Skala Ambiwalentnego Seksizmu wobec Mężczyzn (AMI)

Peter Glick, Susan T. Fiske, 1999; przygotowanie polskiej wersji - metoda tłumaczenia grupowego: Kurzeja, T., 2010; Załącznik 8; inna nazwa: Inwentarz Ambiwalencji wobec Mężczyzn

Peter Glick i Susan T. Fiske (1999) stworzyli Inwentarz Ambiwalencji wobec Mężczyzn (AMI, ang. Ambivalence toward Men Inventory), który rozróżnia wrogie i życzliwe uprzedzenia i stereotypy jakie posiadają ludzie na temat mężczyzn. Skala Wrogości wobec Mężczyzn (HM; ang. Hostility toward Men) oraz Skala Życzliwości wobec Mężczyzn (BM; ang. Benevolence toward Men), tworzące Skalę Ambiwalencji wobec Mężczyzn, obejmują konwencjonalne postawy wobec mężczyzn, które mają odmienne znaki.

Każdy z czynników (HM i BM) pozwala ocenić poglądy dotyczące: władzy mężczyzn, zróżnicowania płciowego oraz heteroseksualności.

Narzędzie Inwentarz Ambiwalencji wobec Mężczyzn składa się z 20 pozycji-stwierdzeń, po 10 stwierdzeń na skalę wrogiego i życzliwego seksizmu wobec mężczyzn, które badani oceniają na 6 punktowej skali typu Likerta. Autorzy narzędzia (Glick, Fiske, 1999) przeprowadzili trzy niezależne badania mające potwierdzić strukturę czynnikową, rzetelność, trafność zbieżną i prognostyczną skali AMI. Konfirmacyjna analiza czynnikowa jednoznacznie wskazała, że we wszystkich trzech badaniach (Glick, Fiske, 1999), model dwuczynnikowy (GFI = 0,79; seksizm wrogi i życzliwy) istotnie lepiej (p < 0,01) opisywał wyniki niż model jednoczynnikowy (GFI = 0,66). Jednocześnie model pełny (GFI = 0,85), tj. uwzględniający 3 aspekty seksizmu wrogiego jak i życzliwego, istotnie lepiej (p < 0,01) opisywał wyniki niż model dwuczynnikowy (GFI = 0,79). Korelacja między seksizmem wrogim a życzliwym wobec mężczyzn wynosiła od 0,45 do 0,54. Rzetelność narzędzia dla całej skali wynosiła od α = 0,83 do 0,87, tylko dla seksizmu wrogiego od α = 0,81 do 0,86, zaś dla seksizmu życzliwego od α = 0,79 do 0,83. Zgodnie z przewidywaniami Glick i Fiske (1999) we wszystkich trzech badaniach kobiety w porównaniu z mężczyznami osiągały istotnie wyższe wyniki dla seksizmu wrogiego wobec mężczyzn, zaś istotnie niższe dla seksizmu życzliwego wobec mężczyzn (p < 0,05). Inwentarz Ambiwalencji wobec Mężczyzn jest silnie i istotnie statystycznie powiązany (r = od 0,69 do 0,79) ze swoja „siostrzaną skalą”

- Skalą Ambiwalentnego Seksizmu wobec kobiet (ASI; ang. Ambivalent Sexism Inventory, Glick i Fiske, 1996) oraz z dwoma innymi uznanymi skalami postaw wobec mężczyzn (obie noszą angielską nazwę: Attitudes toward Men Scale): Downs i Engleson (1982, za:

Glick, Fiske, 1999; r = od 0,68 do 0,85) oraz Iazzo (1983 za: Glick, Fiske, 1999; r = 0,7).

Jednakże tylko skala AMI pomyślnie rozróżnia subiektywnie pozytywne i negatywne poglądy dotyczące mężczyzn.

W badaniu własnym użyto adaptacji AMI wykonanej z wykorzystaniem metody tłumaczenia grupowego (por. Kurzeja, 2010). Wszystkie odpowiedzi były kodowane wprost i oceniane na 6 punktowej skali typu Likerta, od 0 – zdecydowanie nie zgadzam się, do 5 – w pełni zgadzam się (przekodowanej później na skalę 1-6). Wynik ogólny AMI oblicza się jako średnią dla wszystkich pozycji. Wynik na skali seksizmu wrogiego wobec mężczyzn (HM) oblicza się jako średnią dla pozycji: 2, 4, 6, 8, 9, 11, 14, 15, 17 i 19, a życzliwego (BM): 1, 3, 5, 7, 10, 12, 13, 16, 18 i 20. Dla seksizmu wrogiego (HM) można wyliczyć średnią dla każdego z trzech podczynników: niezadowolenia z powodu paternalizmu (stwierdzenia: 9, 11, 15), kompensującego zróżnicowania płciowego (6, 8, 17) i heteroseksualnej wrogości (2, 4, 14, 19). Dla seksizmu życzliwego (BM) można wyliczyć średnią dla każdego z trzech podczynników: maternalizmu (stwierdzenia: 1, 10, 20), dopełniającego się zróżnicowania płciowego (3, 13, 18) i heteroseksualnej atrakcyjności / bliskości (5, 7, 12, 16) (por. Glick, Fiske, 1999, s. 536).

Wykonano obliczenia dla Skali Ambiwalentnego Seksizmu wobec Mężczyzn (AMI), dla danych uzyskanych w badaniu własnym. Statystyki opisowe dla poszczególnych pozycji skali oraz średnie odpowiedzi zestawiono w Tabela II.8.

Tabela II.8. Statystyki opisowe dla Skali Ambiwalentnego Seksizmu wobec Mężczyzn (AMI)

Zmienna N Średnia Mediana Moda Liczność

Mody Min. Maks. SD Skośność Kurtoza

AMI 01 638 3,16 3 4 160 1 6 1,62 0,12 -1,19

AMI 02 638 3,83 4 5 166 1 6 1,55 -0,34 -0,97

AMI 03 638 4,09 4 5 192 1 6 1,51 -0,55 -0,74

AMI 04 638 3,49 4 4 157 1 6 1,52 -0,15 -1,07

AMI 05 638 4,91 5 6 267 1 6 1,31 -1,37 1,21

AMI 06 638 3,74 4 4 160 1 6 1,54 -0,28 -0,94

AMI 07 638 3,87 4 5 160 1 6 1,58 -0,32 -1,06

AMI 08 638 4,40 5 6 191 1 6 1,56 -0,82 -0,42

AMI 09 638 4,53 5 5 247 1 6 1,26 -0,98 0,52

AMI 10 638 2,88 3 1 160 1 6 1,51 0,29 -1,04

AMI 11 638 4,40 5 5 212 1 6 1,33 -0,88 0,27

AMI 12 638 4,98 5 6 268 1 6 1,23 -1,48 1,77

AMI 13 638 4,54 5 5 203 1 6 1,31 -0,87 0,18

AMI 14 638 3,78 4 4 195 1 6 1,34 -0,45 -0,52

AMI 15 638 3,68 4 4 192 1 6 1,42 -0,33 -0,72

AMI 16 638 3,79 4 5 162 1 6 1,63 -0,29 -1,13

AMI 17 638 3,55 4 4 158 1 6 1,54 -0,19 -1,04

AMI 18 638 4,42 5 5 223 1 6 1,36 -0,90 0,20

Zmienna N Średnia Mediana Moda Liczność

Mody Min. Maks. SD Skośność Kurtoza

AMI 19 638 3,15 3 4 156 1 6 1,47 0,08 -1,04

AMI 20 638 3,10 3 4 148 1 6 1,54 0,19 -1,03

AMI średnia 638 3,91 3,95 4 i 4,2 po 20 1 6 0,78 -0,40 0,49

AMI wrogi 638 3,85 3,95 4 27 1 6 0,94 -0,33 -0,10

AMI paternalizm 638 4,20 4,33 4,33 106 1 6 1,00 -0,52 0,36

AMI kompensujące

zróżnicowanie 638 3,90 4 4,33 67 1 6 1,24 -0,46 -0,45

AMI wrogość

heteroseksualna 638 3,56 3,75 4 62 1 6 1,11 -0,29 -0,47

AMI życzliwy 638 3,97 4 4,5 31 1 6 0,88 -0,38 0,06

AMI maternalizm 638 3,05 3 3,67 62 1 6 1,22 0,13 -0,68

AMI dopełniające

zróżnicowanie 638 4,35 4,33 5 97 1 6 1,09 -0,67 0,26

AMI atrakcyjność

heteroseksualna 638 4,38 4,5 5 74 1 6 1,14 -0,74 0,15

źródło: badanie własne

W badaniach własnych skośność była ujemna, w zakresie -0,15 ÷ -1,48, dla zdecydowanej większości stwierdzeń, wyniku ogólnego (AMI średnia), czynników (AMI wrogi i życzliwy) i wszystkich podczynników poza maternalizmem, dla którego skośność wyniosła 0,13.

Kurtoza przyjmowała różne wartości z przedziału -1,19 ÷ 0,52 oraz skraje wartości dla stwierdzeń: 5 (1,21; „Każda kobieta potrzebuje partnera, który będzie ją kochał”) i 12 (1,77; „Każda kobieta powinna mieć mężczyznę, którego kocha”) (por. Tabela II.8).

Rozkład wyników dla wyniku ogólnego (AMI średnia) jak i seksizmu wrogiego (HM) i życzliwego (BM) wobec mężczyzn, a także dla sześciu podczynników nie ma charakteru normalnego (d Kołmogorowa-Smirnowa = 0,04 ÷ 0,12, p < 0,05, p Lillieforsa < 0,01).

Dla wyniku ogólnego rezultat samego testu K-S jest nieistotny (p < 0,2), ale po zastosowaniu poprawki Lillieforsa jest już istotny (p < 0,01), a brak normalności rozkładu potwierdzono wykonując dodatkowo test Shapiro-Wilk W = 0,99, p < 0,01. Na brak normalności wpływa prawdopodobnie duża ilość wyników bliskich modzie, a następnie stosunkowo duża ich ilość, ale tylko po jednej stronie mody – wyższych lub niższych od mody (por. wartości skośności i kurtozy w Tabela II.8).

Przeprowadzono analizę rzetelności AMI dla danych zebranych w badaniu własnym (N = 638). Rzetelność dla całej skali wyniosła Cronbacha α i standaryzowana Cronbacha α = 0,87. Dla seksizmu wrogiego (HM) Cronbacha α i std. α = 0,84, a życzliwego (BM) Cronbacha α i std. α = 0,80. Dla podczynników seksizmu wrogiego wobec mężczyzn:

niezadowolenie z powodu paternalizmu Cronbacha α i std. α = 0,60, kompensujące zróżnicowanie płciowe Cronbacha α i std. α = 0,72 i heteroseksualna wrogość Cronbacha

α i std. α = 0,75. Dla podczynników seksizmu życzliwego wobec mężczyzn: maternalizm

86107,5 U = 35067,5, p < 0,01), jak i jego trzech podczynników: niezadowolenia z powodu paternalizmu (111889 a 91952, U = 40912, p < 0,01), kompensującego zróżnicowania płciowego (125913,5 a 77927,5, U = 26887,5, p < 0,01) i heteroseksualnej wrogości (108240,5 a 95600,5, U = 4456,5, p < 0,01). Mężczyźni uzyskali istotnie wyższe wyniki niż kobiety dla seksizmu życzliwego wobec mężczyzn (BM) (suma rang mężczyźni: 119509 a kobiety: 84332 U = 33292, p < 0,01), jak i jego trzech podczynników: maternalizmu (115967,5 a 87873,5, U = 36833,5, p < 0,01), dopełniającego się zróżnicowania płciowego (119757,5 a 84083,5, U = 33043,5, p < 0,01) i heteroseksualnej atrakcyjności / bliskości (11543,5 a 92297,5, U = 41257,5, p < 0,01) (por. Tabela II.9).

Tabela II.9. Statystyki opisowe dla wyniku ogólnego, czynników i podczynników AMI w podziale na płeć

Zmienna N Średnia Mediana Moda Liczność

Zmienna N Średnia Mediana Moda Liczność

Wykonano analizę głównych składowych (PCA) oraz analizę czynnikową metodą głównych osi (PAF). Spełniony został warunek miary K-M-O = 0,87 (wyższe niż 0,5) i istotności w teście sferyczności Bartletta p < 0,01. Analizy ujawniły cztery czynniki tłumaczące łącznie 45% (PAF) i 55,6% (PCA) wariancji. Analiza zarówno PCA jak i PAF z rotacją oblimin wskazały, że czynnik pierwszy gromadzi wszystkie stwierdzenia wrogiego seksizmu wobec mężczyzn (HM), zaś kolejne trzy to podczynniki seksizmu życzliwego (BM) – wszystkie stwierdzenia ładowały odpowiednie podczynniki (por. Tabela II.10).

Jest to wynik niemal analogiczny jaki uzyskano dla bliźniaczej skali – Seksizmu Ambiwalentnego wobec Kobiet (ASI; por. Glick, 1996, 1999, 2001).

Tabela II.10. Macierz wzoru (PCA oblimin) przedstawiająca wartości ładunków dla 4 komponentów dla AMI stwierdzenia 1. seksizm

Stwierdzenia posortowano według wartości ładunków dla komponentów, usuwając ładunki mniejsze niż 0,15.

W celu sprawdzenia czy te same stwierdzenia polskiej a anglojęzycznej wersji Skali Ambiwalentnego Seksizmu wobec Mężczyzn ładują czynniki seksizmu wrogiego (HM) i życzliwego (BM) wykonano analizę głównych składowych (PCA) oraz analizę czynnikową metodą głównych osi (PAF) wymuszając rozwiązanie dwuczynnikowe. Dwa czynniki tłumaczyły łącznie 34,7% (PAF) i 41% (PCA) wariancji. Przy zastosowanej rotacji oblimin wszystkie stwierdzenia polskiej wersji narzędzia AMI, oprócz pozycji 20, idealnie korespondowały z odpowiednimi stwierdzeniami w wersji anglojęzycznej (por. Glick, Fiske, 1999) (por. Tabela II.11).

Tabela II.11. Macierz wzoru (rotacja oblimin) przedstawiająca wartości ładunków dla 2 komponentów AMI stwierdzenia Komponent PCA,

Stwierdzenia posortowano według wartości ładunków dla komponentów, usuwając ładunki mniejsze niż 0,15.

Na danych z własnego badania wykonano konfirmacyjne analizy czynnikowe.

Podobnie jak autorzy (por. Glick i Fiske, 1999, s. 524-525) testowano różne konfiguracje czynników (por. Tabela II.12). Wykorzystano estymator ML (ang. maximum likelihood;

domyślny w pakiecie lavaan dla R i AMOS) oraz estymatory DWLS (ang. diagonally weighted least squares) i WLSMV (ang. weighted least squares means and variance adjusted). Ostatnie dwie wymienione metody są zalecane m.in. dla danych mierzonych

na skali Likerta oraz kiedy rozkład wyników nie jest normalny (por. Brown, 2006; Barendse, Oort, Timmerman, 2014; Flora, Curran, 2004). Raportowano wartość statystyk CFI i TLI oraz RMSEA i SRMR (por. Kline, 2010). Wartość CFI i TLI powinny wynosić 0,9 lub więcej, zaś RMSEA i SRMR powinny wynosić 0,08 lub mniej (dla RMSEA najlepiej 0,05 i poniżej). Wszystkie testowane modele dla estymatora ML i WLSMV osiągały wartości CFI i TLI poniżej akceptowalnego progu (por. Tabela II.12). Najwyższy wynik przy estymatorze ML osiągnięto dla preferowanego przez Glick i Fiske (1999) modelu pełnego, czyli dwa czynniki seksizmu (wrogi i życzliwy) z których każdy dzieli się na trzy podczynniki (CFI = 0,84, RMSEA = 0,08).

Tabela II.12. Wyniki konfirmacyjnych analiz czynnikowych dla AMI

Model CFI NNFI (TLI) RMSEA SRMR

Podsumowując wyniki wykonanych na danych z badania własnego analiz czynnikowych (PCA, EFA-PAF i CFA-ML), dla Skali Ambiwalentnego Seksizmu wobec Mężczyzn (AMI), można przyjąć, że skala AMI dzieli się na dwa czynniki: wrogiego (HM) i życzliwego (BM) seksizmu wobec mężczyzn, zaś seksizm życzliwy można opisać przez trzy podczynniki.

Podział seksizmu wrogiego na trzy podczynniki uzyskał mniejsze potwierdzenie w analizach, ale ich wyniki były bliskie akceptowalnym wartościom i wyodrębnienie ich jest zgodne z ustaleniami autorów narzędzia (por. Glick, Fiske, 1999).

Zgodnie z przewidywaniami (por. Glick, Fiske, 1999) wszystkie czynniki AMI były ze sobą istotnie skorelowane (rho Spearmana p < 0,05), oprócz zróżnicowania płciowego – kompensującego (HM) a dopełniającego (BM) (por. Tabela II.13).

Tabela II.13. Korelacje Spearmana dla wyniku ogólnego i czynników AMI

Wszystkie przedstawione w powyższej tabeli korelacje rho Spearmana są istotne statystycznie p < 0,05 oprócz jednej oznaczonej: * (gwiazdką)

Korelacja między wynikami ogólnymi skal Ambiwalentnego Seksizmu wobec Kobiet (ASI) a wobec Mężczyzn (AMI) wyniosła Spearmana rho = 0,59, p < 0,05. Jest to wynik nieco niższy, ale zbliżony do uzyskiwanego przez autorów, tj. r = 0,69 ÷ 0,79 (por. Glick i Fiske, 1996). Otrzymana różnica wynika między innymi z rodzaju zastosowanego współczynnika korelacji – Spearmana a Pearsona. Przy zastosowaniu dla danych z własnego badania korelacji Pearsona r = 0,64, p < 0,05.