Miasto w rejonie, w strefie oddziaływania miasta wielkiego miasta wielkiego

Miasta małe, nawet te najmniejsze, liczące niewielką liczbę ludności są ważnym ele-mentem struktury osadniczej65. Stanowią ono niejako pomost łączący tradycje wiejskie z miejskimi66. Przykładem tego są Siechnice. W nich rodzi się specyficzny „miejski” sposób życia, stanowiący oprócz szybkiego wzrostu znaczenia sektora usług, siłę napędową rozwoju cywilizacyjnego. Chęć zamieszkiwania w tym mieście wynika m.in. z możliwości dostępu do różnych usług, przemysłu, możliwości pozyskania atrakcyjnego miejsca pracy (elektrocie-płownia, zakłady ogrodnicze, Parker Hannifin, Thyssen Polymer Polska, Carina Silicones), które w czasach współczesnych, przy tak dużym bezrobociu, stanowią dla większości osób magnes. Proces wzrostu roli miast małych w sieci osadniczej w Polsce, w naszych warunkach cywilizacyjnych będzie stopniowo przyspieszać, zwłaszcza z powodu malejącej liczby ludno-ści wiejskiej. Podobnie jak na zachodzie Europy coraz częludno-ściej wsie spełniające określone

64 Według danych Urzędu Gminy Święta Katarzyna z kwietnia 2006 roku.

65 Długosz Z., 1992, Typologia miast Polski w świetle wybranych parametrów migracji ludności, UJ, Kraków [68].

warunki przekształcać będą się w małe miasta oraz miasteczka. Wystarczy spojrzeć na „stare” kraje Unii Europejskiej (Niemcy, Francję, Wielką Brytanię, Holandię)67 i przeanalizować proces przemian lat 60. i 70. XX wieku, kiedy to duża liczba ludności wiejskiej opuszczała wsie – masowe wyjazdy do miast (tzw. „exodus wiejski”). W okresie tym małe miasta pełniły zasadniczą rolę w kształtowaniu zurbanizowanych terenów wiejskich. Niemcy, Francuzi, Brytyjczycy, Holendrzy, podobnie jak Polacy, ustalili wielkość małego miasta na poziomie 5–20 tysięcy mieszkańców. Liczba ludności wiejskiej w tych krajach (oprócz Polski) w latach 1990–2000 malała, choć zwłaszcza w ciągu ostatnich lat obserwuje się tendencje powrotu na wieś, do korzeni, do spokoju, budowę tzw. „drugich domów” czy „drugich mieszkań”. Ob-serwuje się korzystne zmiany w demografii wsi unijnej, często przekształcanej w małe miasto lub pod wieloma względami je przypominające. Fenomen małomiejskości jest pochodną przejścia z osadnictwa wiejskiego na model miejski.

Siechnice jako miasto ze względu na swą krótką historię nie zdążyło się utrwalić w sieci osadniczej rejonu, w którym występuje. To dzięki rozwojowi przemysłu (elektrownia, huta, zakłady ogrodnicze) wieś Siechnice znana była dobrze znacznemu obszarowi Polski, a także zagranicy. Dużo się o nich mówiło. Stanowiły synonim dynamiki, rozwoju. Z roku na rok wzrastało tu zatrudnienie, istniała możliwość szybkiego otrzymania mieszkania. Z domi-nującej funkcji rolniczej, z dotychczas typowo rolniczego rejonu, zaczęła wyprzedzać ją funkcja produkcyjna, przemysłowa. Fakt ten stanowił istotne wydarzenie nie tylko gospodar-cze, ale także cywilizacyjne i kulturowe.

Niżej zamieszczony rysunek przedstawia inne małe miasta znajdujące się w zasięgu oddziaływania Wrocławia. Na mapce w czytelny sposób pokazano ich układ pierścieniowy. W pierwszym pierścieniu, obejmującym przestrzeń do 25 km (w linii prostej – „z lotu ptaka”) licząc od centrum Wrocławia, znajdują się Siechnice (11 km do Rynku we Wrocławiu), ale i inne miasta jak: Oborniki Śląskie, Trzebnica, Kąty Wrocławskie, Jelcz-Laskowice, Prusice. Związki tych miast z Wrocławiem są wielorakie. Można zakładać niejako a priori, że i związki Siechnic istnieją chociażby z podobnego przestrzennego usytuowania.

Miasto Siechnice, wraz z wymienionymi miastami w tabeli 1,w zakresie trzech pier-ścieni tworzy składnik okręgu metropolitarnego wraz z wielkim Wrocławiem. Niewielkie odległości, dogodne położenie pozwala na dostrzeżenie w tym zespole przestrzennym wpły-wów, kontaktów, zależności, których wyznacznikami są codzienne dojazdy do pracy, do urzędów, do szkół, uczelni, teatrów, do różnego rodzaju usług (również rozrywkowych, re-kreacyjnych). Siechnice, ze względu na bliskość (11 km od centrum) posiadają stały kontakt z Wrocławiem, a także z poszczególnymi częściami wyżej przedstawionego zespołu metropoli-tarnego. Ten stan, pewna analogia, występuje w przypadku innych dużych miast polskich takich jak: Poznań, Kraków, Łódź, gdzie obszary wielkich miast pierścieniowo oddziaływają na otaczające je małe miasta, często nowo powstałe. Jednakże w tym opracowaniu nie zagłę-biono się w analogie i podobieństwa z wyżej wymienionymi województwami, bowiem pro-blematyka ta wykracza poza ramy pracy i winna być przedmiotem odrębnej analizy.

67 Gonda-Soroczyńska E., 2006, Przejawy urbanizacji na wsi niemieckiej, EJPAU, Civil Engineering, SGGW, Warszawa [91] oraz 2004, Przemiany wsi unijnej na przykładzie Francji, Niemiec, Holandii i Wielkiej Brytanii, „Architektura Krajobrazu” 3–4/2004, Akademia Rolnicza we Wrocławiu, Wrocław [93].

Rys. 7. Miasta w zasięgu oddziaływania Wrocławia Fig. 7. The town within Wrocław influence

W wyniku bardzo pobieżnych analiz statystycznych można stwierdzić, iż następuje systematyczny, choć powolny wzrost liczby mieszkańców małych dolnośląskich miast, poło-żonych niedaleko miast wielkich. Mimo że wzrasta liczba ludności miast wielkich, to jednak wolniej niż otaczających je miast małych68. Stopniowo zmniejszeniu ulega także dystans miast małych względem wielkich. Można zatem pozwolić sobie na stwierdzenie, iż poprzez „doludnianie” przestrzeni miast najmniejszych, podmiejskich (miast wielkich) powodujemy „metropolizację” przestrzenną, tworząc zarazem okręgi metropolitarne. Jednak nie tylko „do-ludnianie” odgrywa rolę, ale także oddziaływanie kulturowe, cywilizacyjne centrum, tj. wiel-kiego miasta w stosunku do peryferii.

68 Bagiński E., 1993, Rodowód nowego miasta Jelcz-Laskowice, Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław [21].

Tabela 1. Miasta leżące w promieniu do 40 kilometrów od Wrocławia⁶⁹ (oprac. autorki)

Table 1. Towns within the distance of 40 km from Wroclaw (by author)

Nazwa miasta Town name Prawa miejskie otrzymało w roku Granted a town charter in

Liczba mieszkańców w tys.w latach Population in thousands/ in year

Odległość od