Metody analizy i oceny ryzyka w projektach transportowych

Jak opisano w rozdziale 3.1 ryzyko jest podstawowym pojęciem związanym z takimi terminami jak niebezpieczeństwo czy przypadek i jest nierozłącznym atrybutem procesu podejmowania decyzji, w szerokim tego słowa znaczeniu [7, 33, 50].

Podejmując decyzję w warunkach ryzyka, każdy dokonuje wyboru pomiędzy działaniami, które mogą prowadzić do różnych konsekwencji i istotnym jest, aby umieć ocenić prawdopodobieństwo wystąpienia tych konsekwencji. Ryzyko zwykle utożsamiane jest z poniesieniem jakiejś straty. W szacowaniu ryzyka ważną rolę odgrywa zatem prawdopodobieństwo. Wobec tego naturalną miarą ryzyka jest kombinacja wielkości możliwej straty i wielkości prawdopodobieństwa poniesienia tej straty. Oznacza to, że ryzyko może być mierzone ilościowo i jest tym większe, im większa i bardziej prawdopodobna jest możliwa strata.

W teorii podejmowania decyzji do kalkulacji ryzyka i wyboru najlepszego działania stosuje się̨

regułę̨ oczekiwanej wartości [69], w której miarą ryzyka jest iloczyn wielkości konsekwencji (wartość możliwej straty) i prawdopodobieństw ich wystąpienia (patrz wzór 1). Wystarczy wówczas porównać miary ryzyka dla różnych wariantów wyboru i wybrać ten, który cechuje najwyższa oczekiwana wartość (zgodnie z zasadą maksymalizacji oczekiwanej wartości).

Samo prawdopodobieństwo może być szacowane. Obliczanie prawdopodobieństwa polega na identyfikowaniu częstotliwości pojawiania się interesujących nas zdarzeń wśród wszystkich zdarzeń określonego typu. Jednakże takie obliczanie prawdopodobieństwa (obiektywne prawdopodobieństwo) wymaga wcześniejszego przeprowadzenia odpowiednio dużej liczby obserwacji dla odpowiednio dużego zbioru identycznych obiektów lub sytuacji, dlatego w zarządzaniu ma niewielkie zastosowanie [9]. W związku z tym, w procesie podejmowania decyzji wykorzystuje się szacunkowe metody określania prawdopodobieństwa (subiektywne prawdopodobieństwo). Wśród sposobów szacowania prawdopodobieństwa wykorzystuje się także opinie ekspertów, własne doświadczenia i opinie, badania rynku. W praktyce prawie żadna ocena prawdopodobieństwa nie jest ani

31

całkowicie obiektywna, ani całkowicie subiektywna. Zgodnie z matematyczną definicją wartości oczekiwanej (WO) zmiennej losowej x, mogącej przybierać wartości W1, W2 , …, Wn odpowiednio z prawdopodobieństwami p1 , p2 , … , pn , jest to średnia ważona tych wartości, z prawdopodobieństwami jako wagami [72]. Można to zapisać w postaci:

WO x = ∗ + ∗ + ⋯ + ∗ = ∑ ∗ (2)

gdzie ∑ = 1

Mając na uwadze fakt, że wartości Wi mogą być przyjmowane w sposób subiektywny, wprowadzono pojęcie funkcji użyteczności i użyteczności oczekiwanej UO(x) zmiennej losowej x w postaci:

UO x = ∗ + ∗ + ⋯ + ∗ = ∑ ∗ (3)

gdzie ∑ = 1

Ui – wartości funkcji użyteczności przyjmowane przez zmienną losową x z prawdopodobieństwem pi

Podane wyżej wzory stanowią najprostszą metodę oceny ryzyka.

Ocena ryzyka stanowi element szerszego procesu znanego w literaturze pod nazwą zarządzanie ryzykiem [22, 41, 62, 76]. Podobnie jak w przypadku pojęcia ryzyka, również termin zarządzanie ryzykiem ma w literaturze wiele definicji. E. Kubińska-Kaleta [72]

definiuje zarządzanie ryzykiem jako system metod i działań zmierzających do obniżenia stopnia oddziaływania ryzyka na funkcjonowanie podmiotu gospodarczego i podejmowanie w tym celu odpowiednich decyzji. Szczegółowe poznanie charakteru i zakresu potencjalnego ryzyka pozwala na wybór w odpowiednim czasie czynności zapobiegawczych (np.

ubezpieczenie od niektórych rodzajów ryzyka), bądź też minimalizujących jego wpływ i skutki.

Według T. Michalskiego [91] zarzadzanie ryzykiem jest to proces opanowywania ryzyka obejmującego ogół działań związanych z analizą, eliminowaniem, ograniczaniem oraz zarzadzaniem ryzykiem w konkretnym przypadku. Natomiast polska norma PN-IEC 60300-3-9:1999 [109] dotycząca ryzyka w systemach technicznych podaje, że zarzadzanie ryzykiem jest to systematyczne wprowadzanie polityki zarzadzania, procedur, praktyk do zadań analizowania, wyznaczania i sterowania ryzykiem. Według M. Z. Brody [13] zarzadzanie ryzykiem to szczegółowe poznanie charakteru i zakresu potencjalnego ryzyka pozwalające na wybór w odpowiednim czasie czynności zapobiegawczych, bądź też minimalizujących jego wpływ i skutki.

32

M. Schulte [125] pod pojęciem zarzadzania ryzykiem określa planową i celową analizę, sterowanie i kontrolę pozycji ryzyka. Planowanie oznacza przy tym systematyczną, a nie przypadkową analizę, zaś celowość oznacza świadome śledzenie wywodzących się z celów przedsiębiorstwa pozycji szans i ryzyka konkretnej instytucji. Natomiast L. Korzeniowski [70]

definiuje zarzadzanie ryzykiem jako identyfikację, kontrolowanie i decydowanie w celu ograniczenia ryzyka oraz ochrony przed zagrożeniami. Ostatnia z definicji jest najbliższa standardom ISO IEC/FDIS 31010:2009(E) [59]. W przywołanej pracy, w której prowadzone są rozważania dotyczące oceny ryzyka, wymienia się podstawowe działania składając się na tą ocenę:

− identyfikacja ryzyka,

− analiza ryzyka,

− wyznaczenie ryzyka.

Identyfikacja ryzyka to proces znajdowania, rozpoznawania i rejestrowania ryzyka. Celem identyfikacji ryzyka jest określenie, co może się zdarzyć lub jakie sytuacje mogą wystąpić, co może wpłynąć na osiągnięcie celów systemu lub organizacji. Identyfikując ryzyko należy zwrócić uwagę na takie aspekty jak cechy danego projektu, ludzie w nim uczestniczący oraz procesy i systemy skojarzone z projektem. Proces identyfikacji ryzyka obejmuje identyfikację przyczyn i źródła ryzyka (zagrożenie w kontekście szkody fizycznej), zdarzeń, sytuacji lub okoliczności, które mogą mieć istotny wpływ na cele i charakter tego wpływu.

Metody identyfikacji ryzyka mogą obejmować:

− metody oparte na dowodach, których przykładem są listy kontrolne i przeglądy danych historycznych,

− systematyczne podejście zespołowe, w którym zespół ekspertów postępuje systematycznie w celu identyfikacji ryzyka za pomocą uporządkowanego zestawu pytań lub pytań,

− techniki wnioskowania indukcyjnego, takie jak analiza zagrożeń i zdolności operacyjnych HAZOP.

Różne techniki wsparcia mogą być stosowane w celu poprawy dokładności i kompletności procesu identyfikacji ryzyka, w tym np. burza mózgów i metoda delficka. Bez względu na zastosowane techniki ważne jest, aby przy identyfikacji ryzyka uwzględnić czynniki ludzkie i organizacyjne. W związku z tym odchylenia czynników ludzkich i organizacyjnych od oczekiwanych powinny być uwzględnione w procesie identyfikacji ryzyka, podobnie jak dla wyposażenia lub oprogramowania.

33

Analiza ryzyka polega na zrozumieniu ryzyka. Dostarcza danych do oceny ryzyka i do decyzji o tym, czy należy leczyć ryzyko oraz o najbardziej odpowiednich strategiach i metodach leczenia.

Analiza ryzyka polega na określeniu konsekwencji danego ryzyka i prawdopodobieństw dla zidentyfikowanych zdarzeń ryzyka z uwzględnieniem ewentualnych konsekwencji.

Konsekwencje i ich prawdopodobieństwa są następnie łączone w celu określenia poziomu ryzyka. Analiza ryzyka obejmuje uwzględnienie przyczyn i źródeł ryzyka, ich konsekwencji oraz prawdopodobieństwa wystąpienia tych konsekwencji. Należy zidentyfikować czynniki, które wpływają na konsekwencje i prawdopodobieństwo. Zdarzenie może mieć wiele konsekwencji i może wpływać na wiele celów. Różne metody przeprowadzania analiz zostały opisane w dalszej części rozprawy. W złożonych zastosowaniach może być wymagane zastosowanie więcej niż jednej metody.

Wyznaczenie ryzyka polega na porównywaniu szacowanych poziomów ryzyka z kryteriami ryzyka określonymi podczas ustalania celu i zakresu projektu. Celem jest określenie poziomu i rodzaju ryzyka. Działanie to wykorzystuje zrozumienie ryzyka uzyskanego podczas analizy ryzyka w celu podejmowania decyzji dotyczących przyszłych działań. Względy etyczne, prawne, finansowe i inne, w tym postrzeganie ryzyka, są również źródłem przyszłych decyzji.

Praca S. Eksena i in. [37] jest szczególnie istotna z punktu widzenia przedmiotu rozprawy, gdyż zawiera wytyczne służące do zarządzania ryzykiem w prowadzonych projektach w zakresie budowy tuneli i budownictwa podziemnego. Wytyczne te zostały przygotowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Budownictwa Tunelowego (ITA/AITES) i opisują etapy zarządzania ryzykiem w całym procesie realizacji projektu, tj. na etapie wczesnego projektowania, na etapie przetargu i negocjacji kontraktu oraz na etapie budowy. W procesie analizy ryzyka związanego z realizacją tuneli i budowli podziemnych, istotną rolę odgrywa jak najwcześniejsze rozpoczęcie tej analizy. Na etapie wczesnego projektowania ustalana jest polityka w zakresie ryzyka obejmująca m. in. określenie akceptowanego poziomu ryzyka, przeprowadzana jest jakościowa ocena ryzyka projektu oraz analizowane są obszary o istotnym znaczeniu dla projektu. Na etapie przetargu i negocjacji kontraktowych należy przygotować wymogi dokumentacji przetargowej, przeprowadzić ocenę ryzyka w procesie oceny ofert oraz umieścić w negocjowanym kontrakcie klauzule dotyczące problematyki ryzyka. Na etapie budowy (etap 3) mamy do czynienia z procesami zarządzania ryzykiem, prowadzonymi niezależnie przez wykonawcę oraz zamawiającego. Wskazane jest również utworzenie wspólnej grupy zarządzającej ryzykiem.

Autorzy prezentują pogląd, ze ważnym elementem zarządzania ryzykiem jest dobra komunikacja pomiędzy zamawiającym a wykonawcą. To swoiste „partnerstwo” wykonawcy z

34

zamawiającym może stać się elementem ograniczającym wystąpienie czynników ryzyka dla projektu.

Przedstawiając metody i narzędzia używane w procesie zarządzania ryzykiem należy odnieść się również do istniejących w tym zakresie norm i standardów. W tabelach 6 i 7 przedstawiono wykaz aktualnych standardów w tym obszarze.

Tabela 6. Przegląd standardów identyfikacji, oceny i zarządzania ryzykiem dla projektów

Nazwa Autor Rok

wydania IEEE Standard 1540-2001: Standard for Software

Life Cycle Processes − Risk Management

Institute of Electrical 2001 and

Electronic Engineers, USA 2001 CEI/IEC 62198:2001: International Standard,

Project Risk Management: Application Guidelines, 1st edition, 2001-04

International Electrotechnical

Commission, Switzerland 2001 BS 6079-3:2000: Project Management - Part 3:

Guide to the Management of Business-related Project Risk

British Standards Institution

(BSI) 2000

Project Risk Analysis & Management (PRAM) Guide, 2nd edition

Association for Project

Management (APM), UK 2004

Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBoK) Chapter 11, Project Risk Management, 3rd edition

Project Management Institute,

USA 2004

Źródło: Opracowanie własne na podstawie T. Raz i D. Hillson 2005 [115]

Tabela 7. Przegląd standardów identyfikacji, oceny, zarządzania ryzykiem dla organizacji

Nazwa Autor Rok

wydania IEEE Standard 1540-2001: Standard for Software

Life Cycle Processes - Risk Management

Institute of Electrical 2001 and

Electronic Engineers, USA 2001 JIS Q2001:2001(E): Guidelines for Development

and Implementation of Risk Management System Japanese Standards Association 2001 AS/NZS 4360:2004: Risk Management Standards Australia/ Standards

New Zealand 2004 (IRM)/ National Forum for Risk Management in the Public Sector (ALARM)/ Association of Insurance and Risk Managers (AIRMIC), UK

2002

Źródło: Opracowanie własne na podstawie T. Raz i D. Hillson 2005 [115]

35

Metody analizy i oceny ryzyka można klasyfikować na różne sposoby [22, 41, 72, 109].

Klasyfikacja może być dokonana mając na uwadze etap procesu oceny ryzyka (identyfikacja, analiza, szacowanie). W tabeli 8 zamieszczono wykaz metod i narzędzi używanych w procesie analizy i oceny ryzyka. Każda z metod posiada mocne i słabe strony.

Tabela 8. Wykaz metod i narzędzi używanych w procesie analizy i oceny ryzyka

Skrót Pełna nazwa Opis

AEA Action Error Analysis

Analiza błędów działania pozwala na analizę interakcji między maszyną a ludźmi. Służy do badania konsekwencji potencjalnych ludzkich błędów w wykonywaniu zadań związanych z kierowaniem zautomatyzowanymi funkcjami. Danymi wejściowymi do analizy AEA są wyniki analizy HTA. Analizowany jest każdy następny krok w celu identyfikacji błędów jakie popełniają operatorzy oraz wpływ tych błędów na proces.

AHP Analytical Hierarchy Process

Proces analitycznej hierarchizacji jest matematyczną metodą wielokryterialnego wspomagania decyzji, która umożliwia uszeregowanie alternatywnych scenariuszy w oparciu o wybrane kryteria (preferencje). Polega na dekompozycji problemu na możliwie proste elementy składowe i na przetwarzaniu sekwencji ocen opartych o porównywanie parami.

ANP Analytic Network

Process

Metoda analitycznego procesu sieciowego jest uogólnieniem metody AHP. ANP różni się od tradycyjnych narzędzi analizy hierarchicznej tym, że umożliwia sprzężenie zwrotne i współzależność pomiędzy różnymi poziomami decyzyjnymi i kryteriami. Zastosowany model zawiera więcej zmiennych opisujących zakres czynników długoterminowych i krótkoterminowych.

Bayesian

networks Bayesian networks

Sieci bayesowskie to oparte na prawdopodobieństwie narzędzia graficzne i matematyczne, które pokazują związki przyczynowo-skutkowe między komponentami systemu. Sieć jest modelowana za pomocą skierowanego grafu acyklicznego, w którym wierzchołki reprezentują zdarzenia, a łuki związki przyczynowe pomiędzy tymi zdarzeniami. Pozwalają na warunkową zależność między zmiennymi, zapewniają sposób rozumowania w warunkach niepewności i pozwalają na aktualizację tablic prawdopodobieństwa w miarę uzyskiwania większej ilości informacji.

BowTie Bow Tie diagram

Metoda muchy jest prostym, schematycznym sposobem opisywania i analizowania ścieżek rozwoju zdarzenia od przyczyny do konsekwencji. Koncentruje się na barierach między przyczynami i zdarzeniem oraz zdarzeniem i jego konsekwencjami. Metoda ta służy do zobrazowania zagrożenia wraz z zakresem możliwych przyczyn i konsekwencji danego zdarzenia.

36

Tabela 8. Wykaz metod i narzędzi używanych w procesie analizy i oceny ryzyka cd.

Skrót Pełna nazwa Opis

Block diagram Reliability Block diagram

Diagram blokowy niezawodności jest graficznym odzwierciedleniem niezawodności procesu. Stosuje się go przede wszystkim do systemów bez naprawy i tam gdzie kolejność awarii nie ma znaczenia. Dla tej techniki przyjmuje się, że istnieją tylko dwa możliwe stany dla danego składnika:

działający i wadliwy.

CCA Cause-Consequence

Analysis

Analiza przyczyn i konsekwencji jest kombinacją drzewa błędów i analizy drzewa zdarzeń. Jej wynikiem jest diagram pokazujący związki między przyczynami a konsekwencjami lub skutkami zdarzenia. Technika ta jest najczęściej używana, gdy logika niepowodzenia jest prosta, ponieważ diagram łączący drzewo błędów i zdarzeń może być dość złożony.

CEX Critical EXamination of Safety Systems

Metoda krytycznego badania bezpieczeństwa systemu jest prekursorem HAZOP i używa techniki burzy mózgów do sformułowania szeregu pytań (takich jak Co, Kiedy, Jak i Gdzie), które mogą być związane z konkretnym działaniem lub operacją.

Odpowiedzi na te pytania można następnie poprawić, stosując odpowiednie inne pytania (takie jak: Dlaczego, Dlaczego wtedy, Dlaczego w ten sposób i Dlaczego tam).

CHA Concept Hazard

Analysis

Koncepcyjna analiza zagrożeń polega na przeglądzie dostępnych danych (literatury źródłowej, raportów) opisujących poprzednie zdarzenia. Pozwala na identyfikację obszarów procesu wymagających szczególnej uwagi. Wykonuje się ją na etapie tworzenia koncepcji oraz wczesnych etapach projektowania.

CHAZOP Computer HAZard and OPerability study

Analiza zagrożeń i zdolności operacyjnych automatyki nakierowana jest na znalezienie możliwych przyczyn zaburzeń procesów, spowodowanych awarią systemu sterowania.

Badania dotyczą wszystkich potencjalnych przyczyn awarii takich jak: sprzęt, oprogramowanie, czynniki ludzkie, bezpieczeństwo cybernetyczne i czynniki zewnętrzne np. awaria zasilania.

CSR Concept Safety

Review

Przegląd koncepcji zapewnienia bezpieczeństwa obejmuje badanie aspektów bezpieczeństwa przygotowywanych rozwiązań. Metoda powinna zostać wykonana tak szybko jak to możliwe, na etapie projektu koncepcyjnego. Cechą charakterystyczną analizy jest dokonanie przeglądu procesu oraz możliwych alternatyw, a także wymagań dotyczących bezpieczeństwa, zdrowia i środowiska. Przeglądowi podlegają także wszelkie wcześniejsze wydarzenia związane z firmą dotyczące aspektów organizacyjnych, a także przepływu surowców i produktów.

DTA Decision Tree Analysis

Metoda drzewa decyzyjnego jest metodą wspomagania procesu decyzyjnego podczas analizy danych lub problemu.

Polega na korelacji podętych decyzji oraz prawdopodobnych następstw. Umożliwia uporządkowanie poszczególnych wariantów i porównanie różnych decyzji, a co za tym idzie wytypowanie optymalnego rozwiązania problemu.

37

Tabela 8. Wykaz metod i narzędzi używanych w procesie analizy i oceny ryzyka cd.

Skrót Pełna nazwa Opis

ETA Event Tree Analysis

Analiza drzewa zdarzeń zapewnia systematyczne mapowanie realistycznych scenariuszy zdarzeń, które mogą doprowadzić do poważnego incydentu, a także relacji, zależności i potencjalnej eskalacji zdarzeń w czasie. Polega na traktowaniu danego skutku niepomyślnego jako wyniku sekwencji zdarzeń następujących po sobie, wzajemnie się wykluczających.

FIHI Functional Integrated Hazard Identification

Funkcjonalna zintegrowana identyfikacja zagrożeń wymaga formalnego zdefiniowania funkcjonalnego modelu systemu w obszarze: zamiarów (opisujących cel funkcji), metod (opisujących, w jaki sposób cel ma być osiągnięty) i ograniczeń (opisujących wszelkie ograniczenia dotyczące tego, w jaki sposób można osiągnąć zamierzony cel).

FMEA Failure Mode and Effect Analysis

Analiza potencjalnych przyczyn wad i ich skutków pozwala na systematyczne i kompleksowe wychwytywanie potencjalnych błędów w projektowaniu i produkcji. Umożliwia poddanie wyrobu lub procesu kolejnym analizom, aby następnie w powiązaniu z uzyskanymi wynikami badań wprowadzić poprawki i nowe rozwiązania, eliminując źródła wad. Poprzez zastosowanie rozwiązań prewencyjnych, możliwe jest zapobiegnięcie wystąpieniu niezgodności w przyszłości. Analiza FMEA pozwala na wskazanie wpływu czynników ryzyka na realizację projektu. Poszczególnym czynnikom ryzyka nadaje się wartość określającą jego znaczenie, prawdopodobieństwo wystąpienia oraz możliwość wczesnego wykrycia.

Func. FMEA

Functional Failure Mode and Effect Analysis

Funkcjonalna FMEA wykorzystuje metodologię FMEA, przy czym powstałe, hierarchiczne lub blokowe diagramy niezawodności przetwarzane są na diagram opisujący funkcje.

Następnie, dla tych funkcji, analizowane są możliwe rodzaje błędów oraz ich przyczyny i wywołane konsekwencje (tak jak w przypadku FMEA). Analiza pod kątem funkcjonalności, pozwala badać wszystkie aspekty projektu, bez rozróżnienia, czy funkcja jest realizowana przez sprzęt, oprogramowanie lub ludzkie działanie.

FMECA

Failure Modes, Effects, and Criticality Analysis

Analiza potencjalnych przyczyn wad i ich skutków oraz ryzyka to technika oceny, która bada potencjalne wady występujące w systemie (wraz z jego wyposażeniem) w celu określenia wpływu na wydajność systemu oraz urządzeń. Każdy potencjalna wada jest oceniana pod kątem jej wpływu na możliwość osiągnięcia założonych celów, w tym na bezpieczeństwo personelu czy wyposażenia. FMECA składa się z dwóch osobnych analiz:

analizy przyczyn wad i ich skutków (FMEA) oraz analizy krytyczności (ryzyka) (CA). FMECA pozwala na określenie wpływu każdej z wad na wydajność systemu oraz stanowi podstawę do identyfikacji źródeł wad, badania rozwiązań alternatywnych i podjęcia działań naprawczych. Zbiory danych powstałe w wyniku analizy umożliwiają prowadzenie dalszych badan np. analizy drzewa błędów czy diagramu blokowego niezawodności.

38

Tabela 8. Wykaz metod i narzędzi używanych w procesie analizy i oceny ryzyka cd.

Skrót Pełna nazwa Opis

FTA Fault Tree Analysis

Analiza drzewa błędów identyfikuje, kwantyfikuje i reprezentuje w formie wykresu, błędy i awarie oraz ich kombinacje, które mogą prowadzić do poważnego zagrożenia lub zdarzenia. Może być użyta z kwantyfikacją prawdopodobieństwa występujących zdarzeń lub bez kwantyfikacji.

GOFA Goal Oriented Failure Analysis

Analiza niepowodzeń zorientowana na cel wykorzystuje analizę systemową w celu opracowania schematu systemu, który jest następnie wykorzystywany w procesie identyfikacji zagrożeń.

Stosuje się w niej technikę odgórną, która jest hybrydą analizy rodzajów i skutków błędów i analizy drzewa błędów.

GRAFCET

GRAPHe de Commande Etat-Transition

Metoda graficznej prezentacji algorytmu działania wykorzystywana jest m.in. jako sposób opisu dowolnego procesu decyzyjnego z zakresu organizacji i zarządzania.

Algorytm procesu jest grafem zorientowanym składającym się ze stanów i zmian (przejść). Determinuje kolejność wykonywania poszczególnych etapów oraz warunki logiczne przechodzenia pomiędzy kolejnymi etapami. Wyznaczenie zmian stanu w sieci GRAFCET prowadzi do otrzymania graficzno-analitycznego modelu procesu.

HAZOP HAZard and

OPerability Study

Analiza zagrożeń i zdolności operacyjnych jest metodą znormalizowaną (PN-IEC 61882) wykonywaną w oparciu o listę słów kluczowych (np. brak, mniej, więcej, także, część z, odwrotność, inny niż), które w sposób ogólny sugerują wszelkie możliwe rodzaje odchyleń od stanu normalnego.

Pre-HAZOP Pre-HAZard and OPerability study

Wstępna analiza zagrożeń i zdolności operacyjnych jest stosowana podczas wczesnych etapów projektowania i rozwoju projektu, w których zrealizowanie pełnego badania HAZOP byłoby niewykonalne. Ogólna, wstępna identyfikacja zagrożeń, umożliwia dyskusję o ewentualnej potrzebie zmian w procedurach lub projekcie.

HRA Humann Reliability Analysis

Analiza niezawodności człowieka wychodzi z założenia, że ludzie i systemy nie są odporne na błędy. Celem metody jest oszacowanie prawdopodobieństwa błędu ludzkiego dla danego zadania. Stosowanie metody jest pomocne w identyfikacji luk w zadaniu i może dostarczyć wskazówek jak poprawić niezawodność działania.

HTA Hierarchical Task Analysis

Hierarchiczna analiza zadania obejmuje opis zadania pokazujący hierarchię zadań i podzadań oraz planów. Opis określa kolejność wykonywania podzadań lub określa ogólne uwarunkowania wykonywania poszczególnych zadań.

IHA Inherent Hazard

Analysis

Analiza ryzyka nieodłącznego jest stosowana w celu analizy ryzyka nierozerwalnie związanego z procesem. Analizowany proces dzielony jest na składowe i każdy element oceniany jest poprzez udzielanie odpowiedzi na specjalnie przygotowane pytania. Analiza powinna zostać przeprowadzona na wczesnym etapie projektowania procesu. Traktowana jest jako wstęp do bardziej szczegółowych analiz.

39

Tabela 8. Wykaz metod i narzędzi używanych w procesie analizy i oceny ryzyka cd.

Skrót Pełna nazwa Opis

Monte Carlo Monte Carlo simulation

Metoda symulacji Monte Carlo jest wykorzystywana do oceny wpływu zidentyfikowanych czynników ryzyka na założony cel.

Zakłada się, że ryzyka są zmiennymi losowymi i stanowią wejścia do systemu. Każda zmienna wejściowa ma zdefiniowany rozkład prawdopodobieństwa, a dane wejściowe są powiązane z wyjściem (celem) za pośrednictwem zdefiniowanych relacji.

MOp Maintenance and

Operability Study

Analizę utrzymania i zdolności operacyjnych przeprowadza się we wczesnych etapach projektowania. Zasada budowania zespołu badawczego jest podobna jak w przypadku badań HAZOP. Analizowany jest każdy element procesu poprzez zadawanie przygotowanych pytań dotyczących specyfiki analizowanego zagadnienia. Pytania mogą także mieć charakter ogólny. Metoda preferowana dla analizy procesów utrzymania instalacji/procesu produkcji.

MOSAR

Method Organized Systematic Analysis of Risk

Metoda systematycznej analizy ryzyka wykorzystuje serię kroków w celu zbadania bezpieczeństwa projektu. Inwestycja (proces) jest traktowana jako seria wchodzących w interakcję podsystemów, a tabele zagrożeń są wypełniane przez członków

Metoda systematycznej analizy ryzyka wykorzystuje serię kroków w celu zbadania bezpieczeństwa projektu. Inwestycja (proces) jest traktowana jako seria wchodzących w interakcję podsystemów, a tabele zagrożeń są wypełniane przez członków

W dokumencie Analiza ryzyka w projektach transportowych na przykładzie metra warszawskiego (Stron 30-54)