Skala Jakości Związku Małżeńskiego Spaniera (DAS)

Graham B. Spanier, 1976, 1980; adaptacja: Krzysztof Cieślak, 1989; Załącznik 10

W skład S k a l i J a k o ś c i Z w i ą z k u M a ł ż e ń s k i e g o S p a n i e r a (DAS;

ang. Dyadic Adjustment Scale) wchodzą 32 stwierdzenia. Pozwalają one na pomiar czterech czynników (podskal): zgodności, spójności, satysfakcji małżeńskiej, ekspresji emocjonalnej w małżeństwie oraz wynik ogólny - reprezentujący ogólną jakość związku małżeńskiego (Spanier, za: Cieślak, 1989). Dwadzieścia siedem stwierdzeń DAS ocenianych jest za pomocą sześciostopniowej skali typu Likerta. Dodatkowo po dwa stwierdzenia są oceniane na skali pięciostopniowej (nr 23 i 24) i dychotomicznej (nr 29 i 30) oraz jedno na skali siedmiostopniowej (nr 31). Z uwagi na wątpliwości metodologiczne, na potrzeby przeprowadzanych badań, przekonwertowano oba stwierdzenia dychotomiczne na skalę 5 stopniową. Zmiana ta teoretycznie powinna skutkować nieco większym niż w oryginale wkładem czynnika ekspresja emocjonalna w wynik ogólny. W badaniu własnym, zarówno dla czterech podskal jak i wyniku ogólnego, użyto średniej zamiast sumy, która ułatwia interpretowanie danych oraz porównywanie wyników uzyskanych z różnych narzędzi.

Zachowano różnice w rozpiętości skali odpowiedzi dla pięciu stwierdzeń, aby odwzorować ich oryginalny wkład w dany czynnik. Badania adaptacyjne (Cieślak, 1989) potwierdziły wysoką rzetelność wewnętrzną całego narzędzia α = 0,89, jak i poszczególnych podskal:

α = od 0,78 do 0,89 z wyjątkiem czynnika: ekspresja emocjonalna α = 0,67.

Przeprowadzono analizę danych zebranych za pomocą DAS w badaniu własnym (N = 638). Statystyki opisowe dla poszczególnych pozycji skali oraz średnich odpowiedzi dla czterech czynników i wyniku ogólnego, zestawiono w Tabela II.21.

Tabela II.21. Statystyki opisowe dla DAS

Średnia Mediana Moda Liczebność mody

Min. Maks. SD Skośność Kurtoza

DAS 01 4,65 5 5 335 1 6 1,09 -1,09 0,97

DAS 02 4,65 5 5 327 1 6 1,05 -1,10 1,26

DAS 03 4,79 5 6 240 1 6 1,32 -1,16 0,76

DAS 04 4,80 5 5 250 1 6 1,14 -1,09 1,07

DAS 05 4,63 5 5 275 1 6 1,09 -0,93 0,82

DAS 06 4,79 5 5 272 1 6 1,10 -1,05 1,01

DAS 07 4,52 5 5 300 1 6 1,06 -0,87 0,60

DAS 08 4,43 5 5 281 1 6 1,07 -0,76 0,34

DAS 09 4,52 5 5 265 1 6 1,14 -0,79 0,28

DAS 10 4,86 5 5 287 1 6 1,03 -1,11 1,35

DAS 11 4,74 5 5 282 1 6 1,07 -0,94 0,68

DAS 12 5,08 5 5 283 1 6 0,95 -1,35 2,38

Średnia Mediana Moda Liczebność

*) odpowiedzi z oznaczeniem „r” zostały już przekodowane, odwrócone

W badaniach własnych najwyższe średnie uzyskały czynniki: satysfakcji i zgodności – odpowiednio 4,70 i 4,67. Kolejne dwa czynniki: ekspresji emocjonalnej i spójności, uzyskały podobne do siebie wartości – odpowiednio 4,22 i 4,19 (por. Tabela II.21). Kurtoza dla

Rysunek II.14. Histogram dla DAS wynik ogólny;

im wyższy wynik tym wyższa jakość życia małżeńskiego

Rysunek II.15. Histogram dla DAS zgodność; im wyższy wynik tym wyższa spostrzegana zgodność w małżeństwie

Rysunek II.16. Histogram dla DAS spójność; im wyższy wynik tym wyższa spostrzegana spójność w małżeństwie

Rysunek II.17. Histogram dla DAS satysfakcja; im wyższy wynik tym wyższa spostrzegana satysfakcja w małżeństwie

Rysunek II.18. Histogram dla DAS ekspresja emocjonalna; im wyższy wynik tym wyższa spostrzegana ekspresja emocjonalna w małżeństwie

Przeprowadzono analizę rzetelności DAS dla danych zebranych w badaniu własnym (N = 638). Rzetelność dla całej skali wyniosła Cronbacha α i standaryzowana Cronbacha α = 0,95. Wyniki dla poszczególnych czynników: zgodność (Cronbacha α i std. α = 0,92), spójność (Cronbacha α i std. α = 0,85), satysfakcja (Cronbacha α i std. α = 0,87) i ekspresja emocjonalna (Cronbacha α i std. α = 0,78). Uzyskane wyniki są zbliżone, a nawet wyższe od tych jakie otrzymał autor polskiej adaptacji (por. Cieślak, 1989).

Wykonano także analizę głównych składowych (PCA) na danych z własnego badania.

Spełniony został warunek miary K-M-O = 0,96 (wyższe niż 0,5) i istotności w teście sferyczności Bartletta p < 0,01. Uzyskane cztery czynniki tłumaczyły łącznie 55,6%

wariancji. Wyniki po zastosowaniu metody rotacji varimax a oblimin, były bardzo zbliżone.

W badaniu własnym zreplikowano prawie w całości strukturę oryginalnego narzędzia i poszczególne pozycje DAS ładowały odpowiednie czynniki (por. Tabela II.22).

Różnice wystąpiły dla stwierdzeń 6 i szczególnie 4, które silniej ładowały czynnik zgodności niż ekspresji emocjonalnej. Stwierdzenie 18: „Jak często myślisz, że Wasze wspólne życie układa się pomyślnie?” dość słabo ładowało każdy z czynników, ale mocniej podskale spójności zamiast satysfakcji małżeńskiej. Stwierdzenie 23: „Jak często całujesz swojego współmałżonka?” zdecydowanie mocniej ładowało czynnik spójności zamiast satysfakcji małżeńskiej. Stwierdzenie 31, dotyczące zadowolenia ze związku, ładowało mocniej czynnik spójności zamiast satysfakcji małżeńskiej.

Tabela II.22. Wartości ładunków czynnikowych (PCA oblimin) dla każdej z podskal DAS Pozycje

Pozycje

W celu zwiększenia czytelności tabeli przedstawiono wartość najwyższego ładunku dla danego stwierdzenia

* gwiazdką oznaczono stwierdzenia, które silniej ładowały inny czynnik niż teoretyczny

Na danych z własnego badania wykonano konfirmacyjną analizę czynnikową (CFA;

ang. confirmatory factor analysis), testując model czteroczynnikowy.

Obliczenia przeprowadzono zarówno z wykorzystaniem estymatora ML (ang. maximum likelihood; domyślnego w pakiecie lavaan dla R) jak i estymator DWLS (ang. diagonally weighted least squares), a także odporną (ang. robust) metodę estymacji WLSMV (ang. weighted least squares means and variance adjusted). Ostatnie dwie wymienione metody są zalecane m.in. dla danych mierzonych na skali Likerta oraz kiedy rozkład wyników nie jest normalny (por. Brown, 2006; Barendse, Oort, Timmerman, 2014; Flora, Curran, 2004). Dodatkowo metoda WLSMV jest zalecana także w przypadku, gdy odpowiedzi udzielano na skali o różnej rozpiętości (Muthén, du Toit, Spisic, 1997). Dla metody ML i WLSMV uzyskano wyniki bardzo bliskie dobremu dopasowaniu danych do modelu, zaś dla estymatora DWLS uzyskano bardzo dobre dopasowanie danych do modelu – co prezentuje Tabela II.23. Wartość CFI i TLI powinny wynosić 0,9 lub więcej, zaś RMSEA i SRMR powinny wynosić 0,08 lub mniej.

Tabela II.23. Dopasowanie CFA modelu czteroczynnikowego dla DAS

Model CFI NNFI (TLI) RMSEA SRMR

Cztery czynniki (ML) 0,89 0,88 0,07 0,05

Cztery czynniki (DWLS) 0,99 0,99 0,01 0,04

Cztery czynniki (WLSMV) 0,89 0,88 0,05 0,05

źródło: badanie własne

Porównano statystyki dla męża a żony dla wyniku ogólnego i każdego z czterech czynników DAS (badanie własne; N = 638). Sumy rang dla męża a żony, a także średnie są bardzo zbliżone i różnice między nimi nie są istotne statystycznie (test U, p > 0,05) (por. Tabela II.24). Największa różnica występuje dla czynnika satysfakcja, który jest wyższy u mężów niż u żon, ale różnica ta nie jest istotna statystycznie U = 47031, p < 0,10.

Tabela II.24. Statystyki opisowe dla DAS w podziale na płeć mąż

Wszystkie różnice między wynikami dla męża a żony nie są istotne statystycznie (test U, p > 0,05)