Analiza zagrożeń na stanowisku pracy administracyjno- -biurowym w zakładzie produkcyjnym
2. Metodyka badań i analiza wyników
Przeprowadzono anonimową ankietę na stanowisku administracyjno-biurowym w za-kładzie produkującym naczepy. Na kwestionariusz ankiety złożoną z pytań jednokrotne-go wyboru odpowiedziało 63 respondentów w przedziale wiekowym od 18. do 55. roku
życia. Celem przeprowadzonej ankiety było dokonanie funkcjonalnej analizy stanowiska pracy przy komputerze.
Na pytanie dotyczące użytkowania poszczególnych narzędzi pracy (rys. 2) ankietowa-ni najczęściej wskazywali na laptop – blisko 40% odpowiedzi. Drugim najczęściej wy-korzystywanym na stanowisku pracy urządzeniem jest komputer stacjonarny, natomiast trzecim – Smartfon.
Tabela 1. Dolegliwości na stanowiskach komputerowych
Dolegliwości Przyczyna Działania
Nieostre widzenie
niewłaściwe okulary bądź soczewki badanie wzroku u okulisty niewłaściwe nawilżanie oczu sztuczne łzy
niska częstość mrugania świadome zwiększanie częstości mrugania
Palenie, ból i kłucie oczu
zapalenie powiek, spojówek i oczu badanie wzroku u okulisty nieprawidłowo dobrane okulary bądź soczewki badanie wzroku u okulisty nadmierny ruch powietrza wokół stanowiska
pracy osłony
Ból głowy monitor słabej jakości większy monitor, wysokiej jakości
zła jakoś obrazu wyczyszczenie ekranu monitora
Ból szyi, ramion, pleców
niewłaściwie zorganizowane stanowisko pracy usprawnić pozycję pracy niedostateczne podparcie pleców usprawnić siedzisko niewłaściwa pozycja ciała usprawnić stanowisko pracy Źródło: Nowacka 2013.
Rys. 2. Urządzenia na stanowisku pracy Źródło: opracowanie własne
laptop; 39,70%
komputer stacjonarny;
31,70%
smartfon; 43,50%
Analiza zagrożeń na stanowisku pracy administracyjno--biurowym w zakładzie produkcyjnym
Respondenci w pracy najczęściej odpowiadali, że korzystali z laptopa, prawdopodobnie wynika to z tego, że laptop to urządzenie przenośne, można wszędzie go zabrać na przykład do pociągu, w delegacje. Nie wymaga ciągłego podłączenia do prądu elektrycznego.
Na drugie pytanie dotyczące stanowiska pracy (rys. 3) 43,5% respondentów odpo-wiedziało, że stanowisko znajdowało się w wydzielonym miejscu i odległość od innego stanowiska była większa niż 80 cm. 32,3% badanych osób uważa, że również stanowisko znajdowało się w oddzielonym miejscu, lecz odległość od innego stanowiska pracy była mniejsza niż 80 cm. 24,2% ankietowanych stwierdziło, że stanowisko pracy znajdowało się w oddzielnym pomieszczeniu bądź oddzielone jest boksem lub szafką.
Najwięcej respondentów odpowiadało, że mają wydzielone miejsce w pomieszczeniu i odległość od następnego stanowiska wynosiła ponad 80 cm. Oznacza to, że organizacja przestrzenna stanowiska pracy biurowej jest zgodna z zasadami ergonomii.
Aranżacja przestrzenna stanowiska komputerowego (rys. 4) to kolejne pytanie, któ-re zostało zadane któ-respondentom. 66,7% ankietowanych odpowiadało, że na biurku jest dużo wolnej przestrzeni, 22,2% osób badanych odpowiadało że, na biurku mieszczą się wszystkie urządzenia i zostaje jeszcze miejsca na dokumenty, natomiast 11,1% na biurku brakowało miejsca na urządzenia i dokumenty.
Uzyskane opinie respondentów (rys. 4) świadczą, że pracownicy w swojej pracy posiadają biurka odpowiednich rozmiarów, w przedziałach: 90 × 160 cm, 80 × 120 cm, 80 × 140 cm.
Kolejne pytanie dotyczyło odległości monitora od osoby piszącej (rys. 5), w którym 49,2% respondentów odpowiadało, że 50–75 cm dzieliło ich od monitora, 34,9% ankieto-wanych dzieliło 40–50 cm, a 15,9% osób 75–100 cm.
Rys. 3. Stanowisko pracy
Ważna jest odpowiednia odległość od monitora, ponieważ nie może przeciążać wzro-ku, obrazy na ekranie muszą być wyraźne. Jedną z ważniejszych funkcji monitora jest jego regulacja, można ustawić ją do potrzeb pracownika. Równie ważna przy długotrwałej pracy przed komputerem jest wysokość klawiatury na biurku (rys. 6). Na to pytanie re-spondenci odpowiedzieli, że klawiatura mieściła się na poziomie łokcia – 66,7%. Kolejna odpowiedź uzyskała 19% i ankietowani odpowiedzieli, że narzędzie do pisania znajdowa-ło się powyżej poziomu znajdowa-łokcia – 19%, natomiast poniżej poziomu znajdowa-łokcia odpowiedziaznajdowa-ło 14,3% osób badanych.
Rys. 4. Aranżacja przestrzenna stanowiska komputerowego Źródło: opracowanie własne
Rys. 5. Odległość monitora od osoby piszącej Źródło: opracowanie własne
50-75cm; 49,20%
40-50cm; 34,90%
75-100cm; 15,90%
na biurku jest dużo wolnej przestrzeni;
66,70%
na biurku mieszczą się wszystkie urzadzenia, zostaje jeszcze miejsce na dokumenty;
22,20%
na biurku jest mało miejsca na urządzenia i dokumenty;
11,10%
Analiza zagrożeń na stanowisku pracy administracyjno--biurowym w zakładzie produkcyjnym
Klawiatura pomaga na ręczne wprowadzenie informacji i danych do komputera. Urzą-dzenie powinno mieć odpowiednią wysokość, nachylenie. Ustawienie jej na wysokości łokcia pozwala na luźne poruszanie się rąk podczas pisania.
W przypadku pytania o pozycji nadgarstków na klawiaturze (rys. 7), najwięcej ankie-towanych (prawie 62%) odpowiedziało, że nadgarstki są oparte na biurku, natomiast 24%
osób uważa, że nadgarstki oparte na krawędzi biurka. Najmniej respondentów stwierdziło, że w ogóle nie opiera ich na klawiaturze podczas pisania.
Rys. 6. Wysokość klawiatury Źródło: opracowanie własne
Rys. 7. Oparcie nadgarstków podczas pisania na klawiaturze Źródło: opracowanie własne
na poziomie łokcia;
66,70%
powyżej poziomu łokcia; 19,00%
poniżej poziomu łokcia; 14,30%
oparte na biurku;
61,90%
oparte są na krawędzi biurka;
23,80%
nie są oparte;
14,30%
Nadgarstki powinny być oparte na biurku, ponieważ ta pozycja pozwoli uniknąć drę-twienia rąk. Równie ważne jest aby nogi pod biurkiem miały odpowiednio dużo miejsca (rys. 8). Stopy powinny całą powierzchnią dotykać podłogi, muszą być w naturalnej po-zycji siedzącej, nie mogą być skurczone.
Na pytanie czy respondenci mają wystarczająco miejsca pod biurkiem na nogi 81%
odpowiedziało: „tak”, a reszta ankietowanych odpowiedziała, że nie ma miejsca na nogi pod biurkiem.
Na kolejne pytanie ankietowani odpowiadali „tak” lub „nie” (rys. 9). Pozytywnych odpowiedzi udzieliło 68,3% badanych osób, natomiast pozostała część odpowiedziała, że w swoich biurach nie mieli regulacji wysokości siedzisk.
Regulacja wysokości siedziska jest ważnym elementem pracy siedzącej. Gdy krzesło posiada regulację wysokości, to można w odpowiedni sposób dopasować do wzrostu pra-cownika.
Następujące pytanie dotyczyło regulacji oparcia krzesła biurowego (rys. 10). Odpo-wiedzi były bardzo zróżnicowane, 41,3% osób badanych odpoOdpo-wiedziało, że ich oparcia nie miały możliwości regulacji, następnie 36,2% ankietowanych odpowiedziało, że krze-sła posiadały regulację wysokości i odchylenia. A pozostała część respondentów mogła regulować tylko wysokość lub tylko odchylenie swojego krzesła.
W tym przypadku na stanowisku pracy biurowej pracownicy nie mają krzeseł z re-gulacją oparcia. Może to niekorzystnie wpływać na kręgosłup, po dłuższym czasie mogą występować bóle pleców.
Na kolejne pytanie w przeprowadzonej ankiecie była możliwość odpowiedzi „tak” lub
„nie” (rys. 11). Najwięcej respondentów odpowiedziało na to pytanie, że pomieszczenie
Rys. 8. Miejsce na nogi pod biurkiem Źródło: opracowanie własne
tak; 81,00%
nie; 19,00%
Analiza zagrożeń na stanowisku pracy administracyjno--biurowym w zakładzie produkcyjnym
biurowe oświetlane były światłem dziennym, pozostała część osób badanych nie mieli możliwości oświetlania pomieszczenia światłem naturalnym.
Światło naturalne w pomieszczeniach ma dobry wpływ na pracę pracowników, po-nieważ wnętrze optycznie powiększa się, poprawia samopoczucie i wzrok nie męczy się.
Sztuczne oświetlenie może powodować niekorzystne konsekwencje dla oczu, pieczenie i suchość. Pomieszczenia doświetlane światłem sztucznym powinny być najbardziej zbli-żone barwą do światła naturalnego.
Rys. 9. Regulacja wysokości siedziska Źródło: opracowanie własne
Rys. 10. Regulacja oparcia krzesła biurowego Źródło: opracowanie własne
tak; 68,30%
nie; 31,70%
regulacja nie jest możliwa; 41,30%
regulacja wysokości oparcia i odchylenia; 36,20%
regulacja tylko odchylenia; 17,50%
regulacja tylko wysokości; 11,10%
Na pytanie dotyczące zaburzeń narządu wzroku (rys. 12) takich jak bóle oczu, zabu-rzenia ostrości i ogólny dyskomfort oczu odpowiedziało, że prawie 43% osób badanych rzadko odczuwa takie dolegliwości, 33,3% często, 22,2% w ogóle nie ma takich zaburzeń, a pozostała część respondentów zawsze ma takie zaburzenia narządu wzroku.
Zaburzenia narządu wzroku nie wystąpią wtedy, gdy odpowiednio nawilżane są oczy, na rynku dostępne są różnego rodzaju krople do oczu, które zapobiegają wysychaniu gałki
Rys. 11. Dostęp światła naturalnego Źródło: opracowanie własne
Rys. 12. Zaburzenia narządu wzroku Źródło: opracowanie własne
tak; 90,50%
nie; 9,50%
rzadko (1 w miesiącu); 49,20%
często; 23,80%
brak dolegliwości;
19,00%
zawsze; 7,90%
Analiza zagrożeń na stanowisku pracy administracyjno--biurowym w zakładzie produkcyjnym
ocznej. Również ważne jest, aby utrzymywać odpowiednią odległość od ekranu kompu-terowego i zadbać, aby w pomieszczeniu był dostęp do światła naturalnego bądź świtało sztuczne było zbliżone do światła panującego na zewnątrz.
Boleści pleców i szyi podczas pracy w pozycji siedzącej to kolejne pytanie w ankiecie (rys. 13). Ponad 49% osób badanych odpowiedziało, że rzadko (raz w miesiącu) odczu-wali takie dolegliwości, lecz ok. 24% ankietowanych takie dolegliwości odczuodczu-wali często, nawet kilka razy w tygodniu, 19% respondentów nie zauważyło takich boleści, a niespeł-na 8% osób zawsze borykało się z takimi bólami.
Nieodpowiednia pozycja ciała wpływa negatywnie na postawę ciała, wtedy występują bóle pleców i szyi. Dobrze dobrane krzesło biurowe i biurko zapobiegnie tym zaburze-niom.
Następujące pytanie odnosiło się do boleści rąk i nóg (rys. 14). Większa część ankie-towanych odpowiedziała, że rzadko odczuwała takie dolegliwości, 33,3% w ogóle nie odczuwało tego typu bólu, niespełna 20% osób badanych jednak często odczuwało takie bóle, a najmniejsza liczba osób – zawsze.
Brak miejsca na nogi pod biurkiem powoduje bóle nóg, prowadzi do drętwienia. Tak samo jak i ręce, nie mając odpowiedniej przestrzeni i pozycji zaczynają boleć. Takie bóle mogą doprowadzić do poważnych zwyrodnień.
Zapytano również respondentów o 5 minutową przerwę po każdej przepracowanej go-dzinie przed komputerem (rys. 15). Niestety większa część osób badanych odpowiedziało, że rzadko robią taka pauzę, prawie 21% respondentów nigdy, prawie 29% robi sobie pię-ciominutową przerwę po każdej przepracowanej godzinie.
Rys. 13. Boleści pleców i szyi w pozycji siedzącej Źródło: opracowanie własne
rzadko (1 w miesiącu); 49,20%
często; 23,80%
brak dolegliwości;
19,00%
zawsze; 7,90%
Każdemu pracownikowi, który pracuje przed komputerem, należy się po przepraco-wanej godzinie pięciominutowa przerwa. W tym czasie dobrze jest wyprostować pozycję ciała, przejść się, wyjść na chwilę na zewnątrz, na świeże powietrze. Taka przerwa pozwa-la na odprężenie oczu od ekranu monitora.
Kolejne pytanie dotyczyło typu pracy, zapytano ankietowanych, czy ich praca była stresująca lub monotonna (rys. 16). Ponad 50% respondentów odpowiedziało „tak”, a po-została część osób badanych uznaje, że ich praca nie była stresująca lub monotonna.
Rys. 14. Bóle rąk i nóg podczas pracy przy komputerze Źródło: opracowanie własne
Rys. 15. Pięciominutowa przerwa po godzinie pracy przed komputerem Źródło: opracowanie własne
rzadko; 46,00%
brak dolegliwości;
33,30%
często; 19,00%
zawsze; 1,70%
rzadko; 50,80%
zawsze; 28,60%
nigdy; 20,60%
Analiza zagrożeń na stanowisku pracy administracyjno--biurowym w zakładzie produkcyjnym
Praca stresująca wynika ze zróżnicowania pomiędzy wymaganiami pracodawcy, a możliwościami pracownika. Stres zmniejsza produktywność i może powodować róż-ne choroby i zaburzenia. Monotonna praca to ciągłe wykonywanie tej samej czynności.
Występuje najczęściej kiedy brakuje mobilizacji. Powoduje wiele zaburzeń psychicznych.
Wykonywanie cały czas tej samej czynności powoduje przemęczenie oraz senność.
Respondentów zapytano również o czas spędzany przed komputerem (rys. 17). Od-powiedzi były zróżnicowane, 38% osób badanych odOd-powiedziało, że od 4 do 8 godzin
Rys. 16. Praca stresująca lub monotonna Źródło: opracowanie własne
tak; 50,80%
nie; 49,20%
4-8 godzin; 38,10%
2-4 godzin; 28,60%
2 godziny; 17,50%
8-10godzin; 15,90%
Rys. 17. Czas spędzony przed komputerem Źródło: opracowanie własne
przeciętnie spędzało przed komputerem, ponad 28% od 2 do 4 godzin, następnie 17,5%
tylko 2 godziny dziennie, a pozostała część ankietowanych najwięcej czasu przebywała przed komputerem od 8 do 10 godzin.
Od 4 do 8 godzin to czas spędzony w pracy, ponieważ wymiar pracy pełnoetatowej wynosi 8 godzin. Rośliny doniczkowe znajdowały się w biurach u 50 % respondentów, a kolejnych 50% osób ankietowanych nie posiadało roślin w pomieszczeniu.
3. Podsumowanie
Rozwijające się społeczeństwa utrwala przekonanie o zdrowiu i ludzkim życiu. Po-stęp nauk technicznych, społecznych, ekonomicznych i biologicznych, które mają zwią-zek z ochroną pracownika pozwalają na szersze postrzeganie człowieka i jego potrzeb w zakresie bezpiecznych warunków w pracy, w funkcjonowaniu organizmu, w stosunku do obciążeń fizycznych i zagrożeń w środowisku pracy. Dążenie do polepszania warun-ków pozwalają na bezpieczną pracę w każdym zakładzie pracy. Wprowadzanie nowych, lepszych rozwiązań technicznych do życia pracowników zastępują jego pracę, ale rodzaj tego systemu musi być dopasowany do człowieka, nie może być na odwrót. Wdraża-nie przepisów bezpieczeństwa pracy i ergonomii, w ciężkich warunkach środowiska pra-cy, przysłuży się do zmniejszania nadmiernych obciążeń psychofizycznych, fizycznych pracowników oraz stresu. Odpowiedni wybór pracowników pod względem umiejętności zawodowych, zdrowotnych i skłonności psychofizycznych pozwoli na zmniejszenie wy-znacznika wypadkowości, a także polepszenia warunków pracy oraz ich przystosowania do zróżnicowanych zdolności i potrzeb pracowników. Stanowiska pracy biurowej zali-czane są do pracy uciążliwej. Wiele czynników ma wpływ na charakter tej uciążliwości.
Ważne jest stworzenie stanowiska, które będzie spełniać wymagania, będzie odpowied-nio wyposażone w urządzenia i meble. Odpowiedodpowied-nio dobrane elementy takie, jak biurko, krzesło, monitor, klawiatura i mysz mają wpływ na stworzenie pracy bezpiecznej. Pod takim względem, aby działanie na nich nie wywierało skutków ubocznych takich, jak krzywizna kręgosłupa i pogorszony wzrok. Obciążenia fizyczne, stres i monotonia mogą również wpłynąć niekorzystnie na wykonywanie powierzonych obowiązków. Eliminowa-nie takich negatywnych czynników poprawi jakość pracy i pozwoli na uzyskaEliminowa-nie lepszych efektów.
Analiza zagrożeń na stanowisku pracy administracyjno--biurowym w zakładzie produkcyjnym
Literatura
Felstead i in. 2005 – Felstead, A., Jewson, N. i Walters, S. 2005. Changing Places of Work. Palgrave, s. 279–310.
Grandjean, E. 1971. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Kamieńska-Żyła, M. 1996. Ergonomia stanowiska komputerowego. Kraków: Wydawnictwo AGH.
Nowacka, W.Ł. 2013. Ergonomia i ochrona pracy. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
Olszewski, J. 1997. Podstawy ergonomii i fizjologii pracy. Poznań: Akademia Ekonomiczna w Pozna-niu.
[Online] http://archiwum.ciop.pl/1001.html [Dostęp: 15.09.2019].
[Online] https://www.portalpomorza.pl/wiadomosci/39128,ergonomia-w-pracy-umyslowej [Dostęp:
15.09.2019].
[Online] http://www.safetyexpert.pl/porady/82-ergonomiczne-stanowisko-pracy-czyli-bhp-w-pracy-biurowej [Dostęp: 15.09.2019].
Tomasz ODZIMEK*