia. F ortuna leniwie w sparta o r a miona Pracy i Zbytku, trąca swe koło laseczką, kaprysem, i teraz wyraźnićj, niż w innych porach roku oczekuje hołdów.
Każdy tu więc rad z sezonu! Nawet schylony nad rachunkam i urzędniczek zapomnianćj tirmy, nawet subjekt w handlu towarów ko
lonialnych, bo ich po pracy całodziennćj w dusznćj atmosferze, ocze
kuje w parkach powiew świeżego powietrza; nawet kaleka-żebrak, bo jakoś łatwiej otrzyma jałm użnę wśród tego jarmarcznego zgiełku.
Parlam ent tutejszy miewa sezonowych bohatćrów. B ył nim przez trzy lata ubiegłe przywódzca partyi irlandzkićj, p. Parnell; jest nim tego roku lord Ilandolf Churchill, przywódzca „partyi czwartej,“
konserwatywno-radykalnéj, młodzieniec wielkich zdoluości, wielkich wpływów i wielkich nadziei. Od niego to wygląda świat politykujący odbudowania stronnictwa torysowskiego. Lord llandolph sezon s wó j rozpoczął od tego, że głosował przeciwko nominalnemu przywódzcy połączonych partyi konserwatywnych, baronetowi Northcote. Od te
go dnia trzyma uwagę izby na uwięzi. Jest, niezmiernie majętnym, niezmordowanie pracowitym; postać wspaniała, wymowa potężna.
K R O N IK A L O N D Y Ń S K A . 93
Czegóż niedostaje politykowi? Zimnśj krwi. I to właśnie, co go zro
biło bohaterćm sezonu w W estm insterze. Kiedy przyjdzie kolój w iz
bie na szlachetnego lorda, ile to i jakich rączek chwyta lornetki w galeryi dam!
Królowa W iktorya, w najbliższóm swćm otoczeniu, bawi pod
czas sezonu na zamku szkockim, Balmoral. Pam iętniki jój w tajem ni
czyły nas do pewnego stopnia w codzienny tryb życia dostojnćj wdo
wy, k tóra zda się żyć tylko przeszłością i z nią wiązać wypadki fami
lijne, do nićj nawet odnosić wypadki publicznej doniosłości. Balmo
ral ulubioućm jest jćj zaciszem, gdzie i dworska etykieta prawie zu
pełnie ustępuje spoczynkowi. Królowa oddaje się tam literaturze i muzyce, którą lubi namiętnie; tam wraca do olbrzymiej korespon- dencyi z licznymi członkami rodziny: jest tam babką i m atką więcój niż królową. Nieodstępne od nićj córki, księżniczki Beatrix i Ludwi
ka, towarzyszą jśj w długich przechadzkach po górach, w odwiedzi
nach domu i grobu wiernego sługi Brown’a, w wycieczkach do odda
lonych strzech góralskich. Monarchini nie rzadko przyjmuje naiwne zaproszenie prostych g ó ra le k , na herbatę popołudniową; często bie
rze udział w ich rodzinnych uroczystościach. Zdrowie jej znajduje w Szkocyi pokrzepienie, chociaż podobuo umysł ciemniejszą się zasła
nia melancholią w tćm życiu ustronnćm, w miejscu, przypominającym najszczęśliwsze chwile przeszłości i najdroższe osoby, księca m ałżon
ka, córkę Alicyą i najmłodszego syna Leopolda.
Naród angielski, głęboko i serdecznie przywiązany do swój kró- lowćj, szczerze dzieli jój żałobę po zmarłym księciu Albany, tćm szczerzćj, że królewicz, choć zawsze słabego zdrowia, był niestrudzo
nym w pracy około potrzeb publicznych. Obdarzony, podobnie jak bracia i siostry, wielkiemi przymiotami umysłu i serca, lecz niezdolny wstąpić do służby publicznej , książę Leopold był światłym i praco
witym mecenasem nauki i sztuki. Onto do końca opiekował się no
wym i pierwszym w Anglii instytutem narodowym muzycznym, jemu głównie Sheffield i Nottingham zawdzięczają fundacye fakultetów uni
wersyteckich.
Młoda jego wdowa, księżna Helena (z domu W aldeck-Pyrm ont), m atka dwóch niemowląt, córek , zamieszkuje królewski pałac Clare
mont, pamiętny z pobytu tamże po r. 1848 króla Ludwika Filipa, a poprzednio z smutnego końca królowćj Karoliny.
Sezon tegoroczny, jak poprzednie, zasypuje nas dziełami litera- ckiemi piór znanych i nowych. Ostatnich najwięcćj w lżejszćm pi
śmiennictwie, w romansach i nowelach. P o w i e ś c i po sir W alterze i po zmarłym przed dwoma laty Wilhelmie Ainsworth, Anglia nie ma. Scott wprawdzie nie wyczerpał był historycznćj skarbnicy szko- ckićj, ani też autor „Wieży londyńskićj” nie wysnuł był wszystkićj przędzy z dziejowćj tkaniny swego społeczeństwa, ale nie ma, ktoby się pokusił stanąć o b o k nich, gdy prześciguąć zdaje się być niepodo
bieństwem.
94 K B O N IK A
L O N D Y Ń S K A . 95
— My d e a r ! Jest nas, prócz braci trzech, pięć sióstr, dobrze wychowanych, nie gąsek, ochotnych do pracy i do zabawy... ale ża- dnćj z nas nie ma czego przesiadywać przed zwierciadłem, bośmy wszystkie bardzo a bardzo... p l a i n l o o k i n g ; żyjemy, ot tak, na p a
mięć: ojciec ma swą dożywotnią pensyjkę i dożywotnie kłopoty z pie
karzem, rzeźnikiein i poborcą podatków. M arya i Gracya oczekują posad z biura guwernantek; trzecia z nas uczy się służby telegraficznej;
czwarta gospodarzy w domu, a ja dotąd nie wiem, co z sobą począć!
— Pisać nowele! rzecz prosta. Napisz coś krótkiego, coby mo
żna przeczytać w pociągu między dworcem w W estm inster i przed
mieściem, poślij to do pierwszego lepszego wydawcy pism tygodnio
wych, załącz swój adres i czekaj na odpowiedź.
A jakże! Założono tu nawet klub, temu kilka miesięcy, który podjął się sprzedawać w s z e l k i e g o r o d z a j u p r a c e swych człon
ków. Bodaj gdzie w świecie łatwićj widzieć się „wydrukowanym!”
Tyle tu wydawnictw, i taka ich taniość, i tak olbrzymi ich rozchwyt po wszystkich warstwach społeczności, że kto czegoś nie czyta stale, ten już bezwątpienia czytać nie umie. A ztąd ustawiczna potrzeba piszących, i różnorodność pism peryodycznycb i książek, i gorączkowa konkurencya, i tłum ny napływ autorów czegokolwiekbądź, tak, że kto do druku nie pisał, nie pisze lub pisać nie myśli... tenci już chyba i pisać nie umie. Jest w tćj pisaninie złoto, są plewy; plewy i złoto w wydawnictwach: jedno się najczęścićj spotyka z drugiemi , pozto- tkowane plewy i złoto zaplewione... z winy czytelnika lub wydawcy.
Nieraz tygodniki, ukazujące się, że tak powiem, wyłącznie dla klas, m ateryalnie i moralnie najuboższych, kosztujące pół pensa, obej
mujące 4 0 — 50 stronnic drobnego druku, opowiadają rzeczy sen sa
cyjne o bohaterach, zamieszkujących stołeczne Eldorado, W e s t - e n d , którego podobno wielu mieszkańców E a s t - e u d u me widuje od k o lebki do grobu. Czytelnicy tygodników, wychodzących w tej dzielnicy londyńskićj, obznajmiają się z obyczajami potężnych lordów: natrafia
jąc na bohomaz, przedstawiający jakiego zasłużonego w parafii ko
ścielnego w całćj pompie i chwale galonow, pończoch, kapelusza i la
ski (mało co potężniejszćj od imponującej dzierży ciel a korpulencyi), miss Tiiompkins z zaułków wschodiiio-północnych zawoła z uniesie
niem :
— Holy MosesL. to musi być ów galautny duke of Buckingham ze „Złotych Pałaców, albo Lorda i Dyabia.”
A mylady G arter, rozmarzona „estetyką” O skara W ild’a, wdzię
cznie i stosownie do przepisów „sztuki,” rozłożona na kwiecistej oto
manie w swym słonecznikowym buduarze, potrzebuje, właśnie przed herbatą, przeczytać rozdział z „Belgrawii.” 1 rafia na statystykę mo
ralności w stolicy i dowiaduje się, że najwięcej szynkowni znajduje się na drugim krańcu stolicy, którego nie widziała, aniby widzieć m o g ł a . Odtąd, drugi ten kraniec, jest w niczem niezachwianej opinii pięknej lady , jaskinią złego” i światem smutnie nieestetycznym.
Wyzyskiwanie rozmaitych poczuć i popędów, charakteryzuje wydawnictwa wszystkie tego rodzaju, czy się one ukazują w budua
rach, klubach, czy za szybami szynków. A le się Anglia szczycić mo
że, iż nie ma tu wyzyskiwania instynktów najniższćj, ani równie złćj namiętności: antypatyi polityczno-wyznaniowćj.
Takie „Journal Amusant,” „Journal pour Rire” i im podobne, jakie po Paryżu obiegają swobodnie, nie mogą się ukazać z a s z y b a mi tych kilku agencyi francuzkich w Londynie, które ich dostarczają ciekawym. W ładze czuwają nad moralnością publiczną troskliwiej, aniżeli nad powściągnieniein rozpasanych napaści na swą własną po
wagę. Poczucie bowiem tśj ostatnićj tak jest wrodzone w człowieku, jak w społeczeństwie zepsutćm wradza się głęboko nieposzanowanie
tam tćj, często i urąganie jśj.
Ź autorów i autorek, współpracujących z wydawcami pism pe- ryodycznych, powstają każdego roku autorowie i autorki większych ambicyi, o szerzćj zakreślonych sferach i planach, zupełnie tak samo, ja k z wydawców pism owych powstają wydawcy dzieł, uczeni i p rak ty czni księgarze.
Po Eliocie, Dickensie i Lyttonie, poDisraelim , Trollopie i Thack- keray’u, trudnoby dzisiaj stawiać na piedestale beletrystyki augiel- skićj autora, iście „wielkiego.” Owszem, jeżeli wielkość tę charakte
ryzować wi nna oryginalność, powiemy, iż dzisiejsze pokolenie pisarzy zbytnio jeszcze odczuwa wpływ poprzedniego i częścią bezwiednie, częścią rozmyślnie stara się naśladować to, co przed kilku laty było w formie i pomyśle jedynem . Ten peryod w literaturze krajowej, który tu krytycy nazwali „erą W iktoryi,” peryod zadziwiająco bogaty i płodny, zachodzi już, równocześnie z swein stuleciem, i zdaje się ra- czćj zapowiadać zwrot nowy w kierunkach literatury powieściowćj, aniżeli na kolejach utartych, nie swoim postępować krokiem.
Notatki kronikarza nie są kursem literatury, więc poglądy i g łę bsze rozbiory nie byłyby tu w miejscu. Ale mi notatki moje wska
zują wszystkie jeden rys charakterystyczny utworów tutejszych, współ
czesnych powieścio- p isarzy. Są one naśladownictwami pomysłów i form rozmaitych, a nie ma między niemi głębokich różnic tak wy
datnych, jak one, które odznaczały utwory autorów poprzednich.
Często znajdujemy w nich formę wykwintności przesadnej, lub prze- sadnćj „populomanii,” pomysł zaś... szablonowy. I tak przeciwsta
wić możemy Ouidę Thackerayowi; panią Oliphant autorce „Adama Bedy;’’ Jakóba Payue Trollopeowi; panie Braddon i Broughton, Lyt- tonowi i t. d. Jednakże autorowie dzisiejsi i autorki, niekoniecznie rozmyślnie dobijają się o laury, podobne tym, jakie zbierali wczorajsi pisarze ulubieni. Wpływ tylko, powtarzamy, jednych, oddziałał sil
nie na drugich, wpływ bezwątpienia korzystny i w wielu razach do
brze przyjęty, lecz dziś już nie elektryzujący publiczności, którą on dochodzi w ten sposób pośrednio. Słowem: ci, którzy nie są obeznani z płodami oryginalniejszych myślicieli, znajdą wśród tegoczesnych,
96 K R O N IK A
L O N D Y Ń S K A . 9 7
a nawet i tegorocznych, dzieła, pełne scen doskonałych, jeżeli nie klasycznych, a zresztą i poczytne, i zajmujące, umiejętnie obmyślane i zasługujące na miejsce w bibliotekach.
Do takich należy świeża powieść bezimiennego autora, p. t.:
„Rodzina Daily’ch z Sodden F en” (z Zielonego Bagna) '). W r. 1650, pewien Dyggorie Dailie, który osuszył był i uprawił znaczny obszar bagien, został zamordowany przed ołtarzem swego parafialnego ko
ścioła, gdy mial oświadczyć ludowi, że pracował dla niego, nie dla siebie, bo nowe grunta od owego dnia miały należeć do całćj osady włościańskićj w Slumsby, „jako rola wspólna po wszystkie czasy i na zawsze.” Na grobie jego ustawiono krzyż, na krzyżu wyryto: „Hic expiravit pro popuio m ortuus.” Ale Sodden Fen nie zostało nigdy w łasnością gminy; najlepsza i najżyzniejsza jego część, przeszła w ręce rodziny Smith, która w następnych pokoleniach słuchała z uśmiechem 0 „męczeństwie” i „darze” Dyggorego. Autor wprowadza przecież Jakóba Daily, dekarza, potomka zamordowanego rolnika. Człowiek ten wierzył w swe prawa do włości Smithów, wierzył uczciwie, lecz je podtrzymywał z zapalczywością, z fanatyzmem, zresztą nielogicznie, bo choćby nawet mógł udowodnić autentyczność swego pochodzenia, to wyraźna wola przodka, by ziemia należała do gminy po wszystkie czasy, pretensyą jego niszczyła.
Współczesny pan Zielonego Bagua mial syna, wielkie ladaco, który porzucił żonę i przeniósł się do Australii. To zniknięcie jego 1 prawdopodobna śmierć, zdawały się usuwać przed wpółobłąkanym dekarzem ostatnie zapory. „Jeżeli Smith młodszy wróci kiedykol
wiek, to jakże dowiedzie, iż jest synem starego Smitha? Muszę od
zyskać swoje prawa, zanim umrę! Po śmierci starego, nikt prawom moim nie zaprzeczy , ani syn, ani żona jego, ani dziecko!” W świe
tle księżyca można było widzieć Jakóba na dachu swego domu i sły
szeć dziwne jego wołania: „Ztam tąd to ja — mówił żonie— mogę pa trzćć na Zielone Bagno, widzieć je całe, pogrążone w nocnym spokoju, aż do mogiły Dyggorego. W dzień jasny, gdy słońce świeci, na B a
gno nie patrzę, pracować muszę; ale nocami przesiaduję i czuwam nad Bagnem, czuwam nad swoimi akrami!” W ten sposób iluzya, podsycana namiętnie i ustawicznie, pomięszala zmysły dekarzowi zu
pełnie. Syn jego udał się do Australii, aby odnaleźć Sm itha m łod
szego i sprowadzić go do Bagna. Jakób nie posiada się z radości, gdy syn m arnotrawny umiera wkrótce po ojcu, starym farm erze g ru n tów Dyggorego! Dzikie marzenia jego stają się rzeczywistością, gdy wdowa po Smithu odstępuje prawa swe do Bagna jego własnemu sy
nowi. Wtedy to ten ostatni oświadcza ojcu, że zwrócił gminie Slumsby grunta, oddane jćj przez przodka w godzinie śmierćil
— Uczyniłeś to? — pyta ojciec.
— Uczyniłem.
' ) »T h e D aylys of S o d d e n F e n , ” 3 to m y . B e n tl e y u n d Son.
T o m I I I . Lip iec 1884.
— I czy nie można odwołać?
— Nie można.
— I ty chcesz na tćm przestać?
— Tak jest.
Jakób Daily wymierza strzelbę w oczy synowi, kładzie go tru pem. Na grobie syna ustawiono krzyż, na krzyżu wyryto: „Tu leży, który um arł dla ludu.” — Oto powieść w zarysie; wypełniają ją przy
gody miłosne Aurei Gbapel i jćj trzech kochanków, również wdzięczna i szlachetna postać opuszczoućj żony aw anturnika.
Miss Lyall w noweli ,.My Dwoje“ ') łączy zdolności niepospolite romanso-pisarza z chłodną refleksyą filozofa. B ohaterką powieści je s t córka głośnego ateusza; wychowana w zasadach ojca powraca do chrześciauizinu. Wzajemny ten stosunek córki do ojca podaje au to r
ce sposobność poruszenia niejednéj doniosłćj kwesty i socyalnej i reli- gijnéj; zamiast jednakże traktow ać takowe w sposób dogmatyczny i dydaktyczny. Miss Lyall potrafiła na nich oprzeć głównie cały, b a r
dzo zajmujący rozwój swego plauu.
„Skrzypek z Q uartier Latin!‘ p. G. Curzon’a 2) jest bohaterem trzytoinowego chaosu przygód, poza któremi trudno się dopatrzeć za
dania czy założenia autora. Wśród scen rozmaitych, wśród m arm u
rowych pałaców i w perfumowanych salonach ściga czytelnik chara
ktery różne, pomiędzy niemi widzimy rosyjskiego kniazia, niemieckie
go księcia, baroneta angielskiego, ambasadora, wice-króla i innych dygnitarzy królowej Wiktoryi. Jeden z nich sprzedaje swój m ajątek, córkę oddaje obrzydliwemu baronetowi, jćj kochanka wrzuca do mo
rza, zabija nieprzyjaciela swego gdzieś na dalekich morzach, zostaje korsarzem, bandytą, wreszcie strzela do własnćj córki. Inne dystyn
gowane osoby zachowują się cokolwiek przyzwoicićj, ale np. „pensyo- nowanemu kapitanowi ułanów“ nie brak gotowych do okropności nę
dzników. Ostatecznie, choć powieść czyta się gorączkowo, autor rzuca klątwę na „człowieka, tę bańkę mydlaną stworzenia, który spełnia dni krótkićj swćj egzystencyi, a potćm znika w nicości, dokonawszy maximum złego w minimum czasu!“
W Karolu Reade, zmarłym tego roku, literatura powieściowa angielska straciła jednego z najgenialniejszych pisarzy, który naślado
wał stylem Dickensa. Reade wytykał w nowelach swych uprzedzenia i n a
dużycia socyalne. O pierwszych pisał, że „są olbrzymami, przeciwko któ
rym prawda i ludzkość bronić się muszą z wielką odwagą, a czasam i z tygrysowćm okrucieństwem!“ W tym samym artykule ’) w skazał klucz do swćj metody pisania: „Zmyślam prawdopodobieństwa, zapi
suję nieprawdopodobieństwa; pierwsze są wnioskami, ostatnie praw
da-98 K EO N IK A
' ) i)W o T w o . “ By E d n a L y all. 3 to m y . H u r s t a n d B l a c k c t t . ) »»The V io lo n is t o f th e Q u a r tie r L a tin .“ S a m p so n Low a n d Co.
3) P rzed m o w a do „ A u to b io g ra fii Z ło d z ie ja .“ 1 8 5 8 .
mi; po zestawieniu i zmieszaniu stanowią one rzecz nie tak prawdziwą jak ewangelia, ani tak fałszywą jak historya t. j. „Fikcyą.“ Reade sprawił wiele dobrego tą metodą. Jego „nigdy nie zapóźuo p o p ra w ić “ zwróciło uwagę komisyi rządowych na okropności życia więziennego przed 30-tu laty. Podobnie „Gotowy pieniądz“ („H ard Cash“ ), sp ro wadzi! reformę w zakładach dla obłąkanych. „Podłość“ (,.Foul Play“ ) zm usiła kompanie okrętowe do zaprowadzenia radykalnych ulepszeń na statkach, które przyjmowały bez kontroli zbytnie ciężary i ztąd powodowały śmierć w nurtach morskich tysięcy biednych podróżni
ków i okrętowćj czeladzi.
L O N D Y Ń S K A . 9 9
Sztuki piękne w Anglii dopiero ostatniemi laty znalazły skrzęt
nych a i wysoko utalentowanych pracowników. IIołdowników miały tu zawsze. Lecz może znana powszechnie usilność zamożnych, z jaką tu nagromadzają zbiory najsłynniejszych tworów obcych mistrzów, spraw iła właśnie, że mistrzów narodowych do niedawna tu ni ebył o prawie wcale, a dzisiaj prace ich, przy wielkich zabiegach rozmaitych stowarzyszeń, zaznaczają zwrot pożądany.
Na wystawie królewskićj akademii, płótna Almy Tademy naj- pierwsze zajm ują miejsce a z pomiędzy tych największćm jest
„Adryan w Anglii.“ Dzieło to zasługuje zkądinąd już na uwagę: Alma Tadema jest pierwszym malarzem angielskim, który sobie obrał za przedmiot wypadek lub charakter z dziejów Brytanii pod pano
waniem rzymian. Cesarz Adryan, przywabiony sławą brytańskie- go garncarza, zwiedza pracownią tegoż w towarzystwie przybra
nego syna Lucyusza Verusa (ojca Cezara, który panował wspólnie z M. Aureliuszem), żony swej Sabiny i przyjaciółki jćj Balbilli, owćj pani de Stael swego wieku. Garncarz przyjmuje wysokich gości i po
kazuje im czarnego koloru naczynie. Cesarz słucha opisu z powagą i zajęciem, wyrażonemi doskonale w rysach twarzy surowych lecz nie szorstkich. Posągowa jego postać ubrana w purpurową togę, szk a rła
tn ą tunikę i ciemniejszej barwy spodnią odzież, wypełnia świetnie środek obrazu. Tuż za cesarzem stoi piękny Verus typ rzymskiego rozkoszuika. Pełne czerwone usta i mętue oczy wskazują jego ch ara
k ter. Dumny i zbytkowy Verus, zaledwie zważa na scenę wkoło siebie, oparty wpół o wysoką laskę, wpół się nią wspierający. W spa
niała ta grupa o tonie głębokim, o śmiałym kolorycie, zajmuje część galeryi, z którój malarz rzucił schody z czerwonego kamienia. Po
niała ta grupa o tonie głębokim, o śmiałym kolorycie, zajmuje część galeryi, z którój malarz rzucił schody z czerwonego kamienia. Po