Struktura fizjonomiczna miasta

Istotnymi wyznacznikami przestrzeni miejskiej są znaki szczególne w danym mieście, dzięki którym bez problemu poruszamy się po nim. Winny one być czytelne, charaktery-styczne i łatwe do zapamiętania. Miarą jakości prawidłowego obrazu środowiska zamieszka-nia jest poczucie bezpieczeństwa. W środowisku tym życie może być zorganizowane wokół miejsc o roli ogniskującej, może być podzielone na rejony o określonych nazwach, może być spojone zapamiętywalnymi drogami150. O obrazie miasta decyduje pięć najważniejszych ele-mentów: rejony, krawędzie, przejścia, węzły, dominanty. To właśnie one stanowią punkt wyjścia do oceny środowiska zamieszkania, bowiem ich odniesienia do struktury fizjono-micznej miasta stanowią prawidłowy początek oceny całościowego systemu przestrzennego.

148 Kolipiński J., 1980, Systemy przestrzenne jako środowisko człowieka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa [142].

149 Marzęcki W., 2001, Ocena stopnia zachowania ciągłości przestrzeni urbanistycznej pomiędzy zabudową istniejącą i

nowo projektowaną, [w:] Kierunki transformacji polskich miast u progu wstąpienia do Unii Europejskiej,

Wydawnic-two Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, Szczecin [179]; Marzęcki M., 2002, Ciągłość kulturowa w

kształ-towaniu przestrzeni miejskiej; Charakterystyka i metoda oceny jakości i zmienności tej przestrzeni, Wydawnictwo

Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, Szczecin [180].

150 Lynch K., 1980, Genius Loci – Spirit of Place. Towards a Phenomenology of Architecture. „Architectural Design” 7/8 [164].

)¹⁵¹

151 Oprac. graf. na podstawie: Chmielewski J. M., 2005, Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa [54].

Rys. 23. P ods ta wowe ele m en ty obrazu mias ta i wi ążą ce s ię z n imi wyró żn iki k rajobrazowe (angielskie ok re ślenia wg Kev ina Lyncha) Rys. 23. B as ic el emen ts of urb an lands cap e and i ts la ndmarks (En

glish terms after

Kevin Lyn

Elementami krajobrazu miasta są elementy krystalizujące plan miasta, ulice, rejony, linie i pasma graniczne, dominanty, wybitne elementy krajobrazu, punkty węzłowe, znaki szczególne152. W Siechnicach do szczególnych elementów krajobrazu miasta zaliczyć można:

1. Elementy krystalizujące plan miasta: teren Elektrociepłowni „Czechnica”; teren Przedsiębiorstwa Produkcji Ogrodniczej „Siechnice”; teren gimnazjum gminnego ze Stawem Gimnazjalnym; teren Gminnej Strefy Aktywności Gospodarczej (z funkcjonującymi podmiotami: Parker Hannifin, Thyssen Polymer Polska, Centrum Logistyczne Phoenix); teren firmy „Carina Silicones”; teren po byłej Hucie „Siechnice”; teren zajmowany przez hałdę; teren kościoła parafialnego; tereny po-zostałych zbiorników wodnych.

2. Ulice: Opolska; K. Świerczewskiego; Fabryczna; Zacisze; 1 Maja; Szkolna; Ko-ścielna; Jarzębinowa; S. Staszica; Henryka III.

3. Rejony: rejon wokół elektrociepłowni; rejon zabudowy jednorodzinnej i wieloro-dzinnej; rejon produkcji ogrodniczej; rejon Gminnej Strefy Aktywności Gospodar-czej; rejony terenów rekreacyjno-wypoczynkowych.

4. Linie i pasma graniczne: główny ciąg komunikacyjny ulicy Opolskiej; oś urbani-styczna miasta: ulica Szkolna – ul. Kościelna – ulica Jarzębinowa – ulica S. Staszi-ca; linia kolejowa Wrocław – Siechnice – Jelcz-Laskowice; Grobla Kotowicka; oś północ-południe: ulica K. Świerczewskiego – ulica Polna kierunek Blizanowie. 5. Dominanty: Elektrociepłownia „Czechnica”; hałda żużli pohutniczych;

Przedsię-biorstwo Produkcji Ogrodniczej „Siechnice”, funkcjonujące podmioty w GSAG: Parker Hannifin, Thyssen Polymer Polska, Centrum Logistyczne Phoenix; Gimna-zjum Gminne im. Ks. Anny z Przemyślidów; Kościół Parafialny pw. Niepokalane-go Serca NMP.

6. Wybitne elementy krajobrazu: krajobraz wokół Stawu Gimnazjalnego, wokół Sta-wu „Huta”, nad rzeką Oława, w lasach siechnickich, wokół obiektu zaadaptowane-go po młynie wodnym wraz z oczkiem wodnym, za cmentarzem w stronę Prawo-cina nieopodal rzeczki Szalonej, tereny projektowanego Parku Krajobrazowego Doliny Odry i Oławy, łąki i doliny nad Oławą pomiędzy Mokrym Dworem i Siechnicami.

7. Punkty węzłowe: ważne obiekty życia społecznego: Gminne Centrum Kultury, ko-ściół parafialny, szkoła podstawowa, gminne gimnazjum, dworzec kolejowy, przy-stanki komunikacji publicznej, skrzyżowania uliczne, place, skwery i wszystkie in-ne punkty, w których występuje kontakt osób.

8. Znaki szczególne: kominy i chłodnie Elektrociepłowni „Czechnica”, hałda żużli pohutniczych, szklarnie Przedsiębiorstwa Produkcji Ogrodniczej „Siechnice”, Ko-ściół Parafialny pw. Niepokalanego Serca NMP, gimnazjum gminne, mozaikowy układ akwenów.

Te wszystkie składniki posiadają powierzchniowy, liniowy i punktowy charakter ele-mentów obrazu miasta. Pojęcie rejonu szczególnie istotną rolę pełni w dużych miastach, choć nie bez znaczenia rejon funkcjonuje w małym mieście wielkości Siechnic, zwłaszcza gdy jego nazwa utrwala się w świadomości mieszkańców miasta oraz gdy uzewnętrzniają się związki emocjonalne ze swoim rejonem, w rozumieniu określonego obszaru. Podobnie rzecz ma się w Siechnicach. Związki te szczególnie widoczne są w tzw. „blokowiskach”, osiedlach.

Sztucznymi zabiegami ułatwiającymi orientację w mieście, stworzenie identyfikacji miejsc (pomijając związki z naturą) jest nadawanie nazw osiedlom (od nazw ulic przyległych, na-zwisk wybitnych postaci historycznych, określeń odnoszących się do aktualnych politycznie wydarzeń historycznych, nazwisk projektantów). Nazwy osiedli, które we właściwy sposób, tj. w pełni świadczyłyby o nich, winny wynikać z tradycji określonych miejsc. Siechnice, jak każde inne miasto, przecinają arterie komunikacyjne, arterie stanowiące korytarze podziem-nego uzbrojenia. Sieć tych podstawowych w strukturze miasta korytarzy infrastruktury tech-nicznej czytelnie wyodrębnia rejony miasta. Ciągi infrastruktury zostały tak zaprojektowane, by w ich polach znajdowały się jednostki miejskie posiadające znaczną autonomię funkcjo-nalną. Krawędzie miasta, stanowiące granice w jego krajobrazie, oznaczają podziały własno-ściowe i zasięgi oddziaływania poszczególnych instytucji (mowa tu nie tylko o granicach władania, kompetencji) w rozumieniu mieszkańców, którzy przestrzennie je ustalają, mając na uwadze własne interesy, strefy intymności, prywatności, tradycje, normy obyczajowe itp. Bardzo ważne jest prawidłowe zagospodarowanie określonych terenów pod konkretne prze-znaczenie. Dla człowieka, dla poczucia bezpieczeństwa, ważne jest proste orientowanie się w przestrzeni miejskiej. Istotna jest czytelność układu komunikacyjnego. Nie bez znaczenia jest właściwe wytyczenie drogi, ścieżki, ścieżki rowerowej, alei itp. To ich charakter dostarcza nam informacji o roli, jaką one pełnią w danym mieście. W wyniku procesu strukturalizacji i integracji miejskich przestrzeni otwartych wyodrębnia się w Siechnicach przestrzenie pu-bliczne o znaczeniu komunikacyjnym. Istotne jest kryterium dostępności i rozległości w kon-taktach międzyludzkich, stanowiące naturalną wartość tych przestrzeni. Miasto, które składa się z jednakowych monofunkcyjnych osiedli mieszkaniowych, tworzy system zdezintegrowa-ny. W systemie tym działa silnie rozbudowany układ drogowo-uliczzdezintegrowa-ny. W małym mieście Siechnice ulica pełni rolę spoiwa przestrzeni miejskiej (w przeciwieństwie do dużego miasta, w którym ulica tej roli nie pełni, a stanowi uciążliwy, konieczny korytarz dla infrastruktury technicznej, postrzegany przez znaczną część mieszkańców wrogo i obco). W otwartych przestrzeniach miejskich wyznaczyć można węzłowe punkty miasta, w których zlokalizowa-ne są powtarzające się sploty zdarzeń. Do takowych węzłowych punktów Siechnic zaliczają się: dworzec kolejowy, przystanki komunikacji publicznej, Gminne Centrum Kultury, Ko-ściół Parafialny pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny, budynek przy ul. Wio-sennej 7 (w którym znajduje się Rada Miasta Siechnice, Gminne Centrum Informacji, Gmin-ny Ośrodek Pomocy Społecznej, Zarząd Gminnej Strefy Aktywności Gospodarczej, Zakład Gospodarki Komunalnej, Posterunek Policji), skrzyżowania uliczne, place, skwery i wszyst-kie inne punkty, w których występuje zbliżenie osób. Punkty węzłowe miasta winny być oznaczone formami urbanistycznymi lub architektonicznymi, które łatwo rozpoznać i zapa-miętać, a także prawidłowo zidentyfikowane i zorientowane. Najczęściej są one zgrupowane w przestrzeniach publicznych (splatając interesy indywidualne i grupowe). Niestety, w Siechnicach nie w każdym przypadku obserwujemy te elementy lub są one niewystarczająco czytelne. Dominanty w mieście to przede wszystkim: wieże, słupy, bramy, kopuły i inne ele-menty architektoniczne. Do najważniejszych dominant w Siechnicach zaliczyć należy: komi-ny elektrociepłowni, chłodnie kominowe elektrociepłowni, cały zespół elektrociepłowni, gminne gimnazjum, kościół parafialny. Stanowią one w przestrzeni system znaków, które dają możliwość łatwiejszej orientacji. Siechnice są małym miastem o budowie nieregularnej, w którym to mieście trudniej orientować się aniżeli np. w mieście założonym na prostokątnej siatce ulic, jednakowoż z uwagi na wielkość miejscowości nie stanowią większych proble-mów w przemieszczaniu się.