Kwestionariusz Stylu Przywiązania Bielefeld: Oczekiwania w Bliskim Związku (BFPE) w Bliskim Związku (BFPE)

(niem. Bielefelder Fragebogen zu Partnerschaftserwartungen, ang. The Bielefeld Attachment Questionnaires: Bielefeld Partnership Expectations Questionnaire) – Diether Höger, Stephan Buschkämper, 2002; przygotowanie polskiej wersji - metoda tłumaczenia grupowego:

Kurzeja, T., 2011b, wersja do badania małżeństw; Załącznik 11

W skład K w e s t i o n a r i u s z a S t y l u P r z y w i ą z a n i a B i e l e f e l d : O c z e k i w a n i a w B l i s k i m Z w i ą z k u (BFPE) wchodzą 31 stwierdzenia oceniane

na 5 punktowej skali typu Likerta. Narzędzie to umożliwia pomiar stylu przywiązania małżonków. Autorzy Diether Höger i Stephan Buschkämper, 2002 (por. też: Pollak E. i in., 2008; Höger, Stöbel−Richter, Brähler, 2008) wyróżniają pięć takich styli, których występowanie u danej osoby ocenia się na podstawie konfiguracji wyników uzyskanych w trzech podskalach:

a. lęku przed odrzuceniem (ang. Fear of Rejection Scale; 11 stwierdzeń, pozycje numer: 3, 9, 13, 17, 20, 21, 24, 27, 28, 29 i 31),

b. otwartości (ang. Readiness for Self-Disclosure Scale; 11 stwierdzeń, pozycje numer: 2, 4, 5, 6, 7, 10, 12, 15, 23, 25 i 30),

c. świadomej potrzeby bycia otoczonym opieką (ang. Conscious Need for Care Scale; 8 stwierdzeń, pozycje numer: 8, 11, 14, 16, 18, 19, 22, 26).

Pierwsze stwierdzenie Kwestionariusza jest „na rozgrzewkę” – nie wlicza się do wyników. Narzędzie pozwala na przyporządkowanie osoby badanej do jednego z pięciu styli przywiązania małżonków (por. Höger, Stöbel−Richter, Brähler, 2008) (por. Rysunek II.21):

a. styl unikająco-wycofujący (ang. avoidant withdrawing) – charakteryzujący się przeciętnym poziomem lęku oraz obniżoną otwartością i potrzebą bycia otoczonym opieką,

b. styl częściowo bezpieczny (ang. partially-secure) – charakteryzujący się niskim poziomem lęku i potrzebą bycia otoczonym opieką, przy podwyższonej otwartości,

c. styl bezpieczny (ang. secure) – charakteryzujący się niskim lękiem, zaś wysoką otwartością i potrzebą bycia otoczonym opieką,

d. styl ambiwalentno-uczepiający (ang. ambivalent-clinging) – charakteryzujący się przeciętnym poziomem lęku i otwartości oraz podwyższoną potrzebą bycia otoczonym opieką,

e. styl ambiwalentno-wycofujący (ang. ambivalent-withdrawing) – charakteryzujący się bardzo wysokim poziomem lęku, niską otwartością i przeciętną potrzebą bycia otoczonym opieką.

0,17

Lęk przed odrzuceniem Otwartość Potrzeba bycia otoczonym opieką 1. styl

Rysunek II.21. Konfiguracja trzech czynników BFPE (średnie z) dla pięciu styli przywiązania małżonków – dane niemieckie

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Höger, Stöbel−Richter i Brähler (2008, s. 289)

Przeprowadzone badania (Pollak E. i in., 2008; Petrowski K. i in., 2010) potwierdziły trójczynnikową naturę narzędzia – dla analizy PCA (głównych składowych) trzy czynniki tłumaczyły 48,2% wariancji, zaś dla analizy CFA (konfirmacyjnej) model trójczynnikowy uzyskał odpowiednio GFI = 0,86 i RMSEA = 0,05, co wskazuje na akceptowalne dopasowanie. Zebrane informacje (tamże) przemawiają za wysoką rzetelnością (Cronbacha α = od 0,77 do 0,89) i trafnością narzędzia.

Na potrzeby własnych badań Kwestionariusz BFPE został zaadaptowany z wykorzystaniem metody tłumaczenia grupowego: trzech anglistów z długoletnim doświadczeniem, będących zarazem native speaker języka polskiego. Podstawą tłumaczenia była wersja anglojęzyczna. Wszystkie trzy tłumaczenia były do siebie bardzo zbliżone.

Różnice były marginalne i tłumacze ustalili między sobą ostateczną wersję przekładu.

Jedynie w przypadku pozycji 6 i 31 odwoływano się do wersji niemieckojęzycznej, której przekład pozwolił na jednomyślne ustalenie odpowiedniego tłumaczenia.

Skala BFPE wykorzystana w badaniu miała identyczną strukturę jaką zaproponowali autorzy narzędzia (por. Höger, Buschkämper, 2002; Pollak i in., 2008). Składała się z 31 stwierdzeń, a respondenci zaznaczali odpowiedzi na skali: 0 = w ogóle nie prawdziwe, do 4 = całkowicie prawdziwe. Po wprowadzeniu do bazy wyniki przeliczono na skalę od 1 do 5 (dodając do każdego wyniku cyfrę jeden). Jednocześnie zgodnie z instrukcją (tamże) do obliczeń odwrócono wartości dla twierdzeń: 4, 5, 6, 10, 12, 23 i 25. Im wyższy

wynik tym wyższe natężenie danego czynnika: lęku, otwartości, potrzeby bycia otoczonym opieką. Obliczono średnie dla każdej z trzech podskal narzędzia (por. Tabela II.26).

Statystyki opisowe dla danych zebranych w badaniu własnym, dla poszczególnych pozycji skali oraz średnich odpowiedzi dla trzech czynników, zestawiono w Tabela II.26.

Tabela II.26. Statystyki opisowe dla BFPE

*) pierwsza pozycja BFPE-01 ma jedynie charakter „na rozgrzewkę” i nie wlicza się do wyników

Przeprowadzono analizę rzetelności BFPE dla danych zebranych w badaniu (N = 638).

Rzetelność dla całej skali wyniosła Cronbacha α =0,72 i standaryzowana Cronbacha α = 0,71, przy czym zgodnie z założeniami narzędzia istotniejsze są wyniki dla poszczególnych podskal: Lęk przed odrzuceniem (Cronbacha α i std. α = 0,86), Otwartość (Cronbacha α i std.

α = 0,89), Potrzeba bycia otoczonym opieką (Cronbacha α i std. α = 0,74). Uzyskane wyniki są bardzo zbliżone do tych jakie otrzymali inni badacze (por. Pollak i in., 2008; Petrowski i in., 2010).

Podskala Otwartość uzyskała najwyższą średnią = 3,63 oraz medianę = 3,73, przy odchyleniu standardowym = 0,84 (porównaj Tabela II.26). Następnie podskala potrzeba bycia otoczonym opieką ze średnią = 3,41 i medianą = 3,44 oraz odchyleniem standardowym

= 0,73. Najniższe wyniki otrzymano dla lęku przed odrzuceniem ze średnią = 2,21 i medianą

= 2,09 oraz odchyleniem standardowym = 0,78. Kurtoza dla wszystkich podskal była ujemna

= -0,60 do -0,08. Dwie podskale miały ujemna skośność -0,36 (otwartość) i -0,31 (potrzeba bycia otoczonym opieką), a jedna dodatnią = 0,47 (lęk przed odrzuceniem) (por. Rysunek II.22, Rysunek II.23 i Rysunek II.24). Rozkład wyników dla każdego z trzech podczynników nie ma charakteru normalnego (d Kołmogorowa-Smirnowa = 0,06-0,09, p < 0,05, p Lillieforsa < 0,01).

Rysunek II.22. Histogram dla BFPE lęk przed odrzuceniem; gdzie im wyższa wartość odpowiedzi tym wyższe natężenie lęku

Rysunek II.23. Histogram dla BFPE otwartość;

gdzie im wyższa wartość odpowiedzi tym większa otwartość

Rysunek II.24. Histogram dla BFPE potrzeba bycia otoczonym opieką; gdzie im wyższa wartość odpowiedzi tym większa potrzeba

Podobnie jak Eva Pollak i inni (2008; por. też: Höger, Stöbel−Richter i Brähler, 2008) przeprowadzono analizę PCA (głównych składowych), która wskazała rozwiązanie 5 czynnikowe z dwoma silnymi czynnikami (wartości własne = 8,7 i 3,9), jednym wyraźnie słabszym (1,5) oraz dwoma blisko kryterium Kaisera (1,2 i 1,1). Przeprowadzono kolejną analizę wymuszając rozwiązanie trójczynnikowe z rotacją varimax (za: Pollak E. i in., 2008).

Dane spełniły warunek K-M-O = 0,93 i istotności w teście sferyczności Bartletta p < 0,01.

Uzyskane trzy podczynniki łącznie tłumaczyły 47,1% wariancji. W badaniu własnym zreplikowano strukturę oryginalnego narzędzia i poszczególne pozycje Kwestionariusza ładowały odpowiednie czynniki (por. Tabela II.27). Jedynie pozycje 8 i 19 w wyższym stopniu ładowały czynnik lęku przed odrzuceniem niż potrzeby bycia otoczonym opieką.

Tabela II.27. Wartości ładunków czynnikowych (PCA varimax) dla każdej z podskal BFPE Pozycje

Kwestionariusza

Lęk przed odrzuceniem

Potrzeba bycia

otoczonym opieką Otwartość

BFPE 02 0,58

BFPE 03 0,38

BFPE 04r 0,71

BFPE 05r 0,61

BFPE 06r 0,55

BFPE 07 0,60

BFPE 08* 0,51 0,14

BFPE 09 0,36

BFPE 10r 0,70

BFPE 11 0,41

BFPE 12r 0,70

BFPE 13 0,64

BFPE 14 0,74

BFPE 15 0,59

BFPE 16 0,69

BFPE 17 0,59

BFPE 18 0,48

Pozycje

W celu zwiększenia czytelności tabeli przedstawiono wartość najwyższego ładunku dla danego stwierdzenia

*) jedynie pozycje 8 i 19 w wyższym stopniu ładowały czynnik Lęku przed odrzuceniem zamiast Potrzeby bycia otoczonym opieką

Wykonano konfirmacyjną analizę czynnikową (CFA; ang. confirmatory factor analysis), testując model trójczynnikowy (por. Höger, Buschkämper, 2002; Pollak i in., 2008). Obliczenia przeprowadzono zarówno z wykorzystaniem domyślnego estymatora ML (ang. maximum likelihood; domyślnego w pakiecie lavaan dla R) jak i estymator DWLS (ang. diagonally weighted least squares), który jest zalecany m.in. dla danych mierzonych na skali Likerta oraz kiedy rozkład wyników nie jest normalny (por. Brown, 2006; Barendse, Oort, Timmerman, 2014; Flora, Curran, 2004). Uzyskano wyniki bardzo bliskie dobremu dopasowanie danych do modelu co prezentuje Tabela II.28. Wartość CFI i TLI powinny wynosić 0,9 lub więcej, zaś RMSEA i SRMR powinny wynosić 0,08 lub mniej. Dopasowanie najsilniej zaburzała pozycja 19, przy jej wykluczeniu model trójczynnikowy w pełni spełnia kryteria dobrego dopasowania (por. Tabela II.28). Jednocześnie z uwagi na niewielkie różnice w dopasowaniu modelu, w dalszych obliczeniach zachowano pozycję 19.

Tabela II.28. Dopasowanie CFA modelu trójczynnikowego dla BFPE

Model CFI NNFI (TLI) RMSEA SRMR

Korzystając z metody opisanej u Diethera Högera, Yve Stöbel−Richter i Elmara Brählera (2008) zidentyfikowano dla każdej badanej osoby jej styl przywiązania w małżeństwie. Zamiast posługiwać się danymi niemieckimi (tamże) powtórzono procedurę przypisywania osoby do stylu. W tym celu, analogicznie jak Höger, Stöbel−Richter i Brähler (2008), przeprowadzono najpierw na niewystandaryzowanych średnich dla każdego podczynnika, dla każdego przypadku, hierarchiczną analizę skupień wykorzystując jako miarę kwadrat odległości euklidesowej i aglomerację metodą Warda. Następnie, dla porównania, na tych samych danych, wykonano niehierarchiczną analizę skupień metodą k-średnich.

Uzyskano nieco mniejszą jak Höger, Stöbel−Richter i Brähler (2008, s. 288; ² = 3162,75, df=16, p < 0,01,  = 0,71) zgodność rozwiązań obliczonych metodą hierarchiczną a niehierarchiczną: ² = 1142,83, df=16, p< 0,01,  = 0,63. W ostatnim kroku wykonano na tych samych danych analizę skupień metodą k-średnich, ale z wstępnie podanymi centrami zaczerpniętymi z metody Warda (z pierwszego kroku). W rezultacie tej analizy, na podstawie porównania odległości średniej każdej osoby od danego centrum-skupienia, przypisano poszczególne osoby do jednego z pięciu styli przywiązania w małżeństwie. Udało się zreplikować niemieckie wyniki (por. Höger, Stöbel−Richter, Brähler, 2008; Petrowski i in., 2010) uzyskując taki sam układ średnich dla podskal a styli przywiązania w małżeństwie (por. Rysunek II.21 a Rysunek II.25 i Tabela II.29).

Tabela II.29. Konfiguracja trzech czynników BFPE dla pięciu styli przywiązania małżonków

Wyniki bez standaryzacji Dla wyników po standaryzacji z Style przywiązania /

1,59

Lęk przed odrzuceniem Otwartość Potrzeba bycia otoczonym opieką 2. styl przywiązania w małżeństwie tworzy zmienną BFPE_styl_przywiązania, która ma pierwotnie charakter nominalny. Chcąc nadać jej charakter zmiennej porządkowej wykonano jej porządkowanie, tak aby najmniej korzystnemu stylowi przypisać cyfrę „1”, zaś najbardziej korzystnemu „5”. Przyporządkowanie przeprowadzono w dwóch krokach. Najpierw odgórnie założono, ale w nawiązaniu do konfiguracji wyników dla poszczególnych trzech czynników (por. Tabela II.29), że najkorzystniejszym jest styl bezpieczny (zakodowany jako „5”; niski lęk, podwyższona otwartość i potrzeba bycia otoczonym opieką), następnie częściowo bezpieczny („4”), zaś najmniej korzystny jest styl ambiwalentno-wycofujący się („1”; bardzo wysoki lęki i bardzo niska otwartość). Następnie wykonano testy U Manna-Whitneya, które wskazały styl ambiwalentno-uczepiający („3”) jako korzystniejszy niż styl unikająco-wycofujący („2”) – z uwagi na brak istotnej statystycznie różnicy między tymi stylami dla poziomu lęku (U = 6881,5, p < 0,69), zaś istotnie wyższą otwartość (U = 1041,5, p < 0,01) i potrzebę bycia otoczonym opieką (U = 297,5, p < 0,01) dla stylu ambiwalentno-uczepiającego.

Analogicznie jak w badaniach niemieckich (por. Höger, Stöbel−Richter, Brähler, 2008, s. 289) ilość kobiet i mężczyzn była podobna dla styli: częściowo bezpiecznego, ambiwalentno-uczepiającego i ambiwalentno-wycofującego. Natomiast więcej kobiet w porównaniu do mężczyzn zakwalifikowało się do stylu bezpiecznego (N = 83 a 59), zaś mniej do stylu unikająco-wycofującego (N u żon = 33, u mężów = 52) (por. Tabela II.30).

Tabela II.30. Liczebności i procent osób o danym stylu przywiązania w małżeństwie w podziale na płeć

*) dane niemieckie za: Höger, Stöbel−Richter, Brähler, 2008, s. 289, tabela 5

Mężowie i żony nie różnili się poziomem lęku przed odrzuceniem (suma rang = żony 99356 a mężowie 104485, U = 48316, p <0,27). Różnica zaś ujawniła się dla otwartości (suma rang żony = 110381,5 a mężowie 93459,5, U = 42419,5, p <0,001) i potrzeby bycia otoczonym opieką (suma rang żony = 108375 a mężowie 95466, U = 44426, p <0,006) – obie były wyższe u żon niż u mężów.

Sprawdzono na ile w danym małżeństwie występuje zgodność stylu przywiązania między mężem a żoną. Najczęściej mąż i jego żona mieli ten sam styl, ale też dość często ich style różniły się (por. Tabela II.31); ważona liniowo¹⁴ Kappa Cohena  = 0,42, z = 11,4, p < 0,01, zaś współczynnik korelacji rho Spearmana = 0,55, p < 0,01. Jedynie w przypadku stylu unikająco-wycofującego się u męża, większość żon przejawia styl ambiwalentno-uczepiający, co można tłumaczyć zwiększoną potrzebą bycia otoczoną opieką u żon, kiedy mąż przejawia zachowania unikające.

Tabela II.31. Zgodność stylu przywiązania BFPE u męża a u jego żony Styl przywiązania żony (N)

14 Zastosowano ważenie, ponieważ style są posortowane od najmniej korzystnego (1) do najbardziej korzystnego (5), stąd różnica między mężem ze stylem 1 a żoną ze stylem 2 jest dużo mniejsza niż między mężem ze stylem 1 a żoną ze stylem 5.