Lasy i formy ochrony przyrody

Pod względem formalno-prawnym pod koniec 2014 roku lasy stanowiły jedynie 17,96% badanego obszaru, przy 21,3% przypadającym na województwo łódzkie. Największe zbioro-wiska leśne rozmieszczone były na obszarach charakteryzujących się najgorszymi klasami bo-nitacyjnymi gleb. Większe kompleksy leśne dominowały w gminie wiejskiej Zgierz w najbliż-szym sąsiedztwie autostrady A2, w południowej części gminy Ozorków oraz na pograniczu gminy Stryków z gminą wiejską Głowno i miastem Głowno (Ryc. 4.9). Ponieważ przeznacza-nie tych obszarów na cele przeznacza-nieleśne wymagają odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego bądź zgody ministra zajmującego się ochroną środowiska lub osoby przez nie upoważnionej (Ustawa 1995a) obszary te są bardziej odporne na zmianę zagospodarowania. Jednocześnie bliskość lasów uważa się za jeden z czynników podnoszących atrakcyjność danego terenu pod zabudowę mieszkaniową bądź rekreacyjną (np. Domagalski i in. 2008). Pod względem struktury drzewostanu rdzenie dużych kompleksów leśnych porastały przede wszystkim lasy iglaste oraz mieszane. Na obrzeżach lasów, w dolinach rzecznych, na przykład Dolinie Bzury oraz w mniejszych wydzieleniach leśnych częściej występowały lasy

181

liściaste bądź mieszane. Wśród najczęściej występujących drzew na badanym obszarze można wymienić sosnę, brzozę, olchę i dąb (BDL 2018).

Ryc. 4.9 Rozmieszczenie lasów w badanych gminach powiatu zgierskiego [stan na 31.12.2014 roku] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych EGiB.

Istotnym regulatorem zagospodarowania terenu badanego obszaru są również formy ochrony przyrody. Południowa część gminy miejsko-wiejskiej Stryków znajduje się bezpośred-nio na terenie Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich bądź w jego otulinie (Ryc. 4.10). W związku z tym zgodnie z Rozporządzeniem Wojewody w sprawie ustanowienia planu ochrony Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich (Rozporządzenie 2003) i jego załącznikiem nr 1 obszar ten w wielu miejscach podlega ograniczeniom w zakresie rozwoju zabudowy mieszka-niowej, usługowej oraz w całości zabrania się lokalizacji na nim inwestycji uciążliwych dla środowiska, nie mających charakteru celu publicznego. Zakazowi zabudowy objęte zostały również dna dolin rzecznych, punkty widokowe, szczyty wzgórz, strefy krawędziowe oraz bez-pośrednie otoczenie tych miejsc.

W badanych gminach powiatu zgierskiego, w promieniu kilometra od osi autostrad A1 oraz A2 ustanowione zostały również dwa rezerwaty przyrody (Ryc. 4.10). Rezerwat Ciosny położony w gminie wiejskiej Zgierz około 600 m na południe od osi autostrady A2 jest ostoją jałowca (Śledzińska i in. 2011). Drugi obiekt, oddalony 200 m od osi tej samej drogi - Rezerwat Dąbrowa Grotnicka - wchodzi w skład większego kompleksu leśnego i jest przykładem dobrze zachowanego stanowiska dąbrowy świetlistej (LPNG 2018). Jest to również drugi co do wiel-kości (po rezerwacie Molenda w gminie Tuszyn) rezerwat przyrody zlokalizowany w

182

aglomeracji łódzkiej. Pozostałe rezerwaty przyrody obecne na obszarze badań powstały w celu ochrony krajobrazu oraz flory obszarów źródłowych, zachowania zespołów grądowych lub za-chowania i ochrony jodły pospolitej w swoim naturalnym, północnym zasięgu (Ryc. 4.10).

Ryc. 4.10 Formy ochrony przyrody w badanych gminach powiatu zgierskiego [stan na: 31.12.2014] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDOŚ (2018) i CRFOP (2018)

Wśród pozostałych obszarowych form ochrony środowiska, na badanym obszarze wy-stępowało pięć Specjalnych Obszarów Ochrony, wyznaczonych w ramach programu Natura 2000, osiemnaście niewielkich użytków ekologicznych oraz jedno stanowisko dokumentacyjne (Tab. 4.2). Ochroną objętych zostało również ponad 640 pomników przyrody tworzących więk-sze skupiska wzdłuż dróg, parków dworskich, rzek. W przypadku dróg, drzewa te tworzyły wraz z trasą zabytkowe aleje zlokalizowane między innymi wzdłuż drogi Bratoszewice-Kali-nów w gminie Stryków (aleja dębowa), w pobliżu zespołu parkowo-pałacowego w Glinniku w gminie Zgierz (aleja bukowa) czy w Grotnikach na drodze do miejscowości Krzemień w gminie Zgierz (aleja lipowa). Z kolei skupiska pomników przyrody znajdowały się na przykład w daw-nym parku dworskim w miejscowości Osse w gminie Stryków oraz w parku przyfabryczdaw-nym w Leśmierzu w gminie Ozorków (Ryc. 4.10). Pomniki przyrody występujące w skupiskach, z jednej strony są cenną atrakcją turystyczną i istotnym elementem krajobrazu kulturowego oraz obiektami niezwykle cennymi ze względów przyrodniczych. Z drugiej mogą utrudniać

183

możliwości przekształceń infrastruktury transportowej w danym miejscu. Ich obecność w skraj-nych przypadkach może blokować swobodne zagospodarowanie nieruchomości, zwłaszcza je-śli teren przeznaczony jest dla zabudowy wielkopowierzchniowej, na przykład na cele przemy-słowe, usług logistycznych czy handlowych. Rzędy pomników przyrody po obu stronach drogi ograniczają także możliwość poprawy odbywającej się na niej płynności ruchu czy zwiększenia jej przepustowości. Wydaje się, że w przypadku obiektów znajdujących się na badanym obsza-rze pomniki przyrody nie stanowią większego wpływu na możliwości jego zagospodarowania.

Tab. 4.2 Ważniejsze formy ochrony przyrody w badanych gminach powiatu zgierskiego w 2014 roku

Parki Krajobrazowe

Nazwa Położenie Cel

Park Krajobrazowy

Wzniesień Łódzkich ^{Południowa część gminy Stryków Ochrona krajobrazu przyrodniczego i kulturo-}wego

Rezerwaty przyrody

Nazwa Położenie Cel

Ciosny Gmina Zgierz, 600 m na południe od autostrady A2

Ochrona około 8000 sztuk jałowca Zabrzeźna północno-zachodnia część miasta

Głowno ^{Ochrona jodły pospolitej w granicach północ-}nego jej zasięgu Struga Dobieszowska Gmina Stryków na obszarze PK

Wzniesień Łódzkich śródleśnego z zachowanymi formami morfo-^{Ochrona naturalnego krajobrazu strumienia} logicznymi oraz zbiorowiskami leśnymi,

głównie typu łęgowego i grądowego Dąbrowa Grotnicka Gmina Zgierz 200 m na południe

od osi autostrady A2

Ochrona dobrze zachowanego stanowiska dą-browy świetlistej oraz roślin chronionych i

ciepłolubnych Grądy nad Moszczenicą Gmina Stryków, 2,5 km na

pół-noc od osi autostrady A2 nad Moszczenicą

Ochrona zespołów grądowych wraz z gatun-kami roślin rzadkich, chronionych oraz

zagro-żonych wyginięciem Grądy nad Lindą Na granicy gminy Zgierz i miasta

Zgierz (południowa część gminy), nad rzeką Lindą

Ochrona obszarów źródliskowych o cechach naturalnych, wraz porastającymi je lasami

grą-dowymi oraz łęgami jesionowo-olszowymi

Specjalne Obszary Ochrony (Natura 2000)

Nazwa Położenie Cel

Dąbrowa Grotnicka (patrz rezerwaty przyrody) (patrz rezerwaty przyrody) Słone Łąki w

Pełczy-skach

gmina Ozorków, na granicy z gminą Parzęczew

Zachowanie zbiorowisk roślinności łąkowej charakterystycznej dla śródlądowych solnisk z

rzędu Glauco-Puccinellietalia Silne Błota _{Piątek (północna granica powiatu)} ^{Na granicy gminy Zgierz z gminą Ochrona} _{lęgu i żerowania ptactwa wodno-błotnego} ^{płazów, zapewnienie możliwości} Szczypiorniaki i

Kowa-liki

Na granicy gminy Stryków z gminą Głowno

Zachowanie siedlisk płazów, ptactwa wodno-błotnego, ochrona różnorodności siedlisk

le-śnych

Grądy Nad Lindą (patrz rezerwaty przyrody) (patrz rezerwaty przyrody)

Stanowiska dokumentacyjne

Nazwa Położenie Cel

Odsłonięcie geologiczne

w Niesułkowie Kolonii ^{Gmina Stryków na terenie PK} Wzniesień Łódzkich

zaprezentowanie stratyfikacji osadów stoko-wych, rytmicznie warstwowanych typowych

dla wypełnień dolinnych w okolicy Łodzi

184

4.2. Charakterystyka społeczno-ekonomiczna

Obszar badań ze względu na położenie w strefie metropolitalnej Łodzi cechuje się zna-czącym zróżnicowaniem uwarunkowań społeczno-ekonomicznych. Liczne badania prowa-dzone na tym obszarze przez geografów, socjologów i ekonomistów stanowią dobrą podstawę do zidentyfikowania podstawowych cech oraz procesów przestrzennych, ekonomicznych i spo-łecznych zachodzących w poszczególnych gminach powiatu zgierskiego na tle innych jedno-stek Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego (ŁOM).

Ze względu na objętość pracy oraz problematykę, do prezentowanej charakterystyki wy-brano jedynie część uwarunkowań społecznych i gospodarczych badanego obszaru, najczęściej opisywanych w literaturze przedmiotu. Dotychczasowy stan wiedzy uzupełniono również o własne analizy i badania oparte na danych zawarte w Banku Danych Lokalnych GUS.